ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN Aṅ.A. (manoratha.1)

page189.

14. Etadaggavagga 2. Dutiyavagga cūḷapanthakattheravatthu [198-200] Dutiyassa paṭhame manomayanti manena nibbattitaṃ. "manomayena kāyena, iddhiyā upasaṅkamī"ti 1- vuttaṭṭhānasmiṃ manena katakāyo manomayakāyo nāma jāto. "aññataraṃ manomayaṃ kāyaṃ upapajjatī"ti 2- vuttaṭṭhāne manena nibbattitakāyo manomayakāyo nāma jāto. Ayamidha adhippeto. Tattha aññe bhikkhū manomayaṃ kāyaṃ nibbattentā tayo vā cattāro vā nibbattenti, na bahuke. Ekasadiseeva katvā nibbattenti ekavidhameva kammaṃ kurumāne. Cūḷapanthakatthero 3- pana ekāvajjanena samaṇasahassaṃ māpesi. Dvepi jane na ekasadisameva akāsi na ekavidhakammaṃ kurumāne. Tasmā manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ aggo nāma jāto. Cetovivaṭṭakusalānampi cūḷapanthakova aggo, paññāvivaṭṭakusalānampana 4- mahāpanthakatthero aggoti vutto. Tattha cūḷapanthakatthero catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya "cetovivaṭṭakusalo"ti vutto, mahāpanthakatthero catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāya "paññāvivaṭṭakusalo"ti vutto. Cūḷapanthako ca samāpattikusalatāya cetovivaṭṭakusalo nāma, mahāpanthako vipassanākusalatāya paññāvivaṭṭakusalo nāma. Eko cettha samādhilakkhaṇe cheko, eko vipassanālakkhaṇe. Tathā eko samādhigāḷhe, eko vipassanāgāḷhe. Eko cettha aṅgasaṅkhitte cheko, eko ārammaṇasaṅkhitte. Tathā eko aṅgavavatthāne cheko, eko ārammaṇavavatthāneti evamettha yojanā kātabbā. Apica cūḷapanthakatthero rūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti cetovivaṭṭakusalo, mahāpanthako arūpāvacarajjhānalābhī hutvā jhānaṅgehi @Footnote: 1 khu.thera. 26/901/387 anuruddhattheragāthā 2 upapanno, @vi.cu. 7/333/118 devadattavattha 3 ka. cullapanthakatthero. evamuparipi @4 cha.Ma.,i. saññāvivaṭṭa.... evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page190.

Vuṭṭhāya arahattaṃ pattoti paññāvivaṭṭakusalo. Ubhopi panthe jātattā panthakā nāma jātā. Tesaṃ paṭhamajāto mahāpanthako nāma jāto, 1- itaro 2- cūḷapanthako nāma. Imesampana ubhinnampi pañhākamme ayamanupubbikathā:- atīte kira 3- padumuttarakāle haṃsavatīnagaravāsino dve bhātikakuṭumbikā satthari pasannā nibaddhaṃ satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇanti. Tesu ekadivasaṃ kaniṭṭho satthāraṃ dvīhaṅgehi samannāgataṃ ekaṃ bhikkhuṃ "mama sāsane manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ cetovivaṭṭakusalānañca ayaṃ bhikkhu aggo"ti etadagge ṭhapentaṃ disvā cintesi "aho vatāyaṃ bhikkhu eko hutvā dve aṅgāni paripūretvā carati, mayāpi anāgate ekassa buddhassa sāsane aṅgadvayapūrakena hutvā vicarituṃ vaṭṭatī"ti. So purimanayeneva satthāraṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā evamāha "bhante yaṃ bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake manomayaṅgena ca cetovivaṭṭakusalaṅgena ca `ayaṃ mama sāsane aggo'ti etadagge ṭhapayittha, ahaṃpi imassa adhikārakammassa phalena so bhikkhu viya aṅgadvayapūrakova bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā anantarāyenassa paṭṭhanāya samijjhanabhāvaṃ disvā "anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, so taṃ imasmiṃ ṭhānadvaye ṭhapessatī"ti byākaritvā anumodanaṃ katvā pakkāmi. Bhātāpissa ekadivasaṃ satthāraṃ paññāvivaṭṭakusalaṃ bhikkhuṃ etadagge ṭhapentaṃ disvā tatheva adhikāraṃ katvā paṭṭhanaṃ akāsi, satthāpi taṃ byākāsi. Te ubhopi janā satthari dharamāne kusalakammaṃ katvā satthu parinibbutakāle sarīracetiye suvaṇṇapūjaṃ katvā tato cutā devaloke nibbattā. Tesaṃ devamanussesu saṃsarantānaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ. Tattha mahāpanthakassa antarā katakalyāṇakammaṃ na kathīyati, cūḷapanthako pana kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā vīsati @Footnote: 1 cha.Ma. jātoti pāṭho na dissati 2 cha.Ma. pacchājāto 3 ka. pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page191.

