ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

page1.

Manorathapurani nama anguttaranikayatthakatha ekakanipatavannana -------------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. Gantharambhakatha karunasitalahadayam pannapajjotavihatamohatamam sanaramaralokagurum 1- vande sugatam gativimuttam. Buddhopi buddhabhavam bhavetva ceva sacchikatva ca yam upagato vigatamalam 2- vande tamanuttaram dhammam. Sugatassa orasanam puttanam marasenamathananam atthannampi samuham sirasa vande ariyasamgham. Iti me pasannamatino ratanattayavandanamayam punnam yam suvihatantarayo hutva tassanubhavena. Ekakadukadipatimanditassa anguttaragamavarassa dhammakathikapungavanam vicittapatibhanajananassa. Atthappakasanattham atthakatha adito vasisatehi pancahi ya sangita anusangita ca pacchapi. @Footnote: 1 cha.Ma. sanaramaralokagarum sumangalavilasiniyanceva saratthappakasiniyanca passitabbam @2 cha.Ma.,i. gatamalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Sihaladipamhi abhata 1- vasina mahamahindena thapita sihalabhasaya dipavasinamatthaya. Apanetvana tatoham sihalabhasam manoramam bhasam tantinayanucchavikam aropento vigatadosam. Samayam avilopento 2- theranam theravamsappadipanam 3- sunipunavinicchayanam mahaviharavasinam. 4- Hitva punappunagata- mattham attham pakasayissami sujanassa ca tutthattham ciratthitatthanca dhammassa. Savatthippabhutinam nagaranam vannana kata hettha dighassa majjhimassa ca ya me attham vadantena. Vittharavasena sudam vatthuni ca tattha yani vuttani tesampi na idha bhiyyo vittharakatham karissami. Suttanam pana attha na vina vatthuhi ye pakasenti 5- tesam pakasanattham vatthunipi kathessami. 6- Silakatha dhutadhamma kammatthanani ceva sabbani cariyavidhanasahito jhanasamapattivittharo. Sabba ca abhinnayo pannasakalavinicchayo 7- ceva khandhadhatayatanindriyani 8- ariyani ceva cattari ca. 9- @Footnote: 1 cha.Ma. sihaladipam pana abhatatha 2 cha.Ma. avilomento 3 cha.Ma. theravamsadipanam @4 cha.Ma. mahavihare nivasinam, Si. mahaviharadivasinam 5 cha.Ma. pakasanti @6 cha.Ma.,i. dassayissami 7 cha.Ma.,i. pannasankalananicchayo @8 cha.Ma. khandhadhataYu... 9 cha.Ma. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Saccani paccayakaradesana suparisuddhanipunanaya adhimuttatantimatta 1- vipassanabhavana ceva. Iti pana sabbam yasma visuddhimagge maya suparisuddham vuttam tasma hi 2- bhiyyo netam 3- idha vicarayissami. Majjhe visuddhimaggo esa catunnampi agamanam 4- thatva pakasayissati tattha yathabhasitam attham. Icceva kato tasma tampi gahetvana saddhimetaya atthakathaya vijanatha anguttaragamanidassitam 5- atthanti. ---------------- 1. Rupadivaggavannana tattha anguttaragamo nama ekakanipato dukanipato tikanipato catukkanipato pancakanipato chakkanipato sattakanipato atthakanipato navakanipato dasakanipato ekadasakanipatoti ekadasa nipata honti. Suttato:- nava suttasahassani panca suttasatani ca sattapannasa suttani honti anguttaragame. Tassa nipatesu ekakanipato adi, suttesu cittapariyadanasuttam. Tassapi "evamme sutan"tiadikam ayasmata anandena pathamamahasangitikale vuttam nidanamadi. Sa panesa pathamamahasangiti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya adimhi vittharita, tasma sa tattha vittharitanayeneva veditabba. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. avimuttatantimagga 2 cha.Ma. hi-saddo na dissati 3 cha.Ma.,i. na tam @4 cha.Ma.,i. agamanam hi 5 cha.Ma. anguttaranissitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

[1] Yam panetam "evamme sutan"tiadikam nidanam, tattha evanti nipatapadam, metiadini namapadani. Savatthiyam viharatiti ettha viti upasaggapadam, haratiti akhyatapadam. 1- Imina tava nayena padavibhago veditabbo. Atthato pana evamsaddo tava upamupadesasampahamsanagarahanavacanasampaticchanakara- nidassanavadharanadianekatthappabhedo. 2- Tatha hesa "evam jatena maccena, kattabbam kusalam bahun"ti evamadisu 3- upamayam agato. "evam te abhikkamitabbam, evam te patikkamitabban"tiadisu 4- upadese. "evametam bhagava, evametam sugata"tiadisu 5- sampahamsane. "evamevam panayam vasali yasmim va tasmim va tassa mundakassa samanakassa vannam bhasati"ti evamadisu 6- garahane. "evambhanteti kho te bhikkhu bhagavato paccassosun"tiadisu 7- vacanasampaticchane. 8- "evam bya kho aham avuso 9- bhagavata dhammam desitam ajanami"tiadisu 10- akare. "ehi tvam manavaka yena samano anando tenupasankama, upasankamitva mama vacanena samanam anandam appabadham appatankam lahutthanam balam phasuviharam puccha `subho manavo todeyyaputto bhagavantam anandam appabadham appatankam lahutthanam balam phasuviharam pucchati'ti evanca vadehi `sadhu kira bhavam anando yena subhassa manavassa todeyyaputtassa nivesanam, tenupasankamatu anukampam upadaya"tiadisu 11- nidassane. "tam kim mannatha kalama, ime dhamma kusala va akusala vati. Akusala bhante. Savajja va anavajja vati. Savajja bhante. Vinnugarahita va vinnuppasattha vati. Vinnugarahita bhante. Samatta samadinna ahitaya dukkhaya samvattanti no va, katham vo ettha hotiti. Samatta bhante samadinna ahitaya dukkhaya samvattanti, evam no ettha hoti"tiadisu 12- avadharane. Svayamidha akaranidassanavadharanesu datthabbo. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. akhyatapadanti @2 cha.Ma....sampatiggaha... 3 khu.dha. 25/53/26 visakhavatthu @4 an.catukka. 21/122/140 umibhayasutta 5 an.tika. 20/66/188 kesaputtisutta @6 sam.sa. 15/187/192 dhananjanisutta 7 Ma.mu. 12/1/1 mulapariyayasutta @8 cha.Ma. vacanasampatiggahe 9 cha.Ma. bhante 10 Ma.mu. 12/398/356 mahatanhasankhayasutta @11 di.Si. 9/445/197 subhasutta 12 an.tika. 20/66/185 kesaputtisutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Tattha akaratthena evamsaddena etamattham dipeti:- nananayanipunamanekajjhasaya- samutthanam atthabyanjanasampannam vividhapatihariyam dhammatthadesanapativedhagambhiram sabbasattanam sakasakabhasanurupato sotapathamagacchantam tassa bhagavato vacanam sabbappakarena ko samattho vinnatum, sabbathamena pana sotukamatam janetvapi evamme sutam, mayapi ekenakarena sutanti. Nidassanatthena "naham sayambhu, na maya idam sacchikatan"ti attanam parimocento "evamme sutam, mayapi evam sutan"ti idani vattabbam sakalasuttam nidasseti. Avadharanatthena evamsaddena 1- "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam bahussutanam yadidam anando, satimantanam, gatimantanam, dhitimantanam, upatthakanam yadidam anando"ti 2- evam bhagavata, "ayasma anando atthakusalo dhammakusalo byanjanakusalo niruttikusalo pubbaparakusalo"ti 3- evam dhammasenapatina ca pasatthabhavanurupam attano dharanabalam dassento sattanam sotukamyatam janeti "evamme sutam, tanca kho atthato va byanjanato va anunamanadhikam, evameva, na annatha datthabban"ti. Mesaddo tisu atthesu dissati. Tatha hissa "gathabhigitam me abhojaneyyan"ti- adisu 4- mayati attho. "sadhu me bhante bhagava sankhittena dhammam desetu"tiadisu 5- mayhanti attho. "dhammadayada me bhikkhave bhavatha"tiadisu 6- mamati attho. Idha pana "maya sutan"ti ca "mama sutan"ti ca atthadvayesu yujjati. Sutanti ayam sutasaddo saupasaggo ca anupasaggo ca gamanavissutakilinnaupacitanu- yuttasotavinneyyasotadvaranusarena vinnutadianekappabhedo. 7- Tatha hissa "senaya @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 2 an.ekaka. 20/219-23/25 etadagga..., @catutthavagga 3 an.pancaka. 22/169/225 (sya) @4 khu.su. 25/81/351 kasibharadvajasutta, sam.sa. 15/194/200 aggikasutta @5 sam.sala. 18/112/75 punnasutta 6 Ma.mu. 12/29/17 dhammadayadasutta @7 cha.Ma. vinnatadianekatthappabhedo, i. vinnanadianekatthappabhedo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Pasuto"tiadisu gacchantoti attho. "sutadhammassa passato"tiadisu 1- vissutadhammassati attho. "avassuta avassutassa"tiadisu 2- kilinnakilinnassati attho. "tumhehi punnam pasutam anappakan"tiadisu 3- upacitanti attho. "ye jhanappasuta dhira"tiadisu 4- jhananuyuttati attho. "dittham sutam mutan"tiadisu 5- sotavinneyyanti attho. "sutadharo sutasannicayo"tiadisu 6- sotadvaranusarena vinnatadharoti attho. Idha panassa sotadvaranusarena upadharitanti va upadharananti vati attho. Mesaddassa hi mayati atthe sati "evam maya sutam sotadvaranusarena upadharitan"ti yujjati. Mamati atthe sati "evam mama sutam sotadvaranusarena upadharanan"ti yujjati. Evametesu tisu padesu evanti sotavinnanadivinnanakiccanidassanam. Meti vuttavinnanasamangipuggalanidassanam. Sutanti assavanabhavapatikkhepato anunadhikaviparitaggahananidassanam. Tatha evanti tassa sotadvaranusarena pavattaya vinnanavithiya nanappakarena arammane pavattibhavappakasanam. Meti attappakasanam. Sutanti dhammappakasanam. Ayanhettha sankhepo "nanappakarena arammane pavattaya vinnanavithiya maya na annam katam, idam pana katam, ayam dhammo suto"ti. Tatha evanti niddisitabbappakasanam. Meti puggalappakasanam. Sutanti puggalakiccappakasanam. Idam vuttam hoti:- yam suttam niddisissami, tam maya evam sutanati. Tatha evanti yassa cittasantanassa nanappakarappavattiya 7- nanatthabyanjanaggahanam hoti, tassa nanakaraniddeso. Evanti hi ayam akarapannattiniddeso. 8- Meti kattuniddeso. Sutanti visayaniddeso. Ettavata nanappakarappavattanena cittasantanena tamsamangino kattuvisayaggahanasannitthanam 9- katam hoti. @Footnote: 1 khu.u. 25/11/105 muccalindasutta 2 vi.bhikkhuni. 3/657/4 parajikakanda @3 khu.khu. 25/12/11 tirokuddakanda 4 khu.dha. 25/181/49 yamakappatihariyavatthu @5 Ma.mu. 12/241/203 alagaddupamasutta 6 Ma.mu. 12/333/298 mahagosingasutta @7 cha.Ma. nanakarappavattiya. evamuparipi 8 cha.Ma. akarapannatti 9 cha.Ma. kattu @visaye gahanasannitthanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Athava evanti puggalakiccaniddeso. Sutanti vinnanakiccaniddeso. Meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso. Ayam panettha sankhepo:- maya savanakiccayuttavinnanasamangina puggalena vinnanavasena laddhasavanakiccavoharena sutanti. Tattha evanti ca meti ca sacchikatthaparamatthavasena avijjamanapannatti. Kinhettha tam paramatthato atthi, yam evanti va meti va niddesam labheyya. 1- Sutanti vijjamanapannatti. Yanhi tam ettha sotena upaladdham, tam paramatthato vijjamananti. Tatha evanti ca meti ca tam tam upadaya vattabbato upadapannatti. Sutanti ditthadini upanidhaya vattabbato upanidhapannatti. Ettha ca evanti vacanena asammoham dipeti. Na hi sammulho nanap- pakarapativedhasamattho hoti. Sutanti vacanena sutassa asammoham 2- dipeti. Yassa hi sutam pamuttham 3- hoti, na so kalantarena maya sutanti patijanati. Iccassa asammohena pannasiddhi, asammosena satisiddhi, tattha pannapubbangamaya satiya byanjanavadharanasamatthata, satipubbangamaya pannaya atthapativedhasamatthata. Tadubhayasamatthatayogena atthabyanjanasampannassa dhammakosassa anupalanasamatthato dhammabhandagarikattasiddhi. Aparo nayo:- evanti ca vacanena yoniso manasikaram dipeti ayoniso manasikaroto nanappakarapativedhabhavato. Sutanti ca vacanena avikkhepam dipeti vikkhittacittassa savanabhavato. Tatha hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiya vuccamanopi "na maya sutam, puna bhanatha"ti bhanati. Yonisomanasikarena cettha attasammapanidhinca pubbe ca katapunnatam sadheti. Samma appanihitassa pubbe akatapunnassa ca itarabhavato 4- avikkhepena saddhammasavanam sappurisupassayanca sadheti. Na hi vikkhittacitto sotum sakkoti, na ca sappurise anupassayamanassa savanam atthiti. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. labhetha 2 cha.Ma. asammosam 3 cha.Ma. sammuttham, i. pammuttham 4 cha.Ma. va @tadabhavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Aparo nayo:- yasma "evanti yassa cittasantanassa nanappakarap- pavattiya nanatthabyanjanaggahanam hoti, tassa nanakaraniddeso"ti vuttam, so ca evam bhaddako akaro na samma appanihitattano pubbe akatapunnassa va hoti, tasma evanti imina bhaddakena akarena pacchimacakkadvayasampattim attano dipeti. Sutanti savanayoggena purimacakkadvayasampattim. Na hi appatirupadese vasato sappurisupanissayavirahitassa va savanam atthi. Iccassa pacchimacakkadvayasiddhiya asayasuddhi siddha hoti, purimacakkadvayasiddhiya payogasuddhi. Taya ca asayasuddhiya agamabyattisiddhi, payogasuddhiya adhigamabyattisiddhi. Iti payogasayasuddhissa agamadhigamasampannassa vacanam arunuggam 1- viya suriyassa udayato, yoniso manasikaro viya ca kusalakammassa, arahati bhagavato vacanassa pubbangamam bhavitunti thane nidanam thapento evamme sutantiadimaha. Aparo nayo:- evanti imina nanappakarapativedhadipakena vacanena attano atthapatibhanapatisambhidasampattisabhavam 2- dipeti. Sutanti imina sotabbappabhedapativedhadipakena vacanena dhammaniruttipatisambhidasampattisabhavam. Evanti ca idam yoniso manasikaradipakavacanam bhasamano "ete maya dhamma manasanupekkhita ditthiya supatividdha"ti dipeti. Sutanti idam savananuyogadipakavacanam bhasamano "bahu maya dhamma suta dhata 3- vacasa paricita"ti dipeti. Tadubhayenapi atthabyanjanaparipurim dipento savane adaram janeti. Atthabyanjanaparipunnam hi dhammam adarena asunanto mahata hita paribahiro hotiti adaram janetva sakkaccam dhammo sotabbo. 4- Evamme sutanti imina pana sakalena vacanena ayasma anando tathagatassa paveditam 5- dhammam attano adahanto asappurisabhumim atikkamati, savakattam patijananto sappurisabhumim okkamati. Tatha asaddhamma cittam vutthapeti, saddhamme cittam patitthapeti. @Footnote: 1 Si.,i. arunaggam 2 cha.Ma....sabbhavam. evamuparipi 3 cha.Ma.,i. dhata @4 cha.Ma. sotabboti 5 cha.Ma. tathagatappaveditam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

"kevalam sutameva tam maya, tasseva pana bhagavato vacanan"ti dipento attanam parimoceti, sattharam apadissati, jinavacanam appeti, dhammanettim patitthapeti. Apica "evamme sutan"ti attano uppaditabhavam appatijananto purimavacanam 1- vivaranto "sammukha patiggahitamidam maya tassa bhagavato catuvesarajjavisaradassa dasabaladharassa dhammarajassa asabhatthanatthayino sihanadanadino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarajassa dhammadhipatino dhammappadipassa dhammasaranassa saddhammavaracakkavattino sammasambuddhassa, 2- na ettha atthe va dhamme va pade va byanjane va kankha va vimati va katabba"ti sabbesam devamanussanam imasmim dhamme assaddhiyam vinaseti, saddhasampadam uppadeti. Tenetam vuccati:- "vinasayati assaddham saddham vaddheti sasane evamme sutamiccevam vadam gotamasavako"ti. Ekanti gananaparicchedaniddeso. Samayanti paricchinnaniddeso. Ekam samayanti aniyamitaparidipanam. Tattha samayasaddo:- samavaye khane kale samuhe hetuditthisu patilabhe pahane ca pativedhe ca dissati. Tatha hissa "appevanama svepi upasankameyyama kalanca samayanca upadaya"ti evamadisu 3- samavayo attho. "ekova kho bhikkhave khano ca samayo ca brahmacariyavasaya"tiadisu 4- khano. "unhasamayo parilahasamayo"tiadisu 5- kalo. "mahasamayo pavanasmin"tiadisu 6- samuho. "samayopi kho te bhaddali appatividdho ahosi, bhagava kho savatthiyam viharati, bhagavapi mam janissati `bhaddali nama @Footnote: 1 Si.,i. purimasavanam 2 cha.Ma. sammasambuddhassa vacanam @3 di.Si. 9/447/197 sutamanavasutta 4 an.atthaka. 23/119(29)/230 (sya) @5 vi.mahavi. 2/358/282 pacittiyakanda 6 di.Ma. 10/332/216 mahasamayasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Bhikkhu satthu sasane sikkhaya aparipurakari'ti, ayampi kho te bhaddali samayo appatividdho ahosi"tiadisu 1- hetu. "tena kho pana samayena uggahamano paribbajako samanamundikaputto 2- samayappavadake tindukacire ekasalake mallikaya arame pativasati"tiadisu 3- ditthi. "ditthe dhamme ca yo attho yo cattho samparayiko atthabhisamaya dhiro panditoti pavuccati"ti- adisu 4- patilabho. "samma manabhisamaya antamakasi dukkhassa"tiadisu 5- pahanam. "dukkhassa pilanattho sankhatattho santapattho viparinamattho abhisamayattho"tiadisu 6- pativedho. Idha panassa kalo attho. Tena samvaccharautumasaaddhamasarattindivapu- bbanhamajjhantikasayanhapathamamajjhimapacchimayamamuhuttadisu kalappabhedabhutesu samayesu ekam samayanti dipeti. Tattha kincapi etesu samvaccharadisu yam yam sutam yamhi yamhi samvacchare utumhi mase pakkhe rattibhage divasabhage va vuttam, sabbantam therassa suviditam suvavatthapitam pannaya. Yasma pana "evamme sutam asukasamvacchare asukautumhi asukamase asukapakkhe asukarattibhage asukadivasabhage va"ti evam vutte na sakka sukhena dharetum va uddisitum va uddisapetum va, bahu vattabbam hoti, tasma ekeneva padena tamattham 7- samodhanetva "ekam samayan"ti aha. Ye va ime gabbhokkantisamayo 8- jatisamayo samvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakarikasamayo maravijayasamayo abhisambodhisamayo ditthadhammasukhaviharasamayo desanasamayo parinibbanasamayoti evamadayo bhagavato devamanussesu ativiya suppakasa anekakalappabheda eva samaya, tesu samayesu desanasamayasankhatam ekam samayanti @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/135/111 bhaddalisutta 2 Si.,i. samanamandikaputto @3 Ma.Ma. 13/260/234 samanamundikasutta 4 sam.sa. 15/129/106 dutiyaappamadasutta @5 Ma.mu. 12/28/16 sabbasavasutta 6 khu.pati. 31/549/454 saccakatha (sya) @7 Si. sabbamettha 8 Ma. gabbhavokkantisamayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Dipeti. Yo cayam nanakarunakiccasamayesu karunakiccasamayo, attahitaparahitapatipatti- samayesu parahitapatipattisamayo, sannipatitanam karaniyadvayasamayesu saddhammakathasamayo, 1- desanapatipattisamayesu desanasamayo, tesupi samayesu annataram sandhaya "ekam samayan"ti aha. Kasma panettha yatha abhidhamme "yasmim samaye kamavacaran"ti ca ito annesu ca suttapadesu "yasmim samaye bhikkhave bhikkhu vivicceva kamehi"ti ca bhummavacanena niddeso kato, vinaye ca "tena samayena buddho bhagava"ti karanavacanena niddeso kato, tatha akatva "ekam samayan"ti upayogavacanena niddeso kato. 2- Tattha tatha, idha ca annatha atthasambhavato. Tattha hi abhidhamme ito annesu ca suttapadesu adhikaranattho bhavena bhavalakkhanattho ca sambhavati. Adhikarananhi kalattho samuhattho ca samayo, tattha tattha vuttanam phassadidhammanam khanasamavayahetusankhatassa ca samayassa bhavena tesam bhavo lakkhiyati, tasma tadatthajotanattham tattha bhummavacanena niddeso kato. Vinaye ca hetuattho karanattho ca sambhavati. Yo hi so sikkhapadapannattisamayo sariputtadihipi dubbinneyyo, tena samayena hetubhutena ca karanabhutena ca sikkhapadani pannapento sikkhapadani pannattihetunca apekkhamano bhagava tattha tattha vihasi. Tasma tadatthajotanattham tattha karanavacanena niddeso kato. Idha pana annasminca evamjatike accantasamyogattho sambhavati. Yam hi samayam bhagava imam annam va suttantam desesi, accantameva tam samayam karunaviharena vihasi. Tasma tadatthajotanattham idha upayogavacanena niddeso kato. Tenetam vuccati:- "tantam atthamapekkhitva bhummena karanena ca annatra samayo vutto upayogena so idha"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. dhammikathasamayo 2 cha.Ma. katoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

Porana pana vannayanti:- "tasmim samaye"ti va "tena samayena"ti va "ekam 1- samayan"ti va abhilapamattabhedo esa, sabbattha bhummameva atthoti. Tasma "ekam samayan"ti vuttepi "ekasmim samaye"ti attho veditabbo. Bhagavati garuvacanam. 2- Garunhi loke "bhagava"ti vadanti. Ayanca sabbagunavisitthataya sabbasattanam garu, tasma "bhagava"ti veditabbo. Poranehipi vuttam:- "bhagavati vacanam settham bhagavati vacanamuttamam garu garavayutto so bhagava tena vuccati"ti. 3- Apica:- "bhagyava bhaggava yutto bhagehi ca vibhattava bhattava vantagamano bhavesu bhagava gato"ti 4- imissa 5- gathaya vasenassa padassa vittharato attho veditabbo. So ca visuddhimagge 6- buddhanussatiniddese vuttoyeva. Ettavata cettha evamme sutanti vacanena yathasutam dhammam desento 7- bhagavato dhammasariram paccakkham karoti. Tena "na idam atikkantasatthukam pavacanam, ayam vo sattha"ti satthu adassanena ukkanthitam janam samassasesi. Ekam samayam bhagavati vacanena tasmim samaye bhagavato avijjamanabhavam dassento rupakayaparinibbanam sadheti. 8- Tena "evamvidhassa nama ariyassa dhammassa desako dasabaladharo vajirasanghatasamanakayo sopi bhagava parinibbuto, kena annena jivite asa janetabba"ti jivitamadamattam janam samvejeti, saddhamme cassa ussaham janeti. Evanti ca bhananto desanasampattim niddisati. Me sutanti savakasampattim. Ekam samayanti kalasampattim. Bhagavati desakasampattim. @Footnote: 1 ka. tam 2 cha.Ma.,i. garu 3 samanta. 1/130 4 samanta. 1/131 5 cha.Ma. imissapi @6 visuddhi. 1/268-9 chaanussatiniddesa (sya) 7 cha.Ma. dassento 8 Si. sareti, @i. saveti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Savatthiyanti evamnamake nagare. Samipatthe cetam bhummavacanam. Viharatiti avisesena iriyapathadibbabrahmaariyaviharesu annataraviharasamangiparidipanametam. 1- Idha pana thanagamananisajjasayanappabhedesu iriyapathesu annatarairiyapathasamayogaparidipanam, tena thitopi gacchantopi nisinnopi sayanopi bhagava viharaticceva veditabbo. So hi ekam iriyapathabadhanam ekena 2- iriyapathena vicchinditva aparipatantam attabhavam harati pavatteti, tasma "viharati"ti vuccati. Jetavaneti jetassa rajakumarassa vane. Tanhi tena ropitam samvaddhitam samparipalitam, 3- so cassa sami ahosi, 4- tasma jetavananti sankham gatam, tasmim jetavane. Anathapindikassa arameti anathapindikena gahapatina catupannasahirannakotidhanapariccagena buddhappamukhassa bhikkhusamghassa niyyatitatta anathapindikassati 5- sankham gate arame, ayamettha sankhepo, vittharo pana papancasudaniya majjhimatthakathaya sabbasavasuttavannanayam 6- vutto. Tattha siya:- yadi tava bhagava savatthiyam viharati, "jetavane"ti na vattabbam. Atha tattha viharati, "savatthiyan"ti na vattabbam. Na hi sakka ubhayattha ekam samayam viharitunti. Na kho panetam evam datthabbam. Nanu avocumha "samipatthe bhummavacanan"ti. Tasma yatha gangayamunadinam samipe goyuthani carantani "gangayam caranti, yamunayam caranti"ti vuccanti, evamidhapi yadidam savatthiya samipe jetavanam, tattha viharanto vuccati "savatthiyam viharati jetavane"ti. Gocaragamanidassanatthanhissa savatthivacanam, pabbajitanurupanivasatthananidassanattham sesavacanam. Tattha savatthiyanti vacanena 7- ayasma anando bhagavato gahatthanuggahanam 8- dasseti, jetavanadikittanena pabbajitanuggahakaranam. Tatha purimena paccayaggahanato @Footnote: 1 ka. annataraviharasamayogaparidipanametam 2 cha.Ma. annena 3 cha.Ma. paripalitam @4 Si. paripalitam ahosi 5 anathapindikassa aramoti (sam.sa.A. 1/12) @6 pa.su. 1/66 7 cha.Ma. savatthivacanena 8 cha.Ma. gahatthanuggahakaranam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Attakilamathanuyogavivajjanam, pacchimena vatthukamappahanato kamasukhallikanuyoga- vivajjanupayadassanam. Purimena ca dhammadesanabhiyogam, pacchimena vivekadhimuttim. Purimena karunaya upagamanam, pacchimena pannaya apagamanam. Purimena sattanam hitasukhanipphadanadhimuttitam, pacchimena parahitasukhakarananirupalepanam. 1- Purimena dhammikasukhapariccaganimittaphasuviharam, pacchimena uttarimanussadhammanuyoganimittam. Purimena manussanam upakarabahulatam, pacchimena devanam. 2- Purimena loke jatassa loke samvaddhabhavam, pacchimena loke 3- anupalittatam. Purimena "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati bahulajanahitaya bahujanasukhaya lokanukampaya atthaya hitaya sukhaya devamanussanam. Katamo ekapuggalo, tathagato araham sammasambuddho"ti vacanato 4- yadattham bhagava uppanno, tadatthaparinipphadanam, pacchimena yattha uppanno, tadanurupam viharam. Bhagava hi pathamam lumbinivane, dutiyam bodhimandeti lokiyalokuttaraya uppattiya vaneyeva uppanno, tenassa vaneyeva viharam dassetiti evamadina nayenettha yojana 5- veditabba. Tatrati desakalaparidipanam. Tanhi yam samayam viharati, tatra samaye. Yasminca arame viharati, tatra arameti dipeti. Bhasitabbayutte va desakale dipeti. Na hi bhagava ayuttadese va 6- dhammam bhasati. "akalo kho tava bahiya"tiadi 7- cettha sadhakam. Khoti padapuranamatte avadharane adikalatthe va nipato. Bhagavati lokagarudipanam. Bhikkhuti kathasavanayuttapuggalavacanam. Apicettha "bhikkhakoti bhikkhu, bhikkhacariyam ajjhupagatoti bhikkhu"tiadina 8- nayena vacanattho veditabbo. Amantesiti alapi abhasi sambodhesiti ayamettha attho. Annatra pana napanepi hoti. Yathaha "amantayami vo bhikkhave pativedayami vo bhikkhave"ti. Pakkosanepi. Yathaha "ehi tvam bhikkhu mama vacanena sariputtam amantehi"ti. 9- @Footnote: 1 cha.Ma......nirupalepatam 2 cha.Ma. devatanam 3 cha.Ma. lokena @4 an.ekaka. 20/170/21 ekapuggalavagga 5 cha.Ma.,i. atthayojana 6 cha.Ma.,i. ayutte @dese va kale va 7 khu.u. 25/10/102 bahiyasutta @8 vi.mahavi. 1/45/30 pathamaparajika, abhi.vi. 35/510/296 jhanavibhanga @9 an.navaka. 23/215(11)/387 sihanadasutta (sya), sam.ni. 16/32/49 kalarasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Bhikkhavoti amantanakaraparidipanam. Tanca bhikkhanasilatadigunayogasiddhatta vuttam. Bhikkhanasilatagunayuttopi hi bhikkhu, bhikkhanadhammatagunayuttopi bhikkhu, bhikkhanasadhukaritagunayuttopiti saddavidu mannanti. Tena nesam bhikkhanasilatadigunayoga- siddhena vacanena hinadhikajanasevitam vuttim pakasento uddhatadinabhavaniggaham karoti. Bhikkhavoti imina karunavippharasomahadayanayananipatapubbangamena vacanena te attano mukhabhimukhe 1- karoti. Teneva ca kathetukamyatadipakena vacanena tesam sotukamyatam janeti. Teneva ca sambodhanatthena sadhukam savanamanasikarepi te niyojeti. Sadhukam savanamanasikarayatta hi sasanasampatti. Aparesupi devamanussesu vijjamanesu kasma bhikkhuyeva amantesiti ce. Jetthasetthasannasadasannihitabhavato. Sabbaparisasadharana hi bhagavato dhammadesana. Parisaya ca jettha bhikkhu pathamuppannatta, settha anagariyabhavam adim katva satthu cariyanuvidhayakatta sakalasasanapatiggahakatta ca. 2- Asanna te tattha tattha nisinnesu satthu santikatta. Sada sannihita satthu santikavacarattati. Apica te dhammadesanaya bhajanam yathanusittham patipattisambhavatotipi te evam 3- amantesi. Kimattham pana bhagava dhammam desento pathamam bhikkhu amantesi, na dhammameva desesiti. Satijananattham. Bhikkhu hi annam cintentapi vikkhittacittapi dhammam paccavekkhantapi kammatthanam manasikarontapi nisinna honti, te anamantetva dhamme desiyamane "ayam desana kimnidana kimpaccaya katamaya atthuppattiya desita"ti sallakkhetum asakkonta duggahitam va ganheyyum, na va ganheyyum. Tena tesam satijananattham bhagava pathamam amantetva paccha dhammam deseti. Bhadanteti garavavacanametam, 4- satthu pativacanadanam va. Apicettha "bhikkhavo"ti vadamano bhagava te bhikkhu alapati. "bhadante"ti vadamana bhagavantam paccha @Footnote: 1 Ma. mukhabhimukham 2 Ma. patitthapakatta ca 3 cha.Ma.,i. eva 4 Ma. garuvacanametam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Lapanti. Tatha "bhikkhavo"ti bhagava alapati. 1- "bhadante"ti paccha bhasanti. "bhikkhavo"ti vacanam vadapeti. 2- "bhadante"ti pativacanam denti. Te bhikkhuti ye bhagava amantesi, te. Bhagavato paccassosunti bhagavato amantanam patiassosum, abhimukha hutva sunimsu sampaticchimsu patiggahesunti attho. Bhagava etadavocati bhagava etam idani vattabbam sakalam suttam avoca. Ettavata ca yam ayasmata anandena imassa suttassa sukhavagahanattham kaladesakadesaparisapadesapatimanditam 3- nidanam bhasitam, tassa atthavannana samattati. Idani naham bhikkhave annam ekarupampi samanupassamitiadina nayena bhagavata nikkhittassa suttassa vannanaya okaso anuppatto, sa panesa atthavannana 4- yasma suttanikkhepam vicaretvava vuccamana pakata hoti, tasma suttanikkhepavicarana tava veditabba. Cattaro hi suttanikkhepa attajjhasayo parajjhasayo pucchavasiko atthuppattikoti. Tattha yani suttani bhagava parehi anajjhittho kevalam attano ajjhasayeneva kathesi, seyyathidam? akankheyyasuttam vatthasuttanti evamadini, tesam attajjhasayo nikkhePo. Yani pana "paripakka kho rahulassa vimuttiparipacaniya dhamma, yannunaham rahulam uttarim asavanam khaye vineyyan"ti 5- evam paresam ajjhasayam khantim manam abhiniharam bujjhanabhavanca oloketva parajjhasayavasena kathitani, seyyathidam? rahulovadasuttam dhammacakkappavattananti evamadini, tesam parajjhasayo nikkhePo. Bhagavantam pana upasankamitva te devamanussa tatha tatha panham pucchanti. Evam putthena bhagavata yani kathitani devatasamyuttabojjhangasamyuttadini, tesam pucchavasiko nikkhePo. Yani pana uppannam karanam paticca kathitani dhammadayadasuttaputtamamsupamadini, tesam atthuppattiko nikkhePo. Evamimesu catusu suttanikkhepesu imassa @Footnote: 1 cha.Ma.,i. bhagava adimhi bhasati 2 cha.Ma.,i. pativacanam dapeti @3 Ma. kaladesadesakapatimanditam 4 cha.Ma. suttavannana @5 sam.sala. 18/187/132 lokakamagunavagga (sya), Ma.u. 14/416/356 cularahulovadasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Suttassa parajjhasayo nikkhePo. Parajjhasayavasena hetam nikkhittam. Kesam ajjhasayenati? rupagarukanam purisanam. Tattha naham bhikkhavetiadisu nakaro patisedhattho. Ahanti attanam niddisati. Bhikkhaveti te bhikkhu alapati. Annanti idani vattabba itthirupato annam. Ekarupampiti ekampi rupam. Samanupassamiti dve samanupassana nanasamanupassana ca ditthisamanupassana ca. Tattha "aniccato samanupassati, no niccato"ti 1- ayam nanasamanupassana nama. "rupam attato samanupassati"tiadika 2- pana ditthisamanupassana nama. Tasu idha nanasamanupassana adhippeta. Imassa pana padassa nakarena sambandho veditabbo. Idam hi vuttam hoti:- aham bhikkhave sabbannutananena olokentopi annam ekarupampi na samanupassamiti. Yam evam purisassa cittam pariyadaya titthatiti yam rupam rupagarukassa purisassa catubhumikam kusalacittam pariyadiyitva ganhitva khepetva titthati. "sabbam hatthikayam pariyadiyitva"tiadisu 3- gahanam pariyadanam nama. "aniccasanna bhikkhave bhavita bahulikata sabbam kamaragam pariyadiyati"tiadisu 4- khepanam. Idha ubhayampi vattati. Idha 5- idam rupam catubhumikam kusalacittam ganhantam niluppalakalapam 6- puriso viya hatthena ganhati nama. 7- Khepayamanam aggi viya uddhane udakam santapetva khepeti. Uppattincassa nivarayamanameva catubhumikam kusalacittam ganhati ceva khepeti cati veditabbam. Tena vuttam "purisassa cittam pariyadaya titthati"ti. Yathayidanti yatha idam. Itthirupanti itthiya rupam. Tattha "kinca bhikkhave rupam vadetha. Ruppatiti kho bhikkhave tasma rupanti vuccati. Kena ruppati? sitenapi ruppati unhenapi ruppati"ti 8- suttanusarena rupassa vacanattho ceva samannalakkhananca veditabbam. Ayam pana rupasaddo khandhabhavanimittapaccayasariravannasanthanadisu anekesu @Footnote: 1 khu.pati. 31/727/623 satipatthanakatha (sya) 2 khu.pati. 31/313/207 ditthikatha @(sya) 3 sam.sa. 15/126/101 dutiyasangamasutta 4 sam.kha. 17/102/122 @aniccasannasutta 5 cha.Ma.,i. tattha 6 cha.Ma.,i. etthantare na-saddo dissati @7 cha.Ma.,i. napi 8 sam.kha. 17/79/71 khajjaniyasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Atthesu vattati. Ayanhi "yankinci rupam atitanagatapaccuppannan"ti 1- ettha rupakkhandhe vattati. "rupupapattiya maggam bhaveti"ti 2- ettha rupabhave. "ajjhattam arupasanni bahidadha rupani passati"ti 3- ettha kasinanimitte. "sarupa bhikkhave uppajjanti papaka akusala dhamma no arupa"ti 4- ettha paccaye. "akaso parivarito rupantveva sankham gacchati"ti 5- ettha sarire. "cakkhunca paticca rupe ca uppajjati cakkhuvinnanan"ti 6- ettha vanne. "rupappamano rupappasanno"ti 7- ettha santhane. Adisaddena "piyarupam satarupam, arasarupo"tiadinipi sanganhitabbani. Idha panesa itthiya catusamutthane rupayatanasankhate vanne vattati. Apica yo koci itthiya nivatthanivasanassa va alankarassa va gandhavannatadinam va pilandhanamalanam va 8- kayapatibaddho ca vanno purisassa cakkhuvinnanassa arammanam hutva upakappati, sabbametam itthirupantveva veditabbam. Itthirupam bhikkhave purisassa cittam pariyadaya titthatiti idam purimasseva dalhikaranattham vuttam. Purimam va "yathayidam bhikkhave itthirupan"ti evam opammavasena vuttam, idam pariyadanabhavadassanavasena. 9- Tatridam itthirupassa pariyadanabhave 10- vatthu:- mahadathikanagaraja kira cetiyagirimhi ambatthalene 11- mahathupam karapetva giribhandavahanapujam 12- nama katva kalena kalam orodhaganaparivuto cetiyagirim gantva bhikkhusamghassa mahadanam deti. Bahunnam sannipatatthanam 13- nama na sabbesam sati supatitthita hoti, ranno ca damiladevi nama aggamahesi pathamavaye thita dassaniya pasadika. Atheko cittatthero nama vuddhapabbajito asamvaraniyamena oloketva 14- tassa ruparammane nimittam gahetva @Footnote: 1 abhi.vi. 35/2/1 rupakkhandha, vi.maha. 4/22/19 pancavaggiyakatha @2 abhi.sam. 34/160/50 rupavacarakusala, abhi.vi. 35/624 @3 abhi.sam. 34/204/64 cittuppadakanda 4 an.duka. 20/83/79 sanimittavagga @5 Ma.mu. 12/306/269 mahahatthipadopamasutta @6 Ma.mu. 12/400/357 mahatanhasankhayasutta, Ma.u. 14/421/361 chachakkasutta @7 an.catukka. 21/65/81 rupasutta 8 cha.Ma.,i. pilandhanamaladinam vati @9 cha.Ma.,i. pariyadananubhavadassanavasena 10 cha.Ma.,i. pariyadananubhave @11 cha.Ma.,i. ambatthale 12 cha.Ma.,i. giribhandapujam @13 cha.Ma.,i. sannipatatthane 14 cha.Ma.,i. olokento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Ummadappatto viya thitanisinnatthanesu "handa damiladevi handa damiladevi"ti 1- vadanto vicarati. Tato patthayassa daharasamanera ummattakacittattherotveva namam katva voharimsu. Atha sa devi nacirasseva kalamakasi. Bhikkhusamghe sivatthikaya dassanam 2- gantva agate daharasamanera tassa santikam gantva evamahamsu "bhante cittatthera yassatthaya tvam vilapasi, mayam tassa deviya sivatthikadassanam gantva agata"ti. Evam vuttepi asaddahanto "yassa va tassa va tumhe 3- sivatthikadassanatthaya gata, mukham tumhakam dhumavannan"ti ummattakavacanameva avoca. Evam ummattakacittattherassa cittam pariyadaya atthasi idam itthirupam. Aparampi vatthu:- saddhatissamaharaja kira ekadivasam orodhaganaparivuto viharam agato. Eko daharo lohapasadadvarakotthake thatva asamvare thito ekam itthim olokesi, sapi gamanam pacchinditva tam olokesi, ubhopi abbhantare utthitena ragaggina dayhita 4- kalamakamsu. Evam itthirupam daharassa cittam pariyadaya atthasi. 5- Aparampi vatthu:- kalyaniyamahaviharato kira eko daharo uddesatthaya kaladighavapigamadvaram viharam gantva nitthituddesakicco atthakamanam vacanam agahetva "gatatthane daharasamanerehi putthena gamassa nivitthakaro kathetabbo bhavissati"ti game pindaya caranto visabhagarammane nimittam gahetva attano vasanatthanam gato taya nivatthavattham sanjanitva "kaham bhante idam laddhan"ti pucchanto tassa matabhavam natva "evarupa nama itthi mam nissaya mata"ti cintento anto utthitena ragaggina dayhitva jivitakkhayam papuni. Evampi idam itthirupam purisassa cittam pariyadaya titthatiti veditabbam. Pathamam suttam nitthitam. @Footnote: 1 Si. subham damiladevi subham damiladeviti 2 cha.Ma. sivathikadassanam @3 Ma. yassatthaya va tumhepi 4 cha.Ma. dayhitva 5 cha.Ma. titthati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

[2] Dutiyadini saddagarukadinam asayavasena vuttani. Tesu itthisaddoti itthiya cittasamutthano kathitagitavaditasaddo. Apica itthiya nivatthanivasanassapi alankatalankarassapi itthipayoganipphadito vinavenusankhapanavadisaddopi itthisaddotveva veditabbo. Sabbopi hi 1- so purisacittam pariyadaya titthatiti. 2- Tattha suvannakakkatakasuvannamoradaharabhikkhuadinam vatthuni veditabbani. Pabbatantaram kira nissaya mahantam hatthinagakulam vasati. Aviduratthane cassa mahaparibhogasaro atthi, tasmim kayupapanno suvannakakkatako atthi. So tam saram otinnotinne sandasena viya alehi pade gahetva attano vasam 3- netva mareti. Tassa otarapekkha 4- hatthinaga ekam mahahatthim jetthakam katva vicaranti. So ekadivasam tam hatthinagam ganhi. Thamasatisampanno hatthinago cintesi "sacaham bhitaravam ravissami, sabbe yatharuciya akilitva palayissanti"ti niccalova atthasi. Atha sabbesam uttinnabhavam natva tena gahitabhavam attano bhariyam janapetum viravitva evamaha:- "singi migo ayatacakkhunetto atthittaco varisayo alomo tenabhibhuto karunam 5- rudami ma heva mam panasamam jaheyya"ti. 6- Sa tam sutva samikassa gahitabhavam natva tam tasma bhaya mocetum hatthinapi kulirenapi saddhim sallapanti evamaha:- "ayya na tam jahissami kunjaram satthihayanam 7- pathabya caturantaya suppiyo hosi me tuvam. @Footnote: 1 cha.Ma. heso 2 cha.Ma. titthati 3 Ma. vasanatthanam 4 Ma. tasmim otarapenta @5 cha.Ma. kapanam 6 khu.ja. 27/400/108 suvannakakkatakajataka (sya) @7 Si.,i. kunjara satthihayana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Ye kulira samuddasmim gangaya yamunaya 1- ca tesam tvam varijo settho munca rodantiya patin"ti. 2- Kuliro saha itthisaddassavanena gahanam sithilamakasi. Atha nam hatthinago "ayamevassa okaso"ti ekam padam gahitakareneva thapetva dutiyam ukkhipitva tam 3- pitthikapale akkamitva vicunnikam katva tam akaddhitva tire khipi. Atha nam sabbe hatthino sannipatitva "amhakam veri"ti vicunnayimsu. Evam tava itthisaddo suvannakakkatakassa cittam pariyadiyi. 4- Suvannamoropi himavantam anupavisitva mahantam pabbatagahanam nissaya vasanto niccakalam suriyassa udayakale suriyamandalam oloketva 5- attano rakkham karonto evam vadati:- "udetayancakkhuma ekaraja harissavanno pathavippabhaso tam tam namassami harissavannam pathavippabhasam tayajja gutta viharemu divasam. Ye brahmana vedagu sabbadhamme te me namo te ca mam palayantu namatthu buddhanam namatthu bodhiya namo vimuttanam namo vimuttiya imam so parittam katva moro carati esana"ti. 6- So divasam gocaram gahetva sayanhasamaye vasanatthanam pavisanto atthangatam suriyamandalam oloketvapi imam thutim 7- vadati:- @Footnote: 1 Si.,i. nammadaya 2 khu.ja. 27/401-2/108 (sya) 3 cha.Ma. thokam 4 cha.Ma. cittam @pariyadiyitva titthati 5 cha.Ma. ulloketva 6 khu.ja. 27/167/53 morajataka @7 cha.Ma. gatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

"apetayancakkhuma ekaraja harissavanno pathavippabhaso tam tam namassami harissavannam pathavippabhasam tayajja gutta viharemu rattim. Ye brahmana vedagu sabbadhamme te me namo te ca mam palayantu namatthu buddhanam namatthu bodhiya namo vimuttanam namo vimuttiya imam so parittam katva moro vasamakappayi"ti. 1- So imina niyameneva satta vassasatani vitinametva ekadivasam parittakammato puretarameva morakukkutikaya saddam sutva parittakammam asaritva ranna pesitassa luddakassa pasam upagato. Evam itthisaddo suvannamorassa cittam pariyadiyitva titthatiti. Chatakapabbatavasi kireko daharo 2- sudhamundakavasi 3- daharo ca itthisaddam sutva anayabyasanam pattati. [3] Tatiye itthigandhoti itthiya catusamutthanikam gandhayatanam. Svayam itthiya sariragandho duggandho hoti, kayarulho pana agantukaanulepanadigandho idha adhippeto. Ekacca hi itthi assagandhini hoti, ekacca mendakagandhini, ekacca sedagandhini, ekacca sonitagandhini. Ekacco andhabalo evarupaya itthiya rajateva. Cakkavattino pana itthiratanassa itthikayato 4- candanagandho vayati, mukhato ca uppalagandho. Ayam na sabbasam hoti, agantukaanulepanadigandhova idha adhippeto. Tiracchanagata pana hatthiassagonadayo tiracchanagatanam sahajatiitthinam 5- utugandhena @Footnote: 1 khu.ja. 27/168/54 morajataka (sya) 2 cha.Ma. chatapabbatavasi daharo @3 Ma. panamugamanditavasi 4 cha.Ma.,i. kayato 5 ka. itthinam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Yojanadviyojanatiyojanacatuyojanampi gacchanti. Itthikayagandho va 1- hotu itthiya nivatthanivasanaanulittanulepanapilandhanamaladigandho va, sabbopi itthigandhotveva veditabbo. [4] Catutthe itthirasoti itthiya catusamutthanikam rasayatanam. Tipitakaculanaga- culabhayatthera pana "yvayam itthiya kimkarapatissavitadivasena savanaraso 2- ceva paribhogaraso ca, ayam itthiraso"ti vadanti. Kim tena, yo panayam itthiya otthamamsasammakkhanakheladiraso, samikassa dinnayagubhattadinam rasopi, sabbo so itthirasotveva veditabbo. Aneke hi satta attano matugamena yankinci sahattha dinnameva madhuranti gahetva anabyasanam pattati. [5] Pancame itthiphotthabboti itthiya kayasamphasso, itthisarirarulhanam vatthalankaramaladinampi phasso itthiphotthabbotveva veditabbo. Sabbo cesa purisassa cittam pariyadiyati mahacetiyangane ganasajjhayam bhanantassa daharabhikkhuno visabhagarammanaphasso viyati. Iti sattha sattanam asayanusayavasena rupadisu ekekam gahetva annam idisam na passamiti aha. Yatha hi rupagarukassa purisassa itthirupam cittuppadam gameti 3- palibujjhati majjapeti sammajjapeti 3- moheti sammoheti, 4- tatha 5- sesa saddadayo. Yatha ca saddadigarukanam saddadayo, tatha 5- rupadini arammanani. Ekaccassa ca rupadisu ekamevarammanam cittam pariyadiyati, ekaccassa dvepi tinipi cattaripi pancapi. Iti ime panca suttanta pancagarukavasena kathita, na pancagarukajatakavasena. Pancagarukajatakam 6- pana sakkhibhavatthaya aharitva kathetabbam. Tatra hi amanussehi kantaramajjhe kataya apanadivicaranaya 7- mahapurisassa pancasu sahayesu rupagaruko ruparammane bajjhitva 8- anayabyasanam patto, saddadigaruka saddarammanadisu. Atitam 9- @Footnote: 1 Si. iti kayagandho va 2 Si.,i. assavaraso 3-3 cha.Ma. palibundhati bajjhapeti @baddhapeti 4 Si.,i. pamoheti 5 cha.Ma.,i. na tatha @6 pali. 27/132/43 pancabhirukajataka (sya) 7 Si.,i. apanaracanaya 8 Ma. rajjitva @9 cha.Ma.,i. iti tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

Sakkhibhavatthaya aharitva kathetabbam. Ime pana panca suttanta pancagarukavaseneva kathita. [6] Yasma pana 1- na kevalam purisayeva pancagaruka honti, itthiyopi hontiyeva, tasma tasampi vasena puna panca suttante kathesi. Tesampi attho vuttanayeneva veditabbo. Vatthusupi pathamasutte lohapasadadvare thitam daharam oloketva mataya rajorodhaya vatthu veditabbam. Tam hettha vittharitameva. [7] Dutiyasutte baranasiyam rupupajivino matugamassa vatthu veditabbam. Guttilavinavadako kirekissa itthiya sahassam pahini, sa upphandetva 2- ganhitum na icchi. So "karissamettha kattabban"ti sayanhasamanantare 3- alankatapatiyatto tassa gehassa abhimukhatthane annasmim gehadvare nisinno vinaya tantiyo same gune patitthahitva 4- tantissarena gitasaddam 5- anatikkamanto gayi. Sa itthi tassa gitasaddam sutva dvaranti sannaya "vivatavatapanena tassa santikam gamissami"ti akaseyeva jivitakkhayam patta. [8] Tatiyasutte cakkavattiranno kayato candanagandho vayati, mukhato ca uppalagandhoti idam aharitabbam. Idam cettha vatthu veditabbam. Savatthiyam kirekissa kutumbikadhitaya samiko satthu dhammadesanam sutva "na sakka maya ayam dhammo gihibhutena puretun"ti annatarassa pindapatikattherassa santike pabbaji. Athassa bhariyam "assamika ayan"ti natva raja pasenadikosalo antepuram atiharapetva 6- ekadivasam ekam niluppalakalapam adaya antepuram pavittho ekekissa ekekuppalam dapesi. Pupphesu bhajiyamanesu tassa itthiya dve hattham pattani. Sa pahatthakaram dassetva upasinghitva parodi. Raja tassa ubhayakaram disva tam pakkosapetva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ca 2 cha.Ma.,i. sa tam uppandetva 3 cha.Ma. sayanhakalasamanantare @4 cha.Ma. patitthapetva 5 cha.Ma. gitassaram 6 cha.Ma. aharapetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Pucchi. Sapi attano tutthikarananca 1- rodanakarananca kathesi. Yavatatiyam kathitepi raja asaddahanto punadivase sakalarajanivesane sabbamalavilepanadisugandhagandham harapetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa asanani pannapetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam datva bhattakiccapariyosane tam itthim "kataro te thero"ti pucchitva "ayan"ti vutte natva sattharam vanditva "bhante tumhehi saddhim bhikkhusamgho gacchatu, amhakam asukatthero anumodanam karissati"ti aha. Tam sattha bhikkhum thapetva viharam gato. There anumodanam vattum araddhamatte sakalam rajanivesanam gandhapuram viya jatam. Raja "saccamevesa aha"ti pasiditva punadivase sattharam tam karanam pucchi. Sattha "ayam atite dhammakatham sunanto `sadhu sadhu'ti sadhukaram pavattento sakkaccam assosi, tammulako tena 2- maharaja ayamanisamso laddho"ti acikkhi. Saddhammadesanakale sadhu sadhuti bhasato mukhato jayate 3- gandho uppalam viya vayatiti. 4- Sesam sabbattha uttanamevati. Imasmim vagge vatthumeva 5- kathitam. Rupadivaggavannana nitthita. Pathamo vaggo. ------------- @Footnote: 1 cha.Ma. pahatthakarananca 2 Ma. tammulakena 3 Si. nibbatti, i. nibbatti @4 cha.Ma. uppalamva yathodaketi 5 cha.Ma. vattameva


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 1-25. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]