ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 11 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.1)

                           2. Upasakavagga
                      1. Kasibharadvajasuttavannana
    [197] Upasakavaggassa 1- pathame magadhesuti evamnamake janapade.
Dakkhinagirisminti rajagaham parivaretva thitassa girino dakkhinabhage janapado atthi,
tasmim janapade, tattha viharassapi tadeva namam. Ekanalayam brahmanagameti
ekanalati tassa gamassa namam. Brahmana pana tattha 2- sambahula pativasanti,
brahmanabhogoeva so. 3- Tasma "brahmanagamo"ti vuccati.
       Tena kho pana samayenati yam samayam bhagava magadharatthe ekanalam
brahmanagamam upanissaya dakkhinagirivihare brahmanassa indriyaparipakam
agamayamano viharati, tena samayena. Kasibharadvajassati so brahmano kasim
nissaya jivati, bharadvajoti cassa gottam. Pancamattaniti panca pamanani,
anunani anadhikani pancanangalasataniti vuttam hoti. Payuttaniti yojitani,
balibaddanam khandhesu thapetva yuge yottehi yojitaniti attho.
       Vappakaleti vappanakale vijanikkhepasamaye. Tattha dve vappani
kalalavappanca pamsuvappanca. Pamsuvappanca idha adhippetam, tanca kho pathamadivase
mangalavappitatthaya. 4- Tatthayam upakaranasampada:- tini balibaddasahassani
upatthapitani honti, sabbesam suvannamayani sinagani patimukkani, rajatamaya
khura, sabbe setamalahi ceva gandhapancangulihi ca alankata paripunnapancanga
sabbalakkhanasampanna, ekacce kala anjanavannaeva, 5- ekacce seta
@Footnote: 1 cha.Ma. dutiyavaggassa    2 cha.Ma. panettha   3 Ma.  brahmanabhogova heso
@4 cha.Ma., i. mangalavappam     5 Ma. ajinavanna
Balahakavanna, 1- ekacce ratta pabalavanna, ekacce kammasa masaragallavanna.
Evam pancasata kassakapurisa 2- sabbe   ahatasetavatthamalalankata dakkhinaamsakutesu
patitthitapupphacumbataka paritalamanosiladilanjanujjalagatta dasa dasa nangala
ekekagumba hutva gacchanti. Nangalanam sisanca yuganca patoda ca
suvannakhacita. Pathamanangale attha balibadda yutta, sesesu cattaro cattaro,
avasesa kilantaparivattanattham anita. Ekekagumbe ekekavijasakatam ekeko kasati,
ekeko  vappati.
         Brahmano pana pageva massukammam karapetva nhatva 3- sugandhehi 4-
vilitto pancasatagghanikam vattham nivasetva sahassagghanikam ekamsam karitva ekekissa
anguliya dve dveti 5- visati angulimuddikayo kannesu sihakundalani sise
brahmavethanam patimuncitva suvannamalam kantheva  6- katva brahmanaganaparivuto
kammantam vosasati. Athassa brahmani anekasatabhajanesu payasam pacapetva mahasakatesu
aropetva gandhodakena nhayitva sabbalanakarabhusita brahmaniganaparivuta
kammantam agamasi. Gehampissa haritupalittam vippakinnalajam punnaghatakadali-
dhajapatakahi alankatam gandhapupphadihi sukatabalikammam, khettanca tesu tesu thanesu
samussitadhajapatakam ahosi. Parijanakammakarehi saddhim osataparisa addhateyyasahassa
ahosi, sabbe ahatavattha, sabbesam payasabhojanameva patiyattam.
        Atha brahmano suvannacatim 7- dhovapetva payasassa puretva
sappimadhuphanitehi abhisankharitva nangalabalikammam karapesi. Brahmani pancannam
kassakasatanam suvannarajatakamsatambalohamayani bhajanani dapetva suvannakatacchum gahetva
payasena parivisanti gacchati. Brahmano pana balikammam karetva rattabaddhakayo 8-
upahanayo arohitva rattasuvannadandam gahetva "idha payasam detha, idha sappim
detha, idha sakkharam detha"ti vosasamano vicarati. Ayam tava kammante pavatti.
@Footnote: 1 Si. balakavanna, cha.Ma. phalikavanna    2 cha.Ma. kassaka      3 cha.Ma. nhayitva
@4 cha.Ma. sugandhagandhehi           5 cha.Ma., i. dveti    6 cha.Ma., i. kanthe
@7 cha.Ma., i. suvannapatim         8 cha.Ma., i. rattabandhikayo
       Vihare pana yattha yattha sambuddha vasanti, tattha tattha nesam devasikam
panca kiccani bhavanti. Seyyathidam? purebhattakiccam pacchabhattakiccam purimayamakiccam
majjhimayamakiccam pacchimayamakiccanti.
