บัดนี้ เพราะเจตนาและเจตสิกเป็นอันไม่ก้าวล่วงสังวรด้วยกัน ฉะนั้นพระสารีบุตรเมื่อจะประกอบการไม่ก้าวล่วงสังวร โดยลำดับทั่วไปตลอดถึงอรหัตมรรค จึงกล่าวบทมีอาทิว่า ปาณาติปาตํ สํวรฏฺเฐน สีลํ, อวีติกฺกมฏฺเฐน สีลํ - ชื่อว่าศีล เพราะอรรถว่าสำรวมและไม่ก้าวล่วงปาณาติบาตดังนี้.
               เพราะการเว้นจากปาณาติบาตเป็นต้น ย่อมสำรวมสิ่งเป็นข้าศึกของตนๆ และย่อมไม่ก้าวล่วงสิ่งเป็นข้าศึกนั้น, ฉะนั้นชื่อว่าศีล เพราะอรรถว่าสำรวม เพราะอรรถว่าไม่ก้าวล่วง เพราะสำรวมและเพราะไม่ก้าวล่วง.
               ในบทเหล่านั้น บทว่า ปาณาติปาตํ สํวรฏฺเฐน - ได้แก่ ชื่อว่าศีล เพราะอรรถว่าปิดปาณาติบาต.
               ศีลข้อนั้นคืออะไร? คือ ปาณาติปาตา เวรมณี.
               อนึ่ง ปาณาติปาตา เวรมณี นั้นสำรวมศีลข้อนั้น ไม่ก้าวล่วงศีลนั้น เพราะเหตุนั้น ชื่อว่า สีลํ เพราะอรรถว่าไม่ก้าวล่วง.
               ศีลข้อ อทินฺนาทานา เวรมณี เป็นต้น พึงประกอบอนภิชฌาอัพยาบาทและสัมมาทิฏฐิเข้าด้วยกัน.
               ในบทมีอาทิว่า ปาณาติปาตํ พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้
               การยังสัตว์ให้ตกไปในอกุศลกรรมบถ ๑๐ ชื่อว่า ปาณาติบาต, ท่านอธิบายว่า การประหารสัตว์ การฆ่าสัตว์.
               อนึ่ง ในบทว่า ปาโณ นี้โดยโวหาร ได้แก่ สัตว์, โดยปรมัตถ์ได้แก่ชีวิตินทรีย์. สัตว์มีชีวิตก็รู้ว่ามีชีวิต เจตนาที่จะฆ่าเป็นไปในทวารใดทวารหนึ่งแห่งกายทวารและวจีทวาร ตั้งความพยายามในอันที่จะตัดชีวิตินทรีย์ ชื่อว่าปาณาติบาต. บรรดาสัตว์ทั้งหลายมีสัตว์เดียรัจฉานเป็นต้นไม่มีคุณ ปาณาติบาตนั้นก็มีโทษน้อยในสัตว์เล็กๆ, มีโทษมากในสัตว์ใหญ่.
               เพราะเหตุไร? เพราะใช้ความพยายามมาก. เพราะแม้ในการพยายามก็ต้องใช้เครื่องมือใหญ่,
               ในมนุษย์เป็นต้น ผู้มีคุณพึงทราบว่า ปาณาติบาตมีคุณน้อยในมนุษย์ผู้มีคุณน้อย, มีโทษมากในมนุษย์ผู้มีคุณมาก.
               เมื่อร่างกายและคุณเสมอกัน ปาณาติบาตมีโทษน้อย เพราะกิเลสและความพยายามอ่อน, มีโทษมาก เพราะกิเลสและความพยายามกล้า.
               ปาณาติบาตนั้นมีองค์ ๕ คือ
                         ๑. ปาโณ สัตว์มีชีวิต
                         ๒. ปาณสญฺญิตา รู้ว่าสัตว์มีชีวิต
                         ๓. วธกจิตฺตํ จิตคิดจะฆ่า
                         ๔. อุปกฺกโม พยายามที่จะฆ่า
                         ๕. เตน มรณํ สัตว์ตายด้วยความพยายามนั้น.
