ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

    Pancame panam atipatentiti panatipatino, panaghatikati attho.
Adinnam adiyantiti adinnadayino. Parassa harinoti attho. Vatthukamesu
Kilesakamena miccha carantiti kamesumicchacarino. Musa vadantiti musavadino,
paresam atthabhanjakam tuccham alikam vacam bhasitaroti attho. Pisuna vaca
etesanti pisunavaca. Mammacchedika pharusa vaca etesanti pharusavaca. Sampham
niratthakam vacanam palapantiti samphappalapino. Abhijjhayantiti abhijjhaluno,
parabhande lubbhanasilati attho. Byapannam putibhutam cittametesanti byapannacitta.
Miccha papika vinnugarahita etesam ditthiti micchaditthika, kammapathapariyapannaya
"natthi dinnan"ti adivatthukaya micchattapariyapannaya aniyyanikaditthiya
samannagatati attho. Samma sobhana vinnupasattha etesam ditthiti sammaditthika,
kammapathapariyapannaya "atthi dinnan"tiadikaya kammassakataditthiya
sammattapariyapannaya maggaditthiya ca samannagatati attho. Idam tavettha anuttananam
padanam padavannanamattam.
    Yo pana tesam panatipato adinnadanam kamesumicchacaro musavado
pisunavaca pharusavaca samphappalapo abhijjha byapado micchaditthiti kanhapakkhe
dasavidho attho hoti, tattha panassa atipato panatipato, panavadho panaghatoti
vuttam hoti. Panoti cettha voharato satto, paramatthato jivitindriyam. Tasmim pana
pane panasannino jivitindriyupacchedakaupakkamasamutthapika kayavacidvaranam
annataradvarappavatta vadhakacetana panatipato. So gunavirahitesu tiracchanagatadisu
panesu khuddake pane appasavajjo, mahasarire mahasavajjo. Kasma?
payogamahantataya, payogasamattepi vatthumahantataya. Gunavantesu manussadisu
appagune appasavajjo, mahagune mahasavajjo.  sariragunanam pana samabhave sati
kilesanam upakkamananca mudutaya appasavajjo, tibbataya mahasavajjoti
veditabbo.
    Tassa panca sambhara honti:- pano, panasannita, vadhakacittam, upakkamo,
tena marananti. Cha payoga:- sahatthiko, anattiko, nissaggiyo, thavaro,
Vijjamayo, iddhimayoti, imasmim panatthe vitthariyamane atipapanco hoti, tasma
tam na vittharayama annanca evarupam. Atthikehi pana samantapasadikam vinayatthakatham
oloketva gahetabbo.
    Adinnassa adanam adinnadanam, parassa haranam theyyam corikati vuttam
hoti. Tattha adinnanti parapariggahitam, yattha paro yathakamakaritam apajjanto
adandaraho anupavajjo hoti. Tasmim pana parapariggahite parapariggahitasannino
tadadayakaupakkamasamutthapika theyyacetana adinnadanam. Tam hine parasantake
appasavajjam. Panite mahasavajjam. Kasma? vatthupanitataya. Vatthusamatte sati
gunadhikanam santake vatthusmim mahasavajjam, tantam gunadhikam upadaya tato tato
hinagunassa santake vatthusmim appasavajjam.
    Tassa panca sambhara honti:- parapariggahitam, parapariggahitasannita, theyyacittam,
upakkamo, tena harananti. Cha payoga sahatthikadayova. Te ca kho yathanurupam
theyyavaharo, pasayhavaharo, paticchannavaharo, parikappavaharo, kusavaharoti
imesam avaharanam vasena pavattati ayamettha sankhepo, vittharo pana
samantapasadikayam vutto.
    Kamesumicchacaroti ettha pana kamesuti methunasamacaresu. Micchacaroti
ekantanindito lamakacaro. Lakkhanato pana asaddhammadhippayena kayadvarappavatta
agamaniyatthanavitikkamacetana kamesumicchacaro. Tattha agamaniyatthanam nama purisanam tava
maturakkhita piturakkhita matapiturakkhita bhaturakkhita bhaginirakkhita natirakkhita
gottarakkhita dhammarakkhita sarakkha saparidandati maturakkhitadayo dasa, dhanakkita
chandavasini bhogavasini patavasini odapattakini obhatacumbata dasi ca bhariya ca
kammakari ca bhariya ca dhajahata muhuttikati eta dhanakkitadayo dasati visati
itthiyo. Itthisu pana dvinnam sarakkhasaparidandanam dasannanca dhanakkitadinanti
dvadasannam itthinam anne parisa. 1- Idam agamaniyatthanam nama. So panesa
@Footnote: 1 ka. annapurisanam
Micchacaro siladigunarahite agamaniyatthane appasavajjo, siladigunasampanne
mahasavajjo. Tassa cattaro sambhara:- agamaniyavatthu, tasmim sevanacittam,
sevanapayogo, maggenamaggapatipattiadhivasananti. Eko payogo sahatthiko eva.
    Musa visamvadanapurekkharassa atthabhanjanako vacipayogo kayapayogo
va, visamvadanadhippayena panassa paravisamvadakakayavacipayogasamutthapika cetana
musavado. Aparo nayo musati abhutam ataccham vatthum. Vadoti tassa bhutato
tacchato vinnapanam. Lakkhanato pana atathavatthum tathato param vinnapetukamassa
tathavinnattisamutthapika cetana musavado. So yamattham bhanjati, tassa appataya
appasavajjo, mahantataya mahasavajjo. Apica gahatthanam attano santakam
adatukamataya natthitiadinayappavatto appasavajjo, sakkhina hutva atthabhanjanattham
vutto mahasavajjo. Pabbajitanam appakampi telam va sappim va labhitva hasadhippayena
"ajja game telam nadi manne sandati"ti puranakathanayena pavatto appasavajjo,
aditthamyeva pana "ditthan"tiadina nayena vadantanam mahasavajjo. Tassa
cattaro sambhara honti:- atathavatthum, visamvadanacittam, tajjo vayamo,
parassatadatthavijanananti. Eko payogo sahatthikova. So kayena va kayapatibaddhena
va vacaya va paravisamvadakakiriyakarane datthabbo. Taya ce kiriyaya paro tamattham
janati, ayam kiriyasamutthapikacetanakkhaneyeva musavadakammuna bajjhati.
    Pisunavacatiadisu yaya vacaya, yassa tam vacam bhasati, tassa hadaye
attano piyabhavam parassa ca sunnabhavam karoti, sa pisunavaca. Yaya pana
attanampi parampi pharusam karoti, ya vaca sayampi pharusa, neva kannasukha na
hadayangama 1- vaca, ayam pharusavaca. Yena pana sampham palapanti 2- niratthakam, so
@Footnote: 1 pa. su. 1/89/213     2 cha.Ma. palapati
SamphappalaPo. Tammulabhuta 1- cetanapi pisunavacadinamameva labhati. Sa eva ca
idha adhippetati.
    Tattha sankilitthacittassa paresam va bhedaya, attano piyakamyataya va
kayavacipayogasamutthapika cetana pisunavaca. Sa yassa bhedam karoti, tassa appagunataya
appasavajja, mahagunataya mahasavajja. Tassa cattaro sambhara:- bhinditabbo
paro, iti ime nana bhavissanti, vina bhavissantiti bhedapurekkharata va, iti
aham piyo bhavissami vissasikoti piyakamyata va, tajjo vayamo, tassa
tadatthavijanananti.
    Parassa mammacchedakakayavacipayogasamutthapika ekantapharusacetana pharusavaca.
Tassa avibhavatthamidam vatthum:- eko kira darako matuvacanam anadiyitva
arannam gacchati. Mata tam nivattetum asakkonti "canda tam mahimsi anubandhatu"ti
akkosi. Athassa tatheva aranne mahimsi upatthasi. Darako "yam mama mata
mukhena kathesi, tam ma hotu, yam cittena cintesi, tam hotu"ti saccakiriyam
akasi. Mahimsi tattheva baddha viya atthasi. Evam mammacchedakopi vacipayogo 2-
cittasanhataya pharusavaca na hoti. Matapitaro hi kadaci puttake evam
vadanti "cora vo khandakhandikam karontu"ti, uppalapattampi ca nesam
upari patantam na icchanti. Acariyupajjhaya ca kadaci nissitake evam vadanti
"kim ime ahirika anottappino vadanti, 3- niddhamatha ne"ti, atha ca nesam
agamadhigamasampattim icchanti. Yatha ca cittasanhataya pharusavaca na hoti,
evam vacanasanhataya apharusavacapi na hoti. Na hi marapetukamassa "imam
sukham sayapetha"ti vacanam apharusavaca hoti, cittapharusataya panesa pharusavacava,
@Footnote: 1 cha.Ma., i. tesam mulabhuta  2 cha.Ma., i. payogo
@3 cha.Ma., i. caranti
Sa yam sandhaya pavattita, tassa appagunataya appasavajja. Mahagunataya
mahasavajja. Tassa tayo sambhara:- akkositabbo paro, kupitacittam,
akkosanati.
    Anatthavinnapika kayavacipayogasamutthapika akusalacetana samphappalaPo.
So asevanamandataya appasavajjo, asevanamahantataya mahasavajjo. Tassa
dve sambhara:- bharatayuddhasitaharanadiniratthakakathapurekkharata, tatharupikathakathanancati.
    Abhijjhayatiti abhijjha. Parabhandabhimukhi hutva tanninnataya pavattatiti
attho. Sa "aho vata idam mamassa"ti evam parabhandabhijjhayanalakkhana.
Adinnadanam viya appasavajja mahasavajja ca. Tassa dve sambhara:-
parabhandam attano parinamananca. Parabhandavatthuke hi lobhe uppannepi na
tava kammapathabhedo hoti, yava na "aho vatidam mamassa"ti attano parinametiti.
    Hitasukham byapadayatiti byapado. So paravinasaya manopadosalakkhano.
Pharusavaca viya appasavajjo mahasavajjo ca. Tassa dve sambhara:- parasatto
ca, tassa ca vinasacinta. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tava
kammapathabhedo hoti, yava na "aho vatayam ucchijjeyya vinasseyya"ti tassa
vinasam cinteti.
    Yathabhuccaggahanabhavena miccha passatiti micchaditthi. Sa "natthi
dinnan"tiadina nayena viparitadassanalakkhana. Samphappalapo viya appasavajja
mahasavajja ca. Apica aniyata appasavajja, niyata mahasavajja. Tassa dve sambhara:-
vatthuno ca gahitakaraviparitata, yatha ca nam ganhati, tathabhavena tassa upatthananti.
    Imesam pana dasannam akusalakammapathanam dhammato kotthasato arammanato
vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha dhammatoti
Etesu hi patipatiya satta cetanadhammava honti, abhijjhadayo tisso
cetanasampayutta. Kotthasatoti patipatiya satta, micchaditthi cati ime attha
kammapatha eva honti, no mulani, abhijjhabyapada kammapatha ceva mulani
ca. Abhijjha hi mulam patva lobho akusalamulam hoti, byapado doso akusalamulam.
    Arammanatoti panatipato jivitindriyarammanato sankhararammano hoti,
adinnadanam sattarammanam va sankhararammanam va, micchacaro photthabbavasena
sankhararammanova, sattarammanotipi eke. Musavado sattarammano va
sankhararammano va, tatha pisunavaca. Pharusavaca sattarammanava. Samphappalapo
ditthasutamutavinnatavasena sattarammano va sankhararammano va, tatha abhijjha.
Byapado sattarammanova. Micchaditthi tebhumikadhammavasena sankhararammana.
    Vedanatoti panatipato dukkhavedano hoti. Kincapi hi rajano
coram disva hasamanapi "gacchatha nam ghatetha"ti vadanti, sannitthapakacetana
pana nesam dukkhasampayuttava hoti. Adinnadanam tivedanam, 1- micchacaro
sukhamajjhattavasena dvivedano, sannitthapakacitte pana majjhattavedano na hoti.
Musavado tivedano, tatha pisunavaca. Pharusavaca dukkhavedana, samphappalapo
tivedano, abhijjha sukhamajjhattavasena dvivedana, tatha micchaditthi. Byapado
dukkhavedano.
    Mulatoti panatipato dosamohavasena dvimulako hoti. Adinnadanam
dosamohavasena va lobhamohavasena va, micchacaro lobhamohavasena. Musavado
dosamohavasena va lobhamohavasena va, tatha pisunavaca samphappalapo ca.
Pharusavaca dosamohavasena, abhijjha mohavasena ekamula, tatha byapado.
Micchaditthi lobhamohavasena dvimulati.
    Panatipata pativiratatiadisu panatipatadayo vuttattha eva. Yaya
pana viratiya ete 2- pativirata nama honti, sa bhedato tividha hoti sampattavirati
@Footnote: 1 ka, dvivedanam    2 Si. etehi
Samadanavirati samucchedaviratiti. Tattha asamadinnasikkhapadanam attano
jativayabahusaccadini paccavekkhitva "ayuttam amhakam evarupam katun"ti
sampattavatthum avitikkamantanam uppajjamana virati sampattaviratiti veditabba
sihaladipe cakkanaupasakassa viya. Tassa kira daharakaleyeva matu rogo uppajji.
Vejjena ca "allasasakamamsam laddhum vattati"ti vuttam. Tato cakkanassa bhata "gaccha tata
khettam ahindahi"ti cakkanam pesesi. So tattha gato. Tasmim ca samaye eko
saso tarunasassam khaditum agato hoti. So tam disva vegena dhavanto valliya
baddho "kiri kiri"ti saddamakasi. Cakkano tena saddena gantva tam gahetva
cintesi "matu bhesajjam karomi"ti. Puna cintesi "na metam patirupam, yvaham
matu jivitakarana param jivita voropeyyan"ti. Atha nam "gaccha  aranne sasehi
saddhim tinodakam paribhunja"ti munci. 1- Bhatara ca "kim tata saso laddho"ti
pucchito tam pavattim acikkhi. Tato nam bhata paribhasi. So matu santikam gantva
"yatoham jato, nabhijanami sancicca panam jivita voropeta"ti saccam vatva
atthasi, tavadeva cassa mata aroga ahosi.
    Samadinnasikkhapadanam pana sikkhapadasamadane ca taduttarim ca attano
jivitam pariccajitva vatthum avitikkamantanam uppajjamana virati
samadanaviratiti veditabba uttaravaddhamanavasiupasakassa 2- viya. So kira
ambariyaviharavasipingalabuddharakkhitattherassa santike sikkhapadani gahetva khettam
kasati. Athassa gono nattho, so tam gavesanto uttaravaddhamanapabbatam 3- aruhi, tatra nam
mahasappo aggahesi. So cintesi "imaya tikhinaya vasiya sisam chindami"ti.
Puna cintesi "na metam patirupam, yvaham bhavaniyassa guruno santike sikkhapadam
@Footnote: 1 Si. paribhunjahiti muncitva gehamagato
@2 cha.Ma., i. uttaravaddhamanapabbatavasiupasakassa  3 Si.,Ma. uttaravaddhamanapabbatam
Gahetva bhindeyyan"ti. Evam yavatatiyam cintetva "jivitam pariccajami, na
sikkhapadan"ti amse thapitam tikhinadandavasim aranne chaddesi. Tavadeva
mahavalo nam muncitva agamasiti. Ariyamaggasampayutta pana virati samucchedaviratiti
veditabba, yassa uppattito pabhuti panam ghatessamiti ariyapuggalanam cittampi
na uppajjatiti.
    Yatha ca akusalanam, evam imesampi kusalakammapathanam dhammato kotthasato
arammanato vedanato mulatoti pancahakarehi vinicchayo veditabbo. Tattha
dhammatoti etesupi 1- patipatiya satta cetanapi vattati viratiyopi, ante tayo
cetanasampayuttava.
    Kotthasatoti patipatiya satta kammapatha eva, no mulani, ante tayo
kammapatha ceva mulani ca. Anabhijjha hi mulam 2- patva alobho kusalamulam
hoti, abyapado adoso kusalamulam, sammaditthi amoho kusalamulam.
    Arammanatoti panatipatadinam arammananeva etesam arammanani.
Vitikkamitabbavatthutoyeva hi virati nama hoti. Yatha pana nibbanarammano
ariyamaggo kilese pajahati, evam jivitindriyadiarammana cete 3- kammapatha
panatipatadini dussilani pajahantiti veditabba.
    Vedanatoti sabbe sukhavedana va honti majjhattavedana va. Kusalam
patva hi vedana nama natthi.
    Mulatoti patipatiya satta nanasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena
timula honti, nanavippayuttacittena viramantassa dvimula. Anabhijjha
nanasampayuttacittena viramantassa dvimula hoti, nanavippayuttacittena ekamulati.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. etesu hi      2 ka. kammapatham
@3 cha.Ma.,.....arammanapete
Alobho pana attanava attano mulam na hoti. Abyapadepi eseva nayo.
Sammaditthi alobhaadosavasena dvimulavati. Tatiyadini.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 161-170. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=3614&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=3614&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=397              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=4452              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=4039              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=4039              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]