ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

page86.

13. Ekapuggalavaggavannana [170] Ekapuggalavaggassa pathame ekapuggaloti eko puggalo. Ettha ekoti dutiyadipatikkhepattho 1- gananaparicchedo. Puggaloti sammatikatha, na paramatthakatha. Buddhassa hi bhagavato duvidha desana sammatidesana paramatthadesana cati. Tattha "puggalo satto itthi puriso khattiyo brahmano devo maro"ti evarupa sammatidesana, "aniccam dukkham anatta khandhadhatuayatanasatipatthana"ti evarupa paramatthadesana. Tattha bhagava ye sammativasena desanam sutva attham pativijjhitva moham pahaya visesamadhigantum samattha, tesam sammatidesanam deseti. Ye pana paramatthavasena desanam sutva attham pativijjhitva moham pahaya visesamadhigantum samattha, tesam paramatthadesanam deseti. Tatrayam upama:- yatha hi desabhasaya kusalo tinnam vedanam atthasamvannako acariyo ye damilabhasaya vutte attham jananti, tesam damilabhasaya acikkhati. Ye andhabhasadisu annataraya bhasaya, tesam tesam 2- taya taya bhasaya. Evam te manavaka chekam byattam acariyamagamma khippameva sippam ugganhanti. Tattha acariyo viya buddho bhagava, tayo veda viya kathetabbabhave thitani tini pitakani, desabhasaya kosallamiva sammatiparamatthakosallam, nanadesabhasaya manavaka viya sammatiparamatthavasena pativijjhanasamatthaveneyyasatta, acariyassa damilabhasadiacikkhanam viya bhagavato sammatiparamatthavasena desanati 3- veditabba. Aha 4- cettha:- "duve saccani akkhasi sambuddho vadatam varo sammatim paramatthanca tatiyam nupalabbhati. @Footnote: 1 Si. dutiyadipatikkhepatthe 2 cha.Ma. tesam 3 cha.Ma. desana 4 Ma. ahu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Sanketavacanam saccam lokasammatikarana 1- paramatthavacanam saccam dhammanam bhutakarana. Tasma voharakusalassa lokanathassa satthuno sammutim voharantassa musavado na jayati"ti. Apica atthahi karanehi bhagava puggalakatham katheti:- hirottappadipanattham kammassakatadipanattham paccattapurisakaradipanattham anantariyadipanattham brahmaviharadipanattham pubbenivasadipanattham dakkhinavisuddhidipanattham lokasammatiya appahanatthancati. "khandhadhatuayatanani hiriyanti ottappanti"ti hi vutte mahajano na janati, sammoham apajjati, patisattu hoti "kimidam khandhadhatuayatanani hiriyanti ottappanti nama"ti. "itthi hiriyati ottappati, puriso khattiyo brahmano devo maro"ti vutte pana janati, na sammoham apajjati, na patisattu hoti. Tasma bhagava hirottappadipanattham puggalakatham katheti. "khandha kammassakata, 2- dhatuyo ayatanani"ti vuttepi eseva nayo. Tasma kammassakatadipanattham puggalakatham bhagava katheti. "veluvanadayo mahavihara khandhehi karapita, dhatuhi ayatanehi"ti vuttepi eseva nayo. Tasma bhagava paccattapurisakaradipanattham puggalakatham katheti. "khandha mataram jivita voropenti, pitaram arahantam, ruhiruppadakammam samghabhedakammam karonti, dhatuyo ayatanani"ti vuttepi eseva nayo. Tasma bhagava anantariyadipanattham puggalakatham katheti. "khandha mettayanti, dhatuyo ayatanani"ti vuttepi eseva nayo. Tasma bhagava brahmaviharadipanattham puggalakatham katheti. @Footnote: 1 Ma....karanam. evamuparipi 2 cha.Ma. kammassaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

"khandha pubbenivasam anussaranti, dhatuyo ayatanani"ti vuttepi eseva nayo. Tasma bhagava pubbenivasadipanattham puggalakatham katheti. "khandha danam patigganhanti, dhatuyo ayatanani"ti vuttepi mahajano na janati, sammoham apajjati, patisattu hoti "kimidam khandhadhatuayatanani patigganhanti nama"ti "puggala patigganhanti silavanto kalyanadhamma"ti vutte pana janati, na sammoham apajjati, tasma 1- bhagava dakkhinavisuddhidipanattham puggalakatham katheti. Lokasammatim buddha bhagavanto nappajahanti, lokasamannaya lokaniruttiya lokabhilape thitayeva dhammam desenti. Tasma bhagava lokasammatiappahanatthampi puggalakatham katheti. Iti eko ca so puggalo cati ekapuggalo. Kenatthena ekapuggalo? Asadisatthena gunavisitthatthena asamasamatthenati. So hi dasannam paraminam patipatiya avajjanam 2- adim katva bodhisambharagunehi ceva buddhagunehi ca sesamahajanena asadisoti asadisatthenapi ekapuggalo. Yo cassa te guna, tesam sattanam gunehi visitthati gunavisitthatthenapi ekapuggalo. Purimaka sammasambuddha sabbasattehi asama, tehi saddhim ayameva eko rupakayagunehi ceva namakayagunehi ca samoti asamasamatthenapi ekapuggalo. Loketi tayo loka sattaloko okasaloko sankharalokoti. Tesam vittharakatha visuddhimagge 3- vutta. Tesu idha sattaloko adhippeto. Sattaloke uppajjamanopi cesa neva devaloke, na brahmaloke, manussalokeyeva uppajjati. Manussalokepi na annasmim cakkavale, imasmimyeva cakkavale uppajjati. Tatrapi na sabbatthanesu. "puratthimaya disaya kajangalam 4- nama nigamo, tassa parena mahasala, tato param 5- paccantima janapada, orato majjhe. Puratthimadakkhinaya disaya sallavati nama @Footnote: 1 cha.Ma. na patisattu hoti. tasma 2 Ma. avajjanapatipajjanam @3 visuddhi. 1/262 anke: buddhanussatikatha (sya) 4 cha.Ma. gajangalam @5 cha.Ma. paRa. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Nadi, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Dakkhinaya disaya setakannikam nama nigamo, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Pacchimaya disaya thunam nama brahmanagamo, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Uttaraya disaya usiraddhajo nama pabbato, tato param paccantima janapada, orato majjhe"ti 1- evam paricchanne ayamato tiyojanasate vittharato diyaddhayojanasate parikkhepato navayojanasate majjhimapadese uppajjati. Na kevalanca tathagatova, paccekabuddha aggasavaka asitimahathera 2- annepi punnavanta uppajjanti, 2- buddhamata buddhapita cakkavattiraja anne ca sarappatta brahmanagahapatika ettheva uppajjanti. Uppajjamano uppajjatiti idam pana ubhayampi vippakatavacanameva. Uppajjanto bahujanahitatthaya 3- uppajjati, na annena karanenati evam panettha attho veditabbo. Evarupancettha lakkhanam na sakka etam annena saddalakkhanena patibahitum. Apica uppajjamano nama, uppajjati nama, uppanno namati ayamettha bhedo veditabbo. Esa hi dipankarapadamulato patthaya laddhabyakarano buddhakarake