Vassasahassāni odātakasiṇakammaṃ katvā devapure nibbatti. Atha amhākaṃ satthā abhisambodhiṃ patvā pavattitapavaradhammacakko rājagahaṃ upanissāya veḷuvanamahāvihāre paṭivasati. Imasmiṃ ṭhāne ṭhatvā imesaṃ dvinnampi nibbattiṃ kathetuṃ vaṭṭatīti. Rājagahe kira dhanaseṭṭhikuladhītā attano dāseneva saddhiṃ santhavaṃ katvā "aññepi me imaṃ kammaṃ jāneyyun"ti cintetvā bhītā 1- evamāha "amhehi imasmiṃ ṭhāne vasituṃ na sakkā, sace me mātāpitaro imaṃ dosaṃ jānissanti, khaṇḍākhaṇḍaṃ karissanti, videsaṃ gantvā vasissāmā"ti hatthasāraṃ gahetvā aggadvārena nikkhamitvā "yattha vā tattha vā aññehi ajānanaṭṭhānaṃ gantvā vasissāmā"ti ubhopi agamaṃsu. Tesaṃ ekasmiṃ ṭhāne vasantānaṃ saṃvāsamanvāya tassā kucchismiṃ gabbho patiṭṭhāsi. Sā gabbhassa paripākamāgamma sāmikena saddhiṃ mantesi "gabbho me paripākaṃ gato, ñātibandhuvirahite 2- ṭhāne gabbhavuṭṭhānaṃ nāma ubhinnampi amhākaṃ dukkhameva, kulagehameva gacchāmā"ti. So "ajja gacchāma, sve gacchāmā"ti divase atikkāmeti. Sā cintesi "ayaṃ bālo attano dosamahantatāya gantuṃ na ussahati, mātāpitaro ca nāma ekantahitā, ayaṃ gacchatu vā mā vā, mayā gantuṃ vaṭṭatī"ti. Tasmiṃ gehā nikkhamante gehaparikkhāraṃ paṭisāmetvā attano kulagharaṃ gatabhāvaṃ anantaragehavāsīnaṃ 3- ārocetvā maggaṃ paṭipajji. Atha so puriso gharaṃ āgato taṃ adisvā paṭivissake pucchitvā "kulagharaṃ gatā"ti sutvā vegena anubandhitvā antarāmagge sampāpuṇi. Tassāpi tattheva gabbhavuṭṭhānaṃ ahosi. So "kiṃ idaṃ bhadde"ti pucchi. Sāmi eko putto jātoti. Idāni kiṃ karissāmāti. Yassatthāya mayaṃ kulagharaṃ gaccheyyāma, 4- taṃ kammaṃ antarāva nipphannaṃ, tattha gantvā kiṃ karissāma, nivattāmāti dvepi ekacittā hutvā @Footnote: 1 cha.Ma. bhītāti pāṭho na dissati 2 cha.Ma. ñātimittādivirahite 3 Ma. antikagharavāsīnaṃ @4 cha.Ma.,i. gacchāma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page192.