               การถือเอาของที่เขาไม่ให้ เป็นอทินนาทาน, ท่านอธิบายการนำของๆ คนอื่นไป มีจิตคิดจะลัก เป็นหัวขโมย.
               ในบทเหล่านั้นบทว่า อทินฺนํ - ของที่เขาไม่ให้ คือของที่คนอื่นหวงแหน. คนอื่นได้รับของที่ตนทำตามความประสงค์ เป็นผู้ไม่ควรได้รับอาชญา และไม่ควรติเตียนในวัตถุใด, เมื่อวัตถุนั้นคนอื่นหวงแหน ตนก็รู้ว่าคนอื่นหวงแหน เจตนาว่าจะลักเป็นไปในทวารใดทวารหนึ่งแห่งกายทวารและวจีทวาร อันตั้งขึ้นด้วยความพยายามที่จะถือเอาของนั้น ชื่อว่าอทินนาทาน.
               อทินนาทานนั้นมีโทษน้อย ในของของคนอื่นที่เลว, มีโทษมากในของที่ประณีต.
               เพราะเหตุไร? เพราะวัตถุประณีต.
               เมื่อวัตถุเสมอกันมีโทษมากในวัตถุอันเป็นของ ของผู้ยิ่งด้วยคุณ, มีโทษน้อยในวัตถุอันเป็นของ ของผู้มีคุณเลวกว่าผู้ยิ่งด้วยคุณนั้นๆ หมายเอาวัตถุนั้นๆ มีคุณยิ่ง.
               อทินนาทานนั้นมีองค์ ๕ คือ
                         ๑. ปรปริคฺคหิตํ - ของอันคนอื่นหวงแหน
                         ๒. ปริปริคฺคหิตสญฺญิตา - รู้ว่าคนอื่นหวงแหน
                         ๓. เถยฺยจิตฺตํ - จิตคิดจะลัก
                         ๔. อุปกฺกโม - พยายามที่จะลัก
                         ๕. เตน หรณํ - นำไปด้วยความพยายามนั้น.
               บทว่า กาเมสุ ได้แก่ การประพฤติในเมถุน.
               บทว่า มิจฺฉาจาโร ได้แก่ ประพฤติลามกที่ถูกติเตียนโดยส่วนเดียว. แต่โดยลักษณะ เจตนาที่จะก้าวล่วงฐานะหญิงที่ไม่ควร ถึงเป็นไปในกายทวารโดยประสงค์จะประพฤติชั่ว - อสัทธรรม ชื่อว่า กาเมสุ มิจฉาจาร.
               ในบทนั้นหญิง ๒๐ จำพวก คือ หญิงอันมารดาคุ้มครองเป็นต้น ๑๐ จำพวก คือ มารดาคุ้มครอง ๑ บิดาคุ้มครอง ๑ มารดาบิดาคุ้มครอง ๑ พี่ชายคุ้มครอง ๑ พี่สาวคุ้มครอง ๑ ญาติคุ้มครอง ๑ โคตรคุ้มครอง ๑ ธรรมคุ้มครอง ๑ มีผู้อารักขา ๑ มีโทษทัณฑ์ ๑.
               หญิง ๑๐ จำพวก คือ หญิงที่ได้มาด้วยทรัพย์เป็นต้น ๑๐ จำพวก คือ หญิงได้มาด้วยทรัพย์ ๑ อยู่ด้วยความพอใจ ๑ อยู่ด้วยโภคะ ๑ อยู่ด้วยให้ผ้า ๑ หิ้วถังน้ำ ๑ เทินภาชนะบนศีรษะ ๑ ภริยาที่เป็นทาสี ๑ ภรรยาที่เป็นกรรมกร ๑ นำมาด้วยธง ๑ อยู่ชั่วคราว ๑ ชื่อว่า อคมนียฐาน คือ ฐานะหญิงที่บุรุษไม่ควรถึง ของบุรุษทั้งหลาย.
               ก็ในบรรดาหญิงทั้งหลาย บุรุษอื่นชื่อว่าเป็นอคมนียฐานของหญิง ๑๒ จำพวก คือ หญิงที่มีผู้คุ้มครองและหญิงถูกลงโทษทัณฑ์ ๒ และหญิงที่ไถ่มาด้วยทรัพย์เป็นต้น ๑๐ จำพวกนี้.
               อนึ่ง มิจฉาจารนั้นมีโทษน้อยในหญิงที่เป็นอคมนียฐานผู้ไม่มีคุณธรรมมีศีลเป็นต้น, มีโทษมากในหญิงผู้สมบูรณ์ด้วยคุณธรรมมีศีลเป็นต้น.
               มิจฉาจารนั้นมีองค์ ๔ คือ
                         ๑. อคมนียวตฺถุ - วัตถุที่ไม่ควรถึง
                         ๒. ตสฺมึ เสวนจิตฺตํ - จิตคิดจะเสพในวัตถุที่ไม่ควรถึงนั้น
                         ๓. เสวนปฺปโยโค - พยายามที่จะเสพ
                         ๔. มคฺเคน มคฺคปฏิปตฺติอธิวาสนํ - มรรคจดมรรค.
               บทว่า มุสา ได้แก่ วจีปโยคะหรือกายปโยคะ อันหักประโยชน์ของผู้ที่มุ่งจะพูดให้ผิด. เจตนาตั้งขึ้นด้วยกายปโยคะและวจีปโยคะของผู้พูดให้ผู้อื่นเข้าใจผิด โดยประสงค์ให้เขาเข้าใจผิด ชื่อว่ามุสาวาท.
               อีกนัยหนึ่ง บทว่า มุสา ได้แก่ เรื่องไม่จริง ไม่แท้.
               บทว่า วาโท ได้แก่ พูดให้เขารู้โดยความจริง โดยความแท้.
               แต่โดยลักษณะ เจตนาตั้งขึ้นด้วยความบอกเล่าอย่างนั้น ของผู้ประสงค์จะให้ผู้อื่นรู้เรื่องไม่จริงโดยความเป็นจริง ชื่อว่ามุสาวาท.
               มุสาวาทนั้นมีประโยชน์น้อย เพราะประโยชน์ที่หักน้อย, มีโทษมากเพราะประโยชน์มาก.
               อีกอย่างหนึ่ง มีโทษน้อยเป็นไปโดยนัยมีอาทิว่า ของของตนไม่มี เพราะประสงค์จะไม่ให้แก่คฤหัสถ์, มีโทษมาก เป็นพยายามพูดเพื่อหักล้างประโยชน์. มีโทษน้อยเป็นไปโดยนัยที่บรรพชิตได้น้ำมันหรือเนยใสน้อย แล้วพูดแดกดันด้วยประสงค์จะหัวเราะเล่นว่า วันนี้ในบ้านคงจะมีน้ำมันไหลมาดุจแม่น้ำซินะ, มีโทษมากแก่ผู้พูดโดยนัยมีอาทิว่า ไม่เห็นแล้ว ยังพูดว่าเห็นดังนี้.
               มุสาวาทมีองค์ ๔ คือ
               ๑. อตถํ วตฺถํ - เรื่องไม่จริง
               ๒. วิสํวาทนจิตฺตํ - จิตคิดจะพูดให้ผิด
               ๓. ตชฺโช วายาโม - พยายามเกิดจากจิตคิดจะพูดให้ผิดนั้น
               ๔. ปรสฺส ตทตฺถวิชานนํ - ผู้อื่นรู้ความประสงค์ของคำพูดนั้น.
               วาจาที่พูดทำความน่ารักของตนในหัวใจของผู้นั้น และทำผู้อื่นให้เสียหาย ชื่อว่า ปิสุณาวาจา - วาจาส่อเสียด.