dhamme pariyesanto dasa paramiyo disva "ime dhamma maya puretabba"ti katasannitthano danaparamim purentopi uppajjamano nama. Silaparami .pe. Upekkhaparamiti ima dasa paramiyo purentopi, dasa upaparamiyo purentopi uppajjamano nama. Dasa paramatthaparamiyo purento uppajjamano nama. Panca mahapariccage pariccajantopi uppajjamano nama. Natatthacariyam lokatthacariyam buddhatthacariyam 4- purayamanopi uppajjamano nama. Kappasatasahassadhikani cattari asankhyeyyani buddhakarakadhamme matthakam papentopi uppajjamano nama. Vessantarattabhavam pahaya tusitapure patisandhim gahetva satthivassasatasahassadhika sattapannasavassakotiyo @Footnote: 1 vi.maha. 5/259/24 cammakkhandhaka 2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti @3 cha.Ma. bahujanahitaya 4 Si. natatthacariyam lokatthacariyam buddhicariyam, @cha.Ma. attatthacariyam natatthacariyam lokatthacariyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Titthantopi uppajjamano nama. Devatahi yacito pancamahavilokitam viloketva mahamayaya deviya kucchismim patisandhim ganhantopi, anunadhike dasa mase gabbhavasam vasantopi uppajjamanova nama. Ekunatimsa vassani agaramajjhe titthantopi uppajjamanova nama. Kamesu adinavam nekkhamme anisamsam disva rahulabhaddassa jatadivase channasahayo kanthakam assavaram 1- aruyha nikkhamantopi uppajjamanova nama. Tini rajjani atikkamanto anomanaditire pabbajanto ca uppajjamanova nama. Cha vassani mahapadhanam karontopi uppajjamanova nama. Paripakagate 2- nane olarikaharam aharantopi ca uppajjamanova nama. Sayanhasamaye visakhapunnamayam mahabodhimandam aruyha marabalam vidhametva pathamayame pubbenivasam anussaritva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayamasamanantare dvadasangam paticcasamuppadam anulomapatilomato sammasitva sotapattimaggam pativijjhantopi uppajjamanova nama. Sotapattiphalakkhanepi sakadagamimaggakkhanepi sakadagamiphalakkhanepi anagamimaggakkhanepi anagamiphalakkhanepi uppajjamanova nama. Arahattamaggakkhane pana uppajjati nama. Arahattaphalakkhane uppanno nama. Buddhanam hi savakanam viya na patipatiya iddhividhananadini uppajjanti, saheva pana arahattamaggena sakalopi sabbannutananadigunarasi agatova nama hoti. Tasma te nibbattitasabbakiccatta 3- arahattaphalakkhane uppanna nama honti. Imasmim sutte arahattaphalakkhanamyeva sandhaya "uppajjati"ti veditabbo, uppanno hotiti ayanhettha attho. Bahujanahitayati mahajanassa hitatthaya uppajjati. Bahuno janassa sukhayati mahajanassa sukhatthaya uppajjati. Lokanukampayati sattalokassa anukampam paticca uppajjati. Kataralokassati 4- ? yo tathagatassa dhammadesanam sutva amatapanam pivitva 5- dhammam pativijjhi, tassatthaya. 6- Bhagavata bodhimande 7- sattasattaham vitinametva @Footnote: 1 Si. kanthakam hayavaram, cha.Ma. kandakam vahanavaram 2 cha.Ma. paripakkagate @3 Si. nibbatta..., cha.Ma. nipphatta.... 4 cha.Ma. katarasattalokassa 5 Si. pivi @6 cha.Ma. tassa 7 cha.Ma. bhagavata hi mahabodhimande

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Bodhimanda isipatanam agamma "dveme bhikkhave anta pabbajitena na sevitabba"ti dhammacakkappavattanasutte 1- desite ayasmata annakondannattherena saddhim attharasakotisankha brahmano amatapanam pivimsu, etassa sattalokassa anukampaya uppanno. Pancamadivase anattalakkhanasuttantapariyosane 2- pancavaggiyatthera arahatte patitthahimsu, etassapi sattalokassa anukampaya uppanno. Tato yasadarakappamukhe pancapannasa purise arahatte patitthapesi, tato kappasikavanasande timsa bhaddavaggiye tayo magge ca tini phalani ca sampapesi, etassa sattalokassa anukampaya uppanno. Gayasise adittapariyayasuttantapariyosane 3- jatilasahassam arahatte patitthapesi, tatha latthivane bimbisarappamukha ekadasanahuta brahmanagahapatika satthu dhammadesanam sutva sotapattiphale patitthahimsu, ekanahutam saranesu patitthitam. Tirokuddaanumodanavasane caturasitiya panasahassehi amatapanam pitam. Sumanamalakarasamagame caturasitiya panasahassehi. 4- Dhanapalasamagame dasahi panasahassehi, khadirangarajatakasamagame caturasitiya panasahassehi, jambukajivakasamagame caturasitiya panasahassehi. Anandasetthisamagame caturasitiya panasahassehi amatapanam pitam. Pasanakacetiye parayanasuttantakathadivase cuddasa panakotiyo amatapanam pivimsu. Yamakapatihariyadivase visati panakotiyo, tavatimsabhavane pandukambalasilayam nisiditva mataram kayasakkhim katva sattappakaranam abhidhammam desentassa asiti panakotiyo, devorohane timsa panakotiyo, sakkapanhasuttante asiti devatasahassani amatapanam pivimsu. Mahasamayasutte mangalasutte cullarahulovade samacittapatipadayati imesu catusu thanesu abhisamayappattasattanam paricchedo natthi. Etassapi sattalokassa anukampaya uppannoti. Yava ajjadivasa ito param anagate sasanam nissaya saggamokkhamagge patitthahantanam vasenapi ayamettha attho veditabbo. @Footnote: 1 vi.maha. 4/13/13 mahakhandhaka, sam.Ma. 19/1081/368 saccasamyutta @2 vi.maha. 4/20/17 pancavaggikatha, sam.kha. 17/59/55 khandhasamyutta @3 vi.maha. 4/54/44 uruvelapatihariyakatha 4 cha.Ma. caturasitiya ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Devamanussananti na kevalam devamanussanamyeva, avasesanam nagasupannadinampi atthaya hitaya sukhayeva uppanno. Sahetukapatisandhike 1- pana maggaphalasacchikiriyaya bhabbe puggale dassetum evam vuttam. Tasma etesampi atthaya hitaya sukhayeva uppannoti veditabbo. Katamo ekapuggaloti ayam puccha. Puccha ca namesa pancavidha hoti aditthajotanapuccha ditthasamsandanapuccha vimaticchedanapuccha anumatipuccha kathetukamyatapucchati. Tasam idam nanattam:- katama aditthajotanapuccha. Pakatiya lakkhanam annatam hoti adittham atulitam atiritam avibhutam avibhavitam. Tassa ca nanaya dassanaya tulanaya tiranaya vibhutatthaya vibhavanatthaya panham pucchati, ayam aditthajotanapuccha. Katama ditthasamsandanapuccha. Pakatiya lakkhanam natam hoti dittham tulitam tiritam vibhutam vibhavitanca, 2- so annehi panditehi saddhim samsandanatthaya panham pucchati, ayam ditthasamsandanapuccha. Katama vimaticchedanapuccha. Pakatiya samsayapakkhanno hoti 3- dvelhakajato "evam nu kho, nanu kho, kim nu kho, katham nu kho"ti, so vimaticchedanatthaya panham pucchati, ayam vimaticchedanapuccha. Katama anumatipuccha. Bhagava hi bhikkhunam anumatiya panham pucchati "tam kim mannatha bhikkhave rupam niccam va aniccam va"ti, aniccam bhante. Yampananiccam, dukkham va tam sukham vati. Dukkham bhante. Yampananiccam dukkham viparinamadhammam, kallam nu kho tam samanupassitum etam mama, esohamasmi, eso me attati, no hetam bhanteti, ayamanumatipuccha. @Footnote: 1 Ma. sahetukapatisandhivasena 2 cha.Ma. vibhavitam 3 cha.Ma. samsayapakkhando hoti @vimatipakkhando, i....pakkhanto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Katama kathetukamyatapuccha. Bhagava bhikkhunam kathetukamyataya panham pucchati "cattarome bhikkhave satipatthana. Katame cattaro"ti. Ayam kathetukamyatapucchati. 