Nivattiṃsu. Tassa dārakassa ca panthe jātattā panthakoti nāmaṃ akaṃsu. Tassā na cirasseva aparopi gabbho patiṭṭhahi. Sabbaṃ purimanayeneva vitthāretabbaṃ. Tassapi dārakassa panthe jātattā paṭhamaṃ jātassa mahāpanthakoti nāmaṃ katvā pacchā jātassa 1- cūḷapanthakoti nāmaṃ akaṃsu. Tepi dve dārake gahetvā attano vasanaṭṭhānameva gatā. Tesaṃ tattha vasantānaṃ ayaṃ mahāpanthakadārako aññe dārakajane "cullapitā mahāpitā ayyako ayyikā"ti vadante sutvā mātaraṃ paṭipucchi "amma aññe dārakā ayyakoti vadanti, 2- kiṃ amhākaṃ ettha 3- ñātakā natthī"ti. Āma tāta tumhākaṃ ettha ñātakā natthi, rājagahanagare pana te 4- dhanaseṭṭhī nāma ayyako, tattha tumhākaṃ bahū ñātakāti. Kasmā tattha na gacchāma 5- ammāti. Sā attano āgamanakāraṇaṃ puttassa akathetvā puttesu punappunaṃ kathentesu sāmikaṃ āha "ime dārakā ativiya pīḷenti, 6- kinno mātāpitaro disvā maṃsaṃ khādissanti, ehi dārakānaṃ ayyakakulaṃ dassemā"ti. Ahaṃ sammukhā bhavituṃ na sakkhissāmi, tampana nayissāmīti. "sādhu ayya 7- yena kenaci upāyena dārakānaṃ ayyakakulameva daṭṭhuṃ vaṭṭatī"ti dvepi janā dārake ādāya anupubbena rājagahaṃ patvā nagaradvāre ekissā sālāya nivāsaṃ katvā dārakamātā dve dārake gahetvā āgatabhāvaṃ mātāpitūnaṃ ārocesi. 8- Tesaṃ 9- sāsanaṃ sutvā saṃsāre saṃsarantānaṃ na putto na dhītā nāma natthi, te amhākaṃ mahāparādhikā, na sakkā tehi amhākaṃ cakkhupathe ṭhātuṃ, ettakaṃ nāma dhanaṃ gahetvā dvepi janā phāsukaṭṭhānaṃ gantvā jīvantu, dārake pana mayhaṃ 10- pesentūti. Seṭṭhidhītā mātāpitūhi pesitadhanaṃ gahetvā dārake āgatadūtānaṃ hattheyeva datvā pesesi. Te 11- ayyakakule vaḍḍhanti. Tesu cūḷapanthako atidaharo, @Footnote: 1 Sī.,i. itarassa 2 cha.Ma. kathenti ayyako ayyikāti 3 cha.Ma.,i. etthāti pāṭho na @dissati 4 cha.Ma.,i. vo 5 cha.Ma. gacchatha 6 cha.Ma.,i. maṃ kilamenti @7 cha.Ma.,i. sāmi 8 cha.Ma.,i. ārocāpesi 9 cha.Ma.,i. te taṃ 10 cha.Ma.,i. idha @11 cha.Ma.,i. dārakā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page193.

Mahāpanthako pana ayyakena saddhiṃ dasabalassa dhammakathaṃ sotuṃ gacchati. Tassa niccaṃ satthu sammukhā 1- dhammaṃ suṇantassa pabbajjāya cittaṃ nami. So ayyakaṃ āha "sace tumhe sampaṭicchatha, 2- ahaṃ pabbajeyyan"ti. "kiṃ vadesi tāta, mayhaṃ sakalalokassāpi pabbajitato taveva pabbajjā bhaddakā. Sace sakkosi, pabbaja tātā"ti sampaṭicchitvā satthu santikaṃ gato. Satthā "kiṃ mahāseṭṭhi dārako te laddho"ti. "āma bhante, ayaṃ dārako mayhaṃ nattā, tumhākaṃ santike pabbajāmīti vadatī"ti āha. Satthā aññataraṃ piṇḍapātacārikaṃ "imaṃ dārakaṃ pabbājehī"ti āṇāpeti. Thero tassa tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā pabbājesi. So bahuṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paripuṇṇavasso upasampadaṃ labhi. Upasampanno hutvā yoniso manasikāre kammaṃ karonto catunnaṃ arūpāvacarajjhānānaṃ lābhī hutvā jhānaṅgehi vuṭṭhāya arahattaṃ pāpuṇi. Iti so paññāvivaṭṭakusalānaṃ aggo jāto. So jhānasukhena maggasukhena phalasukhena nibbānasukhena 3- vītivattento cintesi "sakkā nu kho imaṃ sukhaṃ cūḷapanthakassa dātun"ti. Tato ayyakaseṭṭhissa santikaṃ gantvā "mahāseṭṭhi sace tumhe sampaṭicchatha, ahaṃ cūḷapanthakaṃ pabbājeyyan"ti āha. Pabbājetha bhanteti. Thero cūḷapanthakadārakaṃ pabbājetvā dasasu sīlesu patiṭṭhāpesi. Cūḷapanthakasāmaṇero bhātikassa santike "padumaṃ 4- yathā kokanadaṃ 5- sugandhaṃ pāto siyā phullamavītagandhaṃ aṅgīrasaṃ passa virocamānaṃ tapantamādiccamivantalikkhe"ti 6- imaṃ gāthaṃ gaṇhāti. Gahitagahitapadaṃ uparupari padaṃ gaṇhantassa nassati. Tassa imameva gāthaṃ gahetuṃ vāyamantassa cattāro māsā atikkantā. Atha naṃ mahāpanthako @Footnote: 1 cha.Ma. sammukhe 2 cha.Ma. anujāneyyātha 3 Sī. nibbānasukhena ca 4 ka. padmaṃ @5 Ma. kokanudaṃ 6 saṃ.sa. 15/123/97 pañcarājasutta, aṅ.pañcaka. 23/195/266 (syā)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page194.