               วาจาที่ทำตนเองบ้าง ผู้อื่นบ้าง ให้หยาบ แม้วาจาเองก็หยาบ ไม่สบายหูหรือไม่สบายใจ ชื่อว่า ผรุสาวาจา - วาจาหยาบ.
               วาจาที่พูดพร่ำเหลาะแหละไม่มีประโยชน์ ชื่อว่า สมฺผปฺปลาโป - พูดเพ้อเจ้อ.
               แม้เจตนาอันเป็นมูลเหตุของมุสาวาทเหล่านั้น ก็ได้ชื่อมีปิสุณาวาจาเป็นต้น. ปิสุณาวาจานั่นแล ท่านประสงค์เอาในที่นี้.
               ในบทว่า ปิสุณา วาจา นั้น เจตนาของผู้มีจิตเศร้าหมอง ตั้งขึ้นด้วยกาย ปโยคะและวจีปโยคะ เพื่อทำลายผู้อื่นหรือเพื่อประสงค์ให้เป็นที่รักของตน ชื่อว่าปิสุณาวาจา.
               ปิสุณาวาจานั้น ชื่อว่ามีโทษน้อย เพราะทำความทำลายแก่ผู้ที่มีคุณธรรมน้อย, ชื่อว่ามีโทษมาก เพราะทำความทำลายแก่ผู้มีคุณธรรมมาก.
               ปิสุณวาจานั้นมีองค์ ๔ คือ
               ๑. ผู้อื่นอันตนควรทำลาย.
               ๒. มุ่งความทำลายว่าคนเหล่านี้จักเป็นไปต่างๆ ประสงค์ให้เป็นที่รักว่า เราจักเป็นที่รัก จักเป็นที่คุ้นเคย,
               ๓. ความพยายามเกิดจากความประสงค์นั้น,
               ๔. ให้ผู้นั้นรู้ความประสงค์ของความพยายาม.
               ก็เมื่อผู้อื่นยังไม่แตกกัน กรรมบถยังไม่แตก, เมื่อเขาแตกกันแล้วกรรมบถจึงแตก.
               เจตนาหยาบโดยส่วนเดียวตั้งขึ้นด้วยกายปโยคะและวจีปโยคะ ตัดความรักของผู้อื่น เป็นผุรสาวาจา.
               ปโยคะ แม้ตัดความรักก็ยังไม่เป็นผุรสาวาจา เพราะจิตยังอ่อน.
               จริงอยู่ มารดาบิดาบางครั้งย่อมพูดกะบุตรน้อยอย่างนี้ว่า ขอให้โจรจับพวกเจ้าสับให้เป็นชิ้นๆ เถิด ดังนี้. อันที่จริงแล้วมารดาบิดาไม่ปรารถนาแม้จะให้ใบบัวตกลงบนศีรษะของบุตรน้อยเหล่านั้นเลย.
               อนึ่ง อาจารย์และอุปัชฌาย์บางครั้งยังกล่าวกะพวกนิสิตอย่างนี้ว่า อะไรพวกนี้ช่างไม่มีหิริโอตตัปปะกันเสียบ้างเลย, ไล่ออกไปให้หมด. แต่ที่แท้แล้วอาจารย์และอุปัชฌาย์ปรารถนาให้นิสิตเหล่านั้นถึงพร้อมด้วยการศึกษาเล่าเรียน และบรรลุด้วยกันทั้งนั้น.
               วาจาหยาบมีไม่ได้เพราะจิตอ่อนฉันใด, แม้วาจาไม่หยาบก็มีไม่ได้เพราะคำพูดอ่อนฉันนั้น. ผู้ประสงค์จะให้คนตายพูดว่า พวกท่านจงให้คนนี้นอนให้สบายเถิดดังนี้เป็นวาจาหยาบ, วาจานี้เป็นวาจาหยาบเพราะจิตหยาบ,
               วาจาหยาบนั้นมีโทษน้อย เพราะผู้ที่กล่าวหมายถึงนั้นเป็นผู้มีคุณน้อย, ชื่อว่ามีโทษมากเพราะผู้ที่กล่าวหมายถึงนั้นมีคุณมาก.
               ผรุสวาจานั้นมีองค์ ๓ คือ
               ๑. อกฺโกสิตพฺโพ ปโร - คนอื่นที่ควรด่า,
               ๒. กุปิตจิตฺตํ - มีจิตโกรธเคือง,
               ๓. อกฺโกสนา - การด่า.
               เจตนาเป็นอกุศลตั้งขึ้นด้วยกายปโยคะและวจีปโยคะ เพื่อให้รู้ความฉิบหาย ชื่อว่าสัมผัปปลาปะ. สัมผัปปลาปะนั้นมีโทษน้อย เพราะอาเสวนะน้อย, มีโทษมากเพราะอาเสวนะมาก.
               สัมผัปปลาปะมีองค์ ๒ คือ
               ๑. มุ่งพูดเรื่องไม่เป็นเรื่อง มีเรื่องภารตยุทธ์และเรื่องชิงนางสีดาเป็นต้น,
               ๒. การพูดเรื่องอย่างนั้น.
               ก็เมื่อคนอื่นไม่เชื่อเรื่องนั้น กรรมบถยังไม่แตก. เมื่อคนอื่นเชื่อคำพูดเพ้อเจ้อนั้น กรรมบถจึงแตก.
               ชื่อว่าอภิชฌา เพราะอรรถว่าเพ่ง, อธิบายว่า เป็นผู้มุ่งภัณฑะของผู้อื่น ย่อมเป็นไปเพราะจิตน้อมไปในภัณฑะนั้น. อภิชฌานั้นมีลักษณะเพ่งภัณฑะของผู้อื่นอย่างนี้ว่า ทำอย่างไรหนอภัณฑะนี้จึงจะเป็นของเราได้.
               อภิชฌานั้นมีโทษน้อยและมีโทษมาก ดุจอทินนาทาน.
               อภิชฌานั้นมีองค์ ๒ คือ
               ๑. ปรภณฺฑํ - ภัณฑะของผู้อื่น,
               ๒. อตฺตโน ปริณามญฺจ - น้อมไปเพื่อตน.
               เมื่อความโลภในวัตถุอันเป็นของของผู้อื่น แม้เกิดขึ้นแล้ว กรรมบถก็ยังไม่แตก ตลอดเวลาที่ยังไม่น้อมไปเพื่อตนว่า ทำอย่างไรหนอ ภัณฑะนี้จึงจะเป็นของเราได้ดังนี้.
               ชื่อว่าพยาบาท เพราะอรรถว่ายังประโยชน์เกื้อกูลและความสุข ให้ถึงความพินาศ. พยาบาทนั้นมีใจมุ่งความพินาศแก่ผู้อื่น มีลักษณะประทุษร้าย, มีโทษน้อยและมีโทษมาก ดุจผรุสวาจา.
               พยาบาทนั้นมีองค์ ๒ คือ
               ๑. ปรสตฺโต - สัตว์อื่น,
               ๒. ตสฺส วินาสจินฺตา - คิดความพินาศแก่สัตว์อื่นนั้น.
               เมื่อความโกรธในสัตว์อื่น แม้เกิดขึ้นแล้ว กรรมบถก็ยังไม่แตกก่อนตลอดเวลาที่ยังไม่คิดถึงความพินาศแก่สัตว์นั้นว่า ทำอย่างไรหนอ ผู้นี้จึงจะล่มจมพินาศไปเสียทีดังนี้.
               ชื่อว่ามิจฉาทิฏฐิ เพราะอรรถว่าเห็นผิดโดยไม่มีการถือความจริง.
               มิจฉาทิฏฐินั้นมีลักษณะเห็นวิปริตโดยนัยมีอาทิว่า นตฺถิ ทินฺนํ - ทานที่ให้แล้วไม่มีผล, มิจฉาทิฏฐิมีโทษน้อยและมีโทษมาก ดุจสัมผัปปลาปะ.
               อีกอย่างหนึ่ง มีโทษน้อยไม่แน่นอน, มีโทษมากแน่นอน.
               มิจฉาทิฏฐินั้นมีองค์ ๒ คือ
               ๑. ความที่วัตถุวิปริตจากอาการที่ถือไว้,
               ๒. ความปรากฏแห่งวัตถุนั้นโดยความไม่เป็นอย่างที่ถือไว้.
               ในมิจฉาทิฏฐินั้น กรรมบถแตกย่อมมีได้ด้วยนัตถิกทิฏฐิ - ความเห็นว่าไม่มี, อเหตุกทิฏฐิ - ความเห็นว่าไม่เป็นเหตุ, อกิริย- ทิฏฐิ - ความเห็นว่าไม่เป็นอันทำ, มิใช่ด้วยทิฏฐิอื่น.
               อกุศลกรรมบถ ๑๐ เหล่านี้พึงทราบวินิจฉัยโดยอาการ ๕ คือ โดยธรรม ๑ โดยโกฏฐาส คือ ส่วน ๑ โดยอารมณ์ ๑ โดยเวทนา ๑ โดยมูลเหตุ ๑.
               ในบทเหล่านั้นบทว่า ธมฺมโต - โดยธรรม ได้แก่เจตนาธรรม ๗ อย่าง อกุศลกรรมบถ ๓ อย่างมีอภิชฌาเป็นต้น สัมปยุตด้วยเจตนาย่อมมีตามลำดับในอกุศลกรรมบถเหล่านั้น.
               บทว่า โกฏฺฐาสโต - โดยส่วน ได้แก่ ธรรม ๘ เหล่านี้ คือเจตนาธรรม ๗ ตามลำดับและมิจฉาทิฏฐิ เป็นกรรมบถแน่นอน, มิใช่เป็นมูลเหตุ. อภิชฌา และพยาบาท เป็นทั้งกรรมบถ เป็นทั้งมูลเหตุ.
               จริงอยู่ อภิชฌา โลภะเป็นอกุศลมูลเพราะถึงแล้วซึ่งมูลเหตุ, พยาบาท โทสะเป็นอกุศลมูล.
               บทว่า อารมฺมณโต - โดยอารมณ์ ได้แก่ ปาณาติบาตมีสังขารเป็นอารมณ์ โดยเป็นอารมณ์ของชีวิตินทรีย์.
               อทินนาทานมีสัตว์เป็นอารมณ์หรือมีสังขารเป็นอารมณ์.
               มิจฉาจารมีสังขารเป็นอารมณ์ด้วยอำนาจโผฏฐัพพะ,
               อาจารย์พวกหนึ่ง กล่าวว่ามีสัตว์เป็นอารมณ์ดังนี้บ้าง.
               มุสาวาทมีสัตว์เป็นอารมณ์หรือมีสังขารเป็นอารมณ์. ปิสุณาวาจาก็อย่างนั้น. ผรุสวาจามีสัตว์เป็นอารมณ์อย่างเดียว. สัมผัปปลาปะมีสัตว์เป็นอารมณ์หรือมีสังขารเป็นอารมณ์โดยสามารถรูปที่เห็น เสียงที่ฟัง กลิ่นรสสัมผัสที่รู้และธรรมที่ทราบ, อภิชฌาก็อย่างนั้น. พยาบาทมีสัตว์เป็นอารมณ์อย่างเดียว. มิจฉาทิฏฐิมีสังขารเป็นอารมณ์อย่างเดียว ด้วยอำนาจธรรมเป็นไปในภูมิ ๓.
               บทว่า เวทนาโต - โดยเวทนา ได้แก่ ปาณาติบาต เป็นทุกขเวทนา.
               อันที่จริง พระราชาทรงเห็นโจร แม้ทรงพระสรวล ก็ยังตรัสว่า ดูก่อนพนาย พวกเจ้าจงไปฆ่ามันเสียดังนี้, ถึงดังนั้น เจตนาที่ตกลงใจของพระราชาทั้งหลาย ก็สัมปยุตด้วยทุกข์.
               อทินนาทานเป็นเวทนา ๓. เพราะอทินนาทานนั้นเป็นสุขเวทนาแก่ผู้เห็นภัณฑะของผู้อื่นแล้วรื่นเริงดีใจฉวยเอาไป, เป็นทุกขเวทนาแก่ผู้ฉวยเอาไป มีความหวาดกลัว.
               อนึ่ง เมื่อพิจารณาวิบากและผลที่หลั่งไหลมาก็เป็น อทุกขมสุขเวทนา แก่ผู้ที่ถือเอาตั้งอยู่ในความเป็นกลางในเวลาฉวยเอาไป. มิจฉาจารมีเวทนา ๒ ด้วยสามารถแห่งสุขเวทนา และความเป็นกลาง, เวทนาในความเป็นกลาง ย่อมไม่มีในจิตที่ตกลงทำ.
               มุสาวาทมีเวทนา ๓ โดยนัยดังกล่าวแล้ว ในอทินนาทานนั่นแล, ปิสุณาวาจาก็อย่างนั้น. ผรุสาวาจาเป็นทุกขเวทนา.
               สัมผัปปลาปะมีเวทนา ๓. เมื่อผู้อื่นให้สาธุการยกผ้าเป็นต้นขึ้นโบกผู้นั้นมีสุขเวทนาในเวลากล่าวมีเรื่องชิงนางสีดาและภารตยุทธ์เป็นต้นของผู้รื่นเริงยินดี, เมื่อคนหนึ่งผู้ให้สินจ้างไว้ก่อนแล้ว แต่มาภายหลังกล่าวว่า ท่านจงเล่าตั้งแต่ต้นเถิด เขาย่อมมีทุกขเวทนาในเวลากล่าวของผู้ที่เกิดโทมนัสว่า เราจักกล่าวเรื่องเบ็ดเตล็ดติดต่อกันไปไม่ให้มีเหลือหรือจักไม่กล่าวหนอ. ย่อมเป็นอทุกขมสุขเวทนาแก่ผู้กล่าวเป็นกลางๆ.
               อภิชฌามีเวทนา ๒ ด้วยสามารถแห่งสุขเวทนาและความเป็นกลาง, มิจฉาทิฏฐิก็อย่างนั้น, พยาบาทเป็นทุกขเวทนา.
               บทว่า มูลโต คือ ปาณาติบาตมี ๒ มูลเหตุด้วยสามารถแห่งโทสะและโมหะ,
               อทินนาทานมี ๒ มูลเหตุด้วยสามารถโทสะและโมหะ หรือด้วยสามารถแห่งโลภะและโมหะ,
               มิจฉาจารมี ๒ มูลเหตุด้วยสามารถแห่งโลภะและโมหะ,
               มุสาวาทมี ๒ มูลเหตุด้วยโทสะและโมหะหรือด้วยสามารถแห่งโลภะและโมหะ, ปิสุณาวาจาและสัมผัปปลาปะก็อย่างนั้น. ผรุสวาจามี ๒ มูลเหตุด้วยสามารถแห่งโทสะและโมหะ,
               อภิชฌามี ๑ มูลเหตุด้วยสามารถแห่งโมหะ, พยาบาทก็อย่างนั้น. มิจฉาทิฏฐิมี ๒ มูลเหตุด้วยสามารถแห่งโลภะและโมหะ ด้วยประการฉะนี้.

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค มหาวรรค ๑. ญาณกถา สีลมยญาณนิทเทส จบ.
อ่านอรรถกถาหน้าต่างที่ [หน้าสารบัญ] [๑] [๒] [๓] [๔]

อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=31&A=951&Z=1087
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=4865
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=4865
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๑๓  สิงหาคม  พ.ศ.  ๒๕๕๐
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]