1- Tattha buddhanam purima tisso puccha natthi. Kasma? buddhanam hi tisu addhasu kinci sankhatam addhavinimuttam va asankhatam va adittham ajanitam atulitam atiritam avibhutam avibhavitam nama natthi, tasma nesam 2- aditthajotanapuccha natthi. Yam pana bhagavata attano nanena patividdham, tassa annena samanena va brahmanena va devena va marena va brahmuna va saddhim samsandanakiccam natthi. Tenassa ditthasamsandanapuccha natthi. Yasma panettha akathamkathi tinnavicikiccho sabbadhammesu vihatasamsayo, tenassa vimaticchedanapuccha natthi. Itara pana dve puccha bhagavato atthi, tasu ayam kathetukamyatapucchati veditabba. Idani taya pucchaya puttham ekapuggalam vibhavento tathagato araham sammasambuddhoti aha. Tattha tathagatoti atthahi karanehi bhagava tathagato:- tatha agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato, tathalakkhanam agatoti tathagato, tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato, tathadassitaya tathagato, tathavaditaya tathagato, tathakaritaya tathagato, abhibhavanatthena tathagatoti. Katham bhagava tatha agatoti tathagato? yatha sabbalokahitaya ussukkamapanna purimaka Sammasambuddha agata, yatha vipassi bhagava agato, yatha sikhi bhagava, yatha vessabhu bhagava, yatha kakusandho bhagava, yatha konagamano bhagava, yatha kassapo bhagava agatoti. Kim vuttam hoti:- yena abhiniharena ete bhagavanto agata, teneva amhakampi bhagava agato. Athava yatha vipassi bhagava .pe. Yatha kassapo bhagava danaparamiyo puretva, silanekkhammapannaviriyakhantisaccaadhitthanamettaupekkhaparamiyo 3- puretva ima dasa paramiyo dasa upaparamiyo @Footnote: 1 khu.maha. 29/700/409 tuvattakasuttaniddesa, khu.cula. 30/122/47 (sya) @2 cha.Ma. tesam 3 cha.Ma.....paramim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Dasa paramatthaparamiyoti samatimsa paramiyo puretva, angapariccagajivitadhanarajjaputta- darapariccaganti ime panca mahapariccage pariccajitva, pubbayogapubbacariya- dhammakkhananatatthacariyadayo puretva buddhacariyaya 1- kotim patva agato, tatha amhakampi bhagava agato. Yatha ca vipassi bhagava .pe. Kassapo bhagava cattaro satipatthane cattaro sammappadhane cattaro iddhipade pancindriyani panca balani satta bojjhange ariyam atthangikam maggam bhavetva bruhetva agato, tatha amhakam bhagavapi agato. Evam tatha agatoti tathagato. 2- Yatheva lokamhi vipassiadayo sabbannubhavam munayo idhagata tatha ayam sakyamunipi agato tathagato vuccati tena cakkhumati. Evam tatha agatoti tathagato. Katham tatha gatoti tathagato? yatha sampatijato vipassi bhagava .pe. Kassapo Bhagava gato, kathanca so gatoti? so hi sampatijato samehi padehi pathaviyam Patitthaya uttarabhimukho sattapadavitiharena gato. Yathaha "sampatijato ananda bodhisatto samehi padehi pathaviyam patitthahitva uttarabhimukho sattapadavitiharena gacchati, setamhi chatte anudhariyamane, 3- sabba ca disa anuviloketi, asabhinca vacam bhasati "aggohamasmi lokassa, jetthohamasmi lokassa, setthohamasmi lokassa, ayamantima jati, natthidani punabbhavo"ti. 4- Tancassa gamanam tatham ahosi avitatham anekesam visesadhigamanam pubbanimittabhavena. Pathaviyanhi 5- so sampatijato ca samehi padehi patitthahi, idamassa catuiddhipadapatilabhassa pubbanimittam, uttarabhimukhabhavo pana sabbalokuttarabhavassa 6- pubbanimittam, sattapadavitiharo sattabojjhangaratanapatilabhassa @Footnote: 1 cha.buddhicariyaya 2 cha.Ma. amhakampi bhagava agatoti tathagato 3 pali. anuhiramane @4 Ma.u. 14/207/173 acchariyabbhutadhammasutta 5 cha.Ma. yanhi @6 Ma. sabbalokuttarapatilabhassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Pubbanimittam, "suvannadanda vitipatanti camara"ti 1- ettha vuttacamarukkhepo pana sabbatitthiyanimmathanassa pubbanimittam, setacchattadharanam arahattaphalavimuttidharavimala- setacchattapatilabhassa pubbanimittam, sabbadisaanuvilokanam sabbannutanavarananana- patilabhassa pubbanimittam, asabhivacabhasanam appativattiyavaradhammacakkappavattanassa pubbanimittam. Tatha ayam bhagavapi gato. Tancassa gamanam tatham ahosi avitatham tesanceva 2- visesadhigamanam pubbanimittabhavena. Tenahu porana:- "muhuttajatova gavampati yatha samehi padehi phusi vasundharam so akkami 3- satta padani gotamo setanca chattam anudharayum maru. Gantvana so satta padani gotamo disa vilokesi sama samantato atthangupetam giramabbhudirayi siho yatha pabbatamuddhanitthito"ti. Evam tatha gatoti tathagato. Athava yatha vipassi bhagava .pe. Yatha kassapo bhagava, ayampi bhagava tatheva nakkhammena kamacchandam pahaya gato, abyapadena byapadam, pahaya 4- alokasannaya thinamiddham, avikkhepena uddhaccakukkuccam, dhammavavatthanena vicikiccham pahaya gato, nanena avijjam padaletva gato, pamujjena aratim vinodetva, pathamajjhanena nivaranakavatam ugghatetva, dutiyajjhanena vitakkavicaravupasamam upasametva, 5- tatiyajjhanena pitim virajetva, catutthajjhanena sukhadukkham pahaya, akasanancayatanasamapattiya rupasannapatighasannananattasannayo samatikkamitva, @Footnote: 1 khu.su. 25/694/470 nalakasutta 2 cha.Ma. tesamyeva 3 cha.Ma.,i. vikkami @4 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati 5 cha.Ma.,i. vitakkavicaram vupasametva, @Si. vitakkavicaradhumam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Vinnanancayatanasamapattiya akasanancayatanasannam, akincannayatanasamapattiya vinnanancayatanasannam, nevasannanasannayatanasamapattiya akincannayatanasannam samatikkamitva gato. Aniccanupassanaya niccasannam pahaya, dukkhanupassanaya sukhasannam, anattanupassanaya attasannam, nibbidanupassanaya nandim, viraganupassanaya ragam, nirodhanupassanaya samudayam, upasamanupassanaya 1- adanam, khayanupassanaya ghanasannam, vayanupassanaya ayuhanam, viparinamanupassanaya dhuvasannam, animittanupassanaya nimittasannam, appanihitanupassanaya panidhim, sunnatanupassanaya abhinivesam, adhipannadhammavipassanaya saradanabhinivesam, yathabhutananadassanena sammohabhinivesam, adinavanupassanaya alayabhinivesam, patisankhanupassanaya appatisankham, vivattanupassanaya samyogabhinivesam, sotapattimaggena ditthekatthe kilese bhanjitva sakadagamimaggena olarike kilese pahaya, anagamimaggena anusahagate kilese samugghatetva, arahattamaggena sabbakilese samucchinditva gato. Evampi tatha gatoti tathagato. Katham tathalakkhanam agatoti tathagato? pathavidhatuya kakkhalalakkhanam 2- tatham avitatham, Apodhatuya paggharanalakkhanam, tejodhatuya unhalakkhanam, 3- vayodhatuya vitthambhanalakkhanam, akasadhatuya asamphutthalakkhanam, vinnanadhatuya vijananalakkhanam. Rupassa ruppanalakkhanam, vedanaya vedayitalakkhanam, sannaya sanjananalakkhanam, sankharanam abhisankharanalakkhanam, vinnanassa vijananalakkhanam. Vitakkassa abhiniropanalakkhanam, vicarassa anumajjanalakkhanam, pitiya pharanalakkhanam, sukhassa satalakkhanam, cittekaggataya avikkhepalakkhanam, phassassa phusanalakkhanam. @Footnote: 1 cha.Ma. patinissagganupassanaya 2 cha.Ma. kakkhalattalakkhanam 3 cha.Ma. unhattalakkhanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Saddhindriyassa adhimokkhalakkhanam, viriyindriyassa paggahalakkhanam, satindriyassa upatthanalakkhanam, samadhindriyassa avikkhepalakkhanam, pannindriyassa pajananalakkhanam. Saddhabalassa assaddhiye akampiyalakkhanam, viriyabalassa kosajje, satibalassa mutthasacce, samadhibalassa uddhacce, pannabalassa avijjaya akampiyalakkhanam. Satisambojjhangassa upatthanalakkhanam, dhammavicayasambojjhangassa pavicayalakkhanam, viriyasambojjhangassa paggahalakkhanam, pitisambojjhangassa pharanalakkhanam, passaddhi- sambojjhangassa upasamalakkhanam, samadhisambojjhangassa avikkhepalakkhanam, upekkha- sambojjhangassa patisankhanalakkhanam. Sammaditthiya dassanalakkhanam, sammasankappassa abhiniropanalakkhanam, sammavacaya pariggahalakkhanam, sammakammantassa samutthanalakkhanam, sammaajivassa vodanalakkhanam, sammavayamassa paggahalakkhanam, sammasatiya upatthanalakkhanam, sammasamadhissa avikkhepalakkhanam. Avijjaya annanalakkhanam, sankharanam cetanalakkhanam, vinnanassa vijananalakkhanam, namassa namanalakkhanam, rupassa ruppanalakkhanam, salayatanassa ayatanalakkhanam, phassassa phusanalakkhanam, vedanaya vedayitalakkhanam, tanhaya hetulakkhanam, upadanassa gahanalakkhanam, bhavassa ayuhanalakkhanam, jatiya nibbattilakkhanam, jaraya jiranalakkhanam, maranassa cutilakkhanam. Dhatunam sunnatalakkhanam, ayatananam ayatanalakkhanam, satipatthananam upatthana- lakkhanam, sammappadhananam padahanalakkhanam, iddhipadanam ijjhanalakkhanam, indriyanam adhipatilakkhanam, balanam akampiyalakkhanam, bojjhanganam niyyanalakkhanam, maggassa hetulakkhanam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Saccanam tathalakkhanam, samathassa avikkhepalakkhanam, vipassanaya anupassanalakkhanam, samathavipassananam ekarasalakkhanam, yuganaddhanam anivattanalakkhanam. Silavisuddhiya samvaralakkhanam, cittavisuddhiya avikkhepalakkhanam, ditthivisuddhiya dassanalakkhanam. Khaye nanassa samucchedalakkhanam, anuppade nanassa passaddhilakkhanam. Chandassa mulalakkhanam, manasikarassa samutthanalakkhanam, phassassa samodhanalakkhanam, vedanaya samosaranalakkhanam, samadhissa pamukhalakkhanam, satiya adhipateyyalakkhanam, pannaya taduttarilakkhanam, vimuttiya saralakkhanam, amatogadhassa nibbanassa pariyosanalakkhanam tatham avitatham. Evam tathalakkhanam, nanagatiya agato avirajjitva 1- pattoti 2- tathagato. Evam tathalakkhanam agatoti tathagato. Katham tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato? tathadhamma nama cattari Ariyasaccani. Yathaha "cattarimani bhikkhave tathani avitathani anannathani. Katamani cattari? `idam dukkhan'ti bhikkhave tathametam avitathametam anannathametan"ti 3- vittharo. Tani ca bhagava abhisambuddho, tasma tathanam abhisambuddhatta tathagatoti vuccati. Abhisambuddhattho hi ettha gatasaddo. Apica jaramaranassa jatipaccaya sambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho .pe. Sankharanam avijjapaccaya sambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho. Tatha avijjaya sankharanam paccayattho, sankharanam vinnanassa paccayattho .pe. Jatiya jaramaranassa paccayattho tatho avitatho anannatho. Tam sabbam bhagava abhisambuddho. Tasmapi tathanam abhisambuddhatta tathagatoti vuccati. Evam tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato. @Footnote: 1 cha.Ma. avirajjhitva 2 cha.Ma. patto anuppattoti 3 sam.Ma. 19/1090/375 tathasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Katham tathadassitaya tathagato? bhagava yam sadevake loke sadevamanussaya pajaya aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam cakkhudvare apatham agacchantam ruparammanam nama atthi, tam sabbakarato janati passati. Evam janata passata ca tena tam itthanitthadivasena va ditthasutamutavinnatesu labbhamanakapadavasena va "katamantam rupam rupayatanam, yam rupam catunnam mahabhutanam upadaya vannibha sanidassanam sappatigham nilam pitakan"tiadina 1- nayena anekehi namehi terasahi varehi dvipannasaya nayehi vibhajjamanam tathameva hoti, vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisupi apathamagacchantesu saddadisu. Vuttancetam bhagavata "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham abbhannasim, tam tathagatassa viditam, tam tathagate na upatthasi"ti. 2- Evam tathadassitaya tathagato. Tathagatoti padasambhavo veditabbo. Katham tathavaditaya tathagato? yam rattim bhagava bodhimande aparajitapallanke Nisinno tinnam maranam matthakam madditva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho, yanca rattim yamakasalanam antare anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, etthantare pancacattalisavassaparimanakale pathamabodhiyapi majjhimabodhiyapi pacchimabodhiyapi yam bhagavata bhasitam suttam geyyam .pe. Vedallam, sabbantam atthato ca byanjanato ca anupavajjam anunamadhikam sabbakaraparipunnam ragamadanimmadanam dosamohamadanimmadanam, natthi tattha valaggamattampi avakkhalitam, 3- sabbantam ekamuddikaya lancitam viya ekanaliya mitam viya ekatulaya tulitam viya ca tathameva hoti avitatham. Tenaha "yanca cunda rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhati, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati, yam etasmim antare bhasati lapati niddisati, sabbantam tatheva ca hoti, no annatha. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 4- Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evam tathavaditaya tathagato. @Footnote: 1 abhi.sam. 34/616/188 rupakanda 2 cha.Ma. tathagato, @an.catukka. 21/24/29 kalakaramasutta 3 Ma. pakkhalitam @4 di.pa. 11/188/117 panhabyakarana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Apica agadanam agado, vacananti attho. Tatho aviparito agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti evameva tasmim atthe padasandhi 1- veditabba. Katham tathakaritaya tathagato? 2- bhagava hi yam vacam bhasati, tatheva kayena Karoti. 2- Bhagavato hi vacaya kayo anulometi kayassapi vaca, tasma yathavadi tathakari yathakari tathavadi ca hoti. Evambhutassa cassa yatha vaca, kayopi tathagato, pavattoti attho. Yatha ca kayo, vacapi tatha gatati tathagato. Tenevaha "yathavadi bhikkhave tathagato tathakari, yathakari tathavadi. Iti yathavadi tathakari, yathakari tathavadi. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 3- Evam tathakaritaya tathagato. Katham abhibhavanatthena tathagato? upari bhavaggam hettha avecim pariyantikam 4- katva Tiriyam aparimanasu lokadhatusu sabbasatte abhibhavati silenapi samadhinapi pannayapi vimuttiyapi, na tassa tula va pamanam va atthi, atulo appameyyo anuttaro rajarajo 5- devadevo sakkanam atisakko brahmanam atibrahma. Tenaha "sadevake bhikkhave loke .pe. Sadevamanussaya tathagato abhibhu anabhibhuto annadatthudaso vasavatti. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 3- Tatreva padasandhi 6- veditabba:- agado viya agado. 7- Ko panesa? desanavilaso ceva punnussayo ca. Teneva 8- mahanubhavo bhisakko dibbagadena sappe viya sabbaparappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti sabbalokabhibhavanena tatho aviparito desanavilaso ceva punnussayo ca agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti veditabbo. Evam abhibhavanatthena tathagato. @Footnote: 1 cha.Ma. padasiddhi 2-2 ka. ime patha na dissanti 3 an.catukka. 21/23/28 @loksutta 4 cha.Ma. pariyantam 5 Ma. rajatiraja 6 cha.Ma. tatrevam padasiddhi @7 cha.Ma.,i. agado viya agado 8 cha.Ma. tena hesa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Apica tathaya gato, tatham gatotipi tathagato, gatoti avagato atito patto patipannoti attho. Tattha sakalam lokam tiranaparinnaya tathaya gato avagatoti tathagato. Lokasamudayam pahanaparinnaya tathaya gato atitoti tathagato, lokanirodham sacchikiriyaya tathaya gato pattoti tathagato, lokanirodhagaminipatipadam tatham gato patipannoti tathagato. Tena yam vuttam bhagavata:- "loko bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasma tathagato visamyutto. Lokasamudayo bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasamudayo tathagatassa pahino. Lokanirodho bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokanirodho tathagatassa sacchikato. Lokanirodhagamini patipada bhikkhave tathagatena abhisambuddha, lokanirodhagaminipatipada tathagatassa bhavita. Yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sabbantam tathagatena abhisambuddham. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Tassa evampi attho veditabbo. Idampi tathagatassa tathagatabhavadipane mukhamattameva, sabbakarena pana tathagatova tathagatassa tathagatabhavam vanneyya. Araham sammasambuddhoti padadvaye pana arakatta, arinam arananca hatatta, paccayadinam arahatta, papakarane rahabhavati imehi tava karanehi arahanti veditabbo. Samma samanca sabbadhammanam buddhatta pana sammasambuddhoti. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam padadvayam visuddhimagge 2- buddhanussati vannanayam bhasitanti. [171] Dutiye patubhavoti uppatti nipphatti. Dullabho lokasminti imasmim sattaloke dullabho paramadullabho. Kasma dullabhoti? ekavaram danaparamim puretva buddhena bhavitum na sakka, dve vare dasa vare visati vare pannasa vare varasatam varasahassam varasatasahassam varakotisatasahassam danaparamim puretva buddhena @Footnote: 1 an.catukka. 21/23/28 lokasutta 2 visuddhi. 1/251 chaanussatiniddesa (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Bhavitum na sakka. Tatha ekadivasam dve divase dasa divase visati divase pannasa divase divasasatam divasasahassam divasasatasahassam divasakotisatasahassam. Ekamasam dve mase .pe. Masakotisatasahassam. Ekasamvaccharam dve samvacchare .pe. Samvaccharakotisatasahassam. Ekakappam dve kappe .pe. Kappakotisatasahassam. Kappanam ekam asankhyeyyam dve asankhyeyyani tini asankhyeyyani danaparamim puretva buddhena bhavitum na sakka. Silaparaminekkhammaparami .pe. Upekkhaparamisupi eseva nayo. Pacchimakotiya pana kappasatasahassadhikani cattari asankhyeyyani dasa paramiyo puretva buddhena bhavitum sakkati imina karanena dullabho hoti. 1- [172] Tatiye acchariyamanussoti acchariyo manusso. Acchariyoti andhassa pabbatarohanam viya niccam na hotiti attho. Ayam tava saddanayo. Ayam pana atthakathanayo:- accharayoggoti acchariyo, accharam paharitva passitabboti attho. Apica "tathagatassa bhikkhave arahato sammasambuddhassa patubhava cattaro acchariya abbhutadhamma patubhavanti"ti 2- evamadihi anekehi acchariyabbhutadhammehi samannagatattapi acchariyamanusso. Acinnamanussotipi acchariyamanusso. Abhiniharassa hi sampadake atthadhamme samodhanetva ekabuddhassa sammukhe mahabodhimande manasam bandhitva nisajjanam 3- nama na annassa kassaci acinnam, sabbannubodhisattasseva acinnam. Tatha buddhanam santike byakaranam labhitva anivattakena hutva viriyadhitthanam adhitthaya buddhakarakadhammanam puranampi na annassa kassaci acinnam, sabbannubodhisattasseva acinnam. Tatha paramiyo gabbham ganhapetva vessantarattabhavasadise attabhave thatva sabbalankarapatimanditanam hatthinam satta satani assanam satta sataniti evam sattasatakam mahadanam datva jalikumarasadisam puttam kanhajinasadisam dhitaram maddidevisadisam bhariyanca danamukhe @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 an.catukka. 21/127/148 pathamatathagataacchariyasutta @3 Si.,Ma. nipajjanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Niyyadetva yavatayukam thatva dutiye attabhave tusitabhavane patisandhigahanampi na annassa kassaci acinnam, sabbannubodhisattasseva acinnam. Tusitabhavane 1- yavatayukam thatva devatanam ayacanam sampaticchitva pancamahavilokanam viloketva satassa sampajanassa tusitapura cavitva mahabhogakule patisandhigahanampi na annassa kassaci acinnam, sabbannubodhisattasseva acinnam. Tatha patisandhigahanadivase dasasahassilokadhatukampanampi, satassa sampajanassa matukucchiyam nivasopi, satassa sampajanassa matukucchito nikkhamanadivasepi dasasahassilokadhatukampanampi, satassa sampajanassa matukucchiyam nivasopi, satassa sampajanassa matukucchito nikkhamanadivasepi dasasahassilokadhatukampanampi, sampatijatassa sattapadavitiharagamanampi, dibbasetacchattadharanampi, dibbavalavijanukkhepopi, sabbadisasu sihavilokanam viloketva attana patisamam kanci sattam adisva "aggohamasmi lokassa"ti evam sihanadanadanampi, paripakagate nane mahasampattim pahaya mahabhinikkhamanam, mahabodhimande pallankena nisinnassa maravijayam adim katva pubbenivasanussatidibbacakkhuvisodhanam katva paccusasamaye sabbannutananagunarasipatividdhakkhane dasasahassilokadhatukampanampi, pathamadhammadesanaya uttaram 2- tiparivattam dhammacakkappavattanampiti evamadi sabbam na annassa kassaci acinnam, sabbannubuddhasseva acinnam. Evam acinnamanussotipi acchariyamanussotipi acchariyamanusso. [173] Catutthe kalakiriyati ekasmim kale pakata kiriyati kalakiriya. Tathagato hi pancacattalisa vassani thatva tini pitakani panca nikaye navangasatthusasanam caturasitidhammakkhandhasahassani pakasetva mahajanam nibbananinnam nibbanaponam katva yamakasalanamantare nipanno bhikkhusamgham amantetva appamadena ovaditva sato sampajano anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Ayamassa kalakiriya 3- yavajjakala 4- pakatati etasmim 5- kale pakata kiriyati kalakiriya. @Footnote: 1 cha.Ma. tusitapure 2 cha.Ma. anuttaram 3 cha.Ma.,i. kiriya 4 cha.Ma. yavajjatana @5 cha.Ma. ekasmim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Anutappa 1- hotiti anutapakara hoti. Tattha cakkavattiranno kalakiriya ekacakkavale devamanussanam anutapakara hoti. Buddhanam kalakiriya dasasahassacakkavale 2- devamanussanam anutapakara hoti. Tena vuttam "bahuno janassa anutappa hoti"ti. [174] Pancame adutiyoti dutiyakassa 3- buddhassa abhava adutiyo. Cattaro hi buddha sutabuddho catusaccabuddho paccekabuddho sabbannubuddhoti. Tattha bahussuto bhikkhu sutabuddho nama. Khinasavo catusaccabuddho nama. Kappasatasahassadhikani dve asankhyeyyani paramiyo puretva samam patividdhapaccekabuddhanano paccekabuddho nama. Kappasatasahassadhikani cattari va attha va solasa va asankhyeyyani paramiyo puretva tinnam maranam matthakam madditva patividdhasabbannutanano sabbannubuddho nama. Imesu catusu buddhesu sabbannubuddhova adutiyo nama. Na hi tena saddhim anno sabbannubuddho nama uppajjati. Asahayoti attabhavena va patividdhadhammehi va sadiso sahayo nama assa natthiti asahayo. "laddhasahayo kho pana so bhagava sekkhasekkhananneva 4- patipadanan"ti imina pariyayena 5- sekkhasekkha buddhanam 6- sahaya nama honti. Appatimoti patima vuccati attabhavo, tassa attabhavasadisa anna patima natthiti appatimo. Yapi ca manussa suvannarajatadimaya patima karonti, tasu valaggamattampi okasam tathagatassa attabhavasadisam katum samattho nama natthiti sabbatthapi appatimo. Appatisamoti attabhavenevassa patisamo nama koci natthiti appatisamo. Appatibhagoti yena tathagatena 7- "cattaro satipatthana"tiadina nayena dhamma desita, tena puna "cattaro 8- satipatthana, tayo va panca va"tiadina nayena @Footnote: 1 Si. anutappa 2 cha.Ma....cakkavalesu 3 cha.Ma. dutiyassa @4 Si.,i.,cha.Ma. sekhananceva 5 cha.Ma.,i. imina pana pariyayena 6 cha.Ma. sekhasekha @buddhanam, i. sekhasekhabuddhanam 7 cha.Ma.,i. ye tathagatena 8 cha.Ma.,i. tesu na @cattaro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Patibhagam katum samattho nama natthiti appatibhago. Appatipuggaloti anno koci "aham buddho"ti evam patinnam datum samattho nama puggalo 1- natthiti appatipuggalo. Asamoti appatipuggalattava sabbasattehi asamo. Asamasamoti asama vuccanti atitanagata sabbannubuddha, tehi asamehi samoti asamasamo. Dvipadanam 2- aggoti sammasambuddho apadanam dvipadanam catuppadanam bahup- padanam rupiarupisanniasanninevasanninasannisattanam aggova, kasma idha dvipadanam aggoti vutto? setthataravasena. Imasmim hi loke settho nama uppajjamano apadacatuppadabahuppadesu nuppajjati, dvipadesuyeva uppajjati. Kataradvipadesuti? manussesu ceva devesu ca. Manussesu ca 3- uppajjamano tisahassimahasahassilokadhatum vase vattetum samattho buddho hutva uppajjati. Devesu uppajjamano dasasahassiloka- dhatuvasavatti mahabrahma hutva uppajjati. So tassa kappiyakarako va aramiko va sampajjati. Iti tatopi setthataravaseneva 4- dvipadanam aggoti vutto. [175-186] Chatthadisu ekapuggalassa bhikkhave patubhava mahato cakkhussa patubhavo hotiti bhikkhave ekapuggalassa tathagatassa arahato sammasambuddhassa patubhavena mahantassa cakkhussa patubhavo hoti. Tasmim puggale patubhute tampi patubhutameva hoti, na vina tassa patubhavena patubhavati. Patubhavoti uppatti nipphatti. Katamassa cakkhussati? pannacakkhussati. Kivarupassati? sariputtat- therassa vipassanapannasadisassa mahamoggallanattherassa samadhipannasadisassati. Alokadisupi eseva nayo. Ubhinnam aggasavakanam pannaalokasadisoyevati ettha 5- aloko, pannaobhasasadisoyeva ca 6- obhaso adhippeto. "mahato cakkhussa, mahato alokassa, mahato obhasassa"ti imani tinipi 7- lokiyalokuttaramissakani kathitaniti veditabbani. @Footnote: 1 cha.Ma. katum samattho puggalo 2 pali.,Si.,i. dipadanam 3 cha.Ma.,i. ayam saddo na @dissati 4 cha.Ma.,i. setthataravasenesa 5 cha.Ma....sadisoyeva hi ettha 6 cha.Ma. ayam @saddo na dissati 7 cha.Ma.,i. imani ca pana tinipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Channam anuttariyananti uttarivirahitanam 1- channam uttamadhammanam. Tattha dassananuttariyam savananuttariyam labhanuttariyam sikkhanuttariyam paricariyanuttariyam anussatanuttariyanti imani cha anuttariyani. Imesam patubhavo hotiti attho. Ayasma hi anandatthero sayam patam tathagatam cakkhuvinnanena datthum labhati, idam dassananuttariyam. Annopi sotapanno va sakadagami va anagami va anandatthero viya tathagatam dassanaya labhati, idampi dassananuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalam dassanaya labhitva tam dassanam vaddhetva sotapattimaggam papeti, idam dassanameva nama, muladassanam pana dassananuttariyam nama. Anandatthero viya ca abhinham 2- dasabalassa vacanam sotavinnanena sotum labhati, idam savananuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya tathagatassa vacanam savanaya labhanti, idampi savananuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya tathagatassa vacanam sotum labhitva tam savanam vaddhetva sotapattimaggam papeti, idam savanameva nama, mulasavanam pana savananuttariyam nama. Anandatthero viya 3- dasabale saddham patilabhati, idam labhanuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya dasabale saddhapatilabham labhitva 4- patilabham patilabhanti, 5- idampi labhanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabale saddhapatilabham labhitva tam labham vaddhetva sotapattimaggam papeti, ayam labhoyeva nama, mulalabho pana labhanuttariyam nama. Anandatthero viya ca dasabalassa sasane tisso sikkha sikkhati, idam sikkhanuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya dasabalassa sasane @Footnote: 1 cha.Ma.,i. uttaritaravirahitanam 2 cha.Ma.,i. anandattheroyeva ca abhikkhanam @3 cha.Ma.,i. anandattheroyeva ca. evamuparipi 4 cha.Ma.,i. labhanti @5 cha.Ma.,i. patilabham patilabhantiti ime patha na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Tisso sikkha sikkhanti, idampi sikkhanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalassa sasane tisso sikkha sikkhitva ta sikkha vaddhetva sotapattimaggam papeti, ayam sikkhayeva nama, mulasikkha pana sikkhanuttariyam nama. Anandatthero viya ca abhinham dasabalam paricarati, idam paricariyanuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya abhinham dasabalam paricaranti, idampi paricariyanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalam paricaritva tam paricariyam vaddhetva sotapattimaggam papeti, ayam paricariyayeva nama, mulaparicariya pana paricariyanuttariyam nama. Anandatthero viya ca dasabalassa lokiyalokuttaragune anussarati, idam anussatanuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya dasabalassa lokiyalokuttaragune anussaranti, idampi anussatanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalassa lokiyalokuttaragune anussaritva tam anussatim vaddhetva sotapattimaggam papeti, ayam anussatiyeva nama, mulanussati pana anussatanuttariyam nama. Imani cha anuttariyani, imesam patubhavo hoti. Imani ca pana cha anuttariyani lokiyalokuttaramissakani kathitaniti veditabbani. Catunnam patisambhidanam sacchikiriya hotiti catasso hi patisambhidayo atthapatisambhida dhammapatisambhida niruttipatisambhida patibhanapatisambhidati. Tattha atthesu nanam atthapatisambhida, dhammesu nanam dhammapatisambhida, atthadhammaniruttabhilape nanam niruttipatisambhida, nanesu nanam patibhanapatisambhida. Ayamettha sankhepo, vittharo panetasam abhidhamme 1- agatoyeva. Imasam catassannam patisambhidanam buddhuppade paccakkhakiriya hoti, na vina buddhuppada. Etasam sacchikiriya hotiti attho. 2- Imapi lokiyalokuttarava kathitati veditabba. @Footnote: 1 abhi.vi. 35/718/359 patisambhidavibhanga 2 cha.Ma.,i. sacchikiriyati attho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Anekadhatupativedhoti "cakkhudhatu rupadhatu"tiadinam attharasannam dhatunam buddhuppadeyeva pativedho hoti, na vina buddhuppadenati attho. Nanadhatu- pativedho hotiti ettha ima ca 1- attharasa dhatuyo nanasabhavato nanadhatuyoti veditabba. Yo panetasam "nanasabhava ettha"ti 2- evam nanakaranato 3- pativedho, ayam nanadhatupativedho nama. Vijjavimuttiphalasacchikiriyati ettha vijjati phalananam, vimuttiti tadavasesa sotapattiphalasampayutta 4- dhamma. Sotapattiphalasacchikiriyati sototi pathamamaggo, tena sotena pattabbam phalanti 5- sotapattiphalam. Sakadagamiphaladini pakataneva. [187] Anuttaranti niruttaram. 6- Dhammacakkanti setthacakkam. Cakkasaddo hesa:- "catubbhi atthajjhagama atthabhi ceva 7- solasa solasabhi ca battimsa 8- atriccham cakkamasado icchahatassa posassa cakkam bhamati matthake"ti 9- ettha urucakke. 10- "cakkasamarulha janapada pariyayanti"ti 11- ettha iriyapathacakke. "athakho so bhikkhave rathakaro yantam cakkam chahi masehi nitthitam, tam pavattesi"ti 12- ettha darucakke. "addasa kho dono brahmano bhagavato padesu cakkani sahassarani"ti 13- ettha lakkhanacakke. "cattarimani bhikkhave cakkani, yehi samannagatanam devamanussanam catucakkam pavattati"ti 14- ettha sampatticakke. "dibbam cakkaratanam patubhavati"ti 15- ettha ratanacakke. Idha pana dhammacakke agato. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. nanadhatupativedhoti ettha imava 2 cha.Ma.,i. etati @3 cha.Ma.,i. nanakaranato 4 cha.Ma. phasasampayutta, i. phalasampayuttaka @5 Si.,i. pavattaphalanti 6 Ma. anuttariyam 7 cha.Ma. atthahipi ca, i. itthahi ca @8 ka. chattimsa 9 khu.ja. 27/104/34 mittavindajataka (sya) 10 Ma. khuracakke @11 an.tika. 20/63/174 bhayasutta, an.pancaka. 22/54/75 nivaranavagga (sya) @12 an.tika. 20/15/106 sacetanasutta 13 an.catukka. 21/36/42 donasutta @14 an.catukka. 21/31/37 cakkasutta 15 di.Ma. 10/243/150 cakkaratana, Ma.u. @14/256/223 balapanditasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Pavattitanti ettha ca dhammacakkam abhiniharati nama, abhinihatam nama, uppadeti nama, uppaditam nama, pavatteti nama, pavattitam namati ayam pabhedo veditabbo. Kuto patthaya dhammacakkam abhiniharati namati? yada sumedhabrahmano hutva kamesu Adinavam nekkhammeva 1- anisamsam disva sattasatakamahadanam 2- datva isipabbajjam pabbajitva panca abhinna attha samapattiyo nibbattesi, tato patthaya dhammacakkam abhiniharati nama. Kuto patthaya abhinihatam namati? yada attha dhamme samodhanetva Dipankarapadamule mahabodhimandatthaya manasam bandhitva "byakaranamaladdha na vutthahissami"ti viriyadhitthanam adhitthaya nipanno dasabalassa santika byakaranam labhi, tato patthaya dhammacakkam abhinihatam nama. Kuto patthaya uppadeti namati? tato patthaya danaparamim purentopi Dhammacakkam uppadeti nama. Silaparamim purentopi .pe. Upekkhaparamim purentopi dhammacakkam uppadeti nama. Dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyo purentopi, panca mahapariccage pariccajantopi, natatthacariyam purentopi dhammacakkam uppadeti nama. Vessantarabhave thatva sattasatakamahadanam datva puttadaram danamukhe niyyadetva 3- paramikutam gahetva tusitapure nibbattitva tattha yavatayukam thatva devatahi ayacito patinnam datva pancamahavilokanam vilokentopi dhammacakkam uppadetiyeva nama. Matukucchiyam patisandhim ganhantopi, patisandhikkhane dasasahassacakkavalam kampentopi, matukucchito nikkhantadivase tatheva lokam kampentopi, sampatijato sattapadani gantva "aggohamasmi"ti sihanadam nadantopi, ekunatimsa samvaccharani agaramajjhe vasantopi, mahabhinikkhamanam nikkhamantopi, anomanaditire pabbajantopi, mahapadhane cha vassani viriyam karontopi, sujataya dinnam madhupayasam bhunjitva @Footnote: 1 cha.Ma.,i. nekkhamme ca 2 Si.,i. sattaham mahadanam 3 cha.Ma. niyyatetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Suvannapatim nadiya pavahetva sayanhasamaye bodhimandavaram gato 1- puratthimalokadhatum olokento nisiditva suriye dharamaneyeva marabalam vidhametva pathamayame pubbenivasam anussarantopi, majjhimayame dibbacakkhum visodhentopi, paccusakale samanantare paccayakaram sammasitva sotapattimaggam pativijjhantopi, sotapattiphalam sacchikarontopi, sakadagamimaggam sakadagamiphalam anagamimaggam anagamiphalam sacchikarontopi, arahattamaggam pativijjhantopi dhammacakkam uppadetiyeva nama. Arahattaphalakkhane pana teneva ca dhammacakkam uppaditam nama. Buddhanam hi sakalo gunarasi 2- arahattaphaleneva saddhim ijjhati. Tasma tena tasmim khane dhammacakkam uppaditam nama hoti. Kada pavatteti nama? bodhimande sattasattaham vitinametva isipatane Migadaye annakondannattheram kayasakkhim katva dhammacakkappavattanasuttantam desento dhammacakkam pavatteti nama. Yada pana annakondannattherena dasabalassa desananananubhavanibbattam savanam labhitva sabbapathamam dhammo adhigato, tato patthaya dhammacakkam pavattitam nama hotiti veditabbam. 3- Dhammacakkanti cetam desanananassapi namam pativedhananassapi. Tesu desanananam lokiyam, pativedhananam lokuttaram. Kassa desanananam pativedhanananti 4- ? na annassa kassaci, sammasambuddhasseva desananananca pativedhananancati veditabbam. Sammadevati hetuna nayeneva 5- karaneneva. Anuppavattetiti yatha purato gacchantassa pacchato gacchanto tam anugacchati nama, evam pathamataram satthara pavattitam thero anuppavatteti nama. Katham? sattha hi "cattarome bhikkhave satipatthana, @Footnote: 1 cha.Ma.,i......varagato 2 cha.Ma. sakalalokiyalokuttaragunarasi, i. sakalagunarasi @3 i. natabbam 4 cha.Ma.,i. desanapativedhanananti 5 cha.Ma. nayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Katame cattaro"ti kathento dhammacakkam pavatteti nama, dhammasenapati sariputtat- theroyeva 1- "cattarome avuso satipatthana"ti kathento dhammacakkam anuppavatteti nama. Sammappadhanadisupi eseva nayo. Na kevalanca bodhipakkhiyadhammesu, "cattarimani bhikkhave ariyasaccani, cattarome bhikkhave ariyavamsa"tiadisupi eseva nayo netabbo. 2- Evam sammasambuddho dhammacakkam pavatteti nama, thero dasabalena pavattitam dhammacakkam anuppavatteti nama. Evam dhammacakkam anuppavattentena pana therena dhammo desitopi pakasitopi satthara desito pakasitova hoti. Yo koci 3- bhikkhu va bhikkhuni va upasako va upasika va devo va sakko va maro va brahma va dhammam desetu, sabbo 4- so satthara desito pakasito nama hoti, sesajano pana lekhaharakapakkhe 5- thitova nama hoti. Katham? yatha hi ranna dinnam pannam vacetva tam kammam karonti, yena kenaci tathakaritampi ranna karitanti pavuccati. 6- Maharaja viya hi sammasambuddho. Rajapannam viya tepitakam buddhavacanam. Pannadanam viya tepitakena nayamukhadanam 7- pannam vacetva kammanam 8- karanam viya catassannam 9- parisanam attano balena buddhavacanam ugganhapetva 10- paresam desana pakasana. Tattha yatha pannam vacetva yena kenaci katampi karitampi tam kammam ranna karitameva hoti, evameva yena kenaci desitopi pakasitopi dhammo sattharava desito pakasito nama hotiti veditabbo. Sesam sabbattha uttanatthamevati. Ekapuggalavannana nitthita. Terasamo vaggo. @Footnote: 1 cha.Ma. sariputtattheropi, i. sariputtatthero teyeva 2 cha.Ma.,i. adisupi ayam @nayo netabbova 3 cha.Ma.,i. yo hi koci 4 cha.Ma.,i. desetu pakasetu, sabbo @5 Si.,i. lekhaharakapakkhe nayamukhadane 6 cha.Ma. 1/187/96 thokam visadisam @7 cha.Ma.,i. tepitake nayamukhadanam 8 cha.Ma. tamtamkammanam, i. vacetva vacetva @kammanam 9 cha.Ma. catunnam, i. karanam viya catunnam 10 cha.Ma.,i. ugganhitva


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 86-111. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=2013&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=2013&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=139              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=585              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=572              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=572              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]