Āha "panthaka tvaṃ imasmiṃ sāsane abhabbo, catūhi māsehi ekagāthaṃpi gahetuṃ na sakkosi, pabbajitakiccaṃ pana tvaṃ kathaṃ pāpessasi, nikkhama ito"ti. So therena paṇāmito vihārapaccante rodamāno aṭṭhāsi. Tena samayena satthā rājagahaṃ upanissāya jīvakambavane viharati. Tasmiṃ samaye jīvako purisaṃ pesesi "pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ satthāraṃ nimantehī"ti. Tena kho pana samayena mahāpanthako bhattuddesako hoti. So "pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ paṭicchatha bhante"ti vutte 1- "cūḷapanthakaṃ 2- ṭhapetvā sesānaṃ paṭicchāmī"ti āha. Cūḷapanthako taṃ kathaṃ sutvā bhiyyoso mattāya domanassappatto ahosi. Satthā cūḷapanthakaṃ rodantaṃ 3- disvā "cūḷapanthako mayi gate bujjhissatī"ti gantvā avidūraṭṭhāne attānaṃ dassetvā "kiṃ tvaṃ panthaka rodasī"ti āha. Bhātā maṃ bhante paṇāmetīti. Panthaka tuyhaṃ bhātikassa parapuggalānaṃ āsayānusayañāṇaṃ natthi, tvaṃ buddhaveneyyapuggalo nāmāti iddhiyā abhisaṅkharitvā ekaṃ suddhacoḷakhaṇḍaṃ adāsi "imaṃ gahetvā `rajoharaṇaṃ rajoharaṇan'ti vatvā bhāvehi panthakā"ti. So satthārā dinnaṃ coḷakhaṇḍaṃ "rajoharaṇaṃ rajoharaṇan"ti hatthena parimajjanto nisīdi. Tassa parimajjantassa pilotikāni 4- kiliṭṭhadhātukāni jātāni. Punappunaṃ 5- parimajjantassa ukkhaliparipuñchanasadisaṃ jātaṃ. So ñāṇaparipākaṃ āgamma tattha khayavayaṃ paṭṭhapetvā cintesi "idaṃ coḷakhaṇḍaṃ pakatiyā paṇḍaraṃ parisuddhaṃ, upādinnakasarīraṃ nissāya kiliṭṭhaṃ jātaṃ, idaṃ cittaṃpi evaṃgatikamevā"ti samādhiṃ bhāvetvā cattāri rūpāvacarajjhānāni pādakāni katvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. So manomayeneva jhānalābhī 6- hutvā eko hutvā bahudhā, bahudhā hutvā eko ca bhavituṃ samattho ahosi. Arahattamaggeneva cassa tepiṭakañca cha abhiññā ca āgamiṃsu. @Footnote: 1 cha.Ma. vutto 2 Sī. bālapanthakaṃ 3 cha.Ma. cūḷapanthakassa khedaṃ 4 Sī.,cha.Ma. lomāni @5 cha.Ma. puna 6 Sī.,i. manomayañāṇalābhī, cha.Ma. manomayajjhānalābhī

--------------------------------------------------------------------------------------------- page195.