        Tatridam purebhattakiccam:- bhagavapi 1- patova utthaya upatthakanuggahattham
sariraphasukatthanca mukhadhovanadisariraparikammam 2- katva yava bhikkhacaravela, tava
vivittasane vitinametva bhikkhacaravelaya nivasetva kayabandhanam bandhitva civaram
parupitva pattamadaya kadaci ekako, kadaci bhikkhusamghaparivuto gamam va nigamam
va pindaya pavisati kadaci pakatiya, kadaci anekehi patihariyehi vattamanehi.
Seyyathidam? pindaya pavisato lokanathassa purato 3- mudugatavata 4- pathavim sodhenti,
Balahaka udakaphusitani muncanta magge renum vupasametva upari vitanam hutva
titthanti, apare vata pupphani upari haritva 5- magge okiranti. Unnata
bhumippadesa onamanti, onata unnamanti. Padanikkhepasamaye samava bhumi
hoti, sukhasamphassani padumapupphani 6- pade sampaticchanti. Indakhilassa anto
thapitamatte dakkhinapade sarira chabbannarasmiyo nikkhamitva suvannarasasincanani 7-
viya citrapataparikkhittani viya ca pasadakutagaradini karontiyo 8- ito cito ca
vidhavanti. Hatthiassavihangadayo sakasakatthanesu thitayeva madhurenakarena saddam
karonti, tatha bherivinadini turiyani manussananca kayupagani abharanani. Tena
sannanena manussa jananti "ajja bhagava idha pindaya pavittho"ti. Te
sunivattha suparuta gandhapupphadini adaya ghara nikkhamitva antaravithim
patipajjitva bhagavantam gandha pupphadihi sakkaccam pujetva vanditva "amhakam
bhante dasa bhikkhu, amhakam visati, amhakam bhikkhusatam detha"ti yacitva bhagavatopi
pattam gahetva asanam pannapetva sakkaccam pindapatena patimanenti.
         Bhagava katabhattakicco tesam santanani oloketva tatha dhammam deseti,
yatha keci saranagamane patitthahanti, keci pancasu silesu, keci
@Footnote: 1 cha.Ma., i.bhagava hi  2 cha.Ma., i. mukhadhovanadiparikammam
@3 cha.Ma., i. purato purato gantva  4 cha.Ma. mudugatiyo vata
@5 cha.Ma. upaharitva    6 cha.Ma. padumapupphani va
@7 ka. suvannarasapinjarani    8 Ma. alankarontiyo, cha. alam karontiyo
Sotapattisakadagamianagamiphalanam annatarasmim, keci pabbajitva aggaphale arahatte
patitthahanti 1- evam mahajanam anuggahetva utthayasana viharam gacchati. Tattha
gandhamandalamale pannattapavarabuddhasane nisidati bhikkhunam bhattakiccapariyosanam
agamayamano. Tato bhikkhunam bhattakiccapariyosane upatthako bhagavato nivedeti.
Atha bhagava gandhakutim pavisati. Idam tava purebhattakiccam.
      Atha bhagava evam katapurebhattakicco gandhakutiya upatthane nisiditva
pade pakkhaletva padapithe thatva bhikkhusamgham ovadati "bhikkhave appamadena
samapadetha, dullabho buddhuppado lokasmim, dullabho manussattapatilabho, dullabha
saddhasampatti, 2- dullabha pabbajja, dullabham saddhammassavanan"ti. Tattha keci
bhagavantam kammatthanam pucchanti. Bhagava tesancariyanurupam kammatthanam deti. Tato
sabbepi bhagavantam vanditva attano attano rattitthanadivatthanani gacchanti,
keci arannam, keci rukkhamulam, keci pabbatadinam annataram, keci catummaha-
rajikabhavanam .pe. Keci vasavattibhavananti. Tato bhagava gandhakutim pavisitva sace
akankhati, dakkhinena passena sato sampajano muhuttam sihaseyyam kappeti. Atha
samassasitakayo utthahitva dutiyabhage lokam oloketi. Tatiyabhage yam gamam va
nigamam va upanissaya viharati, tattha mahajano purebhattam danam datva pacchabhattam
sunivattho suparuto gandhapupphadini adaya vihare sannipati. 3- Tato bhagavata
sampattaparisaya anurupena patihariyena gantva dhammasabhayam pannattapavarabuddhasane
nisajja dhammam deseti kalayuttam samaye yuttam. Atha kalam viditva parisam uyyojeti,
manussa bhagavantam vanditva pakkamanti. Idam pacchabhattakiccam.
       So evam nitthitapacchabhattakicco sace gattani osincitukamo hoti,
buddhasana vutthaya nhanakotthakam pavisitva upatthakena patiyaditaudakena gattani
utum gahapeti. Upatthakopi buddhasanam anetva papphotetva gandhakutiparivene
pannayati. 4- Bhagava rattadupattam nivasetva kayabandhanam bandhitva uttarasangam
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati  2 Ma. saddhasampada, sampatti khanasampatti
@su.vi. 1/4/46 brahmajalasutta: paribbajakathavannana (nava.)
@3 cha.Ma., i. sannipatati 4 cha.Ma. pannapeti
Katva tattha agantva nisidati ekakova muhuttam patisallino.  atha bhikkhu tato
tato agamma bhagavato upatthanam gacchanti. Tattha ekacce panham pucchanti,
ekacce kammatthanam, ekacce dhammassavanam yacanti. Bhagava tesam adhippayam
sampadento purimayamam vitinameti. Idam purimayamakiccam.
       Purimayamakiccapariyosane pana bhikkhusu bhagavantam vanditva pakkantesu,
sakaladasasahassilokadhatudevatayo okasam labhamana bhagavantam upasankamitva panham
pucchanti yathabhisankhatam antamaso caturakkharampi. Bhagava tasam tasam devatanam panham
vissajjento majjhimayamam vitinameti. Idam majjhimayamakiccam.
       Pacchimayamampana tayo kotthase katva purebhattato patthaya nisajjapilitassa
sarirassa kilasubhavamocanattham ekakotthasam cankamena vitinameti.
Dutiyakotthase gandhakutiyam pavisitva dakkhinena passena sato sampajano
sihaseyyam kappeti. Tatiyakotthase paccupatthaya nisiditva purimabuddhanam santike
danasiladivasena katadhikarapuggadassanattham buddhacakkhuna lokam oloketi. Idam
pacchimayamakiccam.
       Tadapi evam olokento kasibharadvajabrahmanam arahattassa upanissayasampannam
disva "tattha mayi gate katha pavattissati, kathavasane dhammadesanam
sutva eso brahmano saputtadaro tisu saranesu patitthaya asitikotidhanam mama
sasane vippakiritva aparabhage nikkhamma pabbajitva arahattam papunissati"ti
natva tattha gantva katham samutthapetva dhammam desesi. Etamattham dassetum
athakho bhagavatiadi vuttam.
       Tattha pubbanhasamayanti bhummatthe upayogavacanam, pubbanhasamayeti attho.
Nivasetvati paridahitva. Viharacivaraparivattanavasena tam vuttam. Pattacivaramadayati
pattam hatthehi, civaram kayena adiyitva, sampaticachitva dharetvati attho.
Bhagavato kira pindaya pavisitukamassa bhamaro viya vikasitapadumadvayamajjham,
indanilamanivannaselamayapatto hatthadvayamajjham agacchati. Tam evamagatam pattam
Hatthehi sampaticchitva civaram 1- parimandalam parutam kayena dharetvati vuttam hoti.
Tenupasankamiti yena maggena kammanto gantabbo, tena ekakova upasankami.
Kasma pana nam bhikkhu nanubandhimsuti? yada hi bhagava ekakova katthaci gantukamo
Hoti, yava bhikkhacaravelaya 2- dvaram pidahitva antogandhakutiyam nisidati. Bhikkhu
taya sannaya jananti "ajja bhagava ekakova pindaya caritukamo, addha
kancieva vinetabbam puggalam addasa"ti. Te attano pattacivaram gahetva
gandhakutipadakkhinam katva vanditva bhikkhacaram gacchanti. Tada ca bhagava evamakasi.
Tasma bhikkhu nanubandhimsuti.
       Parivesana vattatiti tesam suvannabhajanadini gahetva nisinnanam
pancasatanam kassakanam parivesana 3- vippakata hoti. Ekamantam atthasiti yattha
thitam brahmano passati, tatharupesu dassanupacaresu 4- kathasavanaphasuke uccatthane
atthasi. Thatva ca rajatasuvannarasapinjaram candimasuriyanam pabham atirocamanam
samantato sarirappabham munci, yaya ajjhotthatatta brahmanassa kammantasalabhitti-
rukkhakasitamattikapindadayo suvannamaya viya ahesum. Atha manussa bhunjanta ca
kasanta ca sabbakiccani pahaya asitianubyanjanaparivaram dvattimsamahapurisalakkhana-
patimanditam sariram byamappabhaparikkhepavibhusitam bahuyugalam jangamam viya 5- padumasaram,
rasmijalasamujjalitataraganamiva gaganatalam, vijjulatavinaddhamiva ca pavarakanakasikharam 6-
siriya jalamanam sammasambuddham ekamantam thitam disva hatthapade dhovitva anjalim
paggayha sampavaretva 7- atthamsu. Evam tehi parivaritam addasa kho kasibharadvajo
brahmano bhagavantam pindaya thitam, disvana bhagavantam etadavoca aham kho samana
kasami ca vapami cati.
       Kasma panayam evamaha, kim samantapasadike pasadaniye uttamadamathasamatha-
manuppattepi tathagate appasadena, udahu addhatiyanam janasahassanam payasam
patiyadetvapi katacchubhikkhaya maccherenati? ubhayathapi no, bhagavato panassa
@Footnote: 1 cha.Ma., i. civaranca             2 cha.Ma. bhikkhacaravela   3 cha.Ma. parivisana
@4 cha.Ma. tatharupe dassanupacare      5 Si. sassirikataradassanam jangamamiva
@6 cha.Ma. kanakasikharam i. ca kanakagirisikharam      7 cha.Ma. samparivaretva
Dassanena atittam nikkhittakammantam janam disva kammabhangam me katum agato"ti
anattamanata ahosi, tasma evamaha. Bhagavato ca lakkhanasampattim disva "sacayam
kammante apayojayissa, sakalajambudipe manussanam sise culamani viya abhavissa,
ko namassa attho na sampajjissati, evameva alasataya kammante appayojetva
vappamangaladisu pindaya carati"tipissa anattamanata ahosi. Tenaha "aham kho
samana kasami ca vapami ca, kasitva ca vapitva ca bhunjami"ti.
        Ayam kirassa adhippayo:- mayhampi tava kammanta na byapajjanti, na
camhi yatha tvam evam lakkhanasampanno, tvampi kasitva ca vapitva ca bhunjassu,
ko te attho na sampajjeyya evam lakkhanasampannassati. Apicayam assosi
"sakyarajakule kira kumaro uppanno, so cakkavattirajjam pahaya pabbajito"ti
tasma idani "ayam so"ti natva "cakkavattirajjam pahaya kilantosi"ti uparambham
aropento evamaha. Apica tikkhapanno esa brahmano, na bhagavantam
apasadento bhanati, bhagavato pana rupasampattim disva punnasampattim sambhavayamano
kathapavattanatthampi evamaha. Atha bhagava veneyyavasena sadevake loke
aggakassakavappakabhavam attano dassento ahampi kho brahmanatiadimaha.
         Atha brahmano cintesi:- "ayam samano `ahampi kasami ca vapami
ca'ti bhanati, na cassa olarikani yuganangaladini kasibhandani passami, kim nu
kho musa bhanati"ti bhagavantam padatalato patthaya yava kesanta 1- olokayamano
angavijjaya katadhikaratta dvattimsavaralakkhanasampattimassa natva "atthanametam, yam
evarupo musa bhaneyya"ti sanjatabahumano bhagavati samanavadam pahaya gottena
bhagavantam samudacaramano na kho pana mayam passama bhoto gotamassatiadimaha.
Bhagava pana yasma pubbadhammasabhagataya katham 2- nama buddhanam anubhavo, tasma
buddhanubhavam dipento saddha bijantiadimaha.
        Ka panettha pubbadhammasabhagata, nanu brahmanena bhagava nangaladikasi-
sambharasamayogam puttho apucchitassa 3- bijassa sabhagataya aha "saddha bijan"ti,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. kesagga   2 cha.Ma., i. kathanam      3 Si. atha ca pana apucchitassa
Evanca pana sati kathapi ananusandhika hoti. Na hi buddhanampi ananusandhikakatha
nama atthi, napi pubbadhammassa asabhagataya kathenti. Evam panettha anusandhi
veditabba:- brahmanena hi bhagava yuganangaladikasisambharavasena kasim pucchato,
so tassa anukampaya "idam apucchitan"ti aparihapetva samulam saupakaram sasambharam
saphalam kasim napetum 1- mulato patthaya dassento "saddha bijan"tiadimaha. Tattha
bijam kasiya mulam tasmim sati kattabbato, asati akattabbato, tappamanena ca
kattabbato. Bije hi sati kasim karonti, na asati. Bijappamaneneva 2- kusala
kassaka khettam kasanti, na unam "ma no sassam parihayi"ti, na adhikam "ma
no mogho vayamo ahosi"ti. Yasma ca bijameva mulam, tasma bhagava mulato
patthaya kasisambharam dassento tassa brahmanassa kasiya pubbadhammabijassa
sabhagataya attano kasiya pubbadhammam dassento aha "saddha bijan"ti.
Evamettha pubbadhammasabhagatapi veditabba.
         Pucchitamyeva vatva apucchitam paccha kim na vuttanti ce? tassa
Upakarabhavato ca dhammasambandhasamatthabhavato ca. Ayam hi brahmano pannava,
micchaditthikule pana jatatta saddharahitova, saddharahito ca pannava paresam
saddhaya attano avisaye appatipajjamano visesam nadhigacchati, kilesakalussiya-
paramatthapi 3- sampasadamattalakkhanapi 4- cassa dubbala saddha balavatiya pannaya
sahasa vattamana atthasiddhim na karoti hatthina saddhim ekadhure yutto gono
viya. Itissa saddha upakarakati 5- tam brahmanam saddhaya patitthapentena
pacchapi vattabbo ayamattho desanakusalataya pubbe vutto. Bijassa ca upakaraka
vutthi, sa tadanantaramyeva vuccamana samattha hoti. Evam dhammasambandhasamatthabhavato
pacchapi vattabbo ayamattho, annopi 6- evarupo isayottadi pubbe vuttoti
veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. pannapetum  2 cha.Ma. bijappamanena ca  3 ka. kilesakalussiyapagatamagta
@4 cha.Ma. ayam patho na dissati   5 cha.Ma. upakarika, evamuparipi  6 cha.Ma. anno ca
      Tattha sampasadalakkhana saddha, okappanalakkhana va. Bijanti pancavidham
bijam mulabijam khandhabijam phalubijam aggabijam bijabijameva pancamanti. Tam sabbampi
viruhanatthena bijantveva 1- sankham gacchati.
      Tattha yatha brahmanassa kasiya mulabhutam bijam dve kiccani karoti,
hettha mulena patitthati, upari ankuram utthapeti, evam bhagavato kasiya mulabhuta
saddha hettha silamulena patitthati, upari samathavipassanankuram utthapeti. Yatha ca
tam mulena pathavirasam aporasam gahetva nalena dhannaparipakagahanattham vaddhati,
evamayam silamulena samathavipassanarasam gahetva ariyamagganalena ariyaphaladhannaparipakagahanattham
vaddhati. Yatha ca tam subhumiyam patitthahitva mulankurapannanalakandapasavehi vuddhim
virulhim vepullam patva khiram janetva anekasaliphalabharitam salisisam nipphadeti,
evamesa cittasantane patitthahitva chahi visuddhihi vuddhim virulhim vepullam
patva nanadassanavisuddhikhiram janetva anekapatisambhidananabharitam 2- arahattaphalam
nipphadeti. Tena vuttam "saddha bijan"ti.
       Kasma pana annesu paropannasaya kusaladhammesu ekato uppajjamanesu
saddhava "bijan"ti vuttati ce? bijakiccakaranato. Yatha hi tesu vinnanamyeva
vijananakiccam karoti, evam saddha bijakiccam. Sa ca sabbakusalanam mulabhuta. Yathaha
"saddhajato upasankamati, upasankamanto payirupasati .pe. Pannaya ca nam
ativijjha passati"ti. 3-
      Akusaladhamme ceva kayanca tapatiti taPo. Indriyasamvaraviriyadhutangadukkarakarikanam
etam adhivacanam, idha pana indriyasamvaro adhippeto. Vutthiti vassavutthi
vatavutthitiadi anekavidha, idha vassavutthi adhippeta. Yatha hi brahmanassa
vassavutthisamanuggahitam bijam bijamulakam ca sassam viruhati na milayati nipphattim
gacchati, evam bhagavato indriyasamvarasamanuggahita saddha saddhamula ca siladayo dhamma
viruhanti na milayanti nipphattim gacchanti. Tenaha "tapo vutthi"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. bijanteva      2 cha.Ma. anekapatisambhidabhinnabharitam
@3 Ma.Ma. 13/183,432/158,420 kitagiri..., cankisutta
     Panna meti ettha vutto mesaddo purimapadesupi yojetabbo "saddha
me bijam, tapo me vutthi"ti. Tena kim dipeti? yatha brahmana taya vapite
khette sace vutthi atthi, iccetam kusalam. No ce atthi, udakampi tava databbam
hoti. Tatha maya hiriise pannayuganangale manoyottena ekabaddhe kate
viriyabalibadde yojetva satipacanena vijjhitva attano cittasantanakhettamhi
saddhabije vapite vutthiya abhavo nama natthi 1- ayampana me niccakalam
indriyasamvaratapo vutthiti.
       Pannati kamavacaradibhedato anekavidha, idha pana saha vipassanaya
maggapanna adhippeta. Yuganangalanti yuganca nangalanca yuganangalam. Yatha hi
brahmanassa yuganangalam, evam bhagavato duvidhapi vipassana panna ca 2- tattha
yatha yugam isaya upanissayam hoti, purato 3- ca isabaddham hoti, yottanam nissayam
hoti, balibaddanam ekato gamanam dhareti, 4- evam pannapi 5- hirippamukhanam
dhammanam upanissaya hoti. Yathaha "pannuttara sabbe kusala dhamma"ti 6- ca,
"panna hi settha kusala vadanti, nakkhattarajariva tarakanan"ti 7- ca. Kusalanam
dhammanam pubbangamatthena purato ca hoti. Yathaha "silam siri capi 8- satanca
dhammo, anugata 9- anvayika pannavato bhavanti"ti. Hirivippayogena anuppattito
pana isabaddha hoti. Manosankhatassa samadhiyottassa nissayapaccayato yottanam
nissayo 10- hoti. Accaraddhatilinabhavapatisedhanato viriyabalibaddanam ekato gamanam
dhareti, 11- yatha ca nangalam phalayuttam kasanakale pathavighanam bhindati, mulasantanakani
padaleti, evam satiyutta panna vipassanakale dhammanam santatisamuhakiccarammanaghanam
bhindati, sabbakilesamulasantanakani padaleti. Sa ca kho lokuttarava, itara
pana lokikapi siya. Tenaha "panna me yuganangalan"ti.
@Footnote: 1 ka. atthi    3 ka. duvidha hi panna  3 Ma. dhurato   4 Ma. vareti   5 cha.Ma. panna
@6 an. atthaka. 23/189/351 sativagga (sya), an. dasaka. 24/58/85 mulakasutta
@7 khu. ja. cattalisa. 57/2468/541 sarabhangajataka (sya)   8 Si. hirincapi
@9 cha.Ma. ayam patho na dissati   10 cha.Ma., i. nissaya   11 Ma., i. vareti
       Hiriyati papakehi dhammehiti hiri. Taggahanena taya avippayuttam
ottappampi gahitameva hoti. Isati yuganangalasandharika rukkhalatthi. Yatha hi
brahmanassa isa yuganangalam dhareti, evam bhagavatopi hiri lokiyalokuttarapannasankhatam
yuganangalam dhareti hiriabhavo pannaya abhavato. Yatha ca isapatibaddham
yuganangalam kiccakaram hoti acalam asithilam, evam hiripatibaddhapi 1- panna kiccakari
hoti acala asithila abbokinna ahirikena. Tenaha "hiri isa"ti. Munatiti
mano, cittassetam namam. Idha pana manosisena tamsampayutto samadhi adhippeto.
Yottanti rajjubandhanam. Tam tividham isaya saha yugassa bandhanam, yugena saha
balibaddanam bandhanam, sarathina saha balibaddanam ekabandhananti. Tattha yatha
brahmanassa yottam isayugabalibadde ekabaddhe katva sakakicce 2- patipadeti,
evam bhagavato samadhi sabbeva te hiripannaviriyadhamme ekaramamane
avikkhepasabhavena bandhitva sakakicce patipadeti. Tenaha "mano yottan"ti.
       Cirakatadimattham saratiti sati. Phaletiti phalo. Pajenti etenati pajanam.
Tam idha "pacanan"ti vuttam. Patodassetam namam. Phalo ca pacananca phalapacanam.
Yatha hi brahmanassa phalapacanam, evam bhagavato 3- vipassanayutta maggayutta ca 3-
sati. Tattha yatha phalo nangalam  anurakkhati, purato cassa gacchati, evam sati
kusalanam 4- dhammanam gatiyo samanvesamana arammane va upatthapayamana
pannanangalam rakkhati. Tenevesa "satarakkhena cetasa viharati"tiadisu 5- viya
arakkhati vutta. Appamussanavasena cassa purato hoti. Satiparicite hi dhamme
panna pajanati, no pamutthena. 6- Yatha ca pacanam balibaddanam vijjhanabhayam
dassentam samsidanam 7- na deti, uppathagamanam vareti, evam sati viriyabalibaddanam
apayabhayam dassenti kosajjasamsidanam na deti, kamagunasankhate agocare caram
varetva 8- kammatthane niyojenti uppathagamanam vareti. Tenaha "sati me
phalapacanan"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. hiripatibaddha ca   2 i. sahakicce  3-3 cha.Ma. vipassanasampayutta
@maggasampayutta ca  4 cha.Ma. kusalakusalanam  5 an. dasaka. 34/20/24 atthato samanam
@6 cha.Ma., i. pamutathe   7 cha.Ma., i. samsiditum   8 cha.Ma., i. nivaretva
      Kayaguttoti tividhena kayasucaritena gutto. Vaciguttoti catubbidhena
vacisucaritena gutto. Ettavata ca 1- patimokkhasamvarasilam vuttam. Ahare udare
yatoti ettha aharamukhena sabbapaccayanam sangahitatta 2- catubbidhepi paccaye
yato samyato nirupakkilesoti attho. Imina ajivaparisuddhisilam vuttam. Udare
yatoti udare yato samyato mitabhoji, ahare mattannuti vuttam hoti. Imina bhojane
mattannutamukhena paccayapatisevanasilam vuttam. Tena kim dipeti? yatha tvam brahmana
bijam vapitva sassaparipalanattham kanatkavatim va rukkhavatim va pakaraparikkhepam va
karosi, tena te gomahimsamigagana pavesam alabhanta sassam na vilumpanti, evam
mahantam 3- saddhabijam vapitva nanappakarakusalassaparipalanattham kayavaciaharaguttimayam
tividham parikkhepam karomi, tena me ragadiakusaladhammagomahimsamigagana pavesam alabhanta
nanappakarakam kusalasassam na vilumpantiti.
       Saccam karomi niddananti ettha dvihakarehi avisamvadanam saccam.
Niddananti chedanam lunanam uppatanam. Karanatthe cetam upayogavacanam veditabbam.
Ayam hettha attho "saccena karomi niddanan"ti. Idam 4- vuttam hoti:- yatha
tvam bahiram kasim katva sassadusakanam tinanam hatthena va asitena va niddanam
karosi, evam ahampi ajjhattikam kasim katva kusalasassadusakanam visamvadanatinanam
saccena niddanam karomi. 5- Yathabhutananam va ettha saccanti veditabbam. Tena
attasannadinam tinanam niddanam  karomiti dasseti. Athava niddananti chedakam
lavakam uppatakanti attho. Yatha tvam dasam va kammakaram va niddanam karosi,
"niddehi tinani"ti tinanam chedakam lavakam uppatakam karosi, evamaham saccam
karomiti dasseti, athava saccanti ditthisaccam. Tamaham niddanam karomi, chinditabbam
lunitabbam uppatetabbam karomiti. Iti imesu dvisu vikappesu upayogenevattho
yujjati.
        Soraccam me pamocananti ettha yantam "kayiko avitikkamo vacasiko
avitikkamo"ti silameva "soraccan"ti vuttam, netam 6- adhippetam.
"kayagutto"tiadina
@Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati   2 cha.Ma., i. gahitatta  3 cha.Ma. evamahampitam
@4 cha.Ma., i. kim             5 cha.Ma. karomiti      6 cha.Ma. na tam
Hi tam vuttameva. Arahattaphalam pana adhippetam. Tam hi sundare nibbane ratatta
"soraccan"ti vuccati. Pamocananti yogavissajjanam. Idam vuttam hoti:- yatha tava
pamocanam punapi sayanhe va dutiyadivase va anagatasamvacchare va yojetabbato
appamocanameva hoti, na mama evam. Na hi mama antara mocanam nama atthi.
Aham hi dipankaradasabalakalato patthaya pannanangale viriyabalibadde yojetva
kappasatasahassadhikani cattari asankheyyani mahakasim kasanto tava na muncim, yava
na sammasambodhim abhisambujjhim. Yada ca me sabbakalam 1- khepetva bodhimule
aparajitapallanke nisinnassa sabbagunaparivaram arahattaphalam udapadi, tada maya 2-
tam sabbussukkapatippassaddhiya pamuttam, na idani puna yojetabbam bhavissatiti.
Etamattham sandhayaha "soraccam me pamocanan"ti.
        Viriyam me dhuradhorayhanti ettha viriyanti kayikacetasiko viriyarambho.
Dhuradhorayhanti dhuraya 3- dhorayham, dhuram vahantanti 4- attho. Yatha hi brahmanassa
dhuraya dhorayhakaddhitam nangalam bhumighanam bhindati, mulasantanakani ca padaleti, evam
bhagavato viriyakaddhitam pannanangalam yathavuttam ghanam bhindati, kilesasantanakani
ca padaleti. Tenaha "viriyam me dhuradhorayhan"ti. Athava purimadhuravahatta
dhura, muladhuravahatta dhorayha, dhura ca dhorayha ca dhuradhorayha. Iti
yatha brahmanassa ekekasmim nangale catubalibaddappabhedam dhuradhorayham vahantam
uppannuppannatinamulaghatanceva sassasampattinca sadheti, evam bhagavato
catusammappadhanaviriyabhedam dhuradhorayham vahantam uppannuppannam akusalaghatanceva
kusalasampattinca sadheti. Tenaha "viriyam me dhuradhorayhan"ti.
        Yogakkhemadhivahananti ettha yogehi khematta nibbanam yogakkhemam nama.
Tam adhikicca vahiyati,  abhimukham va vahiyatiti adhivahanam, yogakkhemassa adhivahanam
yogakkhemadhivahanam. 5- Idam vuttam hoti:- yatha tava dhuradhorayham puratthimadisu
annataradisabhimukham vahiyati, tatha mama dhuradhorayham nibbanabhimukham vahiyatiti. Evam
@Footnote: 1 cha.Ma. sabbam tam kalam     2 Ma. mayham      3 cha.Ma. dhurayam, evamuparipi
@4 cha.Ma. dhuravahanti, i. dhuram vahatiti  5 cha.Ma. yogakkhemadhivahananti
Vahiyamanam ca 1- gacchati anivattantam. Yatha tava nangalam vahantam dhuradhorayham
khettakotim patva puna nivattati, evam anivattantam dipankarakalato patthaya
gacchateva. Yasma va tena tena maggena pahina kilesa na punappunam pahatabba
honti, yatha tava nangalena chinnani tinani puna aparasmim samaye chinditabbani
honti, tasmapi evam pathamamaggavasena ditthekatthe kilese, dutiyavasena olarike,
tatiyavasena anusahagate, catutthavasena sabbakilese pajahantam gacchati anivattantam.
Athava gacchati anivattanti nivattanarahitam hutva gacchatiti attho. Tanti tam
dhuradhorayham. Evamettha attho veditabbo. Evam gacchantanca yatha tava dhuradhorayham
na tam thanam gacchati, yattha gantva kassako asoko virajo hutva na socati.
Etam pana tam thanam gacchati, yattha gantva na socati. Yattha satipacanena
etam viriyadhuradhorayham codento gantva madiso 2- kassako asoko virajo hutva
na socati, tam sabbasokasallasamugghatabhutam nibbanam nama asankhatam thanam gacchati. 3-
        Imani nigamanam karonto evamesa kasiti gathamaha. Tassayam sankhepattho:-
yassa 4- brahmana esa saddhabija tapovutthiya anuggahita kasipi 5- pannamayam
yuganangalam hirimayanca isam manomayena yottena ekabaddham katva pannanangalena 6-
satiphale 7- akotetva satipacanam gahetva kayavaciaharaguttiya gopetva saccam
niddanam katva soraccappamocanam viriyadhuradhorayham yogakkhemabhimukham anivattantam
vahantena kattha kasi kammapariyosanam catubbidham samannaphalam papita. 8- Sa hoti
amatapphalati sa esa kasi amatapphala hoti. Amatam vuccati nibbanam,
nibbananisamsa hotiti attho. Sa kho panesa kasi na mamevekassa amatapphala
hoti, athakho yo koci khattiyo va brahmano va vesso va suddo va
gahattho va pabbajito va etam kasim kasati, so sabbopi etam kasim kasitva
sabbadukkha pamuccatiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. vahiyamanamva   2 Ma. tadiso, Si. yadi so  3 cha.Ma. gacchatiti   4 ka. passa
@5 cha.Ma. kasi        6 Si. pannanangale         7 cha.Ma. satiphalam   8 Si., ka. vapita
     Evam bhagava brahmanassa arahattanikutena nibbanapariyosanam katva
desanam nitthapesi. Tato brahmano gambhirattham desanam sutva "mama kasiphalam
bhunjitva punadivaseyeva 1- chato hoti, imassa pana kasi amatapphala, tassa
phalam bhunjitva sabbadukkha pamuccati"ti natva pasanno pasannakaram karonto
bhunjatu bhavam gotamotiadimaha. Tam sabbam tato paranca vuttatthamevati. Pathamam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 11 page 230-244. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5970&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=5970&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=671              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=5561              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4930              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4930              Contents of The Tipitaka Volume 15 http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]