ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

page437.

17. Pasadakaradhammavaggavannana [366] Addhamidantiadisu ekamsadhivacanametam, 1- addha idam labham, 2- ekamso esa labhananti vuttam hoti. Yadidam arannakattanti 3- yo ekamsaarannakabhavo. 4- Idam vuttam hoti:- arannakabhavo nama labhanam ekamso avassam bhavitatta 5- na sakka arannakena labham na labhitunti. Arannako hi bhikkhu "attano arannavasassa anucchavikam karissami"ti papakannama na karoti, athassa "arannako ayam bhikkhu"ti sanjatagaravo mahajano catupaccayapujam karoti. Tena vuttam "addhamidam bhikkhave labhanam yadidam arannakattan"ti. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha pana bahusaccanti bahussutabhavo. Thavareyyanti cirapabbajitatta thavarappattabhavo. Akappasampadati civaragahanadino akappassa sampatti. Parivarasampadati suciparivarata. Kolaputtiti 6- kulaputtabhavo. Vannapokkharatati sampannarupata. Kalyanavakkaranatati 7- vacanakiriyaya madhurabhavo. Appabadhatati arogyasampatti. Arogo hi bhikkhu attano sarirakalyanataya 8- vasadhure 9- ca ganthadhure ca paripuriko 10- hoti, tenassa labha uppajjantiti. 11- Solasa pasadakaradhamma nitthita. --------------------- @Footnote: 1 Si.,cha.Ma. addhanti ekamsadhivacanametam 2 cha.Ma. labhanam 3 cha.Ma. arannikattanti @4 cha.Ma. yo esa arannikabhavo 5 cha.Ma. avassabhavita 6 ka. kulaputtiti @7 ka. kalyanavakkaranatati 8 cha. sarirakalyataya 9 cha.Ma. vipassanadhure @10 cha.Ma. paripurakari 11 cha.Ma. labho uppajjatiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page438.

18. Aparaaccharasanghatavaggavannana [382] Accharasanghatamattampiti idampi suttam aggikkhandhopamaatthuppattiyamyeva 1- vuttam. Appamattaya 2- hi mettaya avipakattam 3- natthi. Tassayeva atthuppattiya ayam desana araddhati veditabba. Tattha pathamanti "ganananupubbato 4- pathamam, idam pathamam samapajjatiti pathaman"ti vibhange 5- vuttatthameva. Jhananti jhanam nama duvidham arammanupanijjhananca lakkhanupanijjhanancati. Tattha arammanupanijjhanam nama attha samapattiyo. Ta hi pathavikasinadino arammanassa upanijjhanato 6- arammanupanijjhananti vuccanti. Lakkhanupanijjhananti vipassanamaggaphalani. Vipassana hi aniccadivasena sankharalakkhanassa upanijjhanato lakkhanupanijjhanannama, vipassanaya pana lakkhanupanijjhanakiccam maggena sijjhatiti maggo lakkhanupanijjhanam, phalam sunnataanimittaappanihitalakkhanassa nibbanasseva upanijjhanato lakkhanupanijjhananti vuccati. Tattha imasmim pana atthe arammanupanijjhanam adhippetam. Ko pana vado ye nam bahulikarontiti ye nam pathamajjhanam bahulikaronti, punappunam karonti, tesu vattabbameva natthi. Sesamettha hettha vuttanayeneva veditabbam. [383] Dutiyantiadisupi "ganananupubbato dutiyan"tiadina 7- nayena attho veditabbo. [386-387] Mettanti sabbasattesu hitapharanam. Cetovimuttinti cittavimuttim. Idha appanamattava 8- metta adhippeta. Karunadisupi eseva nayo. Ime pana cattaro brahmavihara vatta 9- honti, vattapada honti, vipassanapada honti, ditthadhammasukhavihara honti, abhinnapada va nirodhapada va honti. Lokuttara pana na honti. Kasma? sattarammanattati. @Footnote: 1 an.sattaka. 23/69/129 2 cha.Ma. appanappattaya 3 cha.Ma. vipake kathayeva @4 cha.Ma. ganananupubbata. evamuparipi 5 abhi.vi. 35/568/311 jhanavibhanga @6 Si. upanijjhayanato 7 abhi.vi. 35/579/312 8 cha.Ma. appanappattava @9 Si.,cha.Ma. vattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page439.

[390] Kaye kayanupassiti anapanapabbam iriyapathapabbam catusampajannapabbam patikulamanasikarapabbam dhatumanasikarapabbam navasivathikapabbanti 1- ajjhattaparikammavasena cattari niladikasinaniti imasmim attharasavidhe kaye tameva kayam pannaya anupassanto. Viharatiti iriyati vattati. Imina imassa attharasavidhena kayanupassanasatipatthanam bhaventassa 2- bhikkhuno iriyapatho kathito hoti. Atapiti tasseva vuttappakarassa satipatthanassa bhavanaviriyena 3- viriyava. Sampajanoti attharasavidhena kayanupassanasatipatthanassa pariggahapannaya 4- sammapajananto. Satimati attharasavidhena kayanupassanapariggahikaya satiya samannagato. Vineyya loke abhijjhadomanassanti tasmimyeva kayasankhate loke pancakamagunikatanhanca patighasampayuttadomanassanca vinetva vikkhambhetva kaye kayanupassi viharatiti vuttam hoti. Ettavata kayanupassanasatipatthanavasena suddharupasammasanameva kathitanti veditabbam. Vedanasu vedananupassiti sukhadibhedasu vedanasu "sukham vedanam vediyamano sukham vedanam vediyamiti pajanati. Dukkham, adukkhamasukham, samisam va sukham, niramisam va sukham, samisam va dukkham, niramisam va dukkham, samisam va adukkhamasukham, niramisam va adukkhamasukham vedanam vediyamano niramisam adukkhamasukham vedanam vediyamiti pajanati"ti. 5- Evam vuttam navavidham vedanam anupassanto atapitiadina panettha navavidhena vedananupassanasatipatthanassa bhavanapariggahikanam viriyapannasatinam vasena attho veditabbo. Loketi 6- cettha vedana 7- veditabba. Cittadhammesupi eseva nayo. Ettha pana citte cittanupassiti "saragam va cittam saragam cittanti pajanati"ti 8- evam vittharite solasappabhede citte evam 9- @Footnote: 1 Si.,cha.Ma. navasivathikapabbani 2 cha.Ma....satipatthanabhavakassa 3 cha.Ma. bhavanakaviriyena @4 Si. pariggahanapannaya, cha.Ma. pariggahikapannaya 5 di.Ma. 10/380/254, @Ma.mu. 12/113/82 mahasatipatthanasutta, abhi.vi. 35/363/232 satipatthanavibhanga @6 cha.Ma. lokoti 7 Si. sava vedana 8 di.Ma. 10/381/255, @Ma.mu. 12/114/83 cittanupassanasatipatthana, @abhi.vi. 35/365/234 cittanupassananiddesa 9 cha.Ma. citte tameva cittam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page440.

Pariggahikaya anupassanaya anupassantoti attho. Dhammesu dhammanupassiti "pancavidha- nivaranani, 1- pancupadanakkhandha, cha ajjhattikabahirayatanani, satta bojjhanga, cattari ariyasaccani"ti 2- evam kotthasavasena pancadha vuttesu dhammesu pariggahikaya 3- anupassanaya te dhamme anupassantoti attho. Ettha pana vedananupassanasatipatthane ca cittanupassanasatipatthane ca suddhaarupasammasanameva kathitam, dhammanupassanasatipatthane ruparupasammasanam. Imani 4- cattaripi satipatthanani lokiyalokuttaramissakaneva kathitaniti veditabbani. [394] Anuppannananti anibbattanam. Papakananti lamakanam. Akusalanam dhammananti akosallasambhutanam lobhadidhammanam. Anuppadayati anibbattanatthaya. Chandam janetiti kattukamyatakusalacchandam uppadeti. Vayamatiti payogam parakkamam karoti. Viriyam arabhatiti kayikacetasikaviriyam karoti. Cittam pagganhatiti teneva sahajataviriyena cittam ukkhipati. Padahatiti padhanaviriyam karoti. Uppannananti jatanam nibbattanam. Kusalanam dhammananti kosalyasambhutanam 5- alobhadidhammanam. Thitiyati thitattham. Asammosayati anassanattham. Bhiyyobhavayati punappunam bhavaya. Vepullayati vipulabhavaya. Bhavanayati vuddhiya. 6- Paripuriyati paripuranatthaya. Ayam tava catunnam sammappadhananam ekapadiko atthuddharo. Ayam pana sammappadhanakatha nama duvidha lokiya lokuttara ca. Tattha lokiya sabbapubbabhage hoti, sa kassapasamyuttapariyayena lokiyamaggakkhaneyeva veditabba. Vuttanhi tattha:- 7- "cattarome avuso sammappadhana. Katame cattaro. 7- Idhavuso bhikkhu `anuppanna me papaka akusala dhamma uppajjamana anatthaya @Footnote: 1 cha.Ma. panca nivaranani 2 di.Ma. 10/382-386/255, Ma.mu. 12/115-119/83, @abhi.vi. 35/367/237 3 cha.Ma. dhammapariggahikaya 4 cha.Ma. iti imani @5 cha.Ma. kosallasambhutanam 6 cha.Ma. vaddhiya 7-7 paliyam ime patha na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page441.

Samvatteyyun'ti atappam karoti, `uppanna me papaka akusala dhamma appahiyamana anatthaya samvatteyyun'ti atappam karoti, `anuppanna me kusala dhamma anuppajjamana anatthaya samvatteyyun'ti atappam karoti, `uppanna me kusala dhamma nirujjhamana anatthaya samvatteyyun'ti atappam karoti"ti. 1- Ettha ca papaka akusalati lobhadayo veditabba. Anuppanna me 2- kusala dhammati samathavipassana ceva maggo ca. Uppanna kusala nama samathavipassanava. Maggo pana sakim uppajjitva nirujjhamano anatthaya samvattaniko 3- nama natthi. So hi phalassa paccayam datvava nirujjhati. Uppanna kusala nama 4- purimasmimpi va samathavipassanava gahetabbati vuttam, tam pana na yuttam. Evam lokiyasammappadhanakatha sabbapubbabhage kassapasamyuttapariyayena veditabba. Lokuttaramaggakkhane panetam ekameva viriyam catukiccasadhanavasena cattari namani labhati. Tattha anuppannanam papakananti ettha "anuppanno ceva kamacchando"tiadisu vuttanayena attho veditabbo. Uppannanam papakananti ettha catubbidham uppannam vattamanuppannam bhutvavigatuppannam okasakatuppannam bhumiladdhuppannanti. Tattha ye kilesa vijjamana upadanasamangino, 5- idam vattamanuppannam nama. Kamme pana vijahante 6- arammanarasam anubhavitva niruddhe vipako 7- bhutva vigatam nama, kammam uppajjitva niruddham bhutva vigatam nama. Tadubhayampi bhutvavigatuppannanti sankhyam 8- gacchati. Kusalakammam 9- annassa kammassa vipakam patibahitva attano vipakassa okasam karoti, evam kate okase vipako uppajjamano okasakaranato patthaya uppannoti vuccati, idam okasakatuppannam nama. Pancakkhandha pana vipassanaya @Footnote: 1 sam.ni. 16/145/189 anottappisutta 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 cha.Ma. samvattanako 4 cha.Ma. uppanna kusala namati ime patha na dissanti @5 Si.,cha.Ma. uppadadisamangino 6 Si.,cha.Ma. javite 7 Si.,cha.Ma. niruddhavipako @8 cha.Ma. sankham. evamuparipi 9 cha.Ma. kusalakusalakammam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page442.

Bhumi nama, te atitadibheda honti. Tesu anusayitakilesa pana atita va anagata va paccuppanna vati na vattabba. Atitakkhandhesu anusayitapi hi appahinava honti, anagatakkhandhesu anusayitapi hi appahinava honti, paccuppannakkhandhesu anusayitapi hi 1- appahinava honti, idam bhumiladdhuppannam nama. Tenahu porana "tasu tasu bhumisu asamugghatitakilesa 2- bhumiladdhuppannam namati 3- sankhyam gacchanti"ti. Aparampi catubbidham uppannam samudacaruppannam arammanadhiggahituppannam avikkhambhituppannam asamugghatituppannanti. Tattha sampati vattamanamyeva samudacaruppannam nama. Sakim cakkhuni ummiletva arammane nimitte gahite anussaritakkhane 4- kilesa nuppajjissantiti na vattabba. Kasma? arammanassa adhigahitatta. Yatha kim? yatha khirarukkhassa kudhariya pahatatthane 5- khiram na nikkhamissatiti na vattabbam, 6- evam. Idam arammanadhiggahituppannam nama. Samapattiya avikkhambhitakilesa pana imasmim nama thane na uppajjissantiti na vattabba. Kasma? avikkhambhitatta. Yatha kim? yatha khirarukkham kudhariya ahaneyyum, imasmim nama thane khiram na nikkhameyyati na vattabbam, evam. Idam avikkhambhituppannam nama. Maggena asamugghatitakilesa pana bhavagge nibbattassapi uppajjantiti purimanayeneva vittharetabbam. Idam asamugghatituppannam nama. Imesu uppannesu vattamanuppannam bhutvavigatuppannam okasakatuppannam samudacaruppannanti catubbidham uppannam na maggavajjham, bhumiladdhuppannam arammanadhiggahituppannam avikkhambhituppannam asamugghatituppannanti catubbidham maggavajjham. Maggo hi uppajjamano ete kilese pajahati. So ye kilese pajahati, te atita va anagata va paccuppanna vati na vattabba. Vuttampi cetam:- @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 Si.,cha.Ma. asamugghatagata kilesa @3 cha.Ma. bhumiladdhuppanna 4 cha.Ma. anussaritanussaritakkhane 5 Si.,cha.Ma. kuthariya @ahatahatatthane 6 cha.Ma. vattabba

--------------------------------------------------------------------------------------------- page443.

"hanci atite kilese pajahati, tena hi khinam 1- khepeti. Niruddham nirodheti, vigatam vigameti, atthangatam atthangameti, atitam yam natthi, tam pajahati. Hanci anagate kilese pajahati, tena hi ajatam pajahati, anibbattam, anuppannam, apatubhutam pajahati. Anagatam yam natthi, tam pajahati. Hanci paccuppanne kilese pajahati, tena hi ratto ragam pajahati, duttho dosam, mulho moham, vinibandho 2- manam, paramattho ditthim, vikkhepagato uddhaccam, anitthangato vicikiccham, thamagato anusayam pajahati, kanhasukkadhamma yuganaddha pavattanti, sankilesika maggabhavana hoti .pe. Tena hi natthi maggabhavana, natthi phalasacchikiriya, natthi kilesappahanam, natthi dhammabhisamayoti. Atthi maggabhavana .pe. Atthi dhammabhisamayoti. Yatha katham viya, yathapi 3- taruno rukkho .pe. Apatubhutayeva patubhavanti"ti. 4- Paliyam 5- ajataphalarukkho agato, jataphalarukkho pana dipetabbo. 6- Yatha hi saphalatarunambarukkha, 7- tassa phalani manussa paribhunjeyyum, sesani patetva pacchiyo pureyyum, athanno puriso tam pharasuna chindeyya. Tenassa neva atitani phalani nasitani honti, na paccuppannani na ca anagatani. 8- Atitani hi manussehi paribhuttani, anagatani anibbattani, na sakka nasetum. Yasmim pana samaye so chinno, tada phalaniyeva natthiti paccuppannanipi anasitani. Sace pana rukkho acchinno assa, athassa pathavirasanca aporasanca agamma yani phalani nibbatteyyum, tani nasitani honti. Tani hi ajataneva na jayanti, anibbattaneva na nibbattanti, apatubhutaneva na patubhavanti. Evameva maggo napi atitadibhede kilese pajahati, napi nappajahati. Yesam hi kilesanam maggena khandhesu aparinnatesu uppatti siya, maggena uppajjitva khandhanam parinnatatta te kilesa ajatava @Footnote: 1 cha.Ma. khinamyeva 2 cha.Ma. vinibaddho 3 cha.Ma. seyyathapi @4 khu.pati. 31/699/605 abhisamayakatha 5 cha.Ma. iti paliyam 6 Si. jataphalarukkhena pana @dipetabbam 7 Si.,cha.Ma. saphalo tarunambarukkho 8 cha.Ma. na anagatapaccuppannani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page444.

Na jayanti, anibbattava na nibbattanti, apatubhutava na patubhavanti. Tarunaputtaya itthiya puna avijayanattham byadhitanam rogavupasamanatthampi va bhesajjehi 1- ayamattho vibhavetabbo. Evam maggo ye kilese pajahati, te atita va anagata va paccuppanna vati na vattabba. Na ca maggo kilese nappajahati. Ye pana maggo kilese pajahati, te sandhaya "uppannanam papakanan"tiadi vuttam. Na kevalanca maggo kileseyeva pajahati, kilesanam pana suppahinatta 2- ye uppajjeyyum upadinnakkhandha, tepi pajahati. 3- Vuttampi cetam "sotapattimaggananena abhisankharavinnanassa nirodhena sattabhave thapetva anamatagge samsare ye uppajjeyyum namanca rupanca, etthete nirujjhanti"ti vittharo. Iti maggo upadinnaanupadinnato 4- vutthati. Sabbabhavavasena 5- pana sotapattimaggo apayabhavato vutthati, sakadagamimaggo sugatibhavekadesato, anagamimaggo sugatikamabhavato, arahattamaggo ruparupabhavato vutthati. Sabbabhavehi ca 6- vutthatiyevatipi vadanti. Atha maggakkhane katham anuppannanam uppadaya bhavana hoti, katham va uppannanam thitiyati? maggappavattiyayeva. Maggo hi pavattamano pubbe anuppannapubbatta anuppanno nama vuccati. Anagatapubbam hi thanam gantva ananubhutapubbanca 7- arammanam anubhavitva vattaro bhavanti 8- "na anagatatthanam agatamha, na ananubhutam arammanam anubhutamha"ti. 8- Yapassa 9- pavatti, ayameva thiti namati "thitiya bhave"tipi vattum vattati. evameva tassa 10- bhikkhuno idam lokuttaramaggakkhane viriyam "anuppannanam papakanam akusalanam dhammanam anuppadaya"tiadini cattari namani labhati. Ayam lokuttaramaggakkhane sammappadhanakatha. Imasmim pana sutte lokiyalokuttaramissakaneva sammappadhanani kathitani. @Footnote: 1 cha.Ma. rogavupasamanattham pitabhesajjehi capi 2 Si.,cha.Ma. appahinatta @3 Si.,cha.Ma. pajahatiyeva 4 cha.Ma. upadinnato anupadinnato ca 5 cha.Ma. bhavavasena @6 cha.Ma. ayam saddo na dissati 7 cha.Ma. ananubhutapubbam va 8-8 cha.Ma. anagatatthanam @agatamha, ananubhutam arammanam anubhavamati 9 cha.Ma. ya cassa 10 cha.Ma. evametassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page445.

[398-401] Iddhipadesu chandam nissaya pavatto samadhi chandasamadhi, padhanabhuta sankhara padhanasankhaRa. Samannagatanti tehi dhammehi upetam. Iddhiya padam, iddhibhutam va padanti iddhipadam. Sesesupi eseva nayo. Ayamettha sankhepo, vittharo pana iddhipadavibhange 1- agatoeva. Visuddhimagge 2- panassa attho dipito. Tatrayam bhikkhu yada chandadisu ekam dhuram nissaya vipassanam vaddhetva arahattam papuni, tadassa iddhipado 3- pubbabhage lokiyo, aparabhage lokuttaro. Evam sesapiti. Imasmimpi sutte lokiyalokuttarava iddhipada kathita. [402-406] Saddhindriyam bhavetitiadisu saddha ca 4- attano saddhadhure indattham karotiti 5- saddhindriyam. Viriyindriyadisupi eseva nayo. Bhavetiti ettha pana adikammiko yogavacaro tihi karanehi saddhindriyam visodhento saddhindriyam bhaveti nama. Viriyindriyadisupi eseva nayo. Vuttam hetam:- "assaddhe puggale parivajjayato, saddhe puggale sevato bhajato payirupasato, pasadaniye suttante paccavekkhato imehi tihi karanehi 6- saddhindriyam visujjhati. Kusite puggale parivajjayato, araddhaviriye puggale sevato bhajato payirupasato, sammappadhane paccavekkhato imehi tihi karanehi viriyindriyam visujjhati. Mutthassati puggale parivajjayato, upatthitassati puggale sevato bhajato payirupasato, satipatthane paccavekkhato imehi tihi karanehi satindriyam visujjhati. @Footnote: 1 abhi.vi. 35/431/260 2 visuddhi. 2/216 iddhividhaniddesa 3 cha.Ma. pathamiddhipado @4 cha.Ma. saddhava 5 cha.Ma. karetiti 6 pali.,cha.Ma. tihakarehi. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page446.

Asamahite puggale parivajjayato, samahite puggale sevato bhajato payirupasato, jhanavimokkhe paccavekkhato imehi tihi karanehi samadhindriyam visujjhati. Duppanne puggale parivajjayato, pannavante puggale sevato bhajato payirupasato, gambhirananacariyam paccavekkhato imehi tihi karanehi pannindriyam visujjhati"ti. 1- Ettha ca gambhirananacariyam paccavekkhatoti sanhasukhumam khandhantaram 2- ayatanantaram dhatantaram 2- indriyabalabojjhangantaram maggantaram phalantaranca paccavekkhantassati attho. Imesam hi tinnam tinnam karananam vasena akatabhiniveso adikammiko yogavacaro saddhadhuradisu abhinivesam patthapetva bhavento avasane vivajjetva 3- arahattam ganhati. So yava arahattamagga imani indriyani bhaveti nama, arahattaphale patte bhavitindriyo nama hotiti. Evam imanipi pancindriyani lokiyalokuttaraneva kathitaniti. Saddhabaladisu saddhayeva akampiyatthena balanti saddhabalam, viriyabaladisupi eseva nayo. Ettha hi saddha assaddhiyena 4- na kampati, viriyam kosajjena 5- na kampati, sati mutthasaccena 6- na kampati, samadhi uddhaccena 7- na kampati, panna avijjaya na kampatiti sabbanipi akampiyatthena balaniti vuccanti. Bhavananuyogo 8- panettha indriyabhavanaya vuttanayeneva veditabboti. Imani pancabalani 9- lokiyalokuttaraneva kathitaniti. [418] Satisambojjhangam bhavetiti ettha ayam adikammikanam kulaputtanam vasena saddhim atthavannanaya bhavananayo. Tattha satisambojjhangantiadina nayena @Footnote: 1 khu.pati. 31/424/301 indriyakatha 2-2 ka. ime patha na dissanti @3 cha.Ma. vivattetva 4 cha.Ma. assaddhiye 5 cha.Ma. kosajje 6 cha.Ma. mutthassacce @7 cha.Ma. uddhacce 8 cha.Ma. bhavananayo 9 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page447.

Vuttanam sattannam adipadanam tava ayamettha vannana 1- :- satisambojjhange tava saranatthena sati, sa panesa upatthanalakkhana, apilapanalakkhana va. Vuttampi cetam:- "yatha maharaja ranno bhandagariko ranno sapateyyam apilapeti `ettakam maharaja hirannam, ettakam suvannam, ettakam sapateyyan'ti. Evameva kho maharaja sati uppajjamana kusalakusalasavajjanavajjahinappanitakanhasukkasappatibhage dhamme apilapeti sarapeti 2- ime cattaro satipatthana"ti 3- vittharo. Apilapanarasa, kiccavaseneva hissa etam lakkhanam therena vuttam. Asammosarasa va, gocarabhimukhibhavapaccupatthana. Evam satisambojjhango. 4- Tattha bodhiya, bodhissa va angoti bojjhango. Kim vuttam hoti? ya hi ayam dhammasamaggiya 5- lokiyalokuttaramaggakkhane uppajjamanaya linuddhacca- patitthanayuhanakamasukhaattakilamathanuyogaucchedasassatabhinivesadinam anekesam upaddavanam patipakkhabhutaya satidhammavicayaviriyapitipassaddhisamadhiupekkhasankhataya dhammasamaggiya ariyasavako bujjhatiti katva bodhiti vuccati, bujjhatiti kilesasantananiddaya vutthahati, 6- cattari va ariyasaccani pativijjhati, nibbanameva va sacchikarotiti vuttam hoti. Yathaha "satta bojjhange bhavetva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho"ti. 7- Tassa dhammasamaggisankhataya bodhiya angotipi bojjhango jhanangamaggangadayo viya. Sesam 8- yathavuttappakaraya etaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva ariyasavako bodhiti vuccati, tassa angotipi bojjhango senangarathangadayo viya. Tenahu atthakathacariya "bujjhanakassa ca 9- puggalassa angati 10- bojjhanga"ti. Apica "bojjhangati kenatthena bojjhanga? bodhaya samvattantiti bojjhanga, Bujjhantiti bojjhanga, anubujjhantiti bojjhanga, patibujjhantiti bojjhanga, @Footnote: 1 cha.Ma. ayamatthavannana 2 cha.Ma. ayam patho na dissati @3 khu.milinda. 13/36(parivattitapotthaka) 4 Si.,cha.Ma. satieva sambojjhangoti @satisambojjhango 5 cha.Ma. dhammasamaggi yaya 6 cha.Ma. utthahati 7 pali. yathabhutam @bhavetva, sam.Ma. 19/378/140 nalandasutta, di.pa. 11/143/87 sampasadaniyasutta @8 cha.Ma. yopesa 9 cha.Ma. ayam saddo na dissati 10 cha.Ma. angati va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page448.

Sambujjhantiti bojjhanga"ti imina patisambhidanayenapi 1- bojjhangattho veditabbo. Pasattho sundaro va bojjhango sambojjhango, satieva sambojjhango satisambojjhango, tam satisambojjhangam. Dhammavicayasambojjhangantiadisupi catusaccadhamme vicinatiti dhammavicayo. So pavicayalakkhano, obhasanaraso, sambodhipaccupatthano. 2- Virabhavato, vidhina irayitabbato ca viriyam. Tam paggahalakkhanam, upatthambhanarasam, anosidanapaccupatthanam. Pinayatiti 3- piti. Sa pharanalakkhana, tutthilakkhana va, kayacittanam pinanarasa, 4- tesamyeva odagyapaccupatthana. 5- Kayacittadarathappassambhanato passaddhi. Sa upasamalakkhana, kayacittadarathamaddanarasa, kayacittanam aparipphandabhutapitibhavapaccupatthana. 6- Samadhanato samadhi. So avikkhepalakkhano, avisaharalakkhano 7- va, cittacetasikasampindanaraso, 8- cittatthitipaccupatthano. Ajjhupekkhanato upekkha. Sa patisankhanalakkhana, samavahita- lakkhana va, unadhikanivaranarasa, pakkhapatupacchedanarasa va, majjhattabhava- paccupatthana. Sesam vuttanayameva. Bhavetiti bruheti vaddheti, uppadetiti attho. Tattha cattaro dhamma satisambojjhangassa uppadaya samvattanti 9- satisampajannam mutthassatipuggalaparivajjanata upatthitasatipuggalasevanata tadadhimuttatati. Abhikkamadi- supi 10- hi sattasu thanesu satisampajannena 11- tissadattattheraabhayattheradisadisa- upatthitasatipuggalasevanena, 12- thananisajjadisu satisamutthapanattham ninnaponapabbhara- cittassapi 13- satisambojjhango uppajjati. Tasma adikammiko kulaputto imehi catuhi karanehi satisambojjhangam samutthapetva tadeva dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena @Footnote: 1 ka. bojjhanga, pativijjhantiti bojjhanga, khu.pati. 31/557/463 bojjhangakatha @(sya) 2 cha.Ma. asammohapaccupatthano 3 Ma. pinatiti, ka. pinayatiti 4 Si. pinanarasa @5 Si. odaggapaccupatthana 6 cha.Ma. aparipphandanasitibhavapaccupatthana, @sangani.A. 1/1/180 cittuppadakandavannana (sya) 7 Si.,cha.Ma. avisaralakkhano @8 cha.Ma. cittacetasikanam sampindanaraso 9 cha.Ma. samvattantiti veditabba @10 cha.Ma. abhikkantadisu 11 Si. satisampajannarahite 12 cha.Ma. bhattanikkhittakakasadise @mutthassatipuggale parivajjanena, tissadattattheraabhayattheradisadise @upatthitassatipuggale sevanena 13 cha.Ma. ninnaponapabbharacittataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page449.

Arahattam ganhati. Soyeva arahattamagge 1- satisambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hoti. Satta dhamma dhammavicayasambojjhangassa uppadaya samvattanti paripucchakata 2- vatthuvisadakiriyata indriyasamattapatipadanata duppannapuggalaparivajjanata pannavantapuggalasevanata gambhirananacariyapaccavekkhanata 2- tadadhimuttatati. Tattha paripucchakatati khandhadhatuayatanaindriyabalabojjhangamaggangajhanasamathavipassananam atthasannissitaparipuccha bahulata. Vatthuvisadakiriyati ajjhattikabahiranam vatthunam visadabhavakaranam. Yada hissa kesanakhaloma digha honti, sariram va ussannadosanceva 3- sedamalamakkhitanca, tada ajjhattikavatthu avisadam hoti aparisuddham. Yada pana civaram jinnam kilittham duggandham va hoti, senasanam va uklapam, tada bahiravatthu avisadam hoti aparisuddham. Tasma kesadicchedanena uddhamvirecanaadhovirecanadihi sarirassa lahukabhavakaranena 4- ucchadananhapanena ca ajjhattikavatthu visadam katabbam. Sucikammadhovanarajanaparibhanda- karanadihi bahiravatthu visadam katabbam. Ekasmim hi ajjhattikabahire vatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu nanampi aparisuddham 5- hoti aparisuddhani dipakapallakavattiteladini 6- nissaya uppannadipasikhaya obhaso viya. Visade pana ajjhattikabahire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu nanampi visadam hoti parisuddhani dipakapallakavattiteladini nissaya uppannadipasikhaya obhaso viya. Tena vuttam "vatthuvisadakiriya dhammavicayasambojjhangassa uppadaya samvattati"ti. Indriyasamattapatipadana nama saddhadinam indriyanam samabhavakaranam. Sace hissa saddhindriyam balavam hoti, itarani mandani, tato viriyindriyam paggahakiccam, @Footnote: 1 cha.Ma. so yava arahattamagga 2-2 cha.Ma. vatthuvisadakiriya @indriyasamattapatipadana..parivajjana..sevana..paccavekkhana @3 cha.Ma. uppannadosanceva 4 cha.Ma. sarirasallahukabhavakaranena 5 cha.Ma. avisadam @6 cha.Ma. dipakapallavatti... evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page450.

Satindriyam upatthanakiccam, samadhindriyam avikkhepakiccam, pannindriyam dassanakaccam katum na sakkoti. Tasma tam dhammasabhavapaccavekkhanena va, yatha va manasikaroto balavam jatam, tatha amanasikarena hapetabbam. Vakkalittherassa vatthu 1- cettha nidassanam. Sace pana viriyindriyam balavam hoti, atha neva saddhindriyam adhimokkhakiccam katum sakkoti, na itarani itarakiccabhedam. Tasma tam saddhadibhavanaya 2- hapetabbam. Tatrapi sonattherassa vatthu dassetabbam. Evam sesesupi ekassa balavabhave sati itaresam attano kiccesu asamatthata veditabba. Visesato panettha saddhapannanam samadhiviriyananca samatam pasamsanti. Balavasaddho hi mandapanno muddhappasanno 3- hoti, avatthusmim pasidati. Balavapanno mandasaddho keratikapakkham bhajati, bhesajjasamutthito viya rogo atekiccho hoti. Cittuppadamatteneva kusalam hotiti atidhavitva danadini akaronto niraye uppajjati. Ubhinnam samataya vatthusmimyeva pasidati. Balavasamadhim pana mandaviriyam samadhissa kosajjapakkhatta kosajjam abhibhavati. Balavaviriyam mandasamadhim viriyassa uddhaccapakkhatta uddhaccam abhibhavati. Samadhi pana viriyena samyojito kosajje patitum na labhati, viriyam samadhina samyojitam uddhacce patitum na labhati. Tasma tadubhayam samam kattabbam. Ubhayasamataya hi appana hoti. Apica samadhikammikassa balavati saddha vattati. Evam hi saddahanto okappento appanam papunissati. Samadhipannasu pana samadhikammikassa ekaggata balavati vattati. Evam hi so appanam papunati. Vipassanakammikassa panna balavati vattati. Evam hi so lakkhanapativedham papunati. Ubhinnam pana samatapi appana 4- hotiyeva. Sati pana sabbattha balavati vattati. Sati hi cittam uddhaccapakkhikanam saddhaviriyapannanam vasena uddhaccapatato kosajjapakkhikena ca samadhina kosajjapatato rakkhati. Tasma sa lonadhupanam viya sabbabyanjanesu, sabbakammikaamacco viya ca sabbarajakiccesu, @Footnote: 1 cha.Ma. vakkalittheravatthu 2 cha.Ma. passaddhadibhavanaya 3 cha.Ma. mudhappasanno @4 cha.Ma. samatayapi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page451.

Sabbesu 1- icchitabba. Tenaha "sati ca pana sabbatthika vutta 2- bhagavata, kim karana? cittam hi satipatisaranam, arakkhapatisarana 3- ca sati, na vina satiya cittassa paggahaniggaho hoti"ti. Duppannapuggalaparivajjana nama khandhadibhedesu anogalhapannanam dummedha- puggalanam araka parivajjanam. Pannavantapuggalasevana nama samapannasalakkhana- pariggahikaya udayavayapannaya samannagatapuggalasevana. Gambhirananacariyapaccavekkhana nama gambhiresu khandhadisu pavattaya gambhirananaya 4- pabhedapaccavekkhana. Tadadhimuttata nama thananisajjadisu dhammavicayasambojjhangasamutthapanattham ninnaponapabbharacittata. Tasma adikammiko kulaputto imehi sattahi karanehi dhammavicayasambojjhangam samutthapetva tadeva dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena arahattam ganhati. So yava arahattamagga dhammavicayasambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hoti. Ekadasa dhamma viriyasambojjhangassa uppadaya samvattanti:- apayabhayapaccavekkhanata anisamsadassavita gamanavithipaccavekkhanata pindapatapacayanata dayajjamahattapaccavekkhanata satthumahattapaccavekkhanata jatimahattapaccavekkhanata sabrahmacarimahattapaccavekkhanata kusitapuggalaparivajjanata araddhaviriyapuggalasevanata tadadhimuttatati. Tattha "nirayesu pancavidhabandhanakammakaranato patthaya mahadukkham anubhavanakalepi, tiracchanayoniyam jalukkhipakuminadi 5- gahitakalepi, papanakanthakadippaharatunnassa 6- pana sakatavahanadikalepi, pittivisaye anekanipi vassasahassani ekam buddhantarampi khuppipasahi aturibhutakalepi, kalakanjikaasuresu 7- satthihatthappamanena 8- @Footnote: 1 cha.Ma. sabbattha 2 sam.Ma. 19/234/102 atthato samanam (aggisutta) @3 Si.,cha.Ma. arakkhapaccupatthana 4 cha.Ma. gambhirapannaya @5 Si.,cha.Ma. jalakkhipakuminadihi 6 Si. pajanakandakadippaharatunnassa, @cha.Ma. pajanakantakadippaharatunnassa 7 cha.Ma. kalakancikaasuresu @8 cha.Ma. satthihatthaasitihatthappamanena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page452.

Atthicammamatteneva attabhavakalepi 1- vatatapadidukkhanubhavanakalepi na sakka viriyasambojjhangam uppadetum, ayameva te bhikkhu kalo"ti evam apayam 2- paccavekkhantassapi viriyasambojjhango uppajjati. "na sakka kusitena navalokuttaradhammo 3- laddhum, araddhaviriyeneva sakka, ayamanisamso viriyasambojjhangassa"ti 4- evam anisamsadassavinopi uppajjati. "sabbabuddhapaccekabuddhamahasavakehi 5- gatamaggova maya gantabbo, so pana 6- na sakka kusitena gantun"ti evam gamanavithim paccavekkhantassapi uppajjati. "ye tam pindapatadihi upatthahanti, ime te manussa neva nataka, na dasakammakara, napi tam nissaya jivissamati te panitani pindapatani 7- denti. Athakho attano karanam mahapphalatam paccasimsamana denti. Sattharapi `ayam ime paccaye paribhunjitva kayadalhibahulo 8- sukham viharissati'ti na evam sampassata tuyham paccaya anunnata, athakho `ayam ime paribhunjamano samanadhammam katva vattadukkhato muccissati'ti te paccaya anunnata. So dani tvam kusito viharanto na tam pindapatam apacayissasi. Araddhaviriyasseva hi pindapacayanam nama hoti"ti evam pindapatapacayanam paccavekkhantassapi uppajjati mahamittattherassa viya pindapatiyatissattherassa viya ca. Mahamittatthero kira kassakalene nama pativasati. Tassa ca gocaragame eka mahaupasika theram puttam katva patijaggati. Sa ekadivasam arannam gacchanti dhitaram aha "amma asukasmim thane puranatandulo, 9- asukasmim khiram, asukasmim sappi, asukasmim phanitam, tava bhatikassa ayyamittassa agatakale bhattam pacitva khirasappiphanitehi saddhim dehi, datva tvanca bhunjeyyasi, aham pana hiyyo pakkam parivasikabhattam @Footnote: 1 Si.,cha.Ma. attabhavena 2 cha.Ma. apayabhayam 3 cha.Ma. nava lokuttaradhamma @4 cha.Ma. viriyassati 5 Si.,Ma. sabbannubuddha... 6 cha.Ma. ca 7 cha.Ma. pindapatadini @8 Si. kayadaddhibahulo 9 cha.Ma. puranatandula

--------------------------------------------------------------------------------------------- page453.

Kanjiyena bhuttamhi"ti. 1- Diva kim bhunjissasi ammati. Sakapannam pakkhipitva kanatandulehi ambilayagum pacitva thapehi ammati. Thero civaram parupitva pattam niharantova tam saddam sutva attanam ovadi "mahaupasika kira kanjiyena parivasikabhattam bhunjissati, 2- divapi kanapannambilayagum bhunjissati, tuyham atthaya pana puranatanduladini acikkhati. Tam nissaya kho panesa neva khettam na vatthum na bhattam na vattham paccasimsati, tisso pana sampattiyo patthayamana deti, tvam etissa ta sampattiyo datum sakkhissasi, na sakkhissasiti, ayam kho pana pindapato taya saragena sadosena samohena na sakka ganhitun"ti pattam thavikaya pakkhipitva ganthikam muncitva nivattitva kassakalenameva gantva pattam hetthamance, civaram ca civaravamse thapetva "arahattam apapunitva na nikkhamissami"ti viriyam adhitthahitva nisidi. Digharattam appamatto hutva nivutthabhikkhu vipassanam vaddhetva purebhattameva arahattam patto 3- vikasitamiva 4- padumam mahakhinasavo sitam karontova nikkhami. Lenadvare 5- adhivattha devata:- "namo te purisajanna namo te purisuttama yassa te asava khina dakkhineyyosi marisa"ti 6- udanam udanetva "bhante pindaya pavitthanam tumhadisanam arahantanam bhikkham datva mahallakitthiyo dukkha muccissanti"ti aha. Thero utthahitva dvaram vivaritva kalam olokento "patoyeva"ti natva pattacivaram adaya gamam pavisi. Darikapi bhattam sampadetva "idani me bhata agamissati, idani me bhata agamissati"ti dvaram olokayamana nisidi. Sa there gharadvaram sampatte pattam gahetva sappiphanitayojitassa bhattassa 7- puretva hatthe thapesi. Thero "sukham 8- @Footnote: 1 cha.Ma. bhuttamhiti 2 cha.Ma. bhunji 3 cha.Ma. patva 4 cha. vikasamanamiva @5 cha.Ma. rukkhamhi adhivattha 6 su.vi. 2/385/405, @pa.su. 1/118/311 7 cha.Ma. khirapindapatassa 8 Ma. sukhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page454.

Hotu"ti anumodanam katva pakkami. Sa ca 1- tam olokayamana atthasi. Therassa hi tada ativiyaparisuddho chavivanno ahosi, vippasannani indriyani, mukham bandhana pamuttatalapakkam 2- viya ativirocittha. 3- Mahaupasika arannato agantva "kim amma bhatiko te agato"ti pucchi. Sa sabbam tam pavuttim arocesi. Upasika "ajja me divase 4- puttassa pabbajitakiccam matthakam pattan"ti natva "abhiramati te amma bhata buddhasasane na ukkanthati"ti aha. Pindapatiyattheravatthum 5- pana evam veditabbam:- mahagame kireko daliddapuriso daruvikkayena jivitam 6- kappeti, so teneva karanena namam labhitva darubhandaka- mahatisso nama jato. So ekadivasam attano bhariyam aha "kim amhakam jivitam nama, satthara daliddadanassa mahapphalabhavo kathito, mayanca nibaddham datum na sakkoma, pakkhikabhattam 7- datva param uppannasalakabhattampi 8- dassama"ti. Sa "sadhu sami"ti sampaticchitva punadivase yathalabhena pakkhikabhattam adasi. Bhikkhusamghassa ca paccayehi nipparissayakalo hoti, daharasamanera panitabhojanani bhunjitva "ayam lukhaharo"ti tesam pakkhikabhattam gahitamattakameva katva tesam passantanamyeva chaddetva gacchanti. Sa ca 9- itthi tam disva samikassa kathesi, "maya dinnam chaddenti"ti puna na 10- vippatisarini ahosi. Tassa samiko aha "mayam duggatabhavena ayyanam sukhena pana paribhunjapetum na sakkhimha, kim nu kho katva ayyanam 11- manam gahetum sakkhissama"ti. Athassa bhariya aha "kim vadesi sami, saputtaka duggata nama @Footnote: 1 cha.Ma. sapi 2 Si. muttatalapakkam, cha.Ma. pavuttatalapakkam 3 cha.Ma. ativiya @virocittha 4 cha.Ma. ayam patho na dissati 5 cha.Ma. pindapatikatissattheravatthu @6 cha.Ma. jivikam 7 cha.Ma. pakkhikabhattamattam 8 Si. puna uppanne salakabhattamattampi, @cha.Ma. puna uppannam salakabhattampi 9 cha.Ma. ayam saddo na dissati 10 cha.Ma. na pana @11 Si. ariyanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page455.

Atthiti 1- ayam te dhita, imam ekasmim kule thapetva dvadasa kahapane ganhitva ekam khiradhenum ahara, ayyanam khirasalakabhattam dassama, evam tesam cittam ganhitum sakkhissama"ti. So sadhuti sampaticchitva tatha akasi. Tesam punnena sa dhenu sayam tini manikani, 2- khiram deti. Sayam dadhim katva punadivase tato gahitanavanitena sappim katva sappina saddhimyeva 3- khirasalakabhattam denti. Tato patthaya tassa gehe salakabhattam punnavantava labhanti. So ekadivasam bhariyam aha "mayam dhitu atthitaya lajjitabbato ca mutta, geheva 4- no bhattam ayyanam paribhogaraham jatam. Tvam yava aham nagacchami, 5- tava imasmim kalyanavatte 6- ma pamajji. Aham kincideva katva dhitaram mocessami"ti. So ekam padesam gantva ucchuyantakammam katva chahi masehi dvadasa kahapane labhitva "alam ettakam mama dhitu mocanatthaya"ti te kahapane dussante 7- bandhitva "geham gamissami"ti maggam patipajji. Tasmim samaye ambariyamahaviharavasi pindapatiyatissatthero "mahaviharam 8- gantva cetiyam vandissami"ti attano vasanatthanato mahagamam gacchanto tameva maggam patipajji. So upasako theram duratova disva "ekatova agantva 9- imina ayyena saddhim ekam dhammakatham sunanto gamissami. Silavanto hi sabbakalam dullabha"ti vegena theram sampapunitva abhivadetva saddhim gacchanto velaya upakatthaya cintesi "mayham hatthe putakabhattam natthi, ayyassa ca bhikkhakalo sampatto, ayanca me pariccayo 10- hatthe atthi, ekam gamadvaram pattakale ayyassa pindapatam dassami"ti. Tasseva 11- citte uppannamatteyeva eko putakabhattam gahetva tam thanam sampatto. Upasako tam disva "bhante thokam agametha thokamva agametha"ti 12- vatva tam @Footnote: 1 cha.Ma. natthiti 2 cha.Ma. manikani, pato tini manikani 3 Ma. sappina parisekam, @cha. sasappiparisekam 4 cha.Ma. gehe ca 5 cha.Ma. agacchami 6 Ma. ayyanam vatte @7 Si. dasante 8 cha.Ma. tissamahaviharam 9 cha.Ma. ekakova agantva 10 cha.Ma. paribbayo @11 cha.Ma. tassevam 12 cha.Ma. bhante thokam agamethati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page456.

Upasankamitva "aham 1- kahapanante bho purisa dammi, tvam 2- me putakabhattam dehi"ti aha. So cintesi "imampi bhattam imasmim kale masakampi na agghati, ayanca mayham ekavareneva kahapanam deti, bhavissati tattha 3- karanan"ti cintetva "naham kahapanena demi"ti aha. Evam sante dve ganhahi, tini ganhahiti imina niyamena sabbepi te kahapane datukamo jato. Itaro "annepissa atthi"ti sannaya tam "na demi"cceva aha. Atha nam so aha "sace me bho annepi assu, tepi dadeyyam. Na kho panaham attano atthaya ganhami, ekasmim 4- me rukkhamule eko ayyo nisidapito, tuyhampi kusalam bhavissati, dehi me tam bhattan"ti. Tenahi bho ganha, ahara te kahapaneti kahapane gahetva putakabhattam adasi. Upasako bhattam gahetva 5- theram upasankamitva "pattam niharatha bhante"ti aha. Thero pattam niharitva upaddhabhatte dinne pattam pidahi. Upasako aha "ayam bhante ekasseva pativiso, 6- na sakka maya ito bhunjitum. Tumhakamyeva me atthaya imam pariyesitva laddham, ganhatha nam mayi 7- anukampam upadaya"ti. Thero "atthi karanan"ti gahetva sabbam paribhunji. Upasako dhammakarakena 8- paniyam parissavetva adasi. Tato nitthitabhattakicce there ubhopi maggam patipajjimsu. Thero upasakam pucchi "kena karanena tvam na paribhunji"ti. 9- So attano gamanavidhanam 10- sabbam kathesi. Thero tam sutva samvegappatto cintesi "dukkaram upasakena katam, maya pana evarupam pindapatam paribhunjitva etassa katannuna bhavitabbam, sappayasenasanam labhitva tattheva chavimamsalohitesu sukkhantesupi nisinnapallankeneva arahattam appatva na utthahissami"ti. So tissamahaviharam gantva agantukavattam katva attano pattasenasanam pavisitva paccattharanam attharitva 11- tattha nisinno attano mulakammatthanameva ganhi. So taya rattiya obhasamattampi nibbattetum @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. tam 3 cha.Ma. bhavissatettha 4 cha.Ma. etasmim @5 cha.Ma. gahetva hatthe dhovitva 6 ka. ekova pativiso 7 cha.Ma. mam 8 cha.Ma. dhamakaranena @9 cha.Ma. na bhunjasiti 10 cha.Ma. gamanagamanavidhanam 11 ka. paccattharanam attharitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page457.

Nasakkhi. Punadivasato patthaya bhikkhacarapalibodham chinditva tadeva kammatthanam anulomapatilomam vipassi. Etena upayena vipassanto sattame arune saha patisambhidahi arahattam patva cintesi "ativiya me kilantam sariram, kim nu kho me jivitam 1- ciram pavattissati, na pavattissati"ti. Athassa appavattanabhavam niyametva 2- pattacivaram adaya viharamajjham gantva bherim paharapetva bhikkhusamgham sannipatapesi. Samghatthero "kena bhikkhusamgho 3- sannipatito"ti pucchi. Maya bhanteti. Kimattham sappurisati. Bhante annam kammam natthi, yesam pana magge va phale va kankha atthi, te mam pucchantuti. Sappurisa tadisa nama bhikkhu asantagunam na kathenti, amhakam ettha kankha natthi. Kim pana te samvegakaranam ahosi, kim paccayam katva taya arahattam nibbattitanti. 4- Bhante imasmim mahagame valliyavithiyam darubhandakamahatisso nama upasako attano dhitaram bahi thapetva dvadasa kahapane ganhitva 5- ekam khiradhenum gahetva samghassa khirabhattasalakam patthapesi, so "dhitaram mocessami"ti cha mase yantasalaya bhatim katva dvadasa kahapane labhitva "dhitaram mocessami"ti attano geham gacchanto antaramagge mam disva bhikkhacaravelaya sabbepi te kahapane datva putakabhattam ganhitva sabbam mayham adasi. Aham tam pindapatam bhunjitva 6- idhagantva sappayasenasanam labhitva "pindapatapacayanakammam 7- karissami"ti visesam nibbattesim bhanteti. Tam thanam sampatta catassopi parisa therassa sadhukaram adamsu. Sakabhavena santhatum 8- samattho nama nahosi. Thero samghamajjhe nisiditva kathento kathentova "mayham kutagaram darubhandakamahatissassa hatthena phutthakaleyeva calatu"ti adhitthaya anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. @Footnote: 1 Si. ayusankharo 2 Si.,cha.Ma. disva senasanam patisametva 3 cha.Ma. kena bhikkhuna @samgho 4 cha.Ma. nibbattanti 5 cha.Ma. ganhitva tehi 6 cha.Ma. paribhunjitva @7 cha.Ma. pindapacayanakammam 8 Ma. sandharetum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page458.

Kakavannatissamaharaja "eko kira thero parinibbuto"ti sutva viharam gantva sakkarasammanam katva kutagaram sajjetva theram tattha aropetva "idani citakatthanam gamissami"ti 1- ukkhipanto caletum nasakkhi. Raja bhikkhusamgham pucchi "atthi bhante therena kinci kathitan"ti. Bhikkhu therena kathitavidhanam acikkhimsu. Raja tam upasakam pakkosapetva "taya ito sattadivasamatthake kassaci magge patipannassa bhikkhuno putakabhattam dinnan"ti pucchi. Ama devati. Kena te niyamena dinnanti. So tam karanam sabbam arocesi. Atha nam raja therassa kutagaratthane 2- pesesi "gaccha nam theram sanjana 3- so va anno va"ti. So gantva sanim ukkhipitva therassa mukham disva sanjanitva dvihi hatthehi hadayam paharanto 4- ranno santikam gantva "deva mayham ayyo"ti aha. Athassa raja mahapasadhanam dapesi. Tam pasadhetva agatam "gaccha 5- bhatika mahatissa mayham ayyam vanditva 6- kutagaram ukkhipa"ti aha. Upasako "sadhu deva"ti gantva therassa pade vanditva 7- ubhohi hatthehi ukkhipitva attano matthake akasi. Tasmimyeva khane kutagaram akasena 8- uppatitva citakamatthake patitthasi. Tasmim kale citakassa catuhipi kannehi sayameva aggijala utthahimsu. 9- "mahantam kho panetam satthu dayajjam, yadidam satta ariyadhanani nama, tam na sakka kusitena gahetum. Yatha hi vippatipannam puttam matapitaro `aputto'ti paribahiram karonti, so tesam accayena dayajjam na labhati, evam kusitopi idam ariyadhanadayajjam na labhati, araddhaviriyova labhati"ti evam 11- dayajjamahattam paccavekkhatopi uppajjati. "maha kho pana te sattha. Satthuno hi te matukucchismim patisandhigahanakalepi @Footnote: 1 cha.Ma. gamissamati 2 cha.Ma. kutagaratthanam 3 Ma. sanjanatha 4 cha.Ma. sandharento @5 Ma. agacchatha 6 cha.Ma. ayyati vatva 7 Si. vivaritva 8 cha.Ma. akase @9 cha.Ma. utthahimsuti 10 cha.Ma. `ayam amhakam aputto'ti 11 cha.Ma. ayam saddo na @dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page459.

Abhinikkhamanepi abhisambodhiyampi dhammacakkappavattanayamakapatihariyadevorohanaayu- sankharavossajjanesupi parinibbanakalepi dasasahassilokadhatu kampittha, na 1- yuttam te evarupassa satthu sasane pabbajitva kusitena 2- bhavitun"ti evam satthumahattam paccavekkhatopi uppajjati. "jatiyapi tvam idani na lamakajatiko, asambhinnaya mahasammatapaveniya agato mahasammatapaveniya okkakarajavamse 3- jatosi, suddhodanamaharajassa ca mayadeviya ca natta, rahulabhaddassa kanittho, taya nama evarupena jinaputtena hutva na yuttam kusitena viharitun"ti evam jatimahattam paccavekkhatopi uppajjati. "sariputtamoggallana ceva asiti mahasavaka ca viriyena navalokuttaradhammam 4- pativijjhimsu, tvam etesam sabrahmacarinam maggam patipajjasi"ti 5- evam sabrahmacarimahattam paccavekkhatopi uppajjati. Kucchim puretva thitaajagarasadise vissatthakayikacetasikaviriye kusitapuggale parivajjentassapi, araddhaviriye pahitatte puggale sevantassapi, thananisajjadisu viriyuppadanattham ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Tasma adikammiko kulaputto imehi ekadasahi karanehi viriyasambojjhangam samutthapetva tameva 6- dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena arahattam ganhati. So yava arahattamagga viriyasambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hotiti. 7- Ekadasa dhamma pitisambojjhangassa uppadaya samvattanti:- buddhadhamma- samghasilacagadevatanussati 8- upasamanussati 9- lukhapuggalaparivajjana siniddhapuggalasevana pasadaniyasuttantapaccavekkhana 9- tadadhimuttatati. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 ka. kusitabhavena 3 cha.Ma. agataokkakarajavamse @4 cha.Ma. viriyeneva lokuttaradhammam 5 cha.Ma. maggam patipajjasi, na patipajjasiti @6 cha.Ma. tadeva 7 cha.Ma. hoti 8 cha.Ma. buddhanussati, dhamma,samgha,sila,caga,devatanussati @9-9 cha.Ma. lukhapuggalaparivajjanata...sevanata...paccavekkhanata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page460.

Buddhagune anussarantassapi hi yava upacara sakalasariram pharamano pitisambojjhango uppajjati, dhammasamghagune anussarantassapi, digharattam akhandam katva rakkhitam catuparisuddhisilam paccavekkhantassapi, gihino dasasilam pancasilam paccavekkhan tassapi, dubbhikkhabhayadisu panitabhojanam sabrahmacarinam datva "evam nama adamha"ti cagam paccavekkhantassapi, gihinopi evarupam 1- silavantanam dinnadanam paccavekkhan- tassapi, yehi gunehi samannagata devattam patta, tatharupanam gunanam attani atthitam paccavekkhantassapi, samapattiya vikkhambhite kilese 2- satthipi sattatipi vassani na samudacarantiti paccavekkhantassapi, cetiyadassanabodhidassanatheradassanesu asakkaccakiriyaya samsappitalukhabhavena 3- buddhadisu pasadasinehabhavena gadrabhapitthe rajasadise lukhapuggale parivajjentassapi, buddhadisu pasadabahule muducitte siniddhapuggale sevantassapi, ratanattayagunaparidipake pasadaniye suttante paccavekkhantassapi, thananisajjadisu pitiuppadanattham ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Tasma adikammiko kulaputto imehi ekadasahi karanehi pitisambojjhangam samutthapetva tadeva dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena arahattam ganhati. So yava arahattamagga pitisambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hoti. Satta dhamma passaddhisambojjhangassa uppadaya samvattanti:- panitabhojanasevanata utusukhasevanata iriyapathasukhasevanata majjhattappayogata saraddhakayapuggalaparivajjanata passaddhakayapuggalasevanata tadadhimuttatati. Panitam hi siniddham sappayabhojanam bhunjantassapi, situnhesu ca utusu thanadisu ca iriyapathesu sappayam utunca iriyapathanca sevantassapi passaddhi uppajjati. Yo pana mahapurisajatiko sabbautuiriyapathesu khamova 4- hoti, na tam sandhayetam vuttam. Yassa sabhagata natthi, 5- tasseva visabhage utuiriyapathe vajjetva sabhage @Footnote: 1 cha.Ma. evarupe kale 2 cha.Ma. vikkhambhita kilesa @3 Si. samsucitalukhabhavena, cha.Ma. samsucitalukhabhave 4 cha.Ma. sabbautuiriyapathakkhamo @5 cha.Ma. yassa sabhagavisabhagata atthi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page461.

Sevantassa uppajjati. Majjhattappayogo vuccati attano ca parassa ca kammassakata- paccavekkhana. Imina majjhattappayogena uppajjati. Yo leddudandadihi param vihethayamano carati, 1- evarupam saraddhakayapuggalam parivajjentassapi, sannatapadapanim passaddhakayam puggalam sevantassapi, thananisajjadisu passaddhiuppadanatthaya ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Tasma adikammiko kulaputto imehi sattahi karanehi passaddhisambojjhangam samutthapetva tadeva dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena arahattam ganhati. So yava arahattamagga passaddhisambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hoti. Ekadasa dhamma samadhisambojjhangassa uppadaya samvattanti:- vatthuvisadakiriyata indriyasamattapatipadanata nimittakusalata samaye cittassa pagganhanata samaye cittassa nigganhanata samaye sampahamsanata samaye ajjhupekkhanata asamahitapuggalaparivajjanata samahitapuggalasevanata jhanavimokkhapaccavekkhanata 2- tadadhimuttatati. Tattha vatthuvisadakiriyata ca indriyasamattapatipadanata ca vuttanayeneva veditabba. Nimittakusalata nama kasinanimittassa uggahakusalata. Samaye cittassa pagganhanatati yasmim samaye sithilaviriyatadihi 3- linam cittam hoti, tasmim samaye dhammavicaya- viriyapitisambojjhangassa samutthapanena cittassa 4- pagganhanam. Samaye cittassa nigganhanatati yasmim samaye accaraddhaviriyatadihi uddhatam cittam hoti, tasmim samaye passaddhisamadhiupekkhasambojjhangassa samutthapanena cittassa nigganhanam. Samaye sampahamsanatati yasmim samaye cittam pannappayogamandataya va upasamasukhanadhigatena 5- va nirassadam hoti, tasmim samaye atthasamvegavatthupaccavekkhanena samvejeti. Attha samvegavatthuni nama jatijarabyadhimaranani cattari, apayadukkham pancamam, atite vattamulakam dukkham, paccuppanne aharapariyetthimulakam dukkham anagate vattamulakam dukkhanti. Ratanattayagunanussaraneneva pasadam janeti, ayam vuccati "samaye sampahamsanata"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. vicarati 2 su.vi. 2/385/409, @pa.su. 1/118/314 3 cha.Ma. atisithilaviriyatadihi 4 cha.Ma. tassa @5 cha.Ma. upasamasukhanadhigamena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page462.

Samaye ajjhupekkhanata nama yasmim samaye sammapatipattim agamma alinam anuddhatamananirassadam 1- arammane samappavattasamathavithipatipannam cittam hoti, tada tassa paggahaniggahasampahamsanesu abyaparam 2- apajjati sarathi viya samappavattesu assesu. Ayam vuccati "samaye ajjhupekkhanata"ti. Asamahitapuggalaparivajjanata nama upacaram va appanam va appattanam vikkhittacittanam puggalanam araka parivajjanam. Samahitapuggalasevanata nama upacarena va appanaya va samahitacittanam sevana bhajana payirupasana. Tadadhimuttata nama thananisajjadisu samadhiuppadanatthamyeva ninnaponapabbharacittata. Evam hi patipajjatoeva 3- uppajjati. Tasma adikammiko kulaputto imehi ekadasahi karanehi samadhisambojjhangam samutthapetva tadeva dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena arahattam ganhati. So yava arahattamagga samadhisambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hoti. Panca dhamma upekkhasambojjhangassa uppadaya samvattanti:- sattamajjhattata sankharamajjhattata sattasankharakelayanapuggalaparivajjanata sattasankharamajjhattapuggala- sevanata tadadhimuttatati. Tattha dvihakarehi sattamajjhattatam samutthapeti "tvam attano kammena agamma attano 4- kammena gamissasi, esopi attano kammena agantva attanova kammena gamissati, tvam kam kelayasi"ti evam kammassakatapaccavekkhanena ca, "paramatthato sattoyeva natthi, so tvam kam kelayasi"ti evam nissattapaccavekkhanena ca. 5- Dvihakarehi sankharamajjhattatam samutthapeti "idam civaram anupubbena vannavikaranceva jinnabhavanca upagantva padapunchanacolakam hutva yatthikotiya chaddaniyam bhavissati, sace panassa samiko bhaveyya, nassa evam vinassitum dadeyya"ti evam assamikabhavapaccavekkhanena ca, "anaddhaniyam 6- idantavakalikan"ti evam tavakalikabhavapaccavekkhanena ca. 5- Yatha ca civare, evam pattadisupi yojana katabba. @Footnote: 1 cha.Ma. anuddhatam anirassadam 2 cha.Ma. tadassa... na byaparam 3 cha.Ma. patipajjato esa @4 cha.Ma. agantva attanova 5 cha.Ma. cati 6 ka. achaddaniyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page463.

Sattasankharakelayanapuggalaparivajjanatati ettha yo puggalo gihi va attano puttadhitadike, pabbajito va attano antevasike samanupajjhayakadike mamayati, sahattheneva nesam kesamassucchedanasucikammacivaradhovanarajanapattapacanadini 1- karoti, muhuttampi apassanto "asuko samanero kuhim, asuko daharo kuhin"ti bhantamigo viya ito cito ca oloketi, annena kesacchedanadinam atthaya "muhuttam tava asukam pesetha"ti yaciyamanopi "amhepi tam attano kammam na karema, tumhe nam gahetva kilamissatha"ti 2- na deti, ayam sattakelayano nama. Yo pana civarapattathalakakattarayatthiadini mamayati, annassa 3- hatthena paramasitumpi na deti, tavakalikam yacito "mayampi idam mamayanta 4- sayam 5- na paribhunjama, tumhakam kim dassama"ti vadati, ayam sankharakelayano nama. Yo pana tesu dvisupi vatthusu majjhatto udasino, 6- ayam sattasankharamajjhatto nama. Iti ayam upekkhasambojjhango evarupam sattasankharakelayanapuggalam araka parivajjentassapi, sattasankharamajjhattapuggalam sevantassapi, thananisajjadisu taduppadanattham ninnaponapabbharacittassapi uppajjati. Tasma adikammiko kulaputto imehi pancahi karanehi upekkhasambojjhangam samutthapetva tadeva dhuram katva abhinivesam patthapetva anukkamena arahattam ganhati. So yava arahattamagga upekkhasambojjhangam bhaveti nama, phale patte bhavito nama hoti. Iti imepi satta bojjhanga lokiyalokuttaramissakava kathita. [419] Sammaditthim bhavetiti atthangikassa maggassa adibhutam sammaditthim bruheti vaddheti. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha pana sammadassanalakkhana sammaditthi. Sammaabhiniropanalakkhano sammasankapPo. Sammapariggahanalakkhana sammavaca. Sammasamutthapanalakkhano sammakammanto. Sammavodanalakkhano 7- @Footnote: 1 cha.Ma. kesacchedana... 2 cha.Ma. kilamessathati 3 ka. annesam 4 cha. dhanayanta @5 cha.Ma. ayam saddo na dissati 6 ka. upasino 7 cha. sammavodapanalakkhano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page464.

Sammaajivo. Sammapaggahalakkhano sammavayamo. Sammaupatthanalakkhana sammasati. Sammasamadhanalakkhano sammasamadhi. Tesu ekekassa tini tini kiccani honti. Seyyathidam, sammaditthi tava annehipi attano paccanikakilesehi 1- saddhim micchaditthim pajahati, nirodham arammanam karoti, sampayuttadhamme ca passati tappaticchadakamohavidhamanavasena asammohato. Sammasankappadayopi tatheva micchasankappadini ca pajahanti, nirodhanca arammanam karonti. Visesato panettha sammasankappo sahajatadhamme samma abhiniropeti, sammavaca samma parigganhati, sammakammanto samma samutthapeti, sammaajivo samma vodapeti, sammavayamo samma pagganhati, sammasati samma upatthati, 2- sammasamadhi samma padahati. Apicesa sammaditthi nama pubbabhage nanakkhana nanarammana hoti, maggakale ekakkhana ekarammana. Kiccato pana dukkhe nanantiadini cattari namani labhati. Sammasankappadayopi pubbabhage nanakkhana nanarammana honti, maggakale ekakkhana ekarammana. Tesu sammasankappo kiccato nekkhammasankappotiadini 3- tini namani labhati. 4- Sammavacadayo tayo pubbabhage nanakkhana nanarammana viratiyopi 4- honti cetanadayopi, maggakkhane pana viratiyova. Sammavayamo sammasatiti idampi dvayam kiccato sammappadhanasatipatthanavasena cattari namani labhati. Sammasamadhi pana pubbabhagepi maggakkhanepi sammasamadhiyeva. Iti imesu atthasu dhammesu bhagavata nibbanadhigamaya patipannassa yogino bahukaratta 5- pathamam sammaditthi desita. Ayam hi "pannapajjoto pannasatthan"ti 6- ca vutta. 7- Tasma etaya pubbabhage vipassanananasankhataya sammaditthiya @Footnote: 1 ka. paccatthikakilesehi 2 ka. upatthapeti 3 cha.Ma. nekkhammasankappo @avihimsasankappo abyapadasankappoti 4-4 cha.Ma. sammavacadayo tayo pubbabhage @viratiyopi, ka. sammavacadayopi catassopi viratiyopi 5 Ma. bahupakaratta @6 abhi.san. 34/16,20/24 cittuppadakanda 7 ka. pavatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page465.

Avijjandhakaram vidhamitva 1- kilesacore ghatento khemena yogavacaro nibbanam papunati. Tena vuttam "nibbanadhigamaya patipannassa yogino bahukaratta pathamam sammaditthi desita"ti. Sammasankappo pana tassa bahukaro, tasma tadanantaram vutto. Yatha hi heranniko hatthena parivattetva parivattetva cakkhuna kahapanam olokento "ayam kuto ayam cheko"ti janati, evam yogavacaropi pubbabhage vitakkena vitakketva vitakketva vipassanapannaya olokayamano "ime dhamma kamavacara, ime rupavacaradayo"ti janati. Yatha va pana purisena kotiyam gahetva parivattetva parivattetva dinnam maharukkham tacchako vasiya tacchetva kamme upaneti, evam vitakkena vitakketva vitakketva dinne dhamme yogavacaro pannaya "ime dhamma kamavacara, ime dhamma rupavacara"tiadina nayena paricchinditva kamme upaneti. Tena vuttam "sammasankappo pana tassa bahukaro, tasma tadanantaram vutto"ti. Svayam yatha sammaditthiya, evam sammavacayapi upakarako. Yathaha "pubbe kho gahapati vitakketva vicaretva paccha vacam bhindati"ti, 2- tasma tadanantaram sammavaca vutta. Yasma pana idancidanca karissamati pathamam vacaya samvidahitva loke kammante payojenti, tasma 3- vaca kayakammassa upakarikati 3- sammavacaya anantaram sammakammanto vutto. Catubbidham pana vaciduccaritam tividham kayaduccaritanca pahaya ubhayasucaritam purentasseva yasma ajivatthamakasilam pureti, na itarassa. Tasma tadubhayanantaram sammaajivo vutto. @Footnote: 1 Ma. viddhamsetva 2 Ma.mu. 12/463/413 culavedallasutta 3-3 ka. vacaya kammantassa @upakarikatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page466.

Evam visuddhajivena 1- pana "parisuddho me ajivo"ti ettavata paritosam katva suttappamattena viharitum na yuttam, athakho sabbairiyapathesu idam viriyamarabhitabbanti dassetum tadanantaram sammavayamo vutto. Tato araddhaviriyenapi kayadisu catusu vatthusu sati supatitthita 2- katabbati dassanattham tadanantaram sammasati desita. Yasma pana evam suppatitthita sati sammasamadhissa 3- upakaranupakaranam 4- dhammanam gatiyo sumanasikatvava pahoti 5- ekaggarammane 6- cittam samadhatum, tasma sammasatiya anantaram sammasamadhi desitoti veditabboti. 7- Iti ayampi atthangiko maggo lokiyalokuttaramissakova kathito. [427] Ajjhattam rupasannitiadisu ajjhattarupe parikammavasena ajjhattam rupasanni nama hoti. Ajjhattam hi nilaparikammam karonto kesesu 8- va pitte va akkhitarakaya va karoti, pitaparikammam karonto mede va chaviya va hatthapadatalesu 9- va akkhinam pitakatthane va karoti, lohitaparikammam karonto mamse va lohite va jivhaya va akkhinam rattatthane va karoti, odataparikammam karonto atthimhi va dante va nakhe va akkhinam setatthane va karoti. Tam pana sunilam supitakam 10- sulohitakam suodatam 11- na hoti, avisuddhameva hoti. Eko 12- bahiddha rupani passatiti yasseva 13- parikammam ajjhattam uppannam hoti, nimittam pana bahiddha, so evam ajjhattaparikammassa bahiddha ca appanaya vasena "ajjhattam rupasanni bahiddha rupani passati"ti vuccati. Parittaniti avaddhitani. @Footnote: 1 cha.Ma. suddhajivena 2 Ma. suppatitthita, cha. supatthita 3 cha.Ma. samadhissa @4 Si. upakarapakaranam 5 Si. samannesitva pahoti, cha.Ma. samanvesitva pahoti @6 cha.Ma. ekattarammane 7 cha.Ma. veditabbo 8 cha.Ma. kese 9 Ma. hatthapadapitthesu @10 cha.Ma. supitam 11 cha.Ma. suodatakam 12 ayam patho paliyam na dissati, @sangitisutte pana dissati, di.Ma. 10/173/98 mahaparinibbanasutte, @Ma.Ma. 13/249/224 mahasakuludayisutte, an.atthaka. 23/162/314 abhibhayatanasutte ca @ayam patho dissati 13 cha.Ma. yassevam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

Suvannadubbannaniti suvannani va hontu 1- dubbannani va, parittavaseneva idam abhibhayatanam vuttanti veditabbam. Tani abhibhuyyati yatha nama sampannagahaniko puriso katacchumattam bhattam labhitva "kim ettha bhunjitabbam atthi"ti sankaddhitva ekam kabalameva karoti, evameva nanuttariko puggalo visadanano "kimettha parittake arammane samapajjitabbam atthi, nayam mama bharo"ti tani rupani abhibhavitva samapajjati, saha nimittuppadenevettha appanam papetiti attho. Janami passamiti imina panassa abhogo kathito. So ca kho samapattito vutthitassa, na antosamapattiyam. Evamsanni hotiti abhogasannayapi jhanasannayapi evamsanni hoti. Abhibhavasanna 2- hissa antosamapattiyampi atthi, abhogasanna pana samapattito vutthahantasseva. 3- Appamananiti vaddhitappamanani, mahantaniti attho. Abhibhuyyati ettha pana yatha mahagghaso puriso ekam bhattavaddhikam 4- labhitva "annapi 5- hotu, kim esa 6- mayham karissati"ti tam na mahantato passati, evameva nanuttaro puggalo visadanano "kim ettha samapajjitabbam, nayidam appamananti, 7- na 8- mayham cittekaggatakarane bharo atthi"ti tani abhibhavitva samapajjati, saha nimittuppadenevettha appanam papetiti attho. Ajjhattam arupasanniti alabhitaya va anatthikataya va ajjhattarupe parikammasanna- virahito eko. 9- Bahiddha rupani passatiti yassa parikammampi nimittampi bahiddhava uppannam hoti, so evam bahiddha parikammassa ceva appanaya ca vasena 10- "ajjhattam arupasanni eko bahiddha rupani passati"ti vuccati. Sesamettha catutthabhibhayatane vuttanayameva. Imesu pana catusu parittam vitakkacaritavasena agatam, appamanam mohacaritavasena, suvannam dosacaritavasena, dubbannam ragacaritavasena. Etesam hi etani sappayani, sa ca nesam sappayata vittharato visuddhimagge cariyaniddese vutta. @Footnote: 1 cha.Ma. honti 2 cha.Ma. abhibhavanasanna 3 cha.Ma. vutthitasseva @4 Si. ekanca bhattavaddhitakam, cha.Ma. ekam bhattavaddhitakam 5 cha.Ma. annampi @6 cha.Ma. etam 7 cha.Ma. appamanam 8 Si. na-saddo na dissati 9 cha.Ma. ayam patho na @dissati 10 ka. parikammasseva vasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Pancamaabhibhayatanadisu nilaniti sabbasangahavasena 1- vuttam. Nilavannaniti vannavasena. Nilanidassananiti nilanidassanavasena, 2- pannayamanavivarani 3- asambhinnavannani ekanilaneva hutva dissantiti vuttam hoti. Nilanibhasaniti idam pana obhasavasena vuttam, nilobhasani nilappabhayuttaniti attho. Etena nesam visuddhatam dasseti. Visuddhavannavaseneva hi imani cattari abhibhayatanani vuttani. "nilakasinam ganhanto nilasmim nimittam ganhati pupphasmim va vatthasmim va vannadhatuya va"tiadikam panettha kasinakarananca parikammanca appanavidhananca sabbam visuddhimagge vittharato vuttameva. Imani pana attha abhibhayatanajjhanani vattanipi honti vattapadakanipi vipassanapadakanipi ditthadhammasukhaviharanipi abhinnapadakanipi nirodhapadakanipi, lokiyaneva pana na lokuttaraniti veditabbani. [435] Rupi rupani passatiti ettha ajjhattam kesadisu nilakasinadisu nilakasinadivasena uppaditam rupajjhanam rupam, tam tassa atthiti rupi. Bahiddha rupani passatiti bahiddhapi nilakasinadini rupani jhanacakkhuna passati. Imina ajjhattabahiddhavatthukesu kasinesu uppaditajjhanapuggalassa cattaripi rupavacarajjhanani dassitani. Ajjhattam arupasanniti ajjhattam na rupasanni, attano kesadisu anuppaditarupavacarajjhanoti attho. Imina bahiddha parikammam katva bahiddhava uppaditajjhanassa puggalassa rupavacarajjhanani dassitani. Subhantveva adhimutto hotiti imina visuddhesu 4- niladivannakasinesu jhanani dassitani. Tattha kincapi antoappanaya subhanti abhogo natthi, yo pana suvisuddham subham kasinarammanam katva viharati, so yasma "subhanti adhimutto hoti"ti vattabbatam apajjati, tasma evam desana kata. Patisambhidamagge pana "katham subhantveva adhimutto hotiti vimokkho:- idha bhikkhu mettasahagatena cetasa ekam disam pharitva @Footnote: 1 Si. sabbasangahikavasena, cha.Ma. sabbasangahakavasena 2 cha.Ma. nidassanavasena @3 cha.Ma. apannayamanavivarani 4 cha.Ma. suvisuddhesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Viharati .pe. Mettaya bhavitatta satta appatikula honti. Karuna. Mudita. Upekkhasahagatena cetasa ekam disam pharitva viharati .pe. Upekkhaya bhavitatta satta appatikula honti. Evam subhantveva adhimutto hotiti vimokkho"ti 1- vuttam. Sabbaso rupasannanantiadisu yam vattabbam, tampi 2- sabbam visuddhimagge vuttameva. [443] Pathavikasinam bhavetiti ettha pana sakalatthena kasinam, pathavieva kasinam pathavikasinam. Pathavikasinarammanassapi pathaviya nimittassapi 3- patibhaganimittassapi tam nimittam arammanam katva uppannajjhanassapi etam adhivacanam. Idam 4- pathavikasinarammanajjhanam adhippetam. Tam so 5- bhaveti. Apokasinadisupi eseva nayo. Imani pana kasinani bhaventena silani sodhetva suparisuddhe sile 6- patitthitena yvayam 7- dasasu palibodhesu palibodho atthi, tam upacchinditva kammatthanadayakam kalyanamittam upasankamitva attano cariyanukulavasena yam yassa sappayam, tantena gahetva kasinabhavanaya ananurupam viharam pahaya anurupe viharantena khuddakapalibodhupacchedam katva sabbam bhavanavidhanam aparihapentena bhavetabbani. Ayamettha sankhepo, vittharo pana visuddhimagge 8- vutto. Kevalam hi tattha vinnanakasinam nagatam, tam atthato akasakasine pavattam vinnanam. Tanca kho arammanavasena vuttam, na samapattivasena. Tam hi anantaram vinnanam 9- arammanam katva esa vinnanancayatanasamapattim bhavento vinnanakasinam bhavetiti vuccati. Imanipi dasa kasinani vattanipi honti vattapadakanipi vipassanapadakanipi ditthadhammasukhaviharatthanipi abhinnapadakanipi nirodhapadakanipi, lokiyaneva na pana lokuttaraniti. [453] Asubhasannam bhavetiti asubham 10- vuccati uddhumatakadisu dasasu arammanesu 11- uppanna pathamajjhanasahagata sanna, tam bhaveti bruheti vaddheti, anuppannam @Footnote: 1 khu.pati. 31/476/359 vimokkhakatha (sya) 2 cha.Ma. tam 3 cha.Ma. parikammapathaviyapi @uggahanimittassapi 4 cha.Ma. idha pana 5 cha.Ma. tam hesa 6 cha.Ma. parisuddhasile @7 cha.Ma. yvassa 8 visuddhi. 1/104 kammatthanaggahananiddesa (sya) 9 cha.Ma. anantam @vinnananti 10 cha.Ma. asubhasanna 11 Si. asubharammanesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Uppadeti, uppannam anurakkhatiti attho. Dasannam pana asubhanam bhavananayo sabbo visuddhimagge 1- vittharitoyeva. Maranasannam bhavetiti sammatimaranam 2- khanikamaranam samucchedamarananti tividhampi maranam arammanam katva uppannam sannam 3- bhaveti, anuppannam uppadeti, uppannam anurakkhatiti attho. Hettha vuttalakkhana va maranasatiyeva idha maranasannati vutta, tam bhaveti uppadeti vaddhetiti attho. Bhavananayo panassa visuddhimagge 4- vittharitoyeva. Ahare patikulasannam bhavetiti asitapitadibhede kavalinkarahare 5- gamanapatikuladini nava patikulani paccavekkhantassa uppajjanakasannam bhaveti, uppadeti vaddhetiti attho. Tassapi bhavananayo visuddhimagge vittharitoyeva. Sabbaloke anabhiratasannam 6- bhavetiti sabbasmimpi tedhatuke loke anabhiratasannam ukkanthitasannam bhavetiti attho. Aniccasannam bhavetiti pancannam upadanakkhandhanam uppadabbayannathattapariggahikam 7- pancasu khandhesu aniccanti uppajjanakasannam bhaveti. Anicce dukkhasannam bhavetiti anicce khandhapancake patipilanasankhatadukkhalakkhanapariggahikam 8- dukkhanti uppajjanakasannam bhavetiti. Dukkhe anattasannam bhavetiti paripilanatthena 9- dukkhe khandhapancake anupassanakarasankhataanattalakkhanapariggahikam 10- anattati uppajjanakasannam bhaveti. Pahanasannam bhavetiti pancavidham pahanam arammanam katva uppajjanakasannam bhaveti. Viragasannam bhavetiti pancavidhameva viragam arammanam katva uppajjanakasannam bhaveti. Nirodhasannam bhavetiti sankharanirodham arammanam katva uppajjanakasannam bhaveti. Nibbanam arammanam katva uppajjanakasannantipi vadanti. Ettha ca sabbaloke anabhiratasanna aniccasanna anicce dukkhasannati imahi tihi sannahi balavavipassana kathita, puna aniccasannam bhavetitiadikahi dasahi sannahi vipassanasamarambhova kathito. @Footnote: 1 visuddhi. 1/226 asubhakammatthananiddesa (sya) 2 cha.Ma. sammutimaranam @3 cha. uppajjanakasannam 4 visuddhi. 2/1 anussatikammatthananiddesa-maranassatikatha @(sya) 5 cha.Ma. kabalikare ahare 6 cha.Ma. anabhiratisannam. evamuparipi @7 cha.Ma. udayabbayannathattapariggahikam 8 Ma. patipilanasankhatam 9 cha.Ma. patipilanatthena @10 cha.Ma. avasavattanakarasankhata...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

[473] Buddhanussatintiadini vuttatthaneva. [483] Pathamajjhanasahagatanti pathamajjhanena saddhim gatam pavattam, pathamajjhanena sampayuttanti attho. Saddhindriyam bhavetiti pathamajjhanasahagatam katva saddhindriyam bhaveti visum bhaveti 1- bruheti vaddheti. Esa nayo sabbattha. Aparaaccharasanghatavaggavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 cha.Ma. visum bhavetiti patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page472.

19. Kayagatasativaggavannana [563] Cetasa phutoti 1- ettha duvidham pharanam apopharananca dibbacakkhupharananca. Tattha apokasinam samapajjitva apena pharanam apopharanam nama. Evam phutthepi 2- mahasamudde sabba samuddangama kunnadiyo antogadhava honti. Alokam pana vaddhetva dibbacakkhuna 3- sakalasamuddassa dassanam dibbacakkhupharanam nama. Evam phutthepi 4- mahasamuddangama kunnadiyo antogadhava honti. Antogadha tassati tassa bhikkhuno bhavana 5- abbhantaragatava honti. Vijjabhagiyati ettha sampayogavasena vijjam bhajantiti vijjabhaga, 6- vijjabhage vijjakotthase vattantitipi vijjabhagiya. Tattha vipassanananam manomayiddhi cha abhinnati attha vijja, 7- purimena atthena tahi sampayuttadhammapi vijjabhagiya. Pacchimena atthena tasu ya kaci eka vijja vijja, sesa vijjabhagiyati evam vijjapi vijjasampayuttadhammapi vijjabhagiyatveva veditabba. [564] Mahato samvegayati mahantassa samvegassa atthaya. Upari padadvayepi eseva nayo. Ettha ca mahasamvego nama vipassana, mahaattho nama cattaro magga, mahayogakkhemo nama cattari samannaphalani. Athava mahasamvego nama saha vipassanaya 8- maggo, mahaattho nama cattari samannaphalani, mahayogakkhemo nama nibbanam. Satisampajannayati satiya ca nanassa ca atthaya. Nanadassanapatilabhayati dibbacakkhunanaya. Ditthadhammasukhaviharayati imasmimyeva paccakkhaattabhave sukhaviharatthaya. Vijjavimuttiphalasacchikiriyayati vijjavimuttinam phalassa paccakkhakaranatthaya. Ettha ca vijjati maggapanna, vimuttiti tamsampayutta sesa dhamma. Tesam phalam nama arahattaphalam, tassa sacchikiriyayati attho. @Footnote: 1 ka. phutthoti 2 cha.Ma. phutepi (pali. phuta...) 3 ka. cakkhuna 4 cha.Ma. phutepi @mahasamudde sabba 5 cha.Ma. bhavanaya 6 cha.Ma. vijjabhagiya, atthasaliniyampana @vijjabhaginoti patho dissati 7 Ma. vijja vijja 8 Si. sahavipassanako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page473.

[571] Kayopi passambhatiti namakayopi karajakayopi passambhati, vupasanto 1- hoti. Vitakkavicarapiti ete dhamma dutiyajjhanena vupasamanti 2- nama, idha pana olarikavupasamam sandhaya 3- vuttam. Kevalati sakala, sabbe niravasesati attho. Vijjabhagiyati vijjakotthasiya, te hettha vibhajitva dassitava. [574] Avijja pahiyatiti atthasu thanesu vattamulakam mahaandhakarakam mahatamo 4- annanam pahiyati. Vijja uppajjatiti arahattamaggavijja uppajjati. Asmimano pahiyatiti asmiti navavidho mano pahiyati. Anusayati satta anusaya. Samyojananiti dasa samyojanani. [575] Pannappabhedayati pannappabhedagamanattham. Anupadaparinibbanayati apaccayaparinibbanassa sacchikiriyatthaya. [577] 5- Anekadhatupativedho hotiti attharasannam dhatunam lakkhanapativedho hoti. Nanadhatupativedho hotiti tasamyeva attharasannam dhatunam nanabhavena lakkhanapativedho hoti. Anekadhatupatisambhida hotiti imina dhatubhedananam 6- kathitam. Dhatubhedananannama 7- "ima dhatuyo ussanna nama honti"ti 7- jananapanna. Tam panetam dhatubhedananam na sabbesam hoti, buddhanameva nippadesam hoti. Tam sammasambuddhena sabbaso na kathitam. Kasma? tasmim kathite attho natthiti. [584] Pannapatilabhayatiadini solasa padani patisambhidamagge "sappurisasamsevo saddhammassavanam yoniso manasikaro dhammanudhammapatipatti. Ime kho bhikkhave cattaro dhamma bhavita bahulikata pannapatilabhaya samvattanti .pe. Nibbedhikapannataya samvattanti"ti evam matikam thapetva vittharitaneva. Vuttam hetam:- 8- @Footnote: 1 cha.Ma. vupasantadaratho 2 cha.Ma. vupasammanti 3 Ma. vupasamatthaya @4 Si. bahalandhakarakarakam mahatamo, cha.Ma. bahalandhakaram mahatamam 5 cha.Ma. 576 @6 Ma. dhatubhede nanam, cha. dhatupabhedananam. evamuparipi 7-7 cha.Ma. imaya dhatuya @ussannaya idam nama hotiti 8 khu.pati. 31/664/569 mahapannakatha (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page474.

Pannapatilabhaya samvattantiti katamo pannapatilabho, catunnam magganananam catunnam phalanananam catunnam patisambhidanananam channam abhinnanananam tesattatinam nananam sattasattatinam nananam labho patilabho patti sampatti phassana sacchikiriya upasampada, pannapatilabhaya samvattantiti ayam pannapatilabho. (1) Pannavuddhiya samvattantiti katama pannavuddhi, sattannanca sekkhanam puthujjanakalyanakassa ca panna vaddhati, arahato panna vaddhitavaddhana, 1- pannavuddhiya samvattantiti ayam pannavuddhi. (2) Pannavepullaya samvattantiti katamam pannavepullam, sattannanca sekkhanam puthujjanakalyanakassa ca panna vepullam gacchati, arahato panna vepullam gata, pannavepullaya samvattantiti idam pannavepullam. (3) Mahapannataya samvattantiti katama mahapanna, mahante atthe parigganhatiti mahapanna, mahante dhamme .pe. Mahanta niruttiyo, mahantani patibhanani 2- mahante silakkhandhe, mahante samadhipannavimuttivimuttinanadassanakkhandhe, mahantani thanatthanani, mahanta viharasamapattiyo, mahantani ariyasaccani, mahante satipatthane, sammappadhane, iddhipade, mahantani indriyani, mahantani balani, mahante bojjhange, mahantam ariyamaggam, 3- mahantani samannaphalani, mahanta 4- mahaabhinnayo, mahantam paramattham 5- nibbanam parigganhatiti mahapanna, mahapannataya samvattantiti ayam mahapanna. (4) Puthupannataya samvattantiti katama puthupanna, puthunanakkhandhesu nanam pavattatiti puthupanna. Puthunanadhatusu, puthunanaayatanesu, puthunanapaticcasamuppadesu, puthunanasunnatamanupalabbhesu, puthunanaatthesu, dhammesu, niruttisu, @Footnote: 1 Ma. vaddhati, vaddhitavaddhana 2 cha.Ma. patibhanani. evamuparipi @3 Si. mahantam ariyam atthangikam maggam, cha.Ma. mahante ariyamagge 4 cha.Ma. mahantati @patho na dissata 5 ka. paramattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page475.

Patibhanesu, puthunanasilakkhandhesu, samadhipannavimuttivimuttinanadassanakkhandhesu, puthunanathanatthanesu, puthunanaviharasamapattisu, puthunanaariyasaccesu, puthunanasatipatthanesu, sammappadhanesu, iddhipadesu, indriyesu, balesu, bojjhangesu, puthunanaariyamaggesu, puthunanasamannaphalesu, puthunanaabhinnasu nanam pavattatiti puthupanna. Puthunanajanasadharane 1- dhamme samatikkamma 2- paramatthe 3- nibbane nanam pavattatiti puthupanna. Puthupannataya samvattantiti ayam puthupanna. (5) Vipulapannataya samvattantiti katama vipulapanna, vipule atthe parigganhati vipulapanna .pe. Vipulam paramattham nibbanam parigganhati vipulapanna, vipulapannataya samvattantiti ayam vipulapanna. (6) Gambhirapannataya samvattantiti katama gambhirapanna, gambhiresu khandhesu nanam pavattatiti gambhirapanna. Puthupannasadiso vittharo. Gambhire paramatthe 3- nibbane nanam pavattatiti gambhirapanna, gambhirapannataya samvattantiti ayam gambhirapanna. (7) Assamantapannataya 4- samvattantiti katama assamantapanna, yassa puggalassa atthavavatthanato atthapatisambhida adhigata hoti sacchikata phassita pannaya. Dhammaniruttipatibhanavavatthanato patibhanapatisambhida adhigata hoti sacchikata phassita pannaya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiya ca patibhane ca na anno koci sakkoti abhisambhavitum, anabhisambhavaniyo ca so annehiti assamantapanno. Puthujjanakalyanakassa panna atthamakassa pannaya dure vidure suvidure na santike na samanta, puthujjanakalyanakam upadaya atthamako assamantapanno. Atthamakassa panna sotapannassa pannaya dure .pe. Atthamakam upadaya sotapanno @Footnote: 1 Ma. puthujjanasadharane 2 Ma. atikkamma 3 ka. paramatthe @4 cha.Ma. asamanta...,tikayam pana asamantapannati patho dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page476.

Assamantapanno. Sotapannassa panna sakadagamissa pannaya. Sakadagamissa pannaya. Anagamissa panna arahato pannaya. Arahato panna paccekabuddhassa pannaya dure vidure suvidure na santike na samanta, arahantam upadaya paccekabuddho assamantapanno. Paccekabuddhanca sadevakanca lokam upadaya tathagato araham sammasambuddho aggo assamantapanno. Pannappabhedakusalo pabhinnanano .pe. Te panhanca abhisankharitva 1- tathagatam upasankamitva pucchanti gulhani ca paticchannani ca, kathita vissajjita ca te panha ca bhagavato honti. 2- Nidditthakarana, upakkhittaka ca te bhagavato sampajjanti. Athakho bhagava 3- tattha atirocati yadidam pannayati aggo assamantapanno, assamantapannataya samvattantiti ayam assamantapanna. (8) Bhuripannataya samvattantiti katama bhuripanna, ragam abhibhuyyatiti bhuripanna, abhibhavitati bhuripanna. Dosam, moham, kodham, upanaham, makkham palasam, 4- issam, macchariyam, mayam, satheyyam, thambham, sarambham, manam, atimanam, madam, pamadam, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe abhisankhare, .pe. 5- Sabbe bhavagamikamme abhibhuyyatiti bhuripanna, abhibhavitati bhuripanna. Rago ari, tam arim maddani pannati bhuripanna, abhibhavitati bhuripanna, 6- doso moho .pe. Sabbe bhavagamikamma ari, tam arim maddani pannati bhuripanna. Bhuri vuccati pathavi, taya pathavisamaya vitthataya vipulaya pannaya samannagatoti bhuripanno. Apica pannaya etam adhivacanam bhuri medha parinayikati, bhuripannataya samvattantiti ayam bhuripanna. (9) Pannabahullaya samvattantiti katamam pannabahullam, idhekacco pannagaruko hoti pannacarito pannasayo pannadhimutto pannadhajo pannaketu pannadhipateyyo @Footnote: 1 cha.Ma. panham abhisankharitva abhisankharitva 2 cha.Ma. panha bhagavata, pali....bhagavata @3 Si. bhagavava 4 ka. palasam 5 cha.Ma. .pe. na dissati, khu.pati. 31/670/579 (sya) @6 pali.,cha.Ma. abhibhavitati bhuripannati ime patha na dissanti, khu.pati. 31/670/579

--------------------------------------------------------------------------------------------- page477.

Vicayabahulo pavicayabahulo okkhayanabahulo sampekkhayanabahulo 1- sampekkhayanadhammo vibhutaviharitaccarito 2- taggaruko tabbahulo tanninno tappono tappabbharo tadadhimutto tadadhipateyyo, yatha ganagaruko vuccati ganabahullikoti, civaragaruko, pattagaruko, senasanagaruko vuccati senasanabahullikoti, evamevam idhekacco pannagaruko hoti pannacarito .pe. Tadadhipateyyo, pannabahullaya samvattantiti idam pannabahullam. (10) Sighapannataya samvattantiti katama sighapanna, sigham sigham silani paripuretiti sighapanna. Sigham sigham indriyasamvaram, bhojane mattannutam, jagariyanuyogam, silakkhandham, samadhipannavimuttivimuttinanadassanakkhandham paripuretiti sighapanna. Sigham sigham thanatthanani pativijjhatiti, 3- viharasamapattiyo paripuretiti, 4- ariyasaccani pativijjhatiti. Satipatthane bhavetiti. 5- Sammappadhane iddhipade indriyani balani bojjhange ariyamaggam bhavetiti sighapanna. Sigham sigham samannaphalani sacchikarotiti sighapanna. Sigham sigham abhinnayo pativijjhatiti sighapanna. Sigham sigham paramattham nibbanam sacchikarotiti sighapanna, sighapannataya samvattantiti ayam sighapanna. (11) Lahupannataya samvattantiti katama lahupanna, lahum lahum silani paripuretiti lahupanna .pe. Lahum lahum paramattham nibbanam sacchikarotiti lahupanna, lahupannataya samvattantiti ayam lahupanna. (12) Hasapannataya samvattantiti katama hasapanna, idhekacco hasabahulo vedabahulo tutthibahulo pamujjabahulo silani paripuretiti hasapanna .pe. Paramattham nibbanam sacchikarotiti hasapanna, hasapannataya samvattantiti ayam hasapanna. (13) @Footnote: 1 cha.Ma. samokkhayanabahulo 2 cha.Ma. vibhutavihari taccarito @3 cha.Ma. pativijjhati. evamuparipi 4 cha.Ma. paripureti 5 cha.Ma. bhaveti, @khu.pati. 31/672/580

--------------------------------------------------------------------------------------------- page478.

Javanapannataya samvattantiti katama javanapanna, yankinci rupam atitanagata- paccuppannam, ya kaci vedana, ya kaci sanna, ye keci sankhara, yankinci vinnanam atitanagatapaccuppannam ajjhattam va bahiddha va olarikam va sukhumam va hinam va panitam va yam dure santike va, sabbam vinnanam aniccato khippam javatiti javanapanna, dukkhato, anattato khippam javatiti javanapanna. Cakkhum .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccato, dukkhato, anattato khippam javatiti javanapanna. Rupam atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena, dukkham bhayatthena, anatta asarakatthenati tulayitva tirayitva vibhavayitva vibhutam katva rupanirodhe nibbane khippam javatiti javanapanna .pe. Jaramarananirodhe nibbane khippam javatiti javanapanna. Rupam .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam 1- aniccam sankhatam paticcasamuppannam 1- khayadhammam vayadhammam viragadhammam nirodhadhammanti tulayitva tirayitva vibhavayitva vibhutam katva jaramarananirodhe nibbane khippam javatiti javanapanna, javanapannataya samvattantiti ayam javanapanna. (14) Tikkhapannataya samvattantiti katama tikkhapanna, khippam kilese chindatiti tikkhapanna. Uppannam kamavitakkam, byapadavitakkam, vihimsavitakkam, uppannuppanne papake akusale dhamme nadhivaseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhavam gametiti tikkhapanna. Uppannam ragam, dosam, moham .pe. Sabbe bhavagamikamme nadhivaseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhavam gametiti tikkhapanna. Ekamhi asane cattaro ca ariyamagga cattari ca samannaphalani catasso ca patisambhidayo cha ca 2- abhinnayo adhigata honti sacchikata phassita pannayati tikkhapanna, tikkhapannataya samvattantiti ayam tikkhapanna. (15) @Footnote: 1-1 cha.Ma. ime patha na dissanti, khu.pati. 31/675/584 (sya) 2 cha.Ma. ca-sadda na @dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page479.

Nibbedhikapannataya samvattantiti katama nibbedhikapanna, idhekacco sabbasankharesu ubbegabahulo hoti uttasabahulo ukkanthitabahulo 1- aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasankharesu, anibbiddhapubbam appadalitapubbam lobhakkhandham nibbijjhati padaletiti nibbedhikapanna, anibbiddhapubbam appadalitapubbam dosakkhandham, mohakkhandham, kodham, upanaham .pe. Sabbe bhavagamikamme nibbijjhati padaletiti nibbedhikapanna, nibbedhikapannataya samvattantiti ayam nibbedhikapanna. (16) Evam patisambhidamagge vuttanayenevettha attho veditabbo. Kevalam hi tattha bahuvacanam, idha ekavacananti ayamettha 2- viseso. Sesam tadisamevati. Ima ca pana solasa mahapanna lokiyalokuttaramissakabhavena 3- kathita. Kayagatasativaggavannana nitthita. ----------------------- @Footnote: 1 cha.Ma. ukkanthanabahulo, khu.pati. 31/677/585 (sya) 2 cha.Ma. ayameva @3 cha.Ma....missakava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page480.

20. Amatavaggavannana [600-611] Amatante bhikkhave paribhunjantiti te maranavirahitam nibbanam paribhunjantiti attho. Nanu ca nibbanam lokuttaram, kayagatasati lokiya, kathantam paribhunjanta amatam paribhunjantiti? tam bhavetva adhigantabbato. Kayagatam hi satim bhavento amatam adhigacchati, abhavento nadhigacchati. Tasma evam vuttam. Etenupayena sabbattha attho veditabbo. Apicettha viraddhanti viraddhitam 1- nadhigatam. Araddhanti 2- paripunnam. Pamadimsuti pamajjanti. Pamutthanti pammuttham 3- vissaritam nattham va. Asevitanti adito sevitam. Bhavitanti vaddhitam. Bahulikatanti punappunam katam. Anabhinnatanti nataabhinnaya ajanitam. Aparinnatanti nataaparinnavaseneva 4- aparinnatam. Asacchikatanti appaccakkhakatam. 5- Sacchikatanti paccakkhakatam. 5- Sesam sabbattha uttanatthamevati. Amatavaggavannana nitthita. Manorathapuraniya anguttaranikayatthakathaya sahassasuttantaparimanassa ekakanipatassa samvannana nitthita. ----------------- @Footnote: 1 cha.Ma. viradhitam 2 Ma. aviraddhanti 3 Si. pammutthanti pamuttham, @cha.Ma. pamutthanti sammuttham 4 cha.Ma. nataparinna 5-5 cha.Ma. sacchikatanti


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 437-480. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=10418&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=10418&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=207              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1059              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1027              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1027              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]