Punadivase satthā ekūnehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gantvā jīvakassa nivesane nisīdi. Cūḷapanthako pana attano bhikkhāya appaṭicchitattāyeva na gato. Jīvako yāguṃ dātuṃ ārabhi, satthā hatthena pattaṃ pidahi. Kasmā bhante na gaṇhathāti. Vihāre eko bhikkhu atthi jīvakāti. So purisaṃ pahiṇi "gaccha bhaṇe vihāre nisinnaṃ ayyaṃ gahetvā ehī"ti. Cūḷapanthakattheropi tassa purisassa pure āgamanāyeva bhikkhusahassaṃ nimminitvā ekaṃpi ekena asadisaṃ, ekassāpi cīvaravicāraṇādisamaṇakammaṃ aññena asadisaṃ akāsi. So puriso vihāre bhikkhūnaṃ bahubhāvaṃ disvā gantvā jīvakassa kathesi "bhante imasmiṃ vihāre bhikkhusaṃgho bahutaro, tato pakkositabbaṃ bhadantaṃ na jānāmī"ti. Jīvako satthāraṃ paṭipucchi "ko nāma bhante vihāre 1- nisinno bhikkhū"ti. Cūḷapanthako nāma jīvakāti. Gaccha bhaṇe "cūḷapanthako nāma kataro"ti pucchitvā ānehīti. So vihāraṃ āgantvā "cūḷapanthako nāma bhante kataro"ti pucchi. "ahaṃ cūḷapanthako ahaṃ cūḷapanthako"ti bhikkhusahassaṃ kathesi. So puna gantvā jīvakaṃ kathesi "sahassamattā bhikkhū sabbe `ahaṃ cūḷapanthako ahaṃ cūḷapanthako'ti kathenti, ahaṃ `asuko nāma pakkositabbo'ti na jānāmī"ti. Jīvakopi paṭividdhasaccatāya "iddhimā bhikkhū"ti nayato ñatvā "paṭhamakathanabhikkhumeva `tumhe satthā pakkosatī'ti vatvā cīvarakaṇṇe gaṇhatha tātā"ti āha. So vihāraṃ gantvā tathā akāsi, tāvadeva sahassamattā bhikkhū antaradhāyiṃsu. So theraṃ gahetvā agamāsi. Satthā tasmiṃ khaṇe yāguṃ gaṇhi. Dasabale bhattakiccaṃ katvā vihāraṃ gate dhammasabhāyaṃ kathā udapādi "yāvamahantā vata buddhā nāma cattāro māse ekaṃ gāthaṃ gaṇhituṃ asakkontaṃ bhikkhuṃ evaṃ mahiddhikaṃ akaṃsū"ti. Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ cittavāraṃ ñatvā gantvā paññattāsane nisajja "kiṃ vadetha bhikkhave"ti pucchi. Na bhagavā aññaṃ kiñci kathema, cūḷapanthakena tumhākaṃ santikā mahālābho laddhoti tumhākaṃyeva guṇaṃ kathemāti. @Footnote: 1 Sī. bhante imasmā bhikkhusaṃghā vihāre

--------------------------------------------------------------------------------------------- page196.

Anacchariyaṃ bhikkhave idāni mayhaṃ ovādaṃ katvā lokuttaradāyajjalābho, ayaṃ atītepi aparipakke ñāṇe ṭhitassa mayhaṃ ovādaṃ katvā lokiyadāyajjaṃ labhīti. Bhikkhū "kadā bhante"ti āyāciṃsu. Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ atītaṃ āharitvā dassesi. Bhikkhave atīte bārāṇasīnagare brahmadatto nāma rājā rajjaṃ kāresi. Tasmiṃ samaye cūḷakaseṭṭhī 1- nāma paṇḍito byatto sabbanimittāni jānāti. So ekadivasaṃ rājupaṭṭhānaṃ gacchanto antaravīthiyaṃ matamūsikaṃ 2- disvā taṃkhaṇe nakkhattaṃ samānetvā idamāha "sakkā cakkhumatā paññavatā kulaputtena imaṃ unduraṃ gahetvā dārabharaṇaṃ kātuṃ kammante ca sajjetun"ti. 3- Aññataro duggatakulaputto taṃ seṭṭhissa vacanaṃ sutvā "nāyaṃ ajānitvā kathessatī"ti mūsikaṃ gahetvā ekasmiṃ āpaṇike biḷārassatthāya datvā kākaṇikaṃ labhi. Tāya kākaṇikāya phāṇitaṃ kiṇitvā 4- ekena kuṭena pānīyaṃ gaṇhi, 5- araññato āgacchante mālākāre disvā thokaṃ phāṇitakhaṇḍaṃ datvā ulluṅkena pānīyaṃ adāsi. Te tassa ekekaṃ pupphamuṭṭhiṃ adaṃsu. So tena pupphamūlena punadivasepi phāṇitañca pānīyaghaṭañca gahetvā pupphārāmameva gato. Tassa taṃ divasaṃ mālākārā aḍḍhaocitake pupphagacche datvā agamaṃsu. So na cirasseva iminā upāyena aṭṭha kahāpaṇe labhi. Puna ekasmiṃ vātavuṭṭhidivase chaḍḍitauyyānaṃ gantvā patitadārūni 6- rāsiṃ katvā nisinno rājakumbhakārassa santikā soḷasa kahāpaṇe labhati, 7- so catuvīsatiyā kahāpaṇesu jātesu "atthi ayaṃ upāyo mayhan"ti nagaradvārato avidūre ṭhāne ekaṃ pānīyaghaṭaṃ 8- ṭhapetvā pañcasate tiṇahārake pānīyena upaṭṭhahi. Te āhaṃsu "tvaṃ samma amhākaṃ bahupakāro, kiṃ te karomā"ti. Sopi "mayhaṃ kicce uppanne karissathā"ti vatvā ito cito ca vicaranto thalapathakammikena ca jalapathakammikena ca saddhiṃ mittasanthavaṃ akāsi. Tassa thalapathakammiko "sve imaṃ nagaraṃ assavāṇijako @Footnote: 1 cha. cūḷaseṭṭhi 2 Sī. pūtimūsikaṃ 3 cha.Ma. payojetunti 4 Sī. gahetvā @5 cha.Ma. gaṇhitvā 6 cha.Ma. patitadārūnaṃ 7 cha.Ma.,i. labhi 8 cha.,i. pānīyacāṭiṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page197.

Pañca assasatāni gahetvā āgamissatī"ti ācikkhi, so tassa vacanaṃ sutvā tiṇahārakānaṃ saññaṃ datvā ekekaṃ tiṇakalāpaṃ dviguṇaṃ katvā āharāpesi. Atha so assānaṃ nagarapatiṭṭhavelāya tiṇakalāpasahassaṃ antodvāre 1- rāsiṃ katvā nisīdi. Assavāṇijo sakalanagare assānaṃ haritaṃ 2- alabhitvā tassa sahassaṃ datvā taṃ tiṇaṃ gaṇhi. Tato katipāhaccayena samuddakammikasahāyako ārocesi "paṭṭanaṃ mahānāvā āgatā"ti. So "atthi ayaṃ upāyo"ti aṭṭhahi kahāpaṇehi sabbaparivārasampannaṃ tāvakālikaṃ rathaṃ gahetvā nāvāpaṭṭanaṃ gantvā ekaaṅgulimuddikaṃ nāvāya 3- saccakāraṃ datvā avidūre ṭhāne sāṇiyaṃ 4- parikkhipāpetvā tattha nisinno purise āṇāpesi "bāhirato 5- vāṇijesu āgatesu tatiyena paṭihārena ārocethā"ti. "nāvā āgatā"ti sutvā bārāṇasito satamattā vāṇijā "bhaṇḍaṃ gaṇhāmā"ti agamaṃsu. Bhaṇḍaṃ tumhe na labhissatha, asukaṭṭhāne mahāvāṇijena nāma saccakāro dinnoti. Te tesaṃ sutvā tassa santikaṃ āgatā, pādamūlikapurisā purimasaññāvasena tatiyapaṭihārena tesaṃ āgatabhāvaṃ ārocesuṃ. Te satamattāpi vāṇijā ekekaṃ sahassaṃ datvā tena saddhiṃ nāvāya pattikā hutvā puna ekekaṃ sahassaṃ datvā pattiṃ vissajjāpetvā puna bhaṇḍaṃ attano santakaṃ akaṃsu. So puriso dve satasahassāni gaṇhitvā bārāṇasiṃ āgantvā "kataññunā bhavituṃ vaṭṭatī"ti ekaṃ satasahassaṃ gahetvā cūḷakaseṭṭhissa santikaṃ gato. Atha naṃ seṭṭhī "kinte tāta katvā idaṃ dhanaṃ laddhan"ti pucchi. So "tumhehi kathitaupāye ṭhatvā catumāsabbhantareyeva laddhan"ti āha. Seṭṭhī tassa vacanaṃ sutvā "idāni evarūpaṃ dārakaṃ parasantakaṃ kātuṃ na vaṭṭatī"ti vayappattaṃ dhītaraṃ datvā sakalakuṭumbassa sāmikaṃ akāsi. Sopi kulaputto seṭṭhino accayena tasmiṃ nagare @Footnote: 1 cha.Ma. antaradvāre 2 Ma. gocaraṃ, cha. cāriṃ 3 cha. nāvikassa @4 Ma. sāṇiyā, cha. sāṇiṃ 5 cha.Ma. bāhirakesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page198.

Seṭṭhiṭṭhānaṃ gahetvā yāvatāyukaṃ ṭhatvā yathākammaṃ gato. Satthā dve vatthūni kathetvā anusandhiṃ ghaṭetvā abhisambuddhakāle imaṃ gāthamāha:- "appakenapi medhāvī pābhaṭena vicakkhaṇo samuṭṭhāpeti attānaṃ aṇuṃ aggiṃva sandhaman"ti. 1- Iti satthā dhammasabhāyaṃ sannisinnānaṃ imaṃ kāraṇaṃ dasseti. Dvinnaṃpi mahāsāvakānaṃ pubbapaṭṭhanato paṭṭhāya ayaṃ anupubbikathā. Aparabhāge pana satthā ariyagaṇaparivuto dhammāsane nisinno manomayaṃ kāyaṃ abhinimminantānaṃ cetovivaṭṭakusalānaṃ cūḷapanthakattheraṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi, paññāvivaṭṭakusalānaṃ mahāpanthakanti. Subhūtittheravatthu [201] Tatiye araṇavihārīnanti nikkilesavihārīnaṃ. Raṇāti 2- hi rāgādayo kilesā vuccanti, tesaṃ abhāvena nikkilesavihāro araṇavihāro nāma. So yesaṃ atthi, te araṇavihārino. Tesaṃ araṇavihārīnaṃ subhūtitthero aggoti. Kiñcāpi hi aññepi khīṇāsavā araṇavihārino ca, therena pana dhammadesanāya evaṃ 3- nāmaṃ laddhaṃ. Aññe bhikkhū dhammaṃ desentā uddissakaṃ 4- katvā vaṇṇaṃ vā avaṇṇaṃ vā kathenti, thero pana dhammaṃ desento satthārā desitaniyāmato anokkamitvā 5- desesi, tasmā araṇavihārīnaṃ aggo nāma jāto. [202] Catutthe dakkhiṇeyyānanti dakkhiṇārahānaṃ. Tattha kiñcāpi aññepi khīṇāsavā aggadakkhiṇeyyā, thero pana piṇḍāya caranto ghare ghare mettajjhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya bhikkhaṃ gaṇhāti "evaṃ bhikkhādāyakānaṃ mahapphalaṃ bhavissatī"ti. Tasmā dakkhiṇeyyoti 6- vutto. Attabhāvo panassa subhūtimā samiddho, 7- alaṅkatatoraṇicittapaṭo viya ca ativiya virocati. Tasmā subhūtīti vuccati. @Footnote: 1 khu.jā. 27/4/2 cullakaseṭṭhijātaka (syā) 2 cha.Ma. raṇanti 3 cha.Ma. etaṃ @4 Sī. odissakaṃ 5 Ma. anukkamitvā 6 cha.Ma.,i. tasmā dakkhiṇeyyānaṃ aggoti @7 Sī. suṭṭhu bhūtivā samiddho, cha.Ma. susamiddho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page199.

Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ kira padumuttare bhagavati anuppanneyeva haṃsavatīnagare brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, nandamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā tattha sāraṃ apassanto attano parivārehi catucattāḷīsamāṇavakasahassehi saddhiṃ pabbatapāde isipabbajjaṃ pabbajitvā pañcābhiññā aṭṭha samāpattiyo nibbattesi, antevāsikepi jhānalābhino akāsi. Tasmiṃ samaye padumuttaro bhagavā loke nibