ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 

อ่าน อรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐]อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 29อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 30อ่านอรรถกถา 25 / 31อ่านอรรถกถา 25 / 440
อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท มรรควรรคที่ ๒๐

หน้าต่างที่ ๑๐ / ๑๐.

               ๑๐. เรื่องนางปฏาจารา [๒๑๓]               
               ข้อความเบื้องต้น               
               พระศาสดา เมื่อประทับอยู่ในพระเชตวัน ทรงปรารภนางปฏาจารา
               ตรัสพระธรรมเทศนานี้ว่า "น สนฺติ ปุตฺตา" เป็นต้น.

               ไม่มีใครต้านทานมัจจุได้               
               เรื่องข้าพเจ้ากล่าวพิสดารไว้แล้ว ในการพรรณนาพระคาถาในสหัสสวรรคว่า :-
                                   ผู้ใดไม่เห็นความเกิดและความเสื่อม พึงเป็นอยู่
                         สิ้น ๑๐๐ ปี, ความเป็นอยู่วันเดียวของผู้เห็นความเกิด
                         และความเสื่อม ยังประเสริฐกว่าความเป็นอยู่ของผู้นั้น.

               ก็ในกาลนั้น พระศาสดาทรงทราบนางปฏาจาราว่า มีความโศกเบาบางแล้ว จึงตรัสว่า "ปฏาจารา ชื่อว่าปิยชนทั้งหลายมีบุตรเป็นต้น ย่อมไม่สามารถเป็นผู้ต้านทาน หรือป้องกันของบุคคลผู้ไปสู่ปรโลกได้ เพราะฉะนั้น ชนเหล่านั้นแม้มีอยู่ก็ชื่อว่าไม่มีแท้ อันการที่บัณฑิตชำระศีลให้หมดจดแล้ว ชำระหนทางเป็นที่ไปพระนิพพานเพื่อตนนั่นแล ย่อมควร" ดังนี้แล้ว
               เมื่อจะทรงแสดงธรรม ได้ทรงภาษิตพระคาถาเหล่านี้ว่า :-
                         ๑๐. น สนฺติ ปุตฺตา ตาณาย    น ปิตา นปิ พนฺธวา
                         อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส    นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตา
                         เอตมตฺถวสํ ญตฺวา    ปณฺฑิโต สีลสํวุโต
                         นิพฺพานคมนํ มคฺคํ    ขิปฺปเมว วิโสธเย.
                                   บัณฑิตทราบอำนาจเนื้อความว่า ‘บุตรทั้งหลาย
                         ย่อมไม่มีเพื่อต้านทาน, บิดาและพวกพ้องทั้งหลาย ก็
                         ไม่มีเพื่อต้านทาน เมื่อบุคคลถูกความตายครอบงำแล้ว
                         ความต้านทานในญาติทั้งหลายย่อมไม่มี’ ดังนี้แล้ว
                         เป็นผู้สำรวมในศีล พึงชำระทางเป็นที่ไปพระนิพพาน
                         ให้หมดจดพลันทีเดียว.

               แก้อรรถ               
               บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า ตาณาย ความว่า เพื่อความเป็นผู้ต้านทาน คือเพื่อประโยชน์แก่ความเป็นที่พึ่ง.
               ญาติและเพื่อนผู้ใจดีที่เหลือเว้นบุตรและมารดาบิดาเสีย ชื่อว่าพวกพ้อง.
               บทว่า อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส คือ ผู้ถูกความตายครอบงำ.
               จริงอยู่ ในปัจจุบันกาล ปิยชนทั้งหลายมีบุตรเป็นต้น แม้เป็นผู้ต้านทานได้ ด้วยการให้ข้าวและน้ำเป็นต้น และด้วยการช่วยกิจที่เกิดขึ้นแล้ว (แต่) ในเวลาตาย ชื่อว่าย่อมไม่มีประโยชน์แก่การต้านทาน คือเพื่อประโยชน์แก่การป้องกัน เพราะความเป็นผู้ไม่สามารถเพื่อกางกั้นความตาย โดยอุบายอะไรๆ ได้ เพราะเหตุนั้นแล พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า "นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตา."
               บทว่า เอตมตฺถวสํ ความว่า บัณฑิตทราบเหตุนั้น กล่าวคือความที่ชนเหล่านั้นเป็นผู้ไม่สามารถ เพื่อจะเป็นผู้ต้านทานแก่กันและกันแล้ว เป็นผู้สำรวม คือรักษา ได้แก่คุ้มครองด้วยปาริสุทธิศีล ๔ พึงชำระทางมีองค์ ๘ เป็นที่ไปพระนิพพานให้หมดจดโดยรีบด่วน.
               ในเวลาจบเทศนา นางปฏาจาราตั้งอยู่ในโสดาปัตติผลแล้ว ชนแม้เหล่าอื่นเป็นอันมาก บรรลุอริยผลทั้งหลายมีโสดาปัตติผลเป็นต้นแล้วดังนี้แล.

               เรื่องนางปฏาจารา จบ.               
               มรรควรรควรรณนา จบ.               
               วรรคที่ ๒๐ จบ.               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท มรรควรรคที่ ๒๐ จบ.
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔] [๕] [๖] [๗] [๘] [๙] [๑๐]
อ่านอรรถกถา 25 / 1อ่านอรรถกถา 25 / 29อรรถกถา เล่มที่ 25 ข้อ 30อ่านอรรถกถา 25 / 31อ่านอรรถกถา 25 / 440
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=25&A=986&Z=1034
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=1155
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=1155
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๓๐  พฤศจิกายน  พ.ศ.  ๒๕๔๘
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :