ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

                          14. Etadaggavagga
                            1. Pathamavagga
                          etadaggapadavannana
      [188] Etadaggesu pathamavaggassa pathame etadagganti etam aggam. Ettha
ca ayam aggasaddo adikotikotthasasetthesu dissati. "ajjatagge samma dovarika
avarami dvaram niganthanam niganthinan"tiadisu 1- hi adimhi dissati. "teneva
angulaggena tam angulaggam paramaseyya, 2-  ucchuggam veluggan"tiadisu kotiyam.
"ambilaggam va madhuraggam va tittaggam va, 3-  anujanami bhikkhave viharaggena va
parivenaggena va bhajetun"tiadisu 4- kotthase. "yavata bhikkhave satta apada va
.pe. Tathagato tesam aggamakkhayati"tiadisu 5- setthe. Svayamidha kotiyampi vattati
setthepi. Te hi thera attano attano setthatthane 6- kotibhutati agga
setthabhutatipi. Tasma etadagganti esa koti eso setthoti ayamettha attho. Eseva
nayo sabbasuttesu.
      Ayanca etadagge sannikkhepo nama catuhi karanehi labbhati atthuppattito
agamanato cinnavasito gunatirekatoti. Ettha koci thero ekena karanena
etadaggatthanam labhati, koci dvihi, koci tihi, koci sabbeheva catuhipi ayasma
sariputtatthero viya. So hi atthuppattitopi mahapannataya etadaggatthanam labhi
agamanadihipi. Katham? ekasmim hi samaye sattha jetavanamahavihare viharanto
gandambarukkhamule titthiyamathanam 7- yamakapatihariyam dassetva "atitabuddha
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/70/47 upalivadasutta  2 abhi.ka. 37/1073/343 paccupannananakatha
@3 sam.Ma. 19/374/131 sudasutta  4 pali. gahetum, vi.cu. 7/318/89
@5 an.catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308 aggappasadasutta  6 cha.Ma.,i. thane
@7 cha.Ma. kandambarukkhamule titthiyamaddanam
Yamakapatihariyam katva kaham nu kho vassam upagacchanti"ti 1- avajjento "tavatimsabhava-
ne"ti natva dve padantarani dassetva tatiyena padena tavatimsabhavane paccutthasi. Sakko
devaraja bhagavantam disva pandukambalasilato utthaya saddhim devaganehi paccuggamanam
agamasi. Deva cintayimsu "sakko devaraja devaganaparivuto satthiyojanayamaya
pandukambalasilayam nisiditva mahasampattim anubhavati, buddhanam nama nisinnakalato
patthaya na sakka annena ettha hatthampi thapetun"ti. Satthapi tattha nisinno 2- tesam
cittavaram natva mahapamsukuliko viya mundapithakam 3- sabbameva pandukambalasilam
avattharitva nisidi. Evam nisidanto pana attano sariram mahantam katva mapesi,
pandukambalam 4- va khuddakam akasiti na sallakkhetabbam. Acinteyyo hi buddhavisayo.
Evam nisinno pana mataram kayasakkhim katva dasasahassacakkavaladevatanam "kusala dhamma
akusala dhamma"tiadikam abhidhammapitakam desetum araddhoti. 5-
      Patihariyatthanepi sabba dvadasayojanika parisa anuruddham upasankamitva
"kaham bhante dasabalo thito"ti pucchimsu. 6-  Tavatimsabhavane pandukambalasilayam vassam
upagantva abhidhammapitakam desetum araddhoti. 7-  Bhante na mayam sattharam
adisva gamissama, kada sattha agamissatiti satthu agamanakalam janathati.
Mahamoggallanattherassa bharam karotha, so buddhanam santikam gantva sasanam
aharissatiti. Kimpana therassa tattha gantum balam natthiti? atthi, visesavantanampana
visesam passantuti evamaha. Mahajano mahamoggallanattheram upasankamitva satthu sasanam
gahetva agamanatthaya yaci. Thero passantasseva mahajanassa 8- mahapathaviyam nimujjitva
antosineruna gantva sattharam vanditva aha "bhante mahajano tumhakam  dassanakamo,
agamanadivasam vo janitum icchati"ti. Tenahi "ito temasaccayena sankassanagaradvare
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. kaham nu kho purimabuddha yamakapatihariyam katva vassam upagacchantiti
@2 Si.,i. nisidantova  3 Si.,i.,Ma. khuddapithakam  4 cha.Ma.,i. pandukambalasilam
@5 cha.Ma....akusala dhamma abyakata dhammati abhidhammapitakam desesi,
@i....abhidhammapitakam desesi  6 cha.Ma. gatoti pucchi  7 cha.Ma. abhidhammakatham
@desetum gatoti  8 cha.Ma. passanteyeva mahajane
Passatha"ti 1- vadehiti. Thero bhagavato sasanam aharitva mahajanassa kathesi. Mahajano
tattheva temasam khandhavaram bandhitva vasi. Cullaanathapindiko dvadasayojanaya
parisaya temasam yagubhattam adasi. 2-
      Satthapi sattappakaranani desetva manussalokam agamanatthaya akappam
dassesi. Sakko devaraja vissukammam 3- amantetva tathagatassa otaranatthaya sopanam
mapetum anapesi. So ekato suvannamayam ekato rajatamayam sopanam mapetva
majjhe manimayam mapesi. Sattha manimaye sopane thatva "mahajano mam passatu"ti
adhitthasi. Attano anubhavena "mahajano avicimahanirayam passatu"ti adhitthasi.
Nirayadassanena cassa uppannasamvegam 4- natva devalokam dassesi. Athassa otarantassa
mahabrahma chattam dharesi, sakko devaraja pattam 5- ganhi, suyamo devaraja
dibbavalavijanim viji, pancasikho gandhabbadevaputto beluvapanduvinam samapannasaya
tantiya 6- mucchanahi mucchitva 7- vadento purato otari. Buddhanam pathaviyam
patitthitakale "aham pathamam vandissami, aham pathamam vandissami"ti mahajano
adhitthasi. 8- Saha mahapathaviakkamanena pana bhagavato neva mahajano na asitimahasavaka
pathamam vandanam sampapunimsu, dhammasenapati sariputtattheroyeva pana sampapuni.
      Atha sattha dvadasayojanaya parisaya antare "therassa pannanubhavam
janatu"ti 9- puthujjanapancakam panham arabhi. Pathamam lokiyamahajano sallakkhessatiti
puthujjanapanham pucchi. Ye ye sallakkhimsu, te te kathayimsu. Dutiyam puthujjanavisayam
atikkamitva sotapattimagge panham pucchi. Puthujjana tunhi ahesum, sotapannava
kathayimsu. Tato sotapannanam visayam atikkamitva sakadagamimagge panham pucchi.
Sotapanna tunhi ahesum, sakadagaminova kathayimsu. Tesampi visayam atikkamitva
@Footnote: 1 cha.Ma. passathatissa  2 cha.Ma. adasi  3 cha. vissakammam, Ma. visukammam
@4 cha.Ma.,i. uppannasamvegatam  5 Si.,i. pattacivaram  6 cha.Ma.,i. ayam patho na
@dissati  7 Si.,i. mucchetva  8 cha.Ma. atthasi  9 cha.Ma. janantuti
Anagamimagge panham pucchi. Sakadagamino tunhi ahesum, anagaminova kathayimsu.
Tesampi visayam atikkamitva arahattamagge panham pucchi. Anagamino tunhi ahesum,
arahantova kathayimsu. Tato hetthimakotito patthaya abhinnate 1- savake pucchi, te
attano patisambhidavisaye thatva kathayimsu. Atha mahamoggallanam pucchi, sesasavaka
tunhi ahesum, therova kathesi. Tassapi visayam atikkamitva sariputtavisaye panham
pucchi. Mahamoggallano tunhi ahosi, sariputtattherova kathesi. Therassapi visayam
atikkamitva buddhavisaye panham pucchi. Dhammasenapati avajjentopi passitum na
sakkoti, puratthimapacchimuttaradakkhina catasso disa catasso anudisati ito cito
ca oloketva 2- panhuppattitthanam sallakkhetum nasakkhi.
      Sattha therassa kilamanabhavam natva 3- "sariputto kilamati, nayamukhamassa
dassissami"ti "agamehi tvam sariputta"ti vatva "nayam tuyham visayo panho,
buddhanam esa visayo sabbannunam yasassinan"ti buddhavisayabhavam avikatva 4- "bhutamidam
sariputta passasi"ti 5- aha. Thero "catumahabhutikakayapariggaham me bhagava acikkhati"ti
natva "annatam bhagava, annatam sugata"ti aha. Etasmim thane ayam katha
udapadi:- mahapanno vata bho sariputtatthero nama sabbehi annatam 6- panham
kathesi, buddhehi ca dinnanaye thatva buddhavisaye panham kathesi, iti therassa
pannanubhavo yattakam thanam buddhanam kittisaddena otthatam, sabbam ajjhottharitva
gatoti. Evam tava thero atthuppattito mahapannataya etadaggatthanam labhi.
       Katham agamanato? imissayeva hi atthuppattiya sattha aha:- sariputto
Na idaneva pannavati, atite panca jatisatani isipabbajjam pabbajitvapi maha-
pannova ahosi:-
@Footnote: 1 cha.Ma. abhinnate abhinnate  2 cha.Ma.,i. olokento  3 cha.Ma. janitva
@4 cha.Ma. acikkhitva  5 cha.Ma. samanupassasiti  6 cha.Ma.,i. yatra hi sabbehi anannatam
@nama
                         "yo pabbaji jatisatani panca
                          pahaya kamani manoramani
                          tam vitaragam susamahitindriyam
                          parinibbutam vandatha sariputtan"ti.
      Evam pabbajjam upabruhayamano ekasmim samaye baranasiyam brahmanakule
nibbatto. Tayo vede ugganhitva tattha saram apassanto "pabbajitva ekam
mokkhadhammam gavesitum vattati"ti cittam uppadesi. Tasmim kale bodhisattopi
kasikaratthe udiccabrahmanamahasalakule nibbatto vuddhimanvaya uggahitasippo
kamesu adinavam nekkhamme ca anisamsam disva gharavasam pahaya himavantam pavisitva
kasinaparikammam katva panca abhinna attha samapattiyo nibbattetva vanamulaphalaharo
himavantapasse 1- vasati. Sopi manavo nikkhamitva tasseva santike pabbaji. Parivaro
maha ahosi pancasatamatta isayo.
      Athassa so jetthantevasiko ekadesaparisam gahetva lonambilasevanattham manussapatham
agamasi. Tasmim samaye bodhisatto tasmimyeva himavantapadese kalamakasi. Kalakiriyasamaye
pana antevasika sannipatitva pucchimsu "atthi tumhehi koci viseso adhigato"ti.
Bodhisatto "natthi kinci"ti vatva aparihinajjhano abhassarabrahmaloke nibbatto.
So kincapi akincannayatanassa labhi, bodhisattanampana arupavacare patisandhi nama na
hoti. Kasma? abhabbatthanatta. Iti so arupasamapattilabhi samano 2- rupavacare
nibbatti. Antevasikapi "acariyo `natthi kinci'ti aha, mogha tassa kalakiriya"ti
na kinci sakkarasammanam akamsu. Atha so jetthantevasiko atikkante vassavase
agantva "kaham acariyo"ti pucchi. Kalakatoti. Api nu acariyena laddhagunam
pucchitthati. Ama pucchimhati. Kim vadetiti. Natthi kinciti.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. himavantappadese  2 cha.Ma. samanopi
Mayampi "acariyena laddhaguno nama natthi"ti nassa sakkarasammanam karimhati.
Tumhe bhasitassa attham na janittha, acariyo akincannayatanassa labhiti.
      Atha kho 1- te jetthantevasikassa katham na saddahimsu. So punappunam kathentopi
saddahapetum nasakkhi. Atha bodhisatto avajjamano "andhabalo mahajano mayham
jetthantevasikassa katham na ganhati, imam karanam pakatam karissami"ti brahmalokato
otaritva assamapadamatthake thito akasagatova jetthantevasikassa pannanubhavam
vannetva imam gatham abhasi:-
                     "parosahassampi samagatanam
                      kandeyyum te vassasatam apanna
                      ekova seyyo puriso sapanno
                      yo bhasitassa vijanati atthan"ti. 2-
      Evam isiganam sannapetva bodhisatto brahmalokameva gato. Sesaisiganopi
aparihinajjhano hutva kalam katva brahmalokaparayano jato. Tattha bodhisatto
sabbannutam patto, jetthantevasiko sariputtatthero jato, sesaisayo buddhaparisa
jatati. Evam atitepi sariputto mahapannova sankhittena bhasitassa vittharena
attham janitum samatthoti veditabbo.
      Idameva ca puthujjanapancakam atthuppattim katva:-
                       "parosatancepi samagatanam
                        jhayeyyum jate vassasatam apanna
                        ekova seyyo puriso sapanno
                        yo 3- bhasitassa vijanati atthan"ti. 4-
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati, Si. avasesa  2 khu.ja. 27/99/32 parosahassajataka (sya)
@3 cha.Ma. so  4 khu.ja. 27/101/33 parosatajataka
Imam jatakam kathesi, tassa purimajatake vuttanayeneva attho veditabbo. Aparampi
idameva puthujjanapancakam atthuppattim katva:-
               "ye sannino tepi duggata    yepi asannino tepi duggata
                etam ubhayam vivajjaya         tam samapattisukham ananganan"ti 1-
imam ananganajatakam kathesi. Ettha ca acariyo kalam karonto antevasikehi
pucchito "nevasanninasanni"ti aha. Sesam vuttanayeneva veditabbam.
       Aparampi 2- idameva puthujjanapancakam atthuppattim katva:-
               "candabham suriyabhanca         yodha pannaya gadhati
                avitakkena jhanena         hoti abhassarupago"ti 3-
imam candabhajatakam kathesi. Etthapi acariyo kalam karonto antevasikehi pucchito
"odatakasinam candabham nama, pitakasinam suriyabham namati. Tam ubhayam yo pannaya
gadhati pavisati pakkhandati, sopi avitakkena dutiyajjhanena abhassarupago hoti,
tadiso ahan"ti sandhaya "candabham suriyabhan"ti aha. Sesam purimanayeneva veditabbam.
      Idameva ca puthujjanapancakam atthuppattim katva:-
               "asimsetheva 4- puriso      na nibbindeyya pandito
                passami voham attanam       yatha icchim tatha ahu.
                Asimsetheva puriso         na nibbindeyya pandito
                passami voham attanam       udaka thalamubbhatam.
                Vayametheva puriso         na nibbindeyya pandito
                passami voham attanam       yatha icchim tatha ahu.
@Footnote: 1 khu.ja. 27/134/43 jhanasodhanajataka (sya)  2 Ma. ayampi
@3 khu.ja. 27/135/44 candabhajataka  4 cha.Ma. asisetheva
            Vayametheva puriso            na nibbindeyya pandito
            passami voham attanam          udaka thalamubbhatam.
                     Dukkhupanitopi naro sapanno
                     asam na chindeyya sukhagamaya
                     bahu hi phassa ahita hita ca
                     avitakkitaro maccumupapajjanti. 1-
              Acintitampi bhavati              cintitampi vinassati
              na hi cintamaya bhoga         itthiya purisassa va.
              Sarabham giriduggasmim              yam tvam anussari pure
              alinacittassa tuvam 2-           vikkantamanujivasi.
                     Yo tam vidugga naraka samuddhari
                     silaya yogam sarabho karitva
                     dukkhupanitam maccumukha pamocayi
                     alinacittam tameva vadesi.
                     Kim tvam nu tattheva tada ahosi
                     udahu te koci nam etadakkha
                     vivatacchado 3- nusi sabbadassi
                     nanam nu te brahmana bhimsarupam.
                     Na cevaham tattha tada ahosim
                     na capi me koci nam etadakkha
@Footnote: 1 ka. avitakkita maccumukham vajanti, cha.Ma. avitakkita maccamupabbajanti, i. muccam
@upabbajanti  2 Si. alinacittam tassa tvam  3 cha.Ma. vivattacchaddo
                       Gathapadananca subhasitanam
                   attham tada nenti janinda dhira"ti 1-
imam terasanipate sarabhajatakanca kathesi. Imani pana pancapi jatakani atitepi
sankhittena bhasitassa vittharena attham mayham putto janatiti satthara dhammasenapati
sariputtattherassa pannanubhavapakasanatthameva kathitaniti evam agamanatopi thero
mahapannataya etadaggatthanam labhi.
      Katham cinnavasitoti? cinnam kiretam therassa catuparisamajjhe dhammam kathento
Cattari saccani amuncitva  kathetiti evam cinnavasitopi thero mahapannataya
etadaggatthanam labhi.
      Katham gunatirekatoti? thapetva hi dasabalam anno koci ekasavakopi mahapannataya
Dhammasenapatina sadiso nama natthiti evam gunatirekatopi thero mahapannataya
etadaggatthanam labhi.
      Yatha ca sariputtatthero, evam mahamoggallanattheropi sabbeheva catuhipi
imehi karanehi etadaggatthanam labhi. Katham? thero hi mahiddhiko mahanubhavo
nandopanandasadisam nagarajanam damesiti evam tava atthuppattito labhati. 2-  Na panesa
idaneva mahiddhiko mahanubhavo, atite panca jatisatani isipabbajjam pabbajitopi
mahiddhiko mahanubhavo ahositi.
                    Yo pabbaji jatisatani panca
                    pahaya kamani manoramani
                    tam vitaragam susamahitindriyam
                    parinibbutam vandatha moggallananti.
@Footnote: 1 khu.ja. 27/1854-63/362-3 sarabhajataka (sya)  2 cha.Ma.,i. labhi
Evam agamanato ca labhi. Cinnancetam therassa nirayam gantva attano iddhibalena niraye
sattanam assasajananattham sitam adhitthaya cakkamattam padumam mapetva padumakannikaya
nisiditva dhammakatham kathesi, devalokam gantva devasangham kammagatim janapetva
saccakatham kathetiti evam cinnavasito labhati. 1-  Katham gunatirekatoti? thapetva 2-
sammasambuddham anno koci 3- savako mahamoggallano viya mahiddhiko mahanubhavo
natthiti evam gunatirekato labhati.
      Yathapesa, 4-  evam mahakassapattheropi sabbehipi imehi karanehi etadaggatthanam
labhi. Katham? sammasambuddho hi therassa tigavutamattam paccuggamanam katva tihi
ovadehi upasampadetva civaram parivattetva adasi. Tasmim samaye mahapathavi
udakapariyantam katva kampi, mahajanassa abbhantare therassa kittisaddo ajjhottharitva
gato. Evam atthuppattito labhi. Na cesa idaneva dhutavado, 5-  atite panca
jatisatani isipabbajjam pabbajitopi dhutavado ahositi.
                      Yo pabbaji jatisatani panca
                      pahaya kamani manoramani
                      tam vitaragam susamahitindriyam
                      parinibbutam vandatha kassapanti. 6-
Evam agamanato labhi. Cinnancetam therassa catuparisamajjhagato dhammam kathento dasa
kathavatthuni avijahitvava kathetiti evam cinnavasito labhi. Thapetva sammasambuddham
anno savako terasahi dhutangagunehi mahakassapasadiso natthiti evam gunatirekato
labhi. Iminava niyamena tesam tesam theranam yathalabhato gune kittetum vattati.
      Gunavaseneva hi sammasambuddho yatha nama raja cakkavatti cakkaratananubhavena
cakkavalagabbhe rajjasirim 7- patva "pattabbam me pattam, kim me
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. labhi  2 cha.Ma. thapetva ca  3 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma.,i. yathacesa  5 cha.Ma. dhutadharo  6 Si.,i.,cha.Ma. mahakassapanti
@7 Si.,i. cakkavattisirim
Idani mahajanena olokitena"ti appossukko hutva rajjasirimyeva nanubhoti,
kalena pana kalam vinicchayatthane nisiditva niggahetabbeva nigganhati, paggahetabbe
pagganhati, thanantaresu thapetabbayuttake thanantareva thapesi, 1-  evameva
mahabodhimande adhigatassa sabbannutananassanubhavena anuppattadhammarajjo dhammarajapi
"kim me idani lokena olokitena, anuttaram phalasamapattisukham anubhavissami"ti
appossukkam 2- anapajjitva catuparisamajjhe pannattapavarabuddhasane nisinno
atthangasamannagatam brahmassaram niccharetva dhammam desayamano niggahetabbayutte
kanhadhamme puggale sinerupapate 3- pakkhipanto viya apayabhayasantajjitena niggahetva
paggahetabbayuttake kalyanadhamme puggale ukkhipitva bhavagge nisidapento viya
pagganhitva thanantaresu thapetabbayuttake annakondannattheradayo savake
yathavasarasagunavaseneva thanantaresu thapento etadaggam bhikkhave mama savakanam
bhikkhunam rattannunam, yadidam annakondanno 4- tiadimaha.
                        Annakondannattheravatthu
      tattha etadagganti padam vuttatthameva. Rattannunanti rattiyo janantanam.
Thapetva hi sammasambuddham anno savako annakondannattherato pathamataram
pabbajito nama natthiti. Pabbajitakalato patthaya thero cirakalam rattiyo janatiti
rattannu. Sabbapathamam dhammassa patividdhatta yada tena dhammo patividdho, cirakalato
patthaya tam rattim janatitipi rattannu. Apica khinasavanam rattindivaparicchedo
pakatova hotiti, ayanca pathamakhinasavo evampi rattannunam savakanam ayameva
aggo purimakotibhuto settho. Tena vuttam "rattannunam yadidam annakondanno"ti.
      Ettha ca yadidanti nipato, tam 5- theram apekkhitva 6- yo esoti, aggasaddam
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. thanantaresu thapeti  2 cha.Ma.,i. appossukkatam  3 cha.Ma.,i. sinerupade
@4 cha.Ma. annasikondanno. evamuparipi  5 cha.Ma.,i. tassa  6 cha.Ma.,i. avekkhitva
Apekkhitva yam etanti attho. Annakondannoti annatakondanno,
patividdhakondanno. Tenevaha "annasi vata bho kondanno, annasi vata bho
kondannoti. Iti hidam ayasmato kondannassa annakondannotveva namam
ahosi"ti. 1-
      Ayampana thero katarabuddhakale pubbapatthanam abhiniharam akasi, kada pabbajito,
kada tena pathamam dhammo adhigato, kada thanantare thapitoti imina nayena sabbesupi
etadaggesu panhakammam veditabbam.
      Tattha imassa tava therassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ito
kappasatasahassamatthake padumuttaro nama buddho loke udapadi, tassa
patividdhasabbannutananassa mahabodhipallankato utthahantassa mahapathaviyam thapetum
pade ukkhittamatte padam sampaticchanattham padumapuppham uggacchi, tassa dhurapattani
navutihatthani honti, kesaram timsahattham, kannika dvadasahattha, padapatitthitatthanam
ekadasahattham. Tassa pana bhagavato sariram atthapannasahatthubbedham ahosi. Tassa
padumakannikaya dakkhinapade patitthahante mahatumbamatta renu uggantva sariram
okiramana otari, vamapadassa thapanakalepi tatharupamyeva padumam uggantva padam
sampaticchi. Tatopi uggantva tassa bhagavato vuttappamanava renu sariram okiri.
Tam pana renum abhibhavamana tassa bhagavato sarirappabha nikkhamitva yantanalikaya
vissatthasuvannarasadhara viya samanta dvadasayojanam thanam ekobhasam akasi.
Tatiyapaduddharanakale pathamuggatapadumam antaradhayi, padasampaticchanattham annam navam padumam
uggacchi. Imina niyamena yattha yattha gantukamo hoti, pade pade 2- mahapadumam
uggacchati. Tenevassa "padumuttarasammasambuddho"ti namam ahosi.
@Footnote: 1 vi.maha. 4/17/16, sam.Ma. 19/1081/370 dhammacakkappavattanasutta  2 cha.Ma. tattha
@tatthapi
      Evam so bhagava loke uppajjitva bhikkhusatasahassaparivaro mahajanam
sangahatthaya gamanigamarajadhanisu bhikkhaya caranto hamsavatinagaram sampapuni. Tassa
agatabhavam sutva pita maharaja paccuggamanam akasi. Sattha tassa dhammakatham
kathesi. Desanapariyosane keci sotapanna keci sakadagamino keci anagamino
keci arahattam papunimsu. Raja svatanaya dasabalam nimantetva punadivase kalam
arocapetva bhikkhusatasahassaparivarassa bhagavato sakanivesane mahadanam adasi.
Sattha bhattanumodanam katva viharameva gato. Teneva niyamena punadivase nagara,
punadivase rajati dighamaddhanam danam adamsu.
      Tasmim kale ayam thero hamsavatinagare gahapatimahasalakule nibbatto. Ekadivasam
buddhanam dhammadesanakale hamsavatinagaravasino gandhamaladihatthe yena buddho, yena
dhammo, yena samgho, tanninne tappone tappabbhare gacchante disva teneva 1-
mahajanena saddhim dhammadesanatthanam agamasi. Tasminca samaye padumuttaro bhagava
attano sasane pathamapatividdhadhammam ekam bhikkhum etadaggatthane thapesi. So kulaputto
tam karanam sutva "maha vatayam bhikkhu, thapetva kira buddham anno imina
pathamataram patividdhadhammo nama natthi. Ahampi anagate ekassa buddhassa sasane
pathamam dhammam pativijjhanasamattho bhaveyyan"ti cintetva desanapariyosane bhagavantam
upasankamitva "sve mayham bhikkham ganhatha"ti nimantesi. Sattha adhivasesi.
      So bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva sakanivesanam gantva sabbarattim
buddhanam nisajjanatthanam gandhamaladamadihi 2- alankaritva panitam khadaniyam bhojaniyam
patiyadapetva tassa rattiya accayena sakanivesane bhikkhusatasahassaparivarassa bhagavato
vicittayagukhajjakaparivaram nanarasasupabyanjanagandhasalibhojanam datva bhattakiccapariyosane
ticivarassa pahonake vatthayuge 3- tathagatassa padamule thapetva cintesi
@Footnote: 1 cha.Ma. tena  2 cha.Ma. gandhadamamaladamadihi  3 cha.Ma.,i. vangapatte
"naham parittakassa thanassa atthaya carami, mahantam thanam patthento carami,
na kho sakka ekadivasameva danam datva tam thanantaram patthetun"ti "anupatipatiya
sattadivasani danam datva patthessami"ti. So teneva niyamena sattadivasani mahadanam
datva bhattakiccapariyosane dussakotthagaram vivarapetva uttamam sukhumavattham
buddhanam padamule thapetva bhikkhusatasahassam ticivarena acchadetva tathagatam
upasankamitva "bhante yo tumhehi ito sattadivasamatthake bhikkhu etadagge thapito,
ahampi so bhikkhu viya anagate uppajjanakabuddhassa sasane pabbajitva pathamam
pativijjhitum samattho bhaveyyan"ti vatva satthu padamule sisam katva nipajji.
      Sattha tassa vacanam sutva "imina kulaputtena mahaadhikaro kato, samijjhissati
nu kho etassa ayam patthana no"ti anagatamsananam pesetva avajjento samijjhanabhavam 1-
passi. Buddhanam hi atitam va anagatam va paccuppannam va arabbha avajjentanam
avaranam nama natthi, anekakappakotisatasahassantarampi 2- atitam va anagatam va
cakkavalasatasahassantarampi 3- paccuppannam va avajjanapatibaddhameva manasikarapatibaddhameva
hoti. Evam appativattiyena 4- nanena so bhagava idam addasa "anagate
satasahassakappapariyosane gotamo nama buddho loke uppajjissati, tada
imassa patthana samijjhissati"ti. Atha nam evamaha "ambho kulaputta anagate
satasahassakappapariyosane gotamo nama buddho loke uppajjissati, tvam tassa
pathamameva dhammadesanaya tiparivattadhammacakkappavattanasuttantapariyosane attharasahi
brahmakotihi saddhim sahassanayasampanne sotapattiphale patitthahissasi"ti.
      Iti sattha tam kulaputtam byakaritva caturasiti dhammakkhandhasahassani
desetva anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Tassa parinibbutassa sariram
suvannakkhandho viya ekaghanam ahosi, sariracetiyampanassa ubbedhena sattayojanikam
akamsu. Itthaka
@Footnote: 1 cha.Ma. samijjhissatiti, i. samijjhanakabhavam  2 Si.,i....satasahassantaritampi
@3 Si.,i.....sahassabbhantaritampi, cha.Ma....sahassantarampi  4 Ma. appatihatavattiyena
Suvannamaya ahesum, haritalamanosilaya mattikakiccam, telena udakakiccam sadhayimsu.
Buddhanam dharamanakale sarirappabha dvadasayojanikam phari, parinibbutanam panesa
rasmi nikkhamitva samanta yojanasatam avatthari.
      Ayam setthi buddhanam sariracetiyam parivaretva sahassaratanagghaniyani 1- karesi.
Cetiyapatitthanadivase 2- antocetiye ratanagharam karesi. So vassasatasahassam mahantam danamayam
kalyanadhammam 3- katva tato cuto devapure nibbatti. Tassa devesu ceva manussesu
ca samsarantasseva navuti 4- kappasahassani nava kappasahassani nava kappasatani nava
ca kappa samatikkanta. Ettakassa kalassa accayena ito ekanavutikappamatthake
ayam kulaputto bandhumatinagarassa dvarasamipe ramagame 5- kutumbikagehe nibbatto
mahakalo nama 6- ahosi, kanitthabhatiko panassa culakalo nama.
      Tasmim samaye vipassi bodhisatto tusitapura cavitva bandhumatinagare bandhumassa
ranno aggamahesiya kucchismim nibbatto. Anukkamena sabbannutam patva
dhammadesanatthaya mahabrahmuna ayacito "katarassa nu kho pathamam dhammam desessami"ti
cintetva attano kanittham khandam nama rajakumaram tissanca purohitaputtam "pathamam
dhammam pativijjhitum samattha"ti disva "tesanca dhammam desessami, pitu ca sangaham
karissami"ti bodhimandato akaseneva agantva kheme migadaye otinno tepi
pakkosapetva dhammam desesi. Desanapariyosane te dvepi jana caturasitiya
panasahassehi saddhim arahattaphale patitthahimsu.
      Athaparepi bodhisattakale anupabbajita caturasitisahassakulaputta tam pavuttim
sutva satthu santikam agantva dhammadesanam sutva arahattaphale patitthahimsu. Sattha
nam tattheva khandattheram aggasavakatthane, tissattheram dutiyasavakatthane thapesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. sahassaratanagghiyani  2 cha.Ma. cetiyapatitthapanadivase  3 cha.Ma.,i. danadimayam
@kalyanakammam  4 cha.Ma.,i. navanavuti  5 cha.Ma. game  6 Si. mahakaloti namam,
@cha.Ma.,i. tassa mahakaloti namam
Rajapi tam pavuttim sutva "puttam passissami"ti uyyanam gantva dhammadesanam
sutva tisu saranesu patitthaya sattharam svatanaya nimantetva abhivadetva
padakkhinam katva pakkami.
      So pasadavaragato nisiditva cintesi "mayham jetthaputto nikkhamitva buddho
jato, dutiyaputto me aggasavako jato, purohitaputto dutiyasavako. Ime ca
avasesa bhikkhu gihikalepi mayham puttameva parivaretva vicarimsu, ime pubbepi
idanipi mayhameva bharo, 1-  ahameva te catuhi paccayehi upatthahissami, annesam
okasam na dassami"ti viharadvarakotthakato patthaya yava rajagehadvara ubhato 2-
passesu khadirapakaram karetva vatthehi paticchadapetva upari suvannatarakavicittam
samolambitam talakkhandhamattampi vividhapupphadamavitanam karetva hetthabhumim
vicittattharanehi santharapetva anto ubhosu passesu malagandhagacchake 3-
punnaghate 4- sakalamaggavasatthaya ca gandhantaresu pupphani pupphantaresu 5- gandhani ca
thapetva 6- bhagavato kalam arocapesi. Bhagava bhikkhusamghaparivuto antosaniyava rajageham
gantva bhattakiccam katva viharam paccagacchati. Anno koci datthumpi na labhati, kuto
pana bhikkham va datum pujam va katum.
      Nagara cintesum "ajja satthu loke uppannassa sattamasadhikani satta
samvaccharani, mayanca datthumpi na labhama, pageva bhikkham va datum pujam va katum
dhammam va sotum. Raja `mayhameva buddho, mayham dhammo, mayham samgho'ti mamayitva
sayameva upatthahati. Satthava 7- uppajjamano sadevakassa lokassa atthaya uppanno,
na hi rannoyeva atthaya uppanno. Na hi rannova nirayo 8- unho, annesam
niluppalasadiso. Tasma rajanam evam vadama `sace no sattharam deti, iccetam
kusalam. No ce deti, ranna saddhim yujjhitva samgham gahetva danadini punnani
@Footnote: 1 cha.Ma. bhara  2 cha.Ma. ubhosu  3 cha.Ma. malagacchakesu  4 Ma. malagacchake suvannaghate
@5 Si. gandhantare pupphani pupphantare  6 cha.Ma. gandhe ca thapapetva  7 cha.Ma. sattha ca
@8 Si. narako
Karoma. Na sakka kho pana suddhanagareheva evam katum, ekam jetthakapurisampi
ganhama"ti senapatim upasankamitva tassa tamattham arocetva "sami kim amhakam
pakkho hohisi, udahu ranno"ti ahamsu. So aha "tumhakam pakkho homi,
apica kho pana pathamadivaso mayham databbo"ti. Te sampaticchimsu.
      So rajanam upasankamitva "nagara deva tumhakam kupita"ti aha. Kimattham
tatati? sattharam kira tumheva upatthahatha, amhe na labhamati. Sace anne
patilabhanti, 1- na kuppanti. Alabhanta tumhehi saddhim yujjhitukama devati.
Yujjhami tata, na bhikkhusamgham demiti. Deva tumhakam dasa tumhehi saddhim yujjhamati
vadanti, tumhe kam ganhitva yujjhissathati. Nanu tvam senapatiti. Nagarehi vina
na samattho aham devati. Tato raja "balavanto nagara, senapatipi tesanneva
pakkho"ti natva "annani sattamasadhikani satta samvaccharani mayham bhikkhusamgham
dadantu"ti aha. Nagara na sampaticchimsu. Raja "../../bdpicture/cha vassani panca vassani"ti
evam hapetva anne satta divase yaci. Nagara "atikakkhalam dani ranna
saddhim katum na vattati"ti anujanimsu. Raja sattamasadhikanam sattannam samvaccharanam
sajjitam danamukham sattannameva divasanam sajjetva cha divase kesanci apassantanamyeva
danam datva sattame divase nagare pakkosapetva "sakkhissatha tata evarupam
danam datun"ti aha. Tepi "nanu amheyeva nissayetam devassa uppannan"ti
vatva "sakkhissama"ti ahamsu. Raja pitthahatthena assuni punchamano bhagavantam
vanditva "bhante atthasatthibhikkhusatasahassam annassa bharam katva yavajivam catuhi
paccayehi upatthahissamiti cintesim, nagaranam dani me anunnatam, nagara hi
`mayam danam datum na labhama'ti bhagava kuppanti. Sve patthaya tesam anuggaham
karotha"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. sace idanipi labhanti
       Atha dutiyadivase senapati mahadanam adasi. Tato nagara ranna katasakkarato
uttaritaram sakkarasammanam katva danam adamsu. Eteneva niyamena sakalanagarassa
patipatiya gataya dvaragamavasino sakkarasammanam sajjayimsu. Mahakalakutumbiko
culakalam aha "dasabalassa sakkarasammanam sveva amhakam papunati, kim sakkaram
karissama"ti. Tvameva bhatika janahiti. Sace mayham ruciya karosi, amhakam
solasakarisamattesu khettesu gahitagahitagabbha saliyo atthi. Saligabbham phaletva
adaya buddhanam anucchavikam pacapessamiti. 1-  Evam kariyamane kassaci upakaro
na hoti, tasma netam mayham ruccatiti. Sace tvam evam vadesi, 2-  aham mayham
santakam mamayitum labhamiti solasakarisamattam khettam majjhe bhinditva atthakarisatthane
simam thapetva saligabbham phaletva adaya asambhinnakhirena pacapetva catumadhuram
pakkhipitva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa adasi. Tampi kho saligabbham 3- phaletva
gahitagahitatthanam puna purati. Puthukakale puthukaggam nama adasi, gamavasihi saddhim
aggasassam nama adasi, layane layanaggam, 4-  venikarane veniggam, kalapadisu
kalapaggam khalaggam bhandaggam kotthagganti. Evam so ekasasseva navavare aggadanam
adasi. Tampi sassam atirekam utthanasampannam ahosi.
      Yava buddho dharati, 5-  yava ca samgho 6- dharati, eteneva niyamena kalyanakammam
katva tato cuto devaloke nibbatti 7- devesu ca manussesu ca samsaranto
ekanavutikappe sampattim anubhavitva amhakam satthu loke uppannakale
kapilavatthunagarassa avidure donavatthubrahmanagame brahmanamahasalakule nibbatti.
Tassa namagahanadivase kondannamanavoti namam akamsu. So vuddhimanvaya tayo vede
uggahetva lakkhanamantanam param agamasi. Tena samayena amhakam bodhisatto tusitapura
cavitva kapilavatthupure nibbatti. Tassa namagahanadivase atthuttarabrahmanasatam
ahatavatthehi
@Footnote: 1 cha.Ma. pacapemati  2 cha.Ma. na karosi  3 cha.Ma. kutumbikassa kho gabbham
@4 i. dayane dayaggam  5 i. buddha dharanti  6 Si.,i. sayam
@7 cha.Ma.,i. nibbattitva
Acchadetva appodakamadhupayasam payetva tesam antare attha jane uccinitva
mahatale nisidapetva alankatapatiyattam bodhisattam dukulacumbatake nipajjapetva
lakkhanapatiggahanattham tesam santikam anayimsu. Dhurasane nisinnabrahmano mahapurisassa
sarirasampattim oloketva dve anguliyo ukkhipi. Evam patipatiya sattajana
ukkhipimsu. Tesam pana sabbanavako kondannamanavo, so bodhisattassa lakkhanavaranipphattim
oloketva "agaramajjhe thanakaranam natthi, ekantenesa vivattacchado buddho
bhavissati"ti ekameva angulim ukkhipi. Itare pana sattajana "sace agaram ajjhavasati, 1-
raja bhavissati cakkavatti. Sace pabbajissati, buddho bhavissati"ti dve gatiyo
disva dve anguliyo ukkhipimsu. Ayampana kondanno katadhikaro pacchimabhavikasatto
pannaya itare sattajane abhibhavitva "imehi lakkhanehi samannagatassa agaramajjhe
thanam 2- nama natthi, nissamsayam buddho bhavissati"ti ekameva gatim addasa, tasma
ekam angulim ukkhipi. Atha te brahmana attano gharani gantva putte amantayimsu
"tata amhe mahallaka, suddhodanamaharajassa puttam sabbannutam pattam mayam
sambhaveyyama va no va. Tumhe tasmim kumare sabbannutam patte tassa sasane
pabbajeyyatha"ti.
      Suddhodanamaharajapi bodhisattassa dhatiyo adim katva pariharam upatthapento
bodhisattam vuddhim apadesi. Mahasattopi vuddhippatto devo viya sampattim
anubhavitva paripakke nane kamesu adinavam nekkhamme ca anisamsam disva
rahulakumarassa jatadivase channasahayo kanthakam aruyha devatahi vivatena dvarena
mahabhinikkhamanam nikkhamitva teneva rattibhagena tini rajjani atikkamitva
anomanaditire pabbajitva ghatikaramahabrahmuna abhate arahaddhaje gahitamatteyeva
vassasatikatthero viya pasadikena iriyapathena rajagaham patva tattha pindaya caritva
pandavapabbatacchayaya pindapatam paribhunjitva ranna magadhena rajjasiriya
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ajjhavasissati  2 cha.Ma. thanakaranam
Nimantiyamanopi tam patikkhipitva anukkamena uruvelam gantva "ramaniyo vatayam
bhumibhago, alam vatidam kulaputtassa padhanatthikassa padhanaya"ti padhanabhimukham cittam
uppadetva tattha vasam upagato. Tena samayena itare sattabrahmana yathakammam
gata, sabbadaharo pana lakkhanapatiggahako kondannamanavo arogo. So "mahapuriso
pabbajito"ti sutva tesam brahmananam putte upasankamitva evamaha
"siddhatthakumaro kira pabbajito. So hi nissamsayam buddho bhavissati. Sace tumhakam
pitaro aroga assu, ajja nikkhamitva pabbajeyyum. Sace tumhepi icchatha, etha
mayam tam mahapurisam anupabbajissama"ti. Te sabbe ekacchandava bhavitum nasakkhimsu.
Tayo jana na pabbajimsu, kondannabrahmanam jetthakam katva itare cattaro
pabbajimsu. Ime panca pabbajita gamanigamarajadhanisu bhikkhaya caranta bodhisattassa
santikam agamamsu. Te chabbassani bodhisatte mahapadhanam padahante "idani buddho
bhavissati idani buddho bhavissati"ti mahasattam upatthahamana santikavacaravassa
ahesum. Yada pana bodhisatto ekatilatanduladihi vitinamentopi dukkarakarikaya
ariyadhammapativedhassa abhavam natva olarikam aharam ahari, tada te pakkamitva
isipatanam agamamsu.
     Atha bodhisatto olarikaharaparibhogena chavimamsalohitaparipurim katva
visakhapunnamidivase sujataya dinnam varabhojanam bhunjitva suvannapatim nadiya patisotam
khipitva "ajja buddho bhavissami ajja buddho bhavissami"ti katasannitthano
sayanhasamaye kalena 1- nagarajena anekehi thutisatehi abhitthaviyamano mahabodhimandam
aruyha acalatthane pacinalokadhatubhimukho pallankena nisiditva caturangasamannagatam
viriyam adhitthaya suriye dharamaneyeva marabalam vidhamitva pathamayame pubbenivasam
anussaritva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayamasamanantare 2-
paticcasamuppade nanam otaretva anulomapatilomam paccayakaram 3- sammasanto
sabbabuddhehi
@Footnote: 1 Si. kalena  2 cha.Ma.,i. paccusakalasamanantare  3 Si. paccayavattam,
@cha.Ma. paccayakaravattam
Patividdham asadharanam sabbannutananam patibujjhitva nibbanarammanaya phalasamapattiya
tattheva sattaham vitinamesi.
      Eteneva upayena sattasattahe 1- bodhimande viharitva rajayatanamule
madhupindikabhojanam paribhunjitva puna ajapalanigrodhamule agantva tattha nisinno
dhammagambhiratam paccavekkhitva appossukkataya citte namante 2- mahabrahmuna
yacito buddhacakkhuna lokam volokento tikkhindriyamudindriyadibhede 3- satte
disva mahabrahmuno dhammadesanaya patinnam datva "kassa nu kho aham pathamam dhammam
desessami"ti alaruddakanam kalakatabhavam natva puna cintento "bahupakara kho pana
me pancavaggiya bhikkhu ye mam padhanapahitattam upatthahimsu. Yannunaham pancavaggiyanam
bhikkhunam pathamam dhammam deseyyan"ti cittam uppadesi. Idam pana sabbameva buddhanam
parivitakkamattameva, 4- thapetva pana kondannabrahmanam anno koci pathamam dhammam
pativijjhitum samattho nama natthi. So hi etadatthameva kappasatasahassam adhikarakammam
akasi, buddhappamukhassa bhikkhusamghassa nava vare aggasassadanam adasi.
      Atha sattha pattacivaramadaya anupubbena isipatanam gantva yena pancavaggiya
bhikkhu tenupasankami. Te tathagatam agacchantam disvava attano katikaya santhatum
nasakkhimsu. Eko pattacivaram patiggahesi, eko asanam pannapesi, eko padodakam
paccupatthapesi, eko pade dhovi, ekova talapattam 5- gahetva vijamano thito.
Evam tesu vattam dassetva santike nisinnesu kondannattheram kayasakkhim katva
sattha anuttaram teparivattam dhammacakkappavattanasuttam arabhi. Manussaparisa pancajanava
ahesum, devaparisa aparicchinna. Desanapariyosane kondannatthero attharasahi
mahabrahmakotihi saddhim sotapattiphale patitthito. Atha sattha "maya dukkaratabhatam 6-
dhammam pathamameva annasiti annakondanno nama ayan"ti theram alapanto
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. sattasattaham  2 Ma. namite  3 cha.Ma.,i. tikkhindriyadibhede
@4 Si.,i. parivitakkitamattameva  5 cha.Ma. talavantam  6 Si.,cha.Ma. dukkarasatabhatam
"annasi vata bho kondanno"ti aha. Tassa tadeva namam jatam. Tena vuttam
"iti hidam ayasmato kondannassa annakondannotveva namam ahosi"ti.
      Iti thero asalhapunnamayam 1- sotapattiphale patitthito, patipadadivase
bhaddiyatthero, dutiyapakkhadivase vappatthero, tatiyapakkhadivase mahanamatthero,
pakkhassa catutthiyam assajitthero sotapattiphale patitthito. Pancamiya pana pakkhassa
anattalakkhanasuttapariyosane 2- sabbepi arahatte patitthita.
      Tena kho pana samayena cha loke arahanto honti. Tato patthaya sattha
yasadarakappamukhe pancapannasa purise, kappasikavanasande timsamatte bhaddavaggiye
gayasise pitthipasane sahassamatte puranajatileti evam mahajanam ariyabhumim otaretva
bimbisarappamukhani ekadasanahutani sotapattiphale, ekanahutam saranattaye
patitthapetva jambudipatale sasanam pupphitaphalitam katva sakalajambudipamandalam
kasavapajjotam isivatapativatam 3- karonto ekasmim samaye jetavanamahaviharam
patva tattha vasanto bhikkhusamghamajjhe pannattavarabuddhasanagato dhammam desento
"pathamam dhammapatividdhabhikkhunam antare mama putto kondanno aggo"ti dassetum
etadaggatthaneva 4- thapesi.
       Theropi dve aggasavake attano nipaccakaram karonte disva buddhanam
santika apakkamitukamo hutva "punnamanavo pabbajitva sasane aggadhammakathiko
bhavissati"ti disva donavatthubrahmanagamam gantva attano bhagineyyam punnamanavam
pabbajetva "ayam buddhanam santike vasissati"ti tassa buddhanam santike vasibhavam
katva sayam dasabalam upasankamitva "bhagava mayham gamantasenasanam asappayam, akinno
viharitum na sakkomi, chaddantadaham gantva vasissami"ti bhagavantam
@Footnote: 1 cha.Ma. asalhipunnamayam  2 cha.Ma. anattalakkhanasuttantadesanapariyosane
@3 Si.,i. isivataparivatam  4 cha.Ma.,i. va-saddo na dissati
Anujanapetva utthayasana sattharam vanditva chaddantadaham gantva
chaddantahatthikulam nissaya dvadasa vassani vitinametva tattheva anupadisesaya
nibbanadhatuya parinibbayi.
                     Sariputta-moggallanattheravatthu
      [189-190] Dutiyatatiyesu mahapannananti mahatiya pannaya samannagatanam.
Iddhimantananti iddhiya sampannanam. Sariputto moggallanoti tesam theranam
namam.
      Imesampi panhakamme ayamanupubbikatha:- ito satasahassakappadhike asankhyeyya-
kappamatthake sariputto brahmanamahasalakule nibbatti, namena saradamanavo nama ahosi.
Mahamoggallano gahapatimahasalakule nibbatti, namena sirivaddhakutumbiko 1- nama
ahosi. Te ubhopi jana sahapamsukilika 2- sahayaka ahesum. Saradamanavo pituaccayena
kulasantakam mahadhanam patilabhitva 3- ekadivasam rahogato cintesi "aham idha lokattabhavameva
janami, na paralokattabhavam, jatasattananca maranam nama dhuvam, maya ekam pabbajjam
pabbajitva mokkhadhammagavesanam katum vattati"ti. So sahayakam upasankamitva aha
"samma sirivaddha aham pabbajitva mokkhadhammam gavesissami, tvam maya saddhim pabbajitum
sakkhissasi"ti. Na sakkhissami samma, tvamyeva pabbajahiti. So cintesi "paralokam
gacchanto sahaye va natimitte va gahetva gato 4- nama natthi, attana katam
attanova hoti"ti. Tato ratanakotthagaram vivarapetva kapanaddhikavanibbakayacakanam mahadanam
datva isipabbajjam pabbaji. Tassa eko dve tayoti evam anupabbajjam pabbajitva 5-
catusattatisahassamatta jatila ahesum. So pancabhinna attha ca samapattiyo
nibbattetva tesampi jatilanam kasinaparikammam acikkhi. Tepi sabbe panca abhinna
attha samapattiyo nibbattesum.
@Footnote: 1 cha.Ma. sirivaddhanakutumbiyo. evamuparipi  2 cha.Ma. sahapamsukilitava
@3 cha.Ma.,i. patipajjitva  4 cha.Ma. gacchanta....gata  5 cha.Ma.,i. pabbajita
      Tena samayena anomadassi nama buddho loke udapadi. Nagaram candavati nama ahosi,
pita yasavanto nama khattiyo, mata yasodhara nama devi, bodhi ajjunarukkho,
nisabhatthero ca anomatthero ca 1- dve aggasavaka, varunatthero nama upatthako,
sundara ca sumana cati dve aggasavika, ayu vassasatasahassam ahosi, sariram
atthapannasahatthubbedham, sarirappabha dvadasayojanam phari, bhikkhusatasahassaparivaro ahosi.
      Athekadivasam paccusakale mahakarunasamapattito vutthaya lokam volokento
saradatapasam disva "ajja mayham saradatapasassa santikam gatapaccayena dhammadesana ca mahati
bhavissati, so ca aggasavakatthanam patthessati, tassa sahayako sirivaddhakutumbiko
dutiyasavakatthanam, desanapariyosane cassa parivara catusattatisahassajatila
arahattam papunissanti, maya tattha gantum vattati"ti attano pattacivaramadaya
annam kanci anamantetva siho viya ekacaro hutva saradatapasassa antevasikesu
phalaphalatthaya gatesu "buddhabhavam me janatu"ti tassa passantasseva saradatapasassa
akasato otaritva pathaviyam patitthasi. Saradatapaso buddhanubhavanceva sarirasampattim 2-
cassa disva lakkhanamante sammasitva "imehi lakkhanehi samannagato nama agaramajjhe
vasanto rajava hoti cakkavatti, pabbajanto loke vivattacchado sabbannu buddhoti, 3-
  ayam mahapuriso nissamsayena buddho"ti janitva paccuggamanam katva pancapatitthitena
vanditva asanam pannapetva adasi. Nisidi bhagava pannatte asane. Saradatapasopi
attano anucchavikam asanam gahetva ekamantam nisidi.
      Tasmim samaye catusattatisahassajatila panitapanitani ojavantani phalaphalani
gahetva acariyassa santikam sampatta buddhananceva acariyassa ca sannisinnasanam 4-
oloketva ahamsu "acariya mayam `imasmim loke tumhehi mahantataro natthi'ti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. cati  2 Si. sariranipphattim  3 cha.Ma.,i. buddho hoti
@4 cha.Ma.,i. nisinnasanam
Vicarama, ayampana puriso tumhehi mahantataro pannayati"ti. 1-  Tata kim vadetha,
sasapena saddhim satthiyojanasatasahassubbdhem sinerum samam katum icchatha, sabbannubuddhena
saddhim mayham upamam ma karittha puttakati. Atha te tapasa "sace ayam itarasatto
abhavissa, na amhakam acariyo evarupam upamam ahareyya, yava maha vatayam
puriso"ti sabbeva padesu patitva sirasa vandimsu.
      Atha ne acariyo aha "tata amhakam buddhanam anucchaviko deyyadhammo
natthi, sattha bhikkhacaravelaya idhagato, mayam yathabalam deyyadhammam dassama, tumhe
mayham yam yam panitam phalaphalam tam tam aharatha"ti aharapetva hatthe dhovitva
sayam tathagatassa patte patitthapesi. Satthara phalaphale patiggahitamatte devata
dibbojam pakkhipimsu. Tapaso udakampi sayameva parissavetva adasi. Tato bhattakiccam
nitthapetva nisinne satthari sabbe antevasike pakkosapetva satthu santike
saraniyam katham kathento nisidi. Sattha "dve aggasavaka bhikkhusamghena saddhim
agacchantu"ti cintesi. Te satthu cittam natva satasahassakhinasavaparivara agantva
sattharam vanditva ekamantam atthamsu.
      Tato saradatapaso antevasike amantesi "tata buddhanam nisinnasanampi
nicam, samanasatasahassanampi asanam natthi, tumhehi ajja ularam buddhasakkaram
katum vattati, pabbatapadato vannagandhasampannani pupphani aharatha"ti. Kathitakalo 2-
papanco viya hoti, iddhimantanampana visayo acinteyyoti muhuttamatteneva te
tapasa vannagandhasampannani pupphani aharitva buddhanam yojanappamanam pupphasanam
pannapesum, ubhinnam aggasavakanam tigavutam, sesabhikkhunam addhayojanikadibhedam,
samghanavakassa usabhamattam ahosi. Evam pannattesu asanesu saradatapaso tathagatassa purato
anjalim paggahetva thito "bhante mayham digharattam hitasukhatthaya imam pupphasanam
abhiruhatha"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. manneti  2 cha.Ma. kathanakalo
             Nanapupphanca gandhanca      sampadetvana ekato
             pupphasanam pannapetva     idam vacanamabravim.
             Idam te asanam vira        pannattam tavanucchavim
             mama cittam pasadento      nisida pupphamasane.
             Sattarattindivam buddho       nisidi pupphamasane
             mama cittam pasadetva      hasayitva sadevaketi.
      Evam nisinne satthari dve aggasavaka sesabhikkhu ca attano attano pattasanesu
nisidimsu. Saradatapaso mahantam pupphacchattam gahetva tathagatassa matthake dharayanto
atthasi. Sattha "jatilanam ayam sakkaro mahapphalo hotu"ti nirodhasamapattim samapajji.
Satthu samapannabhavam natva dve aggasavakapi sesabhikkhupi samapattim samapajjimsu.
Tathagate sattanam nirodhasamapattim samapajjitva nisinne antevasika bhikkhacarakale
sampatte vanamulaphalaphalam paribhunjitva sesakale buddhanam anjalim paggayha titthanti.
Saradatapaso pana bhikkhacarampi agantva pupphacchattagahitaniyameneva sattaham
pitisukheneva vitinamesi.
      Sattha nirodhato vutthaya dakkhinapasse nisinnam aggasavakam nisabhattheram
amantesi "nisabha sakkarakarakanam tapasanam pupphasananumodanam karohi"ti.
Thero cakkavattiranno santika patiladdhamahalabho mahayodho viya tutthamanaso
savakaparaminane thatva pupphasananumodanam arabhi. Tassa desanavasane dutiyasavakam
amantesi "tvampi bhikkhu dhammam desehi"ti. Anomattheropi tepitakam buddhavacanam
sammasitva dhammam kathesi. Dvinnam aggasavakanam desanaya ekassapi abhisamayo
nahosi. Atha sattha aparimane buddhavisaye thatva dhammadesanam arabhi. Desanapariyosane
thapetva saradatapasam sabbepi catusattatisahassajatila arahattam papunimsu.
Sattha "etha bhikkhavo"ti hattham pasaresi. Tesam tavadeva kesamassum antaradhayi,
attha parikkhara kaye patimukkava ahesum.
      Saradatapaso kasma arahattam na pattoti? vikkhittacittatta. Tassa kira buddhanam
Dutiyasane nisiditva savakaparaminane thatva dhammam desayato aggasavakassa desanam
sotum araddhakalato patthaya "aho vatahampi anagate uppajjanakassa buddhassa sasane
imina savakena laddhadhuram labheyyan"ti cittam udapadi. So tena parivitakkena
maggaphalapativedham katum nasakkhi. Tathagatampana vanditva sammukhe thatva aha "bhante
tumhakam antarasane nisinno bhikkhu tumhakam sasane ko nama hoti"ti. Maya
pavattitadhammacakkam anupavatteta savakaparaminanassa kotippatto solasapanhe 1-
pativijjhitva thito mayham sasane aggasavako nisabhatthero nama esoti. "bhante
yvayam maya sattaham pupphacchattam dharentena sakkaro kato, aham imassa phalena annam
sakkattam va brahmattam va na patthemi, anagate pana ayam nisabhatthero viya ekassa
buddhassa aggasavako bhaveyyan"ti patthanam akasi.
      Sattha "samijjhissati nu kho imassa tapasassa patthana"ti anagatamsananam
pesetva olokento kappasatasahassadhikam asankhyeyyam atikkamitva samijjhanabhavam
addasa. Disva ca saradatapasam aha "na te ayam patthana mogha bhavissati,
anagate pana kappasatasahassadhikam asankhyeyyam atikkamitva gotamo nama buddho loke
uppajjissati. Tassa mata mahamaya nama devi bhavissati, pita suddhodanamaharaja
nama, putto rahulo nama, upatthako anando nama, dutiyasavako moggallano
nama, tvampana tassa aggasavako dhammasenapati sariputto nama bhavissasi"ti. Evam
tapasam byakaritva dhammakatham kathetva bhikkhusamghaparivaro akasam pakkhandi.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. solasa panna
      Saradatapasopi antevasikattheranam santikam gantva sahayakassa sirivaddha-
kutumbikassa sasanam pesesi "bhante mama sahayakassa vadetha `sahayakena te saradatapasena
anomadassissa buddhassa padamule anagate uppajjanakassa gotamassa buddhassa sasane
aggasavakatthanam patthitam, tvanca dutiyasavakatthanam patthehi"ti. Evanca pana vatva
therehi puretarameva ekamuhuttena 1- gantva sirivaddhassa nivesanadvare atthasi.
      Sirivaddho "cirassam vata me ayyo agato"ti asane nisidapetva attana
nicatare asane 2- nisinno "antevasikaparisa pana te bhante na pannayati"ti
pucchi. Ama samma amhakam assame anomadassi buddho agato, mayam tassa attano
balena sakkaram akarimha. Sattha sabbesam dhammam desesi, desanapariyosane thapetva
mam sesa arahattam patva pabbajimsuti. Tumhe kasma na pabbajitthati. Aham satthu
aggasavakam nisabhattheram disva anagate uppajjanakassa gotamassa nama buddhassa
sasane aggasavakatthanam patthesim, tvampi tassa sasane dutiyasavakatthanam patthehiti.
Mayham buddhehi saddhim paricayo natthi bhanteti. Buddhehi saddhim kathanam mayham bharo
hotu, tvam mahantam adhikaram sajjehiti.
      Sirivaddho tassa vacanam sutva attano nivesane thane rajadandena 3-
atthakarisamattam thanam samatalam karetva valukam okirapetva lajapancamani pupphani
vikiritva niluppalacchadanam mandapam karetva buddhasanam pannapetva sesabhikkhunampi
asanani patiyadetva mahantam sakkarasammanam sajjetva buddhanam nimantanatthaya
saradatapasassa sannam adasi. Tapaso tassa vacanam sutva buddhappamukham bhikkhusamgham gahetva
tassa nivesanam agamasi. Sirivaddho paccuggamanam katva tathagatassa hatthato pattam gahetva
mandapam pavesetva pannattasane 4- nisinnassa buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
@Footnote: 1 cha.Ma. ekapassena  2 cha.Ma.,i. nicasane  3 cha.Ma. nivesanadvare rajamanena
@4 cha.Ma. pannattasanesu
Dakkhinodakam datva panitabhojanena parivisitva bhattakiccapariyosane buddhappamukham
bhikkhusamgham maharahehi vatthehi acchadetva "bhante nayam arambho appamatta-
katthanatthaya, iminava niyamena sattaham anukampam karohi"ti aha. Sattha adhivasesi.
So teneva niyamena sattaham mahadanam pavattetva bhagavantam vanditva anjalim
paggahetva thito aha "bhante mama sahayo saradatapaso yassa satthuno aggasavako
homiti patthesi, aham tasseva dutiyasavako bhavami"ti.
      Sattha anagatam oloketva tassa patthanaya samijjhanabhavam disva byakasi
"tvam ito kappasatasahassadhikam asankhyeyyam atikkamitva gotamabuddhassa dutiyasavako
bhavissasi"ti. Buddhanam byakaranam sutva sirivaddho hatthapahattho ahosi. Satthapi
bhattanumodanam katva saparivaro viharameva gato. Sirivaddho tato patthaya yavajivam
kalyanakammam katva dutiyacittavare 1- kamavacaradevaloke nibbatto. Saradatapaso
cattaro brahmavihare bhavetva brahmaloke nibbatto.
      Tato patthaya imesam ubhinnampi antarakammam na kathitam. Amhakam pana
buddhassa nibbattito puretarameva saradatapaso rajagahanagarassa avidure upatissagame
saribrahmaniya kucchismim patisandhim ganhi. Tamdivasameva cassa sahayopi rajagahasseva
avidure kolitagame moggallibrahmaniya 2- kucchismim patisandhim ganhi. Tani kira
dvepi kulani yava sattama kulaparivatta abaddhapatibaddhasahayakaneva. Tesam dvinnampi
ekadivasameva gabbhapariharam adamsu. Dasamasaccayena jatanampi tesam chasatthi dhatiyo
upanayimsu. 3-  Namagahanadivase saribrahmaniya puttassa upatissagame jetthakulassa
puttatta upatissoti namam akamsu, itarassa kolitagame jetthakulassa puttatta
kolitoti namam akamsu. Te ubhopi vuddhimanvaya sabbasippanam param agamamsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. dutiyattavare  2 Si. moggallanabrahmaniya  3 cha.Ma. upatthahimsu
      Upatissamanavassa kilanatthaya nadim va uyyanam va pabbatam va gamanakale
panca suvannasivikasatani parivarani honti, kolitamanavassa panca ajannarathasatani.
Dvepi jana pancapancamanavakasataparivara honti. Rajagahe ca anusamvaccharam
giraggasamajjam nama hoti, tesam dvinnampi ekatthaneyeva mance bandhanti. Dvepi
jana ekatova nisiditva samajjam passanta hasitabbatthane hasanti, samvegatthane
samvejanti, dayam datum yuttatthane dayam denti. Tesam iminava niyamena ekadivasam
samajjam passantanam paripakagatatta nanassa purimadivase 1- viya hasitabbatthane haso
va samvegatthane samvejanam va dayam datum yuttatthane dayam va nahosi. Dvepi
pana jana evam cintayimsu "kim ettha oloketabbam atthi, sabbepime appatte vassasate
apannattikabhavam gamissanti. Amhehi pana ekam mokkhadhammam gavesitum vattati"ti
aramamanam gahetva nisidimsu.
       Tato kolito upatissam aha "samma upatissa na tvam annesu divasesu
viya hatthapahattho, anattamanadhatuko ahosi, 2-  kim te sallakkhitan"ti. Samma kolita
`etesam olokane saro natthi, niratthametam, attano mokkhadhammam gavesitum vattati'ti
imam cintayanto nisinnomhi, tvam pana kasma anattamano ahositi. 3-  Sopi tatheva
aha. Athassa attana saddhim ekajjhasayatam natva upatisso tam evamaha "amhakam
ubhinnampi cintitam sucintitam, mokkhadhammam gavesantehi ekam pabbajjam 4- laddhum
vattati, kassa santike pabbajama"ti.
      Tena kho pana samayena sanjayo 5- paribbajako rajagahe pativasati mahatiya
paribbajakaparisaya saddhim. Te "tassa santike pabbajissama"ti pancahi manavakasatehi
saddhim sanjayassa santike pabbajimsu. Tesam pabbajitakalato patthaya sanjayo
atirekalabhaggayasaggappatto ahosi. Te katipaheneva sabbam sanjayassa samayam
@Footnote: 1 cha.Ma. purimadivasesu  2 cha.Ma.....dhatukosi  3 cha.Ma. anattamanositi
@4 cha.Ma. pana eka pabbajja  5 cha.Ma. sancayo. evamuparipi
Parimadditva 1- "acariya tumhakam jananasamayo ettakova, udahu uttarimpi
atthi"ti pucchimsu. Sanjayo "ettakova, sabbam tumhehi natan"ti aha. Te tassa katham
sutva cintayimsu "evam sati imassa santike brahmacariyassa vaso niratthako, mayam
mokkhadhammam gavesitum nikkhanta, so imassa santike uppadetum na sakka. Maha
kho pana jambudipo, gamanigamarajadhaniyo caranta mayam avassam mokkhadhammadesakam
ekam acariyam labhissama"ti. Te tato patthaya yattha yattha pandita samanabrahmana
atthiti sunanti, tattha tattha gantva panhassa sakaccham karonti. Tehi puttham
panham anne kathetum samattha natthi, te pana tesam panham vissajjenti. Evam
sakalajambudipam parigganhitva nivattitva sakatthanameva agantva "samma kolita
yo pathamam amatam adhigacchati, so arocetu"ti katikam akamsu.
      Tena samayena amhakam sattha pathamabhisambodhim patva pavattitapavaradhammacakko
anupubbena rajagaham sampatto hoti. Atha "ekasatthi arahanta loke uppanna
honti"ti vuttakale "caratha bhikkhave carikam bahujanahitaya"ti ratanattayagunapakasanattham
uyyojitanam bhikkhunam antare pancavaggiyabbhantare assajitthero patinivattitva
rajagahameva agato. Punadivase patova pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi.
      Tasmim samaye upatissaparibbajako patova bhattakiccam katva paribbajakaramam
gacchanto theram disva cintesi "maya evarupo pabbajito nama na ditthapubboyeva.
Ye vata loke arahanto va arahattamaggam va samapanna, ayam tesam bhikkhunam annataro,
yannunaham imam bhikkhum upasankamitva panham puccheyyam `kamsi tvam avuso
uddissa pabbajito, ko va te sattha, kassa va tvam dhammam rocesi"ti. Athassa
etadahosi "akalo kho imam bhikkhum panham pucchitum, antaragharam pavittho pindaya
carati, yannunaham imam bhikkhum pitthito pitthito anubandheyyam atthikehi upanatam
@Footnote: 1 cha.Ma. parigganhitva
Maggan"ti. So theram laddhapindapatam annataram okasam gacchantam disva
nisiditukamatancassa natva attano paribbajakapithakam pannapetva adasi.
Bhattakiccapariyosanepissa attano kundikaya udakam adasi.
      Evam acariyavattam katva katabhattakiccena therena saddhim madhurapatisantharam katva
"vippasannani kho te avuso indriyani, parisuddho chavivanno pariyodato,
kamsi tvam avuso uddissa pabbajito, ko va te sattha, kassa va tvam
dhammam rocesi"ti pucchi. Thero "atthavuso mahasamano sakyaputto sakyakula pabbajito,
taham bhagavantam uddissa pabbajito, so ca me bhagava sattha, tassa caham
bhagavato dhammam rocemi"ti aha. Atha nam "kimvadi panayasmato sattha kimakkhayi"ti
pucchi. Thero cintesi "ime paribbajaka nama sasanassa patipakkhabhuta, imassa
sasane 1- gambhiratam dassessami"ti. Attano navakabhavam dassento aha "aham kho
avuso navo acirapabbajito, adhunagato imam dhammavinayam, na tavaham sakkomi
vittharena dhammam desetun"ti. Paribbajako "aham upatisso nama, tvam yathasattiya
appam va bahum va vada, etam nayasatena nayasahassena pativijjhitum mayham bharo"ti
cintetva aha:-
              "appam va bahum va bhasassu       atthamyeva me bruhi
               attheneva me attho          kim kahasi byanjanam bahun"ti. 2-
      Evam vutte thero "ye dhamma hetuppabhava"ti 3- gatham aha. Paribbajako
pathamapadadvayameva sutva sahassanayasampanne sotapattimagge patitthahi, itaram padadvayam
sotapannakale nitthapesi. 4-
@Footnote: 1 cha.Ma. imassa sasanassa  2 vi.maha. 4/60/52 mahakhandhaka
@3 vi.maha. 4/60/52, khu.apa. 32/286/36 sariputtattherapadana  4 cha.Ma. nitthasi
      So sotapanno hutva uparivisese appavattante "bhavissati ettha karanan"ti
sallakkhetva theram aha "bhante ma upari dhammadesanam vaddhayittha, ettakameva
hotu, kaham amhakam sattha vasati"ti. Veluvane paribbajakati. Bhante tumhe purato
yatha, mayham eko sahayako atthi. Amhehi ca annamannam katika kata "yo pathamam
amatam adhigacchati, so arocetu"ti. Ahantam patinnam mocetva sahayakam gahetva
tumhakam gatamaggeneva satthu santikam gamissamiti pancapatitthitena therassa padesu
nipatitva tikkhattum padakkhinam katva theram uyyojetva paribbajakaramabhimukho
agamasi.
       Kolitaparibbajako tam duratova agacchantam disva "ajja mayham sahayakassa
mukhavanno na annesu divasesu viya, addha tena amatam adhigatam bhavissati"ti amatadhigamam
pucchi. Sopissa "ama avuso amatam adhigatan"ti patijanitva tameva gatham abhasi.
Gathapariyosane kolito sotapattiphale patitthahitva aha "kaham kira samma sattha
vasati"ti. `veluvane Kira samma vasati'ti evam no acariyena assajittherena kathitanti.
Tenahi samma ayama, sattharam passissamati. Sariputtatthero ca namesa sadapi
acariyapujako, tasma sahayam kolitamanavam evamaha "samma amhehi adhigatam amatam
amhakam acariyassa sanjayaparibbajakassapi kathessama. Bujjhamano pativijjhissati,
appativijjhanto amhakam saddahitva satthu santikam gamissati, buddhanam desanam
sutva maggaphalapativedham karissati"ti.
      Tato dvepi jana sanjayassa santikam gantva "acariya tvam kim karosi,
buddho loke uppanno, svakkhato dhammo, supatipanno samgho, ayama dasabalam
passissama"ti. So "kim vadetha tata"ti tepi varetva labhaggayasaggappattimeva
tesam dipeti. Te "amhakam evarupo antevasikavaso niccameva hotu, tumhakam
pana gamanam va agamanam va janatha"ti ahamsu. Sanjayo "ime ettakam jananta
Mama vacanam na karissanti"ti natva "gacchatha tumhe tata, aham mahallakakale
antevasikavasam vasitum na sakkomi"ti aha. Te anekehipi karanehi tam bodhetum
asakkonta attano ovade vattamanam janam adaya veluvanam agamamsu. Atha tesam
pancasu antevasikasatesu addhateyyasata nivattimsu, addhateyyasata tehi saddhim
agamamsu.
      Sattha catuparisamajjhe dhammam desento te duratova disva bhikkhu amantesi
"ete dve bhikkhave sahaya agacchanti kolito ca upatisso ca, etameva savakayugam
bhavissati aggam bhaddayugan"ti. Atha nesam parisaya cariyavasena dhammadesanam vaddhesi.
Thapetva dve aggasavake sabbepi te addhateyyasata paribbajaka arahattam
papunimsu. Sattha "etha bhikkhavo"ti hattham pasaresi. Sabbesam kesamassu antaradhayi,
iddhimayapattacivaram kayapatibaddham ahosi. Dvinnam aggasavakanampi iddhimayapattacivaram
agatam, uparimaggattayakiccam pana na nitthati. Kasma? savakaparaminanassa
mahantataya.
      Athayasma mahamoggallano pabbajitadivasato sattame divase magadharatthe
kallavalagamakam 1- upanissaya samanadhammam karonto thinamiddhe okkamante 2-
satthara samvejito thinamiddham vinodetva tathagatena dinnam dhatukammatthanam
sunantova uparimaggattayakiccam nitthapetva savakaparaminanassa matthakam patto.
Sariputtattheropi pabbajitadivasato addhamasam 3- atikkamitva satthara saddhim
tameva rajagaham upanissaya sukarakhatalene 4- viharanto attano bhagineyyassa
dighanakhaparibbajakassa vedanapariggahasuttante 5- desiyamane suttanusarena nanam
pesetva parassa vaddhitabhattam bhunjanto viya savakaparaminanassa matthakam patto.
Bhagineyyo panassa desanapariyosane sotapattiphale patitthito. Iti dvinnampi
mahasavakanam tathagate rajagahe viharanteyeva
@Footnote: 1 Ma. kalanduvalagamantam, i. kallavalaputtagame, an.sattaka. 23/58/87 (sya)
@2 cha.Ma. okkante  3 cha.Ma.,i. addhamasam  4 cha.Ma.,i. sukarakhatalene
@5 Ma.Ma. 13/205/181-2 dighanakhasutta
Savakaparaminanakiccam matthakam pattam. Aparabhage pana sattha jetavane viharanto
"mahapannanam yadidam sariputto, iddhimantanam yadidam mahamoggallano"ti dvepi
mahasavake thanantare thapesiti.
                         Mahakassapattheravatthu
      [191] Catutthe dhutavadananti ettha dhuto veditabbo, dhutavado veditabbo,
dhutadhamma veditabba, dhutangani veditabbani. Tattha dhutoti dhutakileso va puggalo
kilese dhunanto va 1- dhammo.
      Dhutavadoti ettha pana atthi dhuto na dhutavado, atthi na dhuto dhutavado,
atthi neva dhuto na dhutavado, atthi dhuto ceva dhutavado ca. Tattha yo dhutangena
attano kilese dhuni, parampana dhutangena na ovadati nanusasati bakkulatthero 2-
viya, ayam dhuto na dhutavado. Yathaha "tayidam 3- ayasma bakkulo dhuto na dhutavado"ti.
Yo pana dhutangena attano kilese na dhuni, kevalam anne dhutangena ovadati
anusasati upanandatthero viya, ayampana na dhuto dhutavado. Yathaha "tayidam ayasma
upanando sakyaputto na dhuto dhutavado"ti. 4-  Yo pana dhutangena attano kilese
na dhuni, anne dhutangena na ovadati nanusasati loludayitthero viya, 4-  ayampana
neva dhuto na dhutavado. Yathaha "tayidam ayasma mahaloludayi 5- neva dhuto na
dhutavado"ti. Yo pana ubhayasampanno ayasma mahakassapatthero viya, ayam dhuto
ceva dhutavado ca. Yathaha "tayidam ayasma mahakassapo dhuto ceva dhutavado
ca"ti.
      Dhutadhamma veditabbati appicchata santutthita sallekhata pavivekata
idamatthitati ime dhutange cetanaya parivara pancadhamma "appicchamyeva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. kilesadhunano  2 cha.Ma. bakulatthero. evamuparipi  3 Ma. yadidam
@4-4 cha.Ma. yo pana ubhayavipanno laludayi viya  5 cha.Ma. laludayi
Nissaya"tiadivacanato 1- dhutadhamma nama. Tattha appicchata ca santutthita ca alobho,
sallekhata ca pavivekata ca dvisu dhammesu anupatanti alobhe ceva amohe ca, idamatthita
nanameva. Tattha alobhena patikkhepavatthusu lobham, amohena tesveva adinavapaticchadakamoham
dhunati. Alobhena ca anunnatam 2- patisevanamukhena pavattam kamasukhallikanuyogam, amohena
dhutangesu atisallekhamukhena pavattam attakilamathanuyogam dhunati. Tasma ime dhamma
dhutadhammati veditabba.
      Dhutangani veditabbaniti terasa dhutangani veditabbani pamsukulikangam .pe.
Nesajjikanganti.
      Dhutavadanam yadidam mahakassapoti yattaka dhutangavadam vadanti, tesampi 3- antare
ayam mahakassapatthero aggoti aggatthane thapesi. Mahakassapoti uruvelakassapo
nadikassapo gayakassapo kumarakassapoti ime khuddanukhuddake there upadaya ayam
maha, ayasma 4- mahakassapoti vutto.
      Imassapi panhakamme ayamanupubbikatha:- atite kira kappasatahassamatthake
padumuttaro nama sattha loke udapadi, tasmim hamsavatinagaram upanissaya kheme
migadaye viharante vedeho nama kutumbiko asitikotidhanavibhavo patova subhojanam
bhunjitva uposathangani 5- adhitthaya gandhapupphadini gahetva viharam gantva
sattharam pujetva vanditva ekamantam nisidi. Tasmim khane sattha mahanisabhattheram nama
tatiyasavakam "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam dhutavadanam, yadidam nisabho"ti
etadagge thapesi. Upasako tam sutva pasanno dhammakathavasane mahajane utthaya
gate sattharam vanditva "bhante sveva mayham bhikkham adhivasetha"ti aha. Maha
kho upasaka bhikkhusamghoti. Kittako bhagavati. Atthasatthibhikkhusatasahassanti. Bhante
@Footnote: 1 vi.pa. 8/325/281 pancakavara, an.pancaka. 22/181/245 (appicchatam...) arannavagga
@(sya)  2 cha.Ma. anunnatanam  3 cha.Ma.,i. tesam sabbesampi  4 cha.Ma.,i. tasma
@5 Ma. uposatham
Ekam samanerampi vihare asesetva bhikkham adhivasethati. Sattha adhivasesi
tunhibhavena. Upasako satthu adhivasanam viditva geham gantva mahadanam sajjetva
punadivase satthu kalam arocapesi. Sattha pattacivaramadaya bhikkhusamghaparivuto
upasakassa gharam gantva pannatte asane nisinno dakkhinodakavasane yaguadini
sampaticchanto bhattavissaggam akasi. Upasakopi satthu santike nisidi.
      Tasmim antare mahanisabhatthero pindaya caranto tameva vithim patipajji.
Upasako disva utthaya gantva theram vanditva "pattam bhante detha"ti aha.
Thero pattam adasi. Bhante idheva pavisatha, satthapi gehe nisinnoti. Na vattati 1-
upasakati. Upasako therassa pattam gahetva pindapatassa puretva niharitva
adasi. Tato 2- theram anugantva nivattitva 3- satthu santike nisiditva evamaha
"bhante mahanisabhatthero `sattha gehe nisinno'ti vuttopi 4- pavisitum na icchi,
atthi nu kho etassa tumhakam gunehi atireko guno"ti. Buddhanam ca vannamaccharam
nama natthi. Atha sattha evamaha "upasaka mayam bhikkham agamayamana gehe
nisidama, na so bhikkhu evam gehe nisiditva bhikkham udikkhati. Mayam gamantasenasane
vasama, so arannasmimyeva vasati. Mayam channe vasama, so abbhokasamhiyeva vasati.
Iti tassa ayanca ayanca guno"ti mahasamuddam purayamano viya kathesi. Upasako
pakatiyapi jalamanadipo telena asitto 5- viya sutthutaram pasanno hutva cintesi
"kim mayham annaya sampattiya, anagate ekassa buddhassa santike dhutavadanam
aggabhavatthaya patthanam karissami"ti.
      Sopi puna sattharam nimantetva teneva niyamena sattadivasani mahadanam datva
sattame divase buddhappamukhassa bhikkhusamghassa 6- ticivarani datva satthu padamule
nipajjitva evamaha "yam me bhante sattadivasani mahadanam dentassa mettam
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. vattissati  2 Ma. tam  3 cha.Ma.,i. nivatto  4 cha.Ma. vuttepi
@5 Si.,i. jalamanadipe tele asitte viya  6 cha.Ma.,i. mahabhikkhusamghassa
Kayakammam mettam vacikammam mettam manokammam paccupatthitam, iminaham na annam
devasampattim va sakkamarabrahmasampattim va patthemi, idampana me kammam anagate
ekassa buddhassa santike etassa mahanisabhattherena pattam thanantaram papunanatthaya
terasadhutangadharanam aggabhavassa paccayo 1- hotu"ti. Sattha "mahantanca thanantaram 2-
imina patthitam, samijjhissati nu kho, no"ti olokento samijjhanabhavam disva
aha "taya mahaggatthanam 3- patthitam, anagate satasahassakappavasane gotamo nama
buddho uppajjissati, tassa tvam tatiyasavako mahakassapatthero nama bhavissasi"ti.
Tam sutva upasako "buddhanam dve katha nama natthi"ti punadivase pattabbam
viya tam sampattim amannittha. So yavatayukam thatva nanappakaram danam datva silam
rakkhitva nanappakaram kusalakammam 4- katva tattha kalam katva 5- sagge nibbatto. 6-
      Tato patthaya devesu ca manussesu ca sampattim anubhavanto ito ekunanavutikappe
7- vipassisammasambuddhe bandhumatinagaram nissaya kheme migadaye viharante devaloka
cavitva annatarasmim parijinne brahmanakule nibbatti. Tasminca kale vipassi
bhagava sattame sattame samvacchare dhammam katheti, mahantam kolahalam ahosi.
Sakalajambudipe devata "sattha dhammam kathessati"ti tam arocenti. Brahmano
tam sasanam assosi. Tassa brahmanassa nivasanasatako ekova hoti, tatha
brahmaniya. Parupanampana dvinnampi ekameva. Sakalanagare ekasatakabrahmanoti
pannayati. Brahmananam kenacideva kiccena sannipate sati brahmanim gehe
thapetva sayam gacchati. Brahmaninam sannipate sati sayam gehe titthati, brahmani
tam vattham parupitva gacchati. Tasmimpana divase brahmano brahmanim aha
"bhoti kim rattim dhammassavanam sunissasi, diva"ti. "mayam matugama 8- nama rattim
sotum na sakkoma, diva sossama"ti 9- brahmanam gehe thapetva tam vattham parupitva
@Footnote: 1 cha.Ma. saccakaro, i. okaro  2 cha.Ma.,i. thanam  3 cha.Ma.,i. manapam te thanam
@4 cha.Ma.,i. kalyanakammam  5 cha.Ma.,i. kato  6 cha.Ma.,i. nibbatti
@7 cha.Ma. ekanavutikappe  8 cha.Ma.,i. matugamajatika  9 cha.Ma.,i. sossamiti
Upasikahi saddhim diva gantva sattharam vanditva ekamantam nisinna dhammam
sutva upasikahiyeva saddhim agamasi. Atha brahmano brahmanim gehe thapetva
tam vattham parupitva viharam gato.
      Tasmim ca samaye sattha parisamajjhe alankatadhammasane nisinno cittavijanim
adaya akasagangam otarento viya sinerumatthakam 1- katva sagaram nimmathento
viya dhammakatham kathesi. Brahmanassa parisante nisinnassa dhammam sunantassa
pathamayamasmimyeva sakalasariram purayamana pancavanna piti uppajji. So parutavattham
samharitva 2- "dasabalassa dassami"ti cintesi. Athassa adinavasahassam dassayamanam
maccheram uppajjati. 3- So "brahmaniya ca mayhanca ekameva vattham, annam kinci
parupanam natthi, aparupitva ca nama bahi caritum na sakka"ti sabbatthapi adatukamo
ahosi. Athassa nikkhante pathamayame majjhimayamepi tatheva piti uppajji. So tatheva
cintetva tatheva adatukamo ahosi. Athassa majjhimayame nikkhante pacchimayamepi
tatheva piti uppajji. So "yam va hotu tam va hotu 4- pacchapi janissami"ti
vattham samharitva satthu padamule thapesi. Tato vamahattham abhujitva dakkhinahatthena
tikkhattum appothetva "jitam me, jitam me"ti tayo vare nadi.
      Tasmim ca samaye bandhumaraja dhammasanassa pacchato antosaniyam nisinnova
dhammam sunati. Ranno ca nama "jitam me, jitam me"ti saddo amanapo hoti.
So purisam pesesi "gaccha etam pucchahi kim vadesi"ti. So tena gantva pucchito
aha "avasesa hatthiyanadini aruyha asicammadini gahetva parasenam jinanti,
na tam jitam acchariyam, ahampana pacchato agacchantassa kutagonassa 5- muggarena sisam
bhinditva tam palapento viya maccheracittam madditva parutavattham dasabalassa adasim,
tam me macchariyam jitan"ti aha. So puriso agantva tam pavuttim ranno arocesi.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. sinerum mattham  2 cha.Ma. samgharitva. evamuparipi  3 cha.Ma.,i. uppajji
@4 Si.,i. so taranam va hotu maranam va  5 cha.Ma. dutthagonassa
Raja aha "amhe bhane dasabalassa anurupam na janimha, brahmano janati"ti 1-
vatthayugam pesesi. Tam disva brahmano cintesi "ayam mayham tunhinisinnassa
pathamam kinci adatva satthu gune kathentassa adasi, satthu gune paticca uppannena
mayham ko attho"ti tampi vatthayugam dasabalasseva adasi. Rajapi "kim brahmanena
katan"ti pucchitva "tampi tena vatthayugam tathagatasseva dinnan"ti sutva annanipi
dve yugani pesesi, so tanipi adasi. Raja annanipi cattariti evam
yava dvattimsa yugani pesesi. Atha brahmano "idam vaddhetva gahanam viya
hoti"ti attano atthaya ekam, brahmaniya ekanti dve vatthayugani gahetva
timsa yugani tathagatasseva adasi. Tato patthaya cassa satthu vissasiko jato.
      Atha nam raja ekadivasam sitasamaye satthu santike dhammam sutva sahassagghanikam 2-
attano parupanam rattakambalam datva aha "ito patthaya imam parupitva dhammam
sunahi"ti. So "kim me imina kambalena imasmim putikaye upanitena"ti cintetva
antogandhakutiyam tathagatassa mancassa upari vitanam katva agamasi. Athekadivasam
raja patova viharam gantva antogandhakutiyam satthu santike nisidi. Tasmim ca
samaye chabbanna buddharamsiyo kambale patihannanti, kambalo ativirocati. Raja
olokento sanjanitva aha "bhante amhakam esa kambalo, amhehi ekasatakassa
brahmanassa dinno"ti. Tumhehi maharaja brahmano pujito, brahmanena aham
pujitoti. 3-  Raja "brahmano yuttam annasi, na mayan"ti pasiditva yam manussanam
upakarabhutam, tam sabbam atthatthakam katva sabbatthakam nama danam datva purohitatthane
thapesi. Sopi "atthatthakam nama catusatthi hoti"ti catusatthi salakabhattani 4-
upanibandhitva 5- yavajivam danam datva silam rakkhitva tato cuto sagge nibbatti.
@Footnote: 1 cha.Ma. janiti  2 cha.Ma.,i. sunantam disva sahassagghanakam  3 cha.Ma.,i. mayam pujitati
@4 cha.Ma. salakabhattani  5 cha.Ma.,i. upanibandhapetva
      Puna tato cuto imasmim kappe konagamanassa 1- ca bhagavato kassapadasabalassa cati
dvinnam buddhanam antare baranasiyam kutumbikaghare nibbatto. So vuddhimanvaya
gharavasam vasanto ekadivasam aranne janghaviharam vicarati. 2-  Tasmim ca samaye
paccekabuddho naditire civarakammam karonto anuvate appahonte samharitva thapetum
araddho. So disva "kasma bhante samharitva thapetha"ti aha. Anuvato nappahotiti.
"imina bhante karotha"ti. So satakam datva "nibbattanibbattatthane me kaci 3-
parihani ma hotu"ti patthanam thapesi. 4-
      Atha gharepissa bhaginiya saddhim bhariyaya kalaham karontiya paccekabuddho pindaya
pavisi. Athassa bhagini paccekabuddhassa pindapatam datva tassa bhariyam sandhaya
evamaha "evarupam balam yojanasatena parivajjeyyan"ti patthanam thapesi. Sa gehangane 5-
thita sutva "imaya dinnam bhattam esa ma bhunjatu"ti pattam gahetva pindapatam
chaddetva kalalassa puretva adasi. Itara disva "bale mam tava akkosa
va paribhasa 6- va, evarupassa pana dve asankhyeyyani puritaparamissa pattato
bhattam chaddetva kalalam datum na yuttan"ti aha. Athassa bhariyaya patisankhanam
uppajji. Sa "titthatha bhante"ti kalalam chaddetva pattam dhovitva gandhacunnena
ubbattetva catumadhurassa puretva adasi 7- upari asittena padumagabbhavannena
sappina vijjotamanam paccekabuddhassa hatthe thapetva adasi "yatha ayam pindapato
obhasajato, evam obhasajatam me sariram hotu"ti patthanam thapesi. Paccekabuddho
anumoditva akasam pakkhanto. 8-  Tepi dve jayapatika yavatayukam thatva 9- sagge
nibbattitva puna tato cavitva upasako kassapadasabalassa sammasambuddhassa kale
baranasiyam asitikotivibhavassa setthino putto hutva nibbatti, itarapi
tadisasseva setthino dhita hutva nibbatti.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. konagamanassa  2 cha.Ma.,i. carati  3 cha.Ma.,i. kenaci
@4 cha.Ma. patthapesi. evamuparipi  5 cha.Ma. gehadvare  6 cha.Ma.,i. pahara  7 cha.Ma.,i. ayam
@patho na dissati  8 cha.Ma.,i. pakkhandi  9 cha.Ma.,i. kusalam katva
      Tassa vuddhippattassa tameva setthidhitaram anayimsu. Tassa pubbe
anitthavipakassa tassa kammassa anubhavena patikulam pavitthamattaya ummarabbhantare
sakalasariram ugghatitavaccakuti viya duggandham jatam. Setthikumaro "kassayam gandho"ti
pucchitva "setthikannaya"ti sutva "niharatha niharatha"ti agataniyameneva 1- kulagharam
pesesi. Sa eteneva niharena sattasu thanesu patinivattita.
      Tena ca samayena kassapadasabalo parinibbayi. Tassa ghanakottimahi
satasahassagghanikahi rattasuvannaitthakahi yojanubbedham cetiyam arabhimsu. Tasmim cetiye
kariyamane sa setthidhita cintesi "aham sattasu thanesu patinivattita, kim me
jivitena"ti attano sarirabharanabhandikam 2- bhanjapetva suvannaitthakam karesi ratanayatam
viditthivitthinam 3- caturangulubbedham. Tato haritalamanosilapindam gahetva attha
uppalahatthake adaya cetiyakaranatthanam gata. Tasmim ca khane eka itthaka
sandhim 4- parikkhipitva agacchamana ghatanitthakaya una hoti. Setthidhita vaddhakim
aha "imam itthakam ettha thapetha"ti. Amma bhaddake kale agatasi, sayameva
thapehiti. Sa aruyha telena haritalamanosilam yojetva tena bandhena itthakam
patitthapetva upari atthahi uppalahatthakehi pujam katva vanditva "nibbattatthane
mama 5- kayato candanagandho vayatu, mukhato uppalagandho"ti patthanam katva cetiyam
vanditva padakkhinam katva agamasi.
      Atha tasmimyeva khane yassa setthiputtassa pathamam geham nita, tassa tam arabbha
sati udapadi. Nagarepi nakkhattam sanghuttham hoti. So upatthake aha "tada
idha anita setthidhita atthi, kaham sa"ti. Kulagehe samiti. Anetha nam, nakkhattam
kilissamati. Te gantva tam vanditva thita "kim tata agatattha"ti taya
@Footnote: 1 Si. agatayaneneva, cha.Ma. abhataniyameneva  2 Si.,i. abharanabhandam
@3 Si.,i. vidatthivitthannam, cha.Ma. vidatthivitthinnam  4 cha.Ma.,i. itthakapanti
@5 cha.Ma.,i. nibbattanibbattatthane me
Puttha tam pavuttim acikkhimsu. Tata maya abharanena 1- cetiyam pujitam, abharanam me
natthiti. Te gantva setthiputtassa arocesum. Anetha nam, pilandhanam 2-
labhissatiti. 3- Te anayimsu. Tassa saha gharappavesanena sakalageham candanagandhanceva
niluppalagandhanca vayi.
      Setthiputto tam pucchi "pathamam tava 4- sarirato duggandho vayi, idani pana
te sarirato candanagandho, mukhato uppalagandho vayati, kim etan"ti. Sa adito
patthaya attana katakammam arocesi. Setthiputto "niyyanikam vata buddhanam
sasanan"ti pasiditva yojanikam suvannacetiyam kambalakancukena parikkhipitva tattha tattha
rathacakkappamanehi suvannapadumehi alankari. Tesam dvadasahattha olambaka honti. So
tattha yavatayukam thatva sagge nibbattitva tato cuto baranasito yojanamatte
thane annatarasmim amaccakule nibbatti. Setthikannapi devalokato cavitva rajakule
jetthadhita hutva nibbatti.
      Tesu vayappattesu kumarassa vasanagame nakkhattam sanghuttham. So mataram aha
"satakam me amma dehi, nakkhattam kilissami"ti. Sa dhotavattham niharitva adasi.
Amma thulam idanti patikkhipi. 5-  Annam niharitva adasi, tampi patikkhipi. Annam
niharitva adasi, tampi patikkhipi. Atha nam mata aha "tata idise 6- gehe
mayam jata, natthi no ito sukhumatarassa patilabhaya punnan"ti. Tenahi labhanatthanam
gacchami ammati. Putta aham ajjeva tuyham baranasinagare rajjapatilabham icchamiti.
So mataram vanditva aha "gacchami amma"ti. Gaccha tatati. Evam kirassa
cittam ahosi "kaham gamissati, idha va ettha va gehe nisidissati"ti. So pana
punnaniyamena nikkhamitva baranasim gantva uyyane mangalasilapatte sisam 7-
parupitva nipajji. Tassa ca baranasiranno kalakatassa sattamo divaso hoti.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. abharanabhandena  2 cha.Ma. pilandhanam  3 cha.Ma.,i. labhissamati  4 cha.Ma. tava
@5 cha.Ma.,i. thulam idam, annam dehiti  6 cha.Ma.,i. yadise  7 cha.Ma.,i. sasisam
      Amacca ranno sarirakiccam katva rajangane nisiditva mantayimsu "ranno
eka dhitava atthi, putto natthi, arajikam rajjam na vattati, 1-  ko raja hoti"ti
mantetva "tvam hohi"ti ahamsu. Purohito aha "bahum oloketum na vattati,
handa mayam devatanam aradhetva 2- phussaratham vissajjessama"ti. Te kumudavanne
cattaro sindhave yojetva pancavidham rajakakudhabhandam setacchattanca rathasmimyeva
thapetva tam 3- vissajjetva pacchato turiyani pagganhapesum. Ratho pacinadvarena
nikkhamitva uyyanabhimukho ahosi. "paricayena uyyanabhimukho gacchati, nivattema"ti
keci ahamsu. Purohito "ma nivattayittha"ti aha. Ratho kumarapadakkhinam katva
aruhanasajjo hutva atthasi. Purohito parupanakannam apanetva padatalani
olokento "titthatu ayam dipo, dvisahassadipaparivaresu catusu dipesu eso rajjam 4-
karetum yutto"ti vatva "punapi turiyani pagganhatha, punapi turiyani pagganhatha"ti
tikkhattum turiyani pagganhapesi.
      Atha kumaro mukham vivaritva olokento "kena kammena agatattha tata"ti
aha. Deva tumhakam rajjam papunatiti. Raja tuyham kahanti. Divangato 5- samiti.
Kati divasa atikkantati. Ajja sattamo divasoti. Putto va dhita va natthiti.
Dhita atthi deva, putto natthiti. Karissami rajjanti. Te tavadeva abhisekamandapam
katva 6- rajadhitaram sabbalankarehi alankaritva uyyanam anetva kumarassa
abhisekam akamsu.
      Athassa katabhisekassa satasahassagghanikam 7- vattham upaharimsu. So "kimidam tata"ti
aha. Nivasanavattham devati. Nanu tata thulam, annam sukhumataram natthiti. Manussanam
paribhogavatthesu ito sukhumataram natthi devati. Tumhakam raja evarupam nivasesiti.
@Footnote: 1 Si.,i. hotuti  2 cha.Ma.,i. handa mayam devatanam aradhetvati ime patha na
@dissanti  3 cha.Ma.,i. ratham  4 Si.,i. ekarajjam  5 cha.Ma.,i. devattam gato
@6 cha.Ma. karetva  7 cha.Ma. sahassagghanakam
Ama devati. Na manne punnava vata tumhakam rajati, 1-  suvannabhingaram 2- aharatha,
labhissami 3- vatthanti. Te suvannabhingaram aharimsu. So utthaya hatthe dhovitva
mukham vikkhaletva hatthena udakam adaya puratthimadisayam abbhukkiri, tavadeva ghanapathavim
bhinditva attha kapparukkha utthahimsu. Puna udakam gahetva dakkhinam pacchimam
uttaranti evam tayopi disayo 4- abbhukkiri, catusu disasu atthatthakam 5- katva
dvattimsa kapparukkha utthahimsu. So ekam dibbadussam nivasetva ekam parupitva
"nandaranno vijite suttakantika itthiyo ma suttam kantimsuti evam bherim
carapetha"ti vatva chattam ussapetva alankatapatiyatto hatthikkhandhavaragato nagaram
pavisitva pasadam aruyha mahasampattim anubhavi.
      Evam kale gacchante ekadivasam devi ranno sampattim 6- disva "aho vata
tapassi"ti 7- karunnakaram dassesi. "kimidam devi"ti ca puttha "atimahati te deva
sampatti, atite buddhanam saddahitva kalyanam karittha, idani anagatassa paccayam
kusalam na karotha"ti aha. Kassa dassami, silavanto natthiti. "asunno deva
jambudipo arahantehi, tumhe danameva sajjetha, aham arahante yacami"ti 8- aha.
Raja punadivase pacinadvare danam sajjapesi. Devi patova uposathangani
adhitthaya uparipasade puratthabhimukha urena nipajjitva "sace etissa disayam
arahanto atthi, sve agantva amhakam bhikkham ganhantu"ti aha. Tassam disayam
arahanto nahesum, tam sakkaram kapanayacakanam adamsu.
      Punadivase dakkhinadvare danam sajjetva tatheva akasi, punadivase pacchimadvare.
Uttaradvare pana sajjitadivase deviya tatheva nimantite himavante vasantanam padumavatiya
puttanam pancasatanam paccekabuddhanam jetthako mahapadumapaccekabuddho bhatike
amantesi "marisa nandaraja tumhe nimanteti, adhivasetha tassa"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. raja  2 Si.,i. suvannabhinkaram  3 cha.Ma.,i. labhissama
@4 cha.Ma.,i. catassopi disa  5 cha.Ma. sabbadisasu atthattha  6 cha.Ma.,i. mahasampattim
@7 cha.Ma.,i. aho tapassiti  8 cha.Ma.,i. lacchami
Te adhivasetva punadivase anotattadahe mukham dhovitva akasena agantva
uttaradvare otarimsu. Manussa agantva "pancasata deva paccekabuddha agata"ti
ranno arocesum. Raja deviya saddhim gantva vanditva pattam gahetva paccekabuddhe
pasadam aropetva tatra tesam danam datva bhattakiccavasane raja
samghattherassa, devi samghanavakassa padamule nipajjitva "ayya paccayehi na
kilamissatha, 1- mayam punnena na hayissama, amhakam yavajivam idha nivasaya patinnam
detha"ti patinnam karetva uyyane panca pannasalasatani panca cankamanasataniti 2-
sabbakarena tesam 3- nivasanatthanam sampadetva tattheva 4- vasapesum.
      Evam kale gacchante ranno paccanto kuppi. 5-  So "aham paccantam vupasametum
gacchami, tvam paccekabuddhesu ma pamajji"ti devim ovaditva nagara nikkhamitva 6-
gato. Tasmim anagateyeva paccekabuddhanam ayusankhara khina. Mahapadumapaccekabuddho
tiyamarattim  jhanakilam kilitva arunuggamane alambanaphalakam alambitva thitakova
anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, etenupayena sesapi sabbeva
parinibbuta. Punadivase devi paccekabuddhanam nisidanatthanam haritupalittam karapetva
pupphani vikiritva dhumam datva tesam agamanam olokenti nisinna agamanam
apassanti purisam pesesi "gaccha tata janahi, kim ayyanam kinci aphasukan"ti. So
gantva mahapadumassa pannasaladvaram vivaritva tattha apassanto cankamanam gantva
alambanaphalakam nissaya thitam disva vanditva "kalo bhante"ti aha. Parinibbutassa
sariram kim kathessati, so "niddayati manne"ti gantva pitthipade hatthena paramasi
padanam sitalataya ceva thaddhataya ca parinibbutabhavam natva dutiyassa santikam
agamasi, evam tatiyassati sabbesam parinibbutabhavam natva rajakulam gato "kaham
tata paccekabuddha"ti puttho "parinibbuta devi"ti aha. Devi kandanti rodanti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. kilamissanti  2 cha.Ma.,i. cankamasataniti  3 cha.Ma.,i. tesanti patho na
@dissati  4 cha.Ma.,i. tattha  5 cha.Ma. kupito  6 cha.Ma.,i. nagara nikkhamitvati ime
@patha na dissanti
Nikkhamitva nagarehi saddhim tattha gantva sadhukilitam 1- karetva paccekabuddhanam
sarirakiccam katva dhatuyo gahetva cetiyam patitthapesi.
      Raja paccantam vupasametva agato paccuggamanam agacchantim devim pucchi
"kim bhadde paccekabuddhesu nappamajjasi, niroga ayya"ti. Parinibbuta devati.
Raja cintesi "evarupanam panditanam maranam uppajji, 2-  amhakam kuto mokkho"ti.
So nagaram agantva 3- uyyanameva pavisitva jetthaputtam pakkosapetva tassa rajjam
patiyadetva ovaditva sayam parasamanakapabbajjam 4- pabbaji. Devipi "imasmim pabbajite
aham kim karissami"ti tattheva uyyane pabbaji. 5-  Te dvepi jhanam bhavetva
tato cuta brahmaloke nibbattimsu.
       Tesu tattheva vasantesu amhakam sattha loke uppajjitva pavattitapavara-
dhammacakko anupubbena rajagaham pavisi. Satthari tattha vasante ayam pipphalimanavo 6-
magadharatthe mahatitthabrahmanagame kapilabrahmanassa aggamahesiya kucchismim
nibbatto, ayam bhaddakapilani maddaratthe sagalanagare kosiyagottabrahmanassa
aggamahesiya kucchismim nibbatta. Tesam anukkamena vaddhamananam pipphalimanavassa
visatime vasse bhaddaya solasame vasse sampatte matapitaro puttam oloketva
"tata tvam vayappatto, kulavamso nama patitthapetabbo"ti ativiya nippilayimsu. Manavo
aha "mayham sotapathe evarupam katham ma kathetha, aham yava tumhe jivatha, 7-  tava
patijaggissami, tumhakam accayena 8- nikkhamitva pabbajissami"ti. Te katipaham
atikkamitva puna kathayimsu, sopi tatheva patikkhipati. Punapi kathayimsu, punapi patikkhipati.
Tato patthaya mata nirantaram kathetiyeva.
     Manavo "mama mataram sannapessami"ti rattasuvannanikkhasahassam datva
suvannakarehi ekam itthirupam karapetva tassa samajjanaghattanadikammapariyosane 9-
@Footnote: 1 Si. sadhukilikam  2 cha.Ma. uppajjati  3 Si. agantva  4 Si.,cha.Ma. samanakapabbajjam
@5 cha.Ma. pabbajita  6 cha.Ma. pippalimanavo  7 cha.Ma. dharatha  8 Si.,i. pacchato
@9 Si.,cha.Ma. majjanaghattanadikammapariyosane
Tam rattavatthani 1- nivasapetva vannasampannehi pupphehi ceva nanaalankarehi
ca alankarapetva mataram pakkosapetva aha "amma evarupam arammanam labhanto
gehe vasissami 2- alabhanto na vasissami"ti. Pandita brahmani cintesi "mayham
putto punnava dinnadano katabhiniharo punnam karonto na ekakova akasi,
addha etena sahakatapunna suvannarupakapatibhaga bhavissati"ti attha brahmane
pakkosapetva sabbakamehi santappetva suvannarupakam rathe 3- aropetva "gacchatha
tata, yattha amhakam jatigottabhogehi samanakule evarupam darikam passatha, idameva
suvannarupakam pannakaram 4- katva detha"ti uyyojesi.
      Te "amhakam nama etam kamman"ti nikkhamitva "kattha gamissama"ti cintetva
"maddarattham nama itthakaro, maddarattham gamissama"ti maddaratthe sagalanagaram agamamsu.
Tattha suvannarupakam nhanatitthe thapetva ekamantam 5- nisidimsu. Atha bhaddaya dhati
bhaddam nahapetva alankaritva sirigabbhe nisidapetva nahayitum gacchanti tam rupakam
disva "ayyadhita me idhagata"ti sannaya santajjetva "dubbinite kim tvam
idhagata"ti talasattikam uggiritva "gaccha sighan"ti gandapasse pahari. Hattho
pasane patihato viya vikampittha. 6-  Sa patikkamitva "evam thaddhabhavam natva
pakkamitva suvannarupakam disva 7- `ayyadhita me'ti sannam uppadesim, ayyadhitaya
hi me nivasanapatiggahikayapi 8- ayutta"ti aha. Atha nam te manussa parivaretva
"evarupa te samidhita"ti pucchimsu. Kim esa, imaya satagunena sahassagunena
mayham ayya 9- abhirupatara, dvadasahatthe gabbhe nisinnaya padipakiccam natthi,
sarirobhaseneva tamam vidhamatiti. "tenahi agacchama"ti pujam gahetva suvannarupakam
rathe aropetva koliyagottassa gharadvare thatva agamanam nivedayimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. rattavattham  2 Si. thassami  3 cha.Ma.,i. ratham  4 Si. saccakaram
@5 cha.Ma. ekamante  6 cha.Ma. kampittha  7 cha.Ma. evam thaddham nama mahagivam disva
@8 Ma. nivasanapatiggahikapi  9 cha.Ma. ayyadhita
      Brahmano patisantharam katva "kuto agatattha"ti pucchi. Magadharatthe
mahatitthagame kapilabrahmanassa gharatoti. Kimkarana agatati. Imina nama
karanenati. "kalyanam tata, samanajatigottavibhavo amhakam brahmano, dassama 1-
darikan"ti pannakaram ganhi. Te kapilabrahmanassa sasanam pahinimsu "laddha
darika, kattabbam karotha"ti. Tam sasanam sutva pipphalimanavassa arocayimsu "laddha
kira darika"ti. Manavo "aham na labhissantiti cintesim, ime laddhati vadanti,
anatthiko hutva pannam pesessami"ti rahogato pannam likhi "bhadda attano
jatigottabhoganurupam gharavasam labhatu, aham nikkhamitva pabbajissami, ma paccha
vippatisarini ahosi"ti. Bhaddapi "asukassa kira mam datukamo"ti sutva rahogata
pannam likhi "ayyaputto attano jatigottabhoganurupam gharavasam labhatu, aham
nikkhamitva pabbajissami, ma paccha vippatisari ahosi"ti. Dve pannani
antaramagge samagacchimsu. Idam kassa pannanti. Pipphalimanavena bhaddaya pahitanti.
Idam kassati. Bhaddaya pipphalimanavassa pahitanti ca vutte dvepi vacetva "passatha
darakanam kamman"ti phaletva aranne chaddetva samanapannam likhitva ito
ca etto ca etesam 2- pesesum. Iti tesam anicchamananamyeva samagamo ahosi.
       Tamdivasamyeva manavopi ekam pupphadamam gahetva thapesi. 3-  Bhaddapi kapilani
sayanamajjhe thapetva 4- bhuttasayamasa ubhopi "sayanam abhiruhissama"ti samagantva
manavo dakkhinapassena sayanam abhiruhi. Bhadda vamapassena abhiruhitva aha "yassa passe
pupphani milayanti, tassa ragacittam uppannanti janissama, imam pupphadamam
na alliyitabban"ti. Te pana annamannam sarirasamphassabhayena tiyamarattim niddam
anokkantava vitinamenti, diva pana hasanamattam 5- nahosi. Te lokamisena asamsattha
yava matapitaro dharanti, tava kutumbam avicaretva tesu kalakatesu vicarayimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. dassami  2 cha.Ma. etesanti patho na dissati  3 Ma. ganthitva pesesi
@4 Si.,i. tani vamena majjhe thapetva, cha.Ma. tani sayanamajjhe thapesi
@5 cha.Ma. hasamattampi
Pipphalimanavassa 1- sampatti sattasitikotidhanam, ekadivasam sariram ubbattetva
chaddetabbam suvannacunnameva magadhanaliya dvadasanalimattam laddhum vattati. Yantabaddhani
satthimattani talakani 2- kammanto dvadasayojaniko, anuradhapurappamano
dasagamo, 3- cuddasa hatthanika, cuddasa assanika, cuddasa rathanika.
      So ekadivasam alankataassam 4- aruyha mahajanaparivuto kammantam gantva
khettakotiyam thito nangalehi bhinnatthanato kakadayo sakune ganduppadadike panake
uddharitva khadante disva "tata ime kim khadanti"ti pucchi. Ganduppade
ayyati. Etehi katam papam kassa hotiti. Tumhakam ayyati. So cintesi "sace
etehi katam papam mayham hoti, kim me karissati sattasitikotidhanam, kim dvadasayojaniko
kammanto, kim satthiyantabaddhani talakani, kim dasagama, 5- sabbametam bhaddaya
kapilaniya niyyadetva nikkhamma pabbajissami"ti.
      Bhaddapi kapilani tasmim khane antaravatthusmim tayo tilakumbhe pattharapetva
dhatihi parivuta nisinna kake tilapanake khadamane disva "amma kim ime
khadanti"ti pucchi. Panake ayyeti. Akusalam kassa hotiti. Tumhakam ayyeti. Sa
cintesi "mayham catuhatthavattham nalikodanamattanca laddhum vattati, yadi panetam ettakena
janena katam akusalam mayham hoti, addha bhavasahassenapi vattato sisam ukkhipitum
na sakka, ayyaputte agatamatteyeva sabbam tassa niyyadetva nikkhamma
pabbajissami"ti.
      Manavo agantva nhatva pasadam aruyha maharahe pallanke nisidi,
atha cakkavattino anucchavikam bhojanam sajjayimsu. Dvepi bhunjitva parijane nikkhante
rahogate phasukatthane nisidimsu. Tato manavo bhaddam aha "bhadde imam gharam
@Footnote: 1 cha.Ma. mahati manavassa  2 cha.Ma. satthimahatalakani  3 Si.,cha.Ma. anuradhapurappamana
@cuddasa gama  4 Si.,i. alankataratham, alankataassam  5 cha.Ma. kim cuddasa gama
Agacchanti kittakam dhanam ahari"ti. Pancapannasa sakatasahassani ayyati. Etam
sabbam, ya ca imasmim ghare sattasitikotiyo yantabaddha satthitalakadibheda ca
sampatti atthi, sabbam tuyhamyeva niyyademiti. Tumhe pana kuhim gacchatha ayyati.
Aham pabbajissamiti. Ahampi tumhakamyeva agamanam olokayamana nisinna, ahampi
pabbajissamiti. Tesam adittapannakuti viya tayo bhava upatthahimsu. Te antarapanato
kasayani 1- vatthani mattikapatte ca aharapetva annamannam kese oharapetva
"ye loke arahanto, te uddissa amhakam pabbajja"ti vatva thavikaya patte
osaretva 2- amse laggetva pasadato otarimsu. Gehe dasesu va kammakaresu
va na koci sanjani.
      Atha ne brahmanagamato nikkhamma dasagamadvarena gacchante akappakuttavasena
dasagamavasino sanjanimsu. Te rodanta padesu nipatitva "kim amhe anathe karotha
ayya"ti ahamsu. "mayam bhane adittapannasala viya tayo bhavati pabbajimha, sace
tumhesu ekekam bhujissam karoma, vassasatampi nappahoti. Tumhe ca 3- tumhakam sisam
dhovitva bhujissa hutva jivatha"ti vatva tesam rodantanamyeva pakkamimsu.
Thero purato gacchanto nivattitva olokento cintesi "ayam bhadda kapilani
sakalajambudipagghanika itthi mayham pacchato agacchati. Thanam kho panetam vijjati, yam
kocideva evam cinteyya `ime pabbajitvapi vina bhavitum na sakkonti, ananucchavikam
karonti'ti. Koci nama 4- amhesu manam padusetva apayapurako bhaveyya. 5- Imam pahaya
maya gantum vattati"ti cittam uppadesi.
      So purato gacchanto dvedhapatham disva tassa matthake atthasi. Bhaddapi
agantva vanditva atthasi. Atha nam aha "bhadde tadisim itthim mama pacchato
agacchantim disva `ime pabbajitvapi vina bhavitum na sakkonti'ti cintetva
@Footnote: 1 cha.Ma. kasavarasapitani  2 Ma. osapetva  3 cha.Ma. va  4 cha.Ma.,i. koci va pana
@5 Si. apayupago bhaveyya, Ma. apayamuccako na bhaveyya
Amhesu padutthacitto mahajano apayapurako bhaveyya. Imasmim dvedhapathe thatva 1-
ekam ganha, aham ekena gamissami"ti. "ama ayya pabbajitanam matugamo nama
malam, `pabbajitvapi ime vina na bhavanti'ti amhakam dosam dassanti, 2- tumhe ekam
maggam ganhatha, aham ekam ganhitva vina bhavissama"ti tikkhattum padakkhinam katva
catusu thanesu pancapatitthitena vanditva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim paggayha
"satasahassakappappamane addhane kate 3- mittasanthavo ajja bhijjati"ti vatva "tumhe
dakkhinajatika nama, tumhakam dakkhinamaggo vattati. Mayam matugama nama vamajatika,
amhakam vamamaggo vattati"ti vanditva maggam patipanna. Tesam dvedhagatakale
ayam mahapathavi "aham cakkavalagirisinerupabbate dharetum sakkomi 4- tumhakam gune
dharetum na sakkomi"ti vadanti viya viravamana akampi, akase asanisaddo viya.
Vattati, 5- cakkavalapabbato onami. 6-
      Sammasambuddhopi veluvane mahavihare gandhakutiyam nisinno pathavikampanasaddam
sutva "kassa nu kho pathavi kampati"ti avajjento "pipphalimanavo ca bhadda ca
kapilani mam uddissa appameyyam sampattim pahaya pabbajitva 7- tesam viyogatthane
ubhinnampi gunabalena ayam pathavikampo jato, mayapi etesam sangaham katum vattati"ti
natva gandhakutito nikkhamma sayameva pattacivaramadaya asitimahatheresu kanci
anamantetva tigavutam maggam paccuggamanam katva rajagahassa ca nalandaya ca antare
bahuputtakanigrodhamule pallankam abhujitva nisidi. Nisidanto pana annatarapamsukuliko
viya anisiditva buddhavesam gahetva asitihattha ghanaramsiyo 8- vissajjento nisidi.
Iti tasmim khane pannacchattasakatacakkakutagaradippamana buddharamsiyo 9- ito cito ca
vipphandantiyo vidhavantiyo candasahassasuriyasahassauggamanakalo 10- viya kurumana
tam vanantaram 11- ekobhasam akamsu. Dvattimsamahapurisalakkhanasiriya samujjalam
taraganavikasitam
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. tvam  2 Ma. passanti  3 cha.Ma.,i. kato  4 cha.Ma.,i. sakkontipi
@5 cha.Ma. pavatti  6 Si.,i. unnami, cha.Ma. unnadi  7 cha.Ma.,i. pabbajita
@8 cha.Ma.,i. ghanabuddharasmiyo  9 cha.Ma.,i. buddharasmiyo  10 Si....uggamanakale
@11 cha.Ma. vanantam. evamuparipi
Viya gaganatalam, 1- supupphitakamalakuvalayam viya salilam vanantaram virocittha. Nigrodharukkhassa
nama khandho seto hoti, pannani nama nilani, 2- pakkani rattani. Tasmimpana
divase setasakho 3- nigrodho suvannavannova ahosi.
      Mahakassapatthero "ayam mayham sattha bhavissati, imaham uddissa pabbajito"ti
ditthatthanato patthaya onato 4- gantva tisu thanesu vanditva "sattha me bhante
bhagava, savakohamasmi, sattha me bhante bhagava, savakohamasmi"ti aha. Atha nam bhagava
avoca "kassapa sace tvam imam nipaccakaram mahapathaviya kareyyasi, sapi dharetum na
sakkuneyya. Tathagatassa evam gunamahantataya taya 5- kato nipaccakaro mayham lomampi
caletum na sakkoti. Nisida kassapa, dayajjam te dassami"ti. Athassa bhagava tihi
ovadehi upasampadam adasi. Datva bahuputtakanigrodhamulato nikkhamitva theram
pacchasamanam katva maggam patipajji. Satthu sariram dvattimsamahapurisalakkhanavicittam,
mahakassapassa sattamahapurisalakkhanapatimanditam. So kancanamahanavaya pacchabandho viya
satthu padanupadikam anuganchi. Sattha thokam maggam gantva magga okkamma annatarasmim
rukkhamule nisajjakaram dasseti, thero "nisiditukamo sattha"ti natva attano parutam
pattapilotikam samghatim catuggunam katva pannapesi.
      Sattha tattha nisiditva hatthena civaram paramasanto 6- "muduka kho tyayam
kassapa pattapilotikasanghati"ti 7- aha. Thero "sattha me sanghatiya mudukabhavam
katheti, parupitukamo bhavissati"ti natva "parupatu bhante bhagava sanghatin"ti
aha. Tvam kim parupissasi kassapati. Tumhakam nivasanam labhanto parupissamiti. 8-
"kimpana tvam kassapa evam imam paribhogajinnam pamsukulam dharetum sakkhissasi. Maya
hi imassa pamsukulassa gahitadivase udakapariyantam katva mahapathavi kampi, imam buddhanam
paribhogajinnacivaram nama jinnam na sakka parittagunena dharetum, patibalena idam
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. samujjalataraganam  2 cha.Ma. pattani nama nilani, i. pannani nilani
@3 cha.Ma.,i. satasakho  4 cha.Ma.,i. onatonato  5 Si.,i.,cha.Ma. gunamahantatam janata taya
@6 Si. parimaddanto, cha.Ma. paramasitva  7 Si. patapilotinam sanghatiti
@8 cha.Ma.,i. parupissami bhanteti
Patipatti puranasamatthena jatipamsukulikena gahetum vattati"ti vatva therena saddhim
civaram parivatteti.
      Evampana civaraparivattam katva therena parupitacivaram bhagava parupi, satthu
civaram thero parupi. Tasmim samaye acetanapi ayam mahapathavi "dukkaram bhante kari, 1-
attana parutacivaram savakassa dinnapubbam nama natthi, aham tumhakam gunam dharetum
na sakkomi"ti vadanti viya udakapariyantam katva kampi. Theropi "laddham dani maya
buddhanam paribhogacivaram, kim me idani uttari kattabbam atthi"ti unnatim akatva
buddhanam santikeyeva terasadhutangagune 2- samadaya sattadivasamattam puthujjano hutva
atthame arune saha patisambhidahi arahattam papuni. Satthapi "kassapo bhikkhave candupamo
kulani upasankamati apakasseva kayam apakassa cittam niccanavako kulesu appagabbho"ti 3-
evamadihi suttehi theram thometva aparabhage etadeva kassapasamyuttam atthuppattim
katva "mama sasane dhutavadanam bhikkhunam mahakassapo aggo"ti
theram thanantare thapesiti.
                          Anuruddhattheravatthu
      [192] Pancame dibbacakkhukanam yadidam anuruddhoti dibbacakkhukanam yadidam
anuruddhatthero 4- aggoti vadati. Tassa cinnavasitaya aggabhavo veditabbo. Thero
kira bhojanapapancamattam thapetva sesakalam alokam vaddhetva dibbacakkhuna satte
olokentova viharati. Iti ahorattam cinnavasitaya esa dibbacakkhukanam aggo
nama jato. Apica kappasatasahassam patthitabhavena sesadibbacakkhukanam 5- aggova jato.
     Tatra cassa pubbakamme 6- ayamanupubbikatha:- ayampi hi kulaputto padumuttarasseva
bhagavato kale pacchabhattam dhammassavanattham viharam gacchantena mahajanena saddhim
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. akattha  2 cha.Ma. terasa dhutagune  3 sam.ni. 16/146/190 candupamasutta
@4 cha.Ma. dibbacakkhukabhikkhunam anuruddhatthero  5 cha.Ma. pesadibbacakkhukanam
@6 cha.Ma.,i. panhakamme
Agamasi. Ayam hi tada annataro apakatanamo issarakutumbiko ahosi. So dasabalam
vanditva parisapariyante thito dhammakatham sunati. Sattha desanam yathanusandhim ghatetva 1-
ekam dibbacakkhukam bhikkhum etadaggatthane thapesi.
      Tato kutumbikassa etadahosi "maha vatayam bhikkhu, yam evam sattha sayam
dibbacakkhukanam aggabhave 2- thapesi. Aho vatahampi anagate uppajjanakabuddhassa
sasane dibbacakkhukanam aggo bhaveyyan"ti cittam uppadetva parisantare gantva
svatanaya bhagavantam bhikkhusatasahassena saddhim nimantetva punadivase buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa mahadanam datva "mahantam maya thanantaram patthitan"ti teneva niyamena
ajja svatanaya 3- nimantetva sattadivasani mahadanam pavattetva saparivarassa
bhagavato uttamavatthani datva "bhagava naham imam sakkaram dibbasampattiya na
manussasampattiya va atthaya karomi, yam pana tumhe ito sattadivasamatthake bhikkhum
dibbacakkhukanam aggatthane thapayittha, ahampi anagate ekassa buddhassa sasane
so bhikkhu viya dibbacakkhukanam aggo bhaveyyan"ti patthanam katva satthu padamule
nipajji. Sattha anagate 4- oloketva tassa patthanaya samijjhanabhavam natva evamaha
"ambho purisa anagate kappasatasahassapariyosane gotamo nama buddho uppajjissati,
tassa sasane tvam dibbacakkhukanam aggo anuruddho nama bhavissasi"ti. Evanca
pana vatva bhattanumodanam katva viharameva agamasi.
      Kutumbikopi yava buddho dharati, tava avijjahitameva kalyanakammam katva
parinibbute satthari nitthite sattayojanike suvannacetiye bhikkhusamgham upasankamitva
"bhante kim dibbacakkhussa parikamman"ti pucchi. Dipam datum vattati upasakati.
Sadhu bhante karissamiti sahassadipanamyeva tava diparukkhanam sahassam karesi,
tadanantaram tato parittatare, tadanantaram tato parittatareti anekasahasse diparukkhe
karesi. Sesadipa pana aparimana ahesum.
@Footnote: 1 Si.,i. yathanusandhim gahetva, cha.Ma. yathanusandhikam  2 cha.Ma. aggatthane
@3 cha.Ma.,i. ajjatanaya svatanaya  4 cha.Ma.,i. anagatam
      Evam yavajivam kalyanakammam katva devesu ca manussesu ca samsaranto
kappasatasahassam atikkamitva kassapasammasambuddhakale baranasiyam kutumbikagehe
nibbattitva parinibbute satthari nitthite yojanike cetiye bahu kamsapatiyo
karapetva sappimandassa puretva majjhe ekekangulantarikam thapetva vattiyo
thapapetva 1- ujjaletva mukhavattiyo mukhavattisu phusapento 2- cetiyam
parikkhipapetva attano sabbamahantam kamsapatim karetva sappimandassa puretva
tassa mukhavattiyam samantato vattisahassam jalapetva majjhatthane thupikapilotikaya
vethetva jalapetva kamsapatim sisenadaya 3- sabbarattim yojanikam cetiyam anupariyayi.
Evantenapi attabhavena yavajivam kalyanakammam katva devaloke nibbatto.
      Puna anuppanne buddhe tasmimyeva nagare duggatakulassa gehe patisandhim ganhitva
tinaharako 4- sumanasetthim nama nissaya vasi. Annabharotissa namam ahosi. So
pana sumanasetthi devasikam kapanaddhikavanibbakayacakanam gehadvare mahadanam deti.
Athekadivasam uparittho nama paccekabuddho gandhamadanapabbate nirodhasamapattim
samapanno, tato vutthaya "ajja kassa anuggaham katum vattati"ti vimamsi. Paccekabuddha
ca nama duggatanukampaka honti, so "ajja maya annabharassa anuggaham katum
vattati"ti cintetva idani annabharo attavito 5- attano geham agamissati"ti
natva pattacivaram adaya gandhamadanapabbatato 6- vehasam abbhuggantva gamadvareyeva
annabharassa sammukhe paccutthasi.
      Annabharo paccekabuddham tucchapattahattham disva paccekabuddham abhivadetva
"api bhante bhikkham labhittha"ti pucchi. Labhissama mahapunnati. "bhante thokam
idheva hotha"ti vegena gantva attano gehe matugamam pucchi "bhadde mayham
thapitabhagabhattam atthi, natthi"ti. Atthi samiti. So tatova gantva paccekabuddhassa
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ekekam gulapindam thapetva  2 Si. samsapento, cha.Ma.,i. mukhavattiya
@mukhavattim phusapento  3 Si. sise thapetva  4 cha.Ma. ayam patho na dissati
@5 Si. atavito  6 cha.Ma....pabbata
Hatthato pattam adaya agantva "bhadde mayam purimattabhave kalyanakammassa
akatatta bhatim paccasimsamana viharama, 1- amhakam datukamyataya sati deyyadhammo
na hoti, deyyadhamme sati patiggahakam na labhama, ajja me uparitthapaccekabuddhova
dittho, bhagabhattanca atthi, mayham bhagabhattam imasmim patte pakkhipahi"ti.
      Byatta itthi "yato mayham samiko bhagabhattam deti, mayapi imasmim dane
bhaginiya bhavitabban"ti attano bhagabhattampi uparitthapaccekabuddhassa patte
patitthapetva adasi. Annabharo bhattapattam aharitva paccekabuddhassa hatthe
thapetva "bhante evarupa dujjivita 2- muccama"ti aha. Evam hotu mahapunnati.
So attano uttarasatakam ekasmim padese attharitva "bhante idha nisiditva
paribhunjatha"ti aha. Paccekabuddho tattha nisiditva navavidham patikullam
paccavekkhitva paribhunji. Paribhuttakale annabharo pattadhovanaudakam adasi.
Paccekabuddho nitthitabhattakicco:-
               "icchitam patthitam tuyham 3-      khippameva 4- samijjhatu
                sabbe purentu sankappa     cando pannaraso 5- yatha.
                Icchitam patthitam tuyham         khippameva samijjhatu
                sabbe purentu sankappa     mani jotiraso yatha"ti 6-
anumodanam katva maggam patipajji. Sumanasetthissa chatte adhivattha devata "aho
danam paramadanam uparitthe supatitthitan"ti tikkhattum vatva sadhukaram adasi.
Sumanasetthi "kim tvam mam ettakam kalam danam dadamanam na passasi"ti aha. Naham
tava dane sadhukaram demi, annabharena uparitthapaccekabuddhassa dinnapindapate
pasiditva sadhukaram demiti.
@Footnote: 1 Si. bhojanam paccasimsamana vicarama  2 Si.,i. dujjivika  3 Si. tumham
@4 cha.Ma.,i. sabbameva  5 Si. pannarasi  6 cha.Ma. dutiyagatha na dissati
      Sumanasetthi cintesi "acchariyam vatidam, aham ettakam kalam danam dento
devata 1- sadhukaram dapetum nasakkhim, ayam annabharo mam nissaya vasanto anurupassa 2-
patiggahakapuggalassa laddhatta ekapindapatadaneneva sadhukaram dapesi, etassa
anucchavikam datva etam pindapatam mama santakam katum vattati"ti annabharam
pakkosapetva "ajja taya kassaci kinci danam dinnam atthi"ti pucchi. 3- Ama
ayya, uparitthapaccekabuddhassa me attano bhagabhattam dinnanti. Handa bho kahapanam
ganhitva etam pindapatam mayham dehiti. Na demi ayyati. So yava sahassam
vaddhesi, annabharo "sahassenapi na demi"ti aha. Hotu bho, yadi pindapatam
na desi, sahassam ganhitva pattim me dehiti. "etampi datum yuttam va na
yuttam vati na janami, ayyampana uparitthapaccekabuddham pucchitva sace datum yuttam
bhavissati, dassami no ce na dassamiti. So gantva 4- paccekabuddham sampapunitva
"bhante sumanasetthi mayham sahassam datva tumhakam dinnapindapate pattim yacati,
dammi, na dammi"ti. Upamante pandita karissami, seyyathapi kulasatike game
ekasmimyeva ghare dipam jaleyya, sesa attano telena vattim temetva jalapetva
ganheyyum, purimadipassa pabha atthi natthiti. Atirekatara bhante pabha hotiti.
Evameva pandita ullunkayagu va hotu katacchubhikkha va, attano pindapate
paresam pattim dentassa sahassam va satasahassam va, yattakanam deti, tattakanam
punnam vaddhati. 5- Tvam dento ekameva pindapatam adasi, sumanasetthissa pana
pattiya dinnaya dve pindapata honti eko tava, eko tassati.
      So paccekabuddham abhivadetva sumanasetthissa santikam gantva "pindapate
pattim ganha sami"ti aha. Handa kahapanasahassam ganhati. Naham pindapatam
vikkinami, saddhaya pana tumhakam pattim demiti. Tata tvam mayham saddhaya pattim
@Footnote: 1 Si. devatahi, cha.Ma. devatam  2 Si. sadhurupassa  3 cha.Ma.,i. dinnanti pucchi
@4 cha.Ma. bhavissati dassamiti gantva  5 Si. yattakam deti, tattakam vaddhati
Desi, ahampana tuyham gunam pujento imam sahassam demi, ganha tatati. So
"evam hotu"ti sahassam ganhi. Tata tuyham sahassam laddhakalato patthaya sahattha
kammakaranakiccam natthi, vithiyam gharam mapetva vasa. Sace yena tuyham attho, tam 1-
ahante dammi aharapetva ganhati. Nirodhasamapattito vutthitapaccekabuddhassa
dinnapindapato nama tam divasameva vipakam deti. Tasma sumanasetthi annadivase
annabharam gahetva rajakulam agacchantopi tamdivasam gahetvava gato.
       Annabharassa punnam agamma raja setthim anoloketva annabharameva
olokesi. Kim deva imam purisam ativiya olokesiti. Annam divasam aditthapubbatta
olokemiti. Oloketabbayuttako esa devati. Ko panassa oloketabbayuttako gunoti.
Ajja attano bhagabhattam sayam abhunjitva uparitthapaccekabuddhassa dinnatta mama
hatthato sahassam labhi devati. Ko nama esoti. Annabharo nama devati.
"tava hatthato laddhatta mamapi hatthato laddhum arahati, ahampissa pujam karissami"ti
vatva sahassam adasi. Etassa vasanageham janatha bhaneti. Sadhu devati. Te
etam gehatthanam sodhetva 2- kuddalena ahatahatatthane pingalanidhikumbhiyo 3- givaya
givam ahacca thita disva ranno arocayimsu. Raja "tenahi gantva khanatha"ti
aha. Tesam khanantanam khanantanam hettha gacchanti. Puna gantva ranno arocayimsu.
Raja "annabharassa vacanena khanatha"ti aha. Te gantva annabharassa vacanena 4-
khanimsu. Kuddalena ahatahatatthane ahicchattakamakulani viya kumbhiyo utthahimsu. Te
dhanam aharitva ranno santike rasim akamsu. Raja amacce sannipatetva
"imasmim nagare kassa 5- ettakam dhanam atthi"ti pucchi. Natthi kassaci devati. Tenahi
ayam annabharo imasmim nagare dhanasetthi nama hotuti. Tamdivasameva setthicchattam labhi.
@Footnote: 1 Si. tam mam  2 cha.Ma. sodhenta  3 cha.Ma. nidhikumbhiyo  4 cha.Ma. annabharasseva
@vacananti  5 cha.Ma. annassa
      So tato patthaya yavajivam kalyanakammam katva tato cuto devaloke nibbatto.
Digharattam devamanussesu samsaritva amhakam satthu uppajjanakale kapilavatthunagare
amitodanassa 1- sakkassa gehe patisandhim ganhi. Namagahanadivasepissa manussa
anuruddhoti namam akamsu. Mahanamasakkassa kanitthabhata satthu cullapituputto
paramasukhumalo mahapunno ahosi. Suvannapatiyamyevassa bhattam uppajji. Athassa mata
ekadivasam "mama puttam natthiti padam janapessami"ti ekam suvannapatim annaya
suvannapatiya 2- pidahitva tucchakamyeva pesesi, antaramagge devata dibbapuvehi
puresum. Evam mahapunno ahosi. Tinnam utunam anucchavikesu tisu pasadesu
alankatanatakitthihi parivuto devo viya sampattim anubhavi.
      Amhakampi bodhisatto tasmim samaye tusitapura cavitva suddhodanamaharajassa
aggamahesiya kucchismim patisandhim gahetva anukkamena vuddhippatto
ekunatimsa vassani agaramajjhe vasitva mahabhinikkhamanam nikkhamitva anukkamena
patividdhasabbannutanano bodhimande sattasattaham vitinametva isipatane migadaye
dhammacakkappavattanam pavattetva lokanuggaham karonto rajagaham agamma "putto me
rajagaham agato"ti sutva "gacchatha bhane 3- me puttam anetha"ti pitara pahite
sahassasahassaparivare dasa amacce ehibhikkhupabbajjaya pabbajetva kaludayittherena
carikagamanam ayacito rajagahato visatisahassabhikkhuparivaro nikkhamitva kapilavatthupuram
gantva natisamagame anekehi iddhipatihariyehi sappatihariyam vicittadhammadesanam
katva mahajanam amatapanam payetva dutiyadivase pattacivaramadaya nagaradvare thatva "kim
nu kho kulanagaram agamanam 4- sabbannubuddhanam acinnan"ti avajjamano "sapadanam
pindaya caranam acinnan"ti natva sapadanam pindaya caranto "putto me 5-
pindaya carati"ti sutva agatassa ranno dhammam kathetva tena sakanivesanam
@Footnote: 1 Si. amittodanassa  2 Si. suvannathalam annena suvannathalena  3 ka. gaccha
@4 cha.Ma. agatanam  5 Si. te
Pavesetva katasakkarasammano tattha kattabbam natijananuggaham katva rahulakumaram
pabbajetva na cirasseva kapilavatthupurato mallaratthe carikancaramano anupiyaambavanam
agamasi.
      Tasmim samaye suddhodanamaharaja sakyakulani 1- sannipatetva aha "sace
mama putto agaram ajjhavasissa, raja abhavissa cakkavatti sattaratanasamannagato.
Nattapi me rahulakumaro khattiyaganena saddhim tam parivaretva acarissa, tumhepi
ca etamattham janatha. Idani pana me putto buddho jato, khattiyavassa parivara
hontu. Tumhe ekekakulato ekekam darakam detha"ti. Evam vutte ekappahareneva
sahassakhattiyakumara pabbajimsu. Tasmim samaye mahanamo kutumbikassa samiko hoti.
So anuruddham sakkam upasankamitva etadavoca "etarahi tata anuruddha abhinnata
abhinnata sakyakumara bhagavantam pabbajitam anupabbajanti, amhakanca kula 2- natthi
koci agarasma anagariyam pabbajito. Tenahi tvam va pabbaja, aham va
pabbajissami"ti. So tassa vacanam sutva gharavase rucim akatva attasattamo
agarasma anagariyam pabbajito. Tassa pabbajjanukkamo samghabhedakkhandhake 3- agatova.
      Evam anupiyaambavanam gantva pabbaji, tesu 4- tasmimyeva antovasse
bhaddiyatthero arahattam papuni, anuruddhatthero dibbacakkhum nibbattesi, devadatto
attha samapattiyo nibbattesi, anandatthero sotapattiphale patitthasi, bhagutthero ca
kimbilatthero 5- ca paccha arahattam papunimsu. Tesampana sabbesampi theranam attano
attano agatatthane pubbapatthanabhiniharo agamissati. 6- Ayam pana anuruddhatthero
dhammasenapatissa santike kammatthanam gahetva cetiyaratthe pacinavamsamigadayam gantva
samanadhammam karonto satta mahapurisavitakke vitakkesi, atthame kilamati. Sattha
"anuruddho atthame mahapurisavitakke kilamati"ti natva "tassa sankappam puressami"ti
tattha gantva
@Footnote: 1 Si. sakiyanam ganam, cha.Ma. sakiyajanam  2 cha.Ma.,i. amhakam kule
@3 vi.cu. 7/330/112  4 cha.Ma.,i. pabbajitesu pana tesu  5 cha.Ma. kimilatthero
@6 Si.,i. avibhavissati
Pannattavarabuddhasane nisinno atthamam mahapurisavitakkam puretva catupaccayasantosa-
bhavanaramapatimanditam mahaariyavamsapatipadam 1- kathetva akasena 2- uppatitva
bhesakalavanameva gato.
      Thero tathagate gatamatteyeva tevijjo mahakhinasavo hutva "sattha mayham
manam janitva agantva atthamam mahapurisavitakkam puretva adasi, so ca me
manoratho matthakam patto"ti buddhanam madhuradhammadesanam 3- attano ca patividdhadhammam
arabbha ima udanagatha abhasi 4- :-
             "mama sankappamannaya           sattha loke anuttaro
              manomayena kayena           iddhiya upasankami.
              Yatha 5- me ahu sankappo     tato uttari desayi
              nippapancarato buddho          nippapancamadesayi.
              Tassaham dhammamannaya          vihasim sasane rato
              tisso vijja anuppatta       katam buddhassa sasanan"ti. 6-
      Atha nam aparabhage sattha jetavanamahavihare viharanto "mama sasane dibbacakkhukanam
anuruddho aggo"ti aggatthane thapesiti.
                           Bhaddiyattheravatthu
      [193] Chatthe uccakulikananti ucce kule jatanam. Bhaddiyoti
anuruddhattherena saddhim nikkhanto sakyaraja. Kaligodhaya puttoti kalavanna sa
devi, godhati panassa namam. Tasma kaligodhati vuccati, tassa puttoti attho.
@Footnote: 1 an.atthaka. 23/210(30)/232 anuruddhamahavitakkasutta (sya)  2 cha.Ma.,i. akase
@3 cha.Ma.,i. dhammadesanam  4 Si.,i. udanagatha aha  5 cha.Ma. yada,
@an.atthaka. 23/120/239 (sya), khu.thera. 26/902/387 yada
@6 khu.thera. 26/901-3/389 anuruddhattheragatha
Kasma panayam uccakulikanam aggoti vutto, kim tato uccakulikatara natthiti?
ama natthi. Tassa hi mata sakiyaninam antare vayena sabbajetthika, so evam
va 1- sakiyakule sampattam rajjam pahaya pabbajito. Tasma uccakulikanam aggoti
vutto. Apica pubbe patthananubhavena esa anupatipatiya pancajatisatani rajakule
nibbattitva rajjam karesiyeva. So iminapi karanena uccakulikanam aggoti
vutto.
       Panhakamme panassa ayamanupubbikatha:- ayampi hi atite padumuttarabuddhakale
mahabhogakule nibbatto vuttanayeneva dhammassavanatthaya gato. Tamdivasam satthara 2-
ekam bhikkhum uccakulikanam bhikkhunam aggatthane thapitam 3- disva "mayapi anagate
ekassa buddhassa sasane uccakulikanam bhikkhunam aggena bhavitum vattati"ti tathagatam
nimantetva sattadivasani buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam datva "bhante
aham imassa danassa phalena annam sampattim na akankhami, anagate pana ekassa
buddhassa sasane uccakulikanam bhikkhunam aggo bhaveyyan"ti patthayitva padamule
nipajji.
      Sattha anagatam olokento samijjhanabhavam disva "samijjhissati te idam
kammam, ito kappasatasahassavasane gotamo nama buddho uppajjissati, tvam tassa
sasane uccakulikanam bhikkhunam aggo bhavissasi"ti byakaritva bhattanumodanam katva
viharam agamasi. Sopi tam byakaranam sutva 4- uccakulikanam samvattanikakammam
pucchitva dhammasanani karetva tesu paccattharanani santharapetva dhammavijaniyo
dhammakathikavattam uposathagare padipateladananti evam yavajivam bahuvidham kalyanakammam
katva tattha kalam katva 5- devesu ca manussesu ca samsaranto kassapadasabalassa ca
amhakanca bhagavato antare baranasiyam kutumbikassa ghare nibbatto.
@Footnote: 1 Si.,i. soyeva ca  2 cha.Ma. sattharam  3 cha.Ma. thapentam  4 cha.Ma.,i. labhitva
@5 cha.Ma.,i. kalakato
      Tena ca samayena sambahula paccekabuddha gandhamadanapabbata agamma
baranasiyam gangaya naditire 1- phasukatthane nisiditva pindapatam paribhunjanti,
so kutumbiko tesam nibaddhameva tasmim thane tam 2- bhattavissaggakaranam natva attha
pasanaphalakani attharitva yavajivam paccekabuddhe upatthahi. Athekam buddhantaram
devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade kapilavatthunagare khattiyakule
nibbatti. Namagahanadivase cassa bhaddiyakumaroti namam akamsu. So punnam 3- agamma
hettha anuruddhasutte vuttanayeneva channam khattiyanam abbhantaro hutva satthari
anupiyaambavane viharante satthu santike pabbajitva arahattam papuni. Atha sattha
aparabhage jetavanamahavihare viharanto "mama sasane uccakulikanam kaligodhaya putto
bhaddiyatthero aggo"ti aggatthane thapesiti.
                        Lakuntakabhaddiyattheravatthu
      [194] Sattame manjussarananti madhurasaranam. Lakuntakabhaddiyoti ubbedhena
rasso, namena bhaddiyo. Tassapi panhakamme ayamanupubbikatha:- ayampi hi
padumuttarabuddhakale hamsavatinagare mahabhogakule nibbatto vuttanayeneva
dhammassavanatthaya viharam gato. Tasmim samaye satthara 4- ekam manjussaram bhikkhum
etadagge thapitam 5- disva "aho vatahampi anagate ayam bhikkhu viya ekassa buddhassa
sasane manjussaranam bhikkhunam aggo bhaveyyan"ti cittam uppadetva sattharam
nimantetva sattadivasani buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam datva "bhante aham
imassa danassa phalena annam sampattim na akankhami, anagate pana ekassa buddhassa
sasane manjussaranam bhikkhunam aggo bhaveyyan"ti patthayitva satthu padamule
nipajji. Sattha anagatam oloketva 6- samijjhanabhavam disva "samijjhissati te
idam kammam,
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. tire  2 cha.Ma.,i. tanti patho na dissati  3 cha.Ma.,i. vayam
@4 cha.Ma.,i. sattharam  5 cha.Ma.,i. thapentam  6 cha.Ma.,i. olokento
Ito kappasatasahassavasane gotamo nama buddho uppajjissati, tvam tassa sasane
manjussaranam bhikkhunam aggo bhavissasi"ti byakaritva viharam agamasi.
      Sopi tam byakaranam labhitva yavajivam kalyanakammam katva tattha 1- kalakato
devesu ca manussesu ca samsaranto vipassisammasambuddhakale cittapattakokilo nama
hutva kheme migadaye vasanto ekadivasam himavantam gantva madhuram ambaphalam tundena
gahetva agacchanto bhikkhusamghaparivutam sattharam disva vanditva 2- cintesi "aham
annesu divasesu rittako tathagatam passami, ajja pana me imam ambapakkam puttakanam
atthaya abhatam. Tesam annampi aharitva dassami, imampana dasabalassa datum
vattati"ti otaritva akase carati. Sattha tassa cittam natva asokattheram
nama upatthakam oloketi, 3- so pattam niharitva satthu hatthe thapesi. So kokilo
dasabalassa patte ambapakkam patitthapesi. Sattha tattheva nisiditva tam paribhunji.
Kokilo pasannacitto punappunam dasabalassa gune avajjetva dasabalam vanditva
attano kulavakam gantva sattaham pitisukhena vitinamesi. Ettakam tasmim attabhave
kalyanakammam katam 4- imina kammena 5- saro madhuro ahosi.
      Kassapasammasambuddhakale pana cetiye araddhe "kim pamanam karoma,
sattayojanappamanam. Atimahantam evam, 6- chayojanam karoma. Idampi atimahantam,
pancayojanam karoma, catuyojanam karoma, tiyojanam, dviyojanan"ti vutte ayam tada
jetthavaddhaki hutva "etha bho anagate sukhapatijaggiyam katum vattati"ti vatva rajjum
adaya parikkhipanto gavutamatthake thatva "ekekam mukham gavutam gavutam hotu 7-
cetiyam yojanavattam yojanubbedham bhavissati"ti aha. Te tassa vacanena 8- atthamsu iti
appamanassa buddhassa pamanam akasiti. Tena kammena nibbattatthane 9- annehi
hinappamano 10- ahosi.
@Footnote: 1 cha.Ma. tato  2 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  3 cha.Ma.,i. olokesi
@4 cha.Ma.,i. katanti patho na dissati  5 Si.,i. imina punnakammena,
@cha.Ma. iminassa kammena  6 cha.Ma.,i. etam  7 cha.Ma. hoti, i. hotuti
@8 cha.Ma.,i. vacane  9 cha.Ma.,i. nibbattanibbattatthane  10 cha.Ma.,i. hinatarappamano
So amhakam satthu kale savatthiyam mahabhogakule nibbatti. "bhaddiyo"tissa namam
akamsu. So vayappatto satthari jetavane mahavihare pativasante viharam gantva
dhammadesanam sutva patiladdhasaddho pabbajitva satthu santike kammatthanam gahetva
vipassanaya kammam karonto arahattam papuni. Atha nam sattha aparabhage ariyaganamajjhe
nisinno manjussaranam bhikkhunam aggatthane thapesiti.
                       Pindolabharadvajattheravatthu
      [195] Atthame sihanadikananti sihanadam nadantanam. Yadidam pindolabharadvajo
aggo 1- so kira arahattappattadivase apapuranam 2- adaya viharena viharam parivenena
parivenam gantva "yassa magge va phale va kankha atthi, so mam pucchatu"ti sihanadam
nadanto vicari. Buddhanam purato thatva "imasmim bhante sasane kattabbakiccam mayham
matthakam pattan"ti sihanadam nadati. 3- Tasma sihanadikanam aggo nama jato.
         Panhakamme panassa ayamanupubbikatha:- ayam kira padumuttarabuddhakale
pabbatapade sihayoniyam nibbatto. Sattha paccusasamaye lokam volokento tassa
hetusampattim disva hamsavatiyam pindaya caritva pacchabhattam sihe gocaraya pakkante
tassa nivasanaguham 4- pavisitva akasena pallankam abhujitva nirodham samapajjitva
nisidi. Siho gocaram labhitva nivatto guhadvare thito antoguhayam dasabalam nisinnam
disva "mama vasanatthanam agantva anno satto nisiditum samattho nama natthi, mahanto
vatayam puriso, yo antoguhayam pallankam abhujitva nisinno. Sarirappabhapissa
samanta pattharitva 5- gata, maya evarupam acchariyam aditthapubbam. Ayam puriso
imasmim loke pujaniyanam aggo bhavissatiti, 6- mayapissa yathasatti yathabalam
@Footnote: 1 cha.Ma. pindolabharadvajoti, i. pindolabharadvajo aggoti
@2 cha.Ma.,i. avapuranam. evamuparipi  3 cha.Ma.,i. nadi  4 cha.Ma. vasanaguham,
@i. nivasaguham  5 cha.Ma. pharitva  6 cha.Ma.,i. bhavissati
Sakkaram katum vattati"ti jalajathalajani nanakusumani aharitva bhumito yava
nisinnapallankatthana pupphasanam pattharitva sabbarattim  sammukhatthane tathagatam
namassamano atthasi. Punadivase puranapupphani apanetva navapupphehi asanam
patthari. 1-
      Eteneva niyamena sattadivasani pupphasanam pannapetva balavapitisomanassam
nibbattetva guhadvare arakkham ganhati. Sattame divase sattha nirodhato
vutthaya guhadvare atthasi. Sihopi migaraja tathagatam tikkhattum padakkhinam katva
catusu thanesu vanditva apakkamitva 2- atthasi. Sattha "vattissati ettako
upanissayo etassa"ti vehasam abbhuggantva viharameva gato.
       Sopi siho buddhavippayogena 3- dukkhito kalam katva hamsavatinagare
mahasalakule 4- patisandhim ganhitva vayappatto ekadivasam nagaravasihi saddhim viharam
gantva dhammadesanam sutva sattharam ekam bhikkhum sihanadikanam aggatthane thapentam
disva vuttanayeneva sattaham mahadanam pavattetva tam thanantaram patthetva satthara
samijjhanabhavam disva byakato yavajivam kusalam katva tattha kalakato devesu
ca manussesu ca samsaranto imasmim buddhuppade rajagahanagare brahmanamahasalakule
nibbatti. Namena bharadvajo nama ahosi. So vayappatto tayo vede
ugganhitva pancamanavakasatanam mante vacento vicarati. So attano jetthakabhavena
nimantanatthanesu sabbesam bhikkham sayameva sampaticchi. Eso kira isakam loladhatuko
ahosi. So tehi manavehi saddhim "kuhim kuhim yagubhattakhajjakani 5- pariyesamano carati.
So gatagatatthane pindameva patimanento caratiti pindolabharadvajotveva namam
pannayati. 6-
      So ekadivasam satthari rajagahamanuppatte dhammakatham sutva patiladdhasaddho
pabbajitva vipassanaya kammam karonto arahattam papuni. Arahattam pattavelayameva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. santhari  2 cha.Ma.,i. patikkamitva  3 cha.Ma.,i. buddhaviyogena
@4 Si.,i. mahabhogakule  5 Si.,i. kaham bhattanti...., cha.Ma. kuhim yagu kuhim
@bhattanti yagubhattakhajjakaneva  6 cha.Ma.,i. pannayi
Apapuranam adaya viharena viharam parivenena parivenam gantva "yassa magge
va phale va kankha atthi, so mam pucchatu"ti sihanadam nadanto vicari. So
ekadivasam rajagahasetthina 1- veluparamparaya ussapetva akase laggitam
jayakusumavannam 2- candanasarapattam iddhiya adaya sadhukaram dadantena mahajanena parivuto
viharam gantva 3- tathagatassa hatthe thapesi. Sattha janantova patipucchi "kuto
te bharadvaja ayam patto laddho"ti. So laddhakaranam kathesi. Sattha "tvam
evarupam uttarimanussadhammam 4- mahajanassa dassesi, akattabbam taya katan"ti
anekapariyayena vigarahitva "na bhikkhave gihinam uttarimanussadhammam iddhipatihariyam
dassetabbam, yo dasseyya, apatti dukkatassa"ti 5- sikkhapadam pannapesi.
      Atha bhikkhusamghamajjhe katha udapadi "sihanadiyatthero arahattam pattadivase
bhikkhusamghamajjhe `yassa magge va phale va kankha atthi, so mam pucchatu'ti kathesi.
Buddhanampi sammukhe attano arahattappattim kathesi, anne savaka tunhi ahesum.
Attano sihanadikabhaveneva mahajanassa pasadam janetva vehasam abbhuggantva
candanasarapattanca ganhi"ti. Te bhikkhu ime tayopi gune ekato katva satthu
kathayimsu.  buddha ca nama garahitabbayuttake 6- garahanti, pasamsitabbayuttake pasamsanti 7-
imasmim thane therassa pasamsitabbayuttakameva aggam 8- gahetva "tinnam kho pana bhikkhave
indriyanam bhavitatta bahulikatatta bharadvajo bhikkhu annam byakasi `khina
jati, vusitam brahmacariyam, katam karaniyam, naparam itthattayati pajanami'ti. Katamesam
tinnam, satindriyassa samadhindriyassa pannindriyassa. Imesam kho bhikkhave
tinnam indriyanam bhavitatta bahulikatatta bharadvajo bhikkhu annam byakasi
`khina jati, vusitam brahmacariyam, katam karaniyam, naparam itthattayati pajanami"ti 9-
theram pasamsitva sihanadikanam bhikkhunam aggatthane thapesiti.
@Footnote: 1 Ma. rajagahasetthino  2 cha.Ma.,i. jayasumanavannam  3 cha.Ma.,i. agantva
@4 Si.,i. uttamasaradhammam  5 vi.cu. 7/252/11 khuddakavatthukhandhaka
@6 cha.Ma.,i....yuttakam. evamuparipi  7 cha.Ma.,i. pasamsantiti  8 Si.,i.,cha.Ma. angam
@9 sam.Ma. 19/519/197 pindolabharadvajasutta
                     Mantaniputta 1- punnattheravatthu
      [196] Navame punno mantaniputtoti namena punno, mantani-
brahmaniya pana so putto. 2- Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayam kira
padumuttaradasabalassa uppattito puretarameva hamsavatinagare brahmanamahasalakule
nibbatti. Tassa namagahanadivase gotamoti namam akamsu. So vayappatto tayo
vede ugganhitva sabbasippesu kovido hutva pancamanavakasataparivaro vicaranto
tayopi vede oloketva mokkhadhammam adisva 3- "idam vedattayam nama kaddalikkhandho
viya bahimattham antonissaram, imam gahetva vicaranam thusabhojanasadisam 4- hoti, kim me
imina sippena"ti isipabbajjam pabbajitva brahmavihare nibbattetva
"aparihinajjhano brahmalokupago 5- bhavissami"ti pancahi manavakasatehi saddhim pabbatapadam
gantva isipabbajjam pabbaji. Tassa parivarani attharasa jatilasahassani ahesum. So
panca abhinna attha samapattiyo nibbattetva tesampi kasinaparikammam acikkhi. Te
tassa ovade thatva sabbepi panca abhinna attha samapattiyo nibbattesum.
      Addhane atikkante tassa gotamatapasassa mahallakakale padumuttaradasabalo
pathamabhisambodhim patva pavattitapavaradhammacakko bhikkhusatasahassaparivaro hamsavatinagaram
upanissaya vihasi. So ekadivasam paccusasamaye lokam volokento gotamatapasassa
parisaya arahattupanissayam gotamatapasassa ca "aham anagate uppajjanakabuddhassa 6-
sasane dhammakathikabhikkhunam aggo bhaveyyan"ti patthanabhavanca disva patova
sarirapatijagganam katva attano pattacivaram sayameva gahetva annatakavesena
gotamatapasassa antevasikesu vanamulaphalaphalatthaya gatesu gantva gotamassa
pannasaladvare atthasi. Gotamo buddhanam uppannabhavam ajanantopi duratova dasabalam
@Footnote: 1 cha.Ma. mantaniputta...  2 cha.Ma.,i. puttoti mantaniputto
@3 Si.,i. gavesanto  4 cha.,i. thusakottanasadisam, Ma. thusakotthasadisam
@5 Si.,i. brahmalokam kampento gamissamiti, cha.Ma. brahmalokupapanno
@6 cha.Ma. uppajjamanakabuddhassa
Disva "ayam puriso lokaggo 1- mutto hutva pannayati, yatha assa sariranipphatti
yehi cakkalakkhanehi 2- samannagato agaramajjhe va titthanto cakkavattiraja hoti,
pabbajanto va vivattacchado sabbannubuddho hoti"ti natva pathamadassaneneva
dasabalam abhivadetva "ito etha bhagava"ti buddhasanam pannapetva adasi.
Tathagato gotamassa dhammam desayamano nisidi.
     Tasmim samaye te jatila "panitapanitam vanamulaphalaphalam acariyassa datva sesakam
paribhunjissama"ti agacchanta dasabalam uccasane, acariyam pana nicasane nisinnam
disva "passatha, mayam `imasmim loke amhakam acariyena uttaritaro natthi'ti vicarama,
idani pana no acariyam nicasane nisidapetva uccasane nisinnako ekova
pannayati, mahanto vatayam puriso bhavissati"ti pitakani gahetva agacchanti.
Gotamatapaso "ime mam dasabalassa santike vandeyyun"ti bhito durato aha "tata
ma mam vandittha, sadevake loke aggapuggalo sabbesam vandanaraho puriso idha
nisinno, etam vandatha"ti. Tapasa "na ajanitva acariyo kathesi"ti 3- sabbeva
tathagatassa pade vandimsu. "tata amhakam annam dasabalassa databbayuttam bhojanam
natthi, imam vanamulaphalaphalam dassama"ti panitapanitam buddhanam patte patitthapesi.
Sattha vanamulaphalaphalam paribhunji. Tadanantaram tapasopi saddhim antevasikehi paribhunji,
sattha bhattakiccam katva "dve aggasavaka bhikkhusatasahassam gahetva agacchantu"ti
cintesi. Tasmim khane aggasavako mahavimalatthero 4- "kaham nu kho sattha gato"ti
avajjento "sattha amhakam agamanam paccasimsati"ti bhikkhusatasahassam gahetva
satthu santikam gantva vanditva namassamano atthasi.
     Tapaso 5- antevasike aha "tata amhakam anno sakkaro natthi, bhikkhusamgho
dukkhena 6- thito. Buddhappamukhassa bhikkhusamghassa pupphasanam pannapessama,
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. lokato  2 cha.Ma.,i. yehi ca lakkhanehi  3 cha.,i. kathessati
@4 Si.,i. mahadevatthero, Ma. mahadevilatthero, cha. mahadevalatthero  5 cha.Ma.,i. gotamo
@6 Si.,i. dukkham
Jalajathalajapupphani aharatha"ti. Te tavadeva pabbatapadato vannagandhasampannani pupphani
iddhiya aharitva sariputtattherassa vatthumhi vuttanayeneva asanani pannapayimsu.
Nirodhasamapattisamapajjanampi chattadharanampi sabbam vuttanayeneva veditabbam.
     Sattha sattame divase nirodhato vutthaya parivaretva thite tapase disva
dhammakathikabhave etadaggappattam savakam amantesi "imina bhikkhu isiganena
mahasakkaro 1- kato, etesam pupphasananumodanam karohi"ti. So satthu vacanam
sampaticchitva tini pitakani sammasitva anumodanam akasi. Tassa desanapariyosane
sattha sayam brahmaghosam niccharetva dhammam desesi. Desanapariyosane thapetva
gotamatapasam sesa attharasa sahassajatila arahattam papunimsu.
     Gotamo pana tenattabhavena pativedham katum asakkonto bhagavantam aha "bhagava
yena bhikkhuna pathamam dhammo desito, ko namayam tumhakam sasane"ti. Ayam gotama
mayham sasane dhammakathikanam aggoti. "ahampi bhante imassa sattadivasani katassa
adhikarassa phalena ayam bhikkhu viya anagate ekassa buddhassa sasane dhammakathikanam
aggo bhaveyyan"ti patthanam katva padamule nipajji.
     Sattha anagatam oloketva anantarayenassa patthanaya samijjhanabhavam natva
"anagate kappasatasahassavasane gotamo nama buddho uppajjissati, tvam tassa sasane
dhammakathikanam aggo bhavissasi"ti byakaritva te arahattam patte tapase "etha
bhikkhavo"ti aha. Sabbe antarahitakesamassu iddhimayapattacivaradhara vassasatikattherasadisa
2- ahesum. Sattha bhikkhusamghamadaya viharam gato.
     Gotamopi yavajivam tathagatam paricaritva yathabalam kalyanakammam katva kappasatasahassam
devesu ca manussesu ca samsaritva amhakam bhagavato kale kapilavatthunagarassa
@Footnote: 1 Si.,i. buddhasakkaro  2 cha.Ma. vassasatthikattherasadisa
Avidure donavatthubrahmanagame brahmanamahasalakule nibbatti. Tassa namagahanadivase
punnamanavotissa namam akamsu. So 1- satthari abhisambodhim patva pavattitapavaradhammacakke
anupubbena agantva rajagaham upanissaya viharante annakondannatthero kapilavatthum
agantva 2- attano bhagineyyam punnamanavam pabbajetva punadivase dasabalassa
santikam agantva bhagavantam vanditva apucchitva divaviharatthaya chaddantadaham
gato. Punnopi mantaniputto matulena annakondannattherena saddhim dasabalassa
santikam agantva "mayham pabbajitakiccam matthakam papetva dasabalassa santikam
gamissami"ti kapilavatthusmimyeva ohino yoniso manasikare kammam karonto na
cirasseva arahattam papuni. Tassa santike pabbajitakulaputtapi pancasata ahesum.
Thero sayam dasakathavatthum labhitva 3- tepi dasahi kathavatthuhi ovadati. Te tassa
ovade thatva sabbeva arahattam patta.
     Te attano pabbajitakiccam matthakam pattam natva upajjhayam upasankamitva
ahamsu "bhante amhakam kiccam matthakam pattam, dasannanca mahakathavatthunam
labhino, samayo no dasabalam passitun"ti. Thero tesam katham sutva cintesi "mama
dasakathavatthulabhitam sattha janati, aham dhammam desento dasa kathavatthuni amuncantova
4- desemi. Mayi gacchante sabbepi te bhikkhu parivaretva gacchissanti, evam
ganasanganikaya gantva pana na yuttam mayham dasabalam passitum, ime tava gantva
passantu"ti te bhikkhu aha "avuso tumhe purato gantva tathagatam passatha, mama vacanena
cassa pade vandatha, ahampi tumhakam gatamaggena gamissami"ti.
     Te thera sabbepi dasabalassa jatibhumiratthavasino sabbe khinasava sabbe
dasakathavatthulabhino attano upajjhayassa ovadam abhinanditva 5- theram vanditva
anupubbena carikam caranta satthiyojanamaggam atikkamma rajagahe veluvanamahaviharam
@Footnote: 1 cha.Ma. soti patho na dissati  2 cha. gantva  3 Si.,i.,cha.Ma. dasakathavatthulabhitaya
@4 Si. amuncitvava  5 Si. amadditva, cha.Ma. abhinditva
Gantva dasabalassa pade vanditva ekamantam nisidimsu. Acinnam kho panetam
buddhanam bhagavantanam agantukehi bhikkhuhi saddhim patisammoditunti bhagava tehi
saddhim "kacci bhikkhave khamaniyan"tiadina nayena madhurapatisantharam katva "kuto
ca tumhe  bhikkhave agacchatha"ti pucchi. Tehi "jatibhumito"ti vutte "ko nu
kho bhikkhave jatibhumikanam bhikkhunam sabrahmacarinam 1- evam sambhavito attana ca
appiccho appicchakathanca bhikkhunam katta"ti dasakathavatthulabhim bhikkhum pucchi. Tepi
"punno nama bhante ayasma mantaniputto"ti arocayimsu. Tam katham sutva
ayasma sariputto therassa dassanakamo ahosi.
     Atha sattha rajagahato savatthim agamasi. Punnatthero dasabalassa tattha agatabhavam
sutva "sattharam passissami"ti gantva antogandhakutiyamyeva tathagatam sampapuni.
Sattha tassa dhammam desesi. Thero dhammam sutva dasabalam vanditva patisallanatthaya
andhavanam gantva annatarasmim rukkhamule divaviharatthaya nisidi. Sariputtattheropi
tassagamanam 2- sutva disanulokito 3- gantva okasam sallakkhetva tam rukkhamulam
upasankamitva therena saddhim sammoditva sattavisuddhikkamam 4- pucchi. Theropissa
pucchitapucchitam byakasi. Te annamannassa subhasitam samanumodimsu. Atha sattha
aparabhage bhikkhusamghamajjhe nisinno theram dhammakathikanam aggatthane thapesiti.
                        Mahakaccayanattheravatthu
     [197] Dasame sankhittena bhasitassati sankhittena kathitadhammassa. Vittharena
attham vibhajantananti tam desanam vittharetva attham vibhajamananam. Anne kira
tathagatassa sankhepavacanam atthavasena va puretum na sakkonti byanjanavasena va,
ayam pana thero ubhayavasenapi sakkoti. Tasma aggoti vutto. Pubbapatthanapi
cassa evarupava.
@Footnote: 1 cha. sabrahmacarihi, i. sabrahmacari  2 cha.Ma.,i. tassa gamanam
@3 Si.,cha.Ma. sisanulokiko, rathavinitasutte pana sisanulokiti patho dissati
@4 Ma.mu. 12/257/217 rathavinitasutta
     Ayampanassa panhakamme anupubbikatha:- so kira padumuttarasammasambuddhakale
gahapatimahasalakule nibbattitva vuddhippatto ekadivasam vuttanayeneva viharam
gantva parisapariyante thito dhammam sunanto satthara attano 1- sankhittena bhasitassa
vittharena attham vibhajantanam aggatthane thapentam ekam bhikkhum disva "mahanto
vatayam bhikkhu, yam sattha evam vanneti, mayapi anagate ekassa buddhassa sasane
evarupena bhavitum vattati"ti sattharam nimantetva vuttanayeneva sattaham mahadanam
datva "bhante aham imassa sakkarassa phalena na annam sampattim patthemi,
anagate pana ekassa buddhassa sasane ito sattadivasamatthake tumhehi thanantare
thapitabhikkhu viya ahampi tam thanantaram labheyyan"ti patthanam katva satthu 2- padamule
nipajji. Sattha anagatam olokento "samijjhissati imassa kulaputtassa patthana"ti
disva "ambho kulaputta anagate kappasatasahassavasane gotamo nama buddho
uppajjissati, tvam etassa sasane sankhittena bhasitassa vittharena attham
vibhajantanam aggo bhavissasi"ti byakaritva anumodanam katva pakkami.
     Sopi kulaputto yavajivam kusalam katva kappasatasahassam devamanussesu samsaritva
kassapabuddhakale baranasiyam kulaghare patisandhim gahetva satthari parinibbute
suvannacetiyakaranatthanam gantva satasahassagghanikaya suvannitthakaya pujam katva "bhagava
mayham nibbattanibbattatthane sariram suvannavannam hotu"ti patthanam akasi. Tato
yavajivam kusalakammam katva ekam buddhantaram devamanussesu samsaritva  amhakam
dasabalassa uppattikale ujjeninagare purohitassa gehe nibbatti. Tassa namagahanadivase
"mayham putto suvannavannasariro attanava attano namam gahetva agato"ti
kancanamanavotvevassa namam akamsu. So vuddhimanvaya tayo vede ugganhitva pitu
accayena purohitatthanam labhi. So gottavasena kaccayano nama jato.
@Footnote: 1 cha.Ma. sattharam attana  2 cha.Ma.,i. satthuti patho nadissati
     Candapajjotaraja amacce sannipatetva aha "buddho loke nibbatto,
tam anetum samattha gantva anetha tata"ti. Deva anno ca 1- dasabalam anetum
samattho nama natthi, acariyo kaccayanabrahmanova samattho, tam pahinathati.
Raja tam pakkosapetva "tata dasabalassa santikam gacchahi"ti aha. Gantva
pabbajitum labhanto gamissami maharajati. Yankinci katva tathagatam anehi tatati.
So "buddhanam santikam gacchantassa mahaparisaya kammam natthi"ti attatthamo agamasi.
Athassa sattha dhammam desesi. Desanapariyosane saddhim sattahi janehi saha
patisambhidahi arahattam papuni. Sattha "etha bhikkhavo"ti hattham pasaresi. Tamkhananneva
sabbeva antarahitakesamassu iddhimayapattacivaradhara vassasatikatthera viya jata.
     Thero attano kicce matthakam patte tunhibhavena anisiditva kaludayitthero
viya satthu ujjenigamanatthaya gamanavannam 2- kathesi. Sattha tassa vacanam sutva
"kaccayano attano jatibhumiyam mama gamanam 3- paccasimsati"ti annasi. Buddha ca
nama ekam karanam paticca gantum ayuttatthanam na gacchanti. Tasma theram aha
"tvamyeva bhikkhu gaccha, tayi gatepi raja pasidissati"ti. Thero "buddhanam dve
katha nama natthi"ti tathagatam vanditva attana saddhim agateheva sattahi bhikkhuhi
saddhim ujjenim gacchanto antaramagge tesam ca nali 4- nama nigamo, tattha pindaya
cari. Tasmimpi 5- nigame dve setthidhitaro. Tasu eka parijinnakule nibbatta
duggata matapitunam accayena dhatim nissaya jivati. Attabhavo panassa samiddho,
kesa annahi ativiya digha. Tasmimyeva nigame anna issarasetthikulassa dhita
nikkesika, sa tato pubbe tassa samipam pesetva "satam va sahassam va
dassami"ti vatvapi kese aharapetum nasakkhi.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati  2 Ma. maggassa vannam  3 Si.,i. jatibhumigamanam
@4 Si.,cha.Ma. telapanali  5 cha.Ma.,i. tasmim ca
     Tasmim pana divase sa setthidhita mahakaccayanattheram sattahi bhikkhuhi  parivutam
tucchapattam gacchantam 1- disva "ayam suvannavanno eko brahmanabandhubhikkhu
yathadhoteneva pattena gacchati, 2- mayhanca annam dhanam natthi. Asukasetthidhita pana
imesam kesanam atthaya pesesi. Idani ito laddhauppadena sakka therassa
deyyadhammam datun"ti dhatim pesetva there nimantetva antogehe nisidapesi.
Theranam nisinnakale gabbham pavisitva dhatiya attano kese kappapetva "amma ime
kese asukaya nama setthidhitaya datva yam sa deti, tam ahara, ayyanam
pindapatam dassama"ti. Dhati pitthihatthena assuni punchitva ekena hatthena
hadayamamsam sandharetva theranam santike paticchadetva te kese adaya tassa
setthidhitaya santikam gata.
     Panitam 3- nama saravantampi sayam upanitam garavam na janeti, tasma setthidhita
cintesi "aham pubbe bahunapi dhanena ime kese aharapetum nasakkhim, idani
pana chinnakalato patthaya na yathamulameva lacchissati"ti dhatim aha "aham pubbe
tava saminiya 4- bahunapi dhanena kese aharapetum nasakkhim, yattha katthaci nita
pana na jivakesa 5- nama attha kahapane agghanti"ti attheva kahapane adasi.
Dhati kahapane aharitva setthidhitaya adasi. Setthidhita ekekam pindapatam
ekekam kahapanikam katva theranam dapesi. Thero avajjitva setthidhitaya upanissayam
disva "kaham setthidhita"ti pucchi. Gabbhe ayyati. Pakkosatha nanti. Sa theresu
garavena ekavacanena agantva there vanditva balavasaddham uppadesi. Sukhette
patitthitapindapato dittheva dhamme vipakam detiti saha theranam vandanena kesa
pakatibhaveyeva atthamsu. Therapi tam pindapatam gahetva passantiyayeva setthidhitaya
vehasam abbhuggantva kancanavanuyyane otarimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. agacchantam  2 cha.Ma. agacchati 3 cha.Ma. paniyam  4 cha.Ma. saminim
@5 Si. nita pana jivakesa, cha.Ma. vinipata pana nijjivakesa
     Uyyanapalo tam theram 1- disva ranno santikam gantva "deva me ayyo
purohitakaccayano pabbajitva uyyanam agato"ti aha. Raja candapajjoto 2-
uyyanam gantva katabhattakiccam theram pancapatitthitena vanditva ekamantam nisinno
"kaham bhante bhagava"ti pucchi. Sayam sattha anagantva mam pesesi maharajati.
Kaham bhante ajja bhikkham alatthati. Thero ranno pucchasabhagena sabbam setthidhitaya
katam dukkaram arocesi. Raja therassa vasanatthanam patiyadetva theram nimantetva
nivesanam gantva setthidhitaram aharapetva 3- aggamahesitthane thapesi. Imissa
itthiya ditthadhammiko ca yasapatilabho ahosi.
     Tato patthaya raja therassa mahasakkaram karoti. Therassa dhammakathaya pasiditva
mahajano therassa santike pabbaji. Tato patthaya sakalanagaram ekakasavapajjotam
isivatapativatam 4- ahosi. Sapi devi gabbham labhitva dasamasaccayena puttam
vijayi. Tassa namagahanadivase gopalakumaroti pitamahasetthino 5- namam akamsu. Sa
puttassa namavasena gopalamata nama devi jata. Sa devi there ativiya
pasiditva rajanam sampaticchapetva kancanavanuyyane therassa viharam karesi.
Thero ujjeninagaram pasadetva puna satthu santikam gato. Atha sattha aparabhage jetavane
viharanto madhupindikasuttantam 6- kaccayanapeyyalam 7- parayanasuttanti ime tayo
suttante atthuppattim katva theram sankhittena bhasitassa vittharena attham
vibhajantanam aggatthane thapesiti.
                       Pathamavaggavannana nitthita.
                        ----------------
@Footnote: 1 Si. there  2 Si. chandajato  3 cha.Ma. anapetva  4 Si.....parivatam
@5 cha.Ma. matamahasetthino  6 cha.Ma. madhupindikasuttam,
@Ma.mu. 12/199/168  7 pali. mahakaccayanabhaddekarattasutta, Ma.u. 14/279/248



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 112-188. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=2634&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=2634&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=146              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=628              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=618              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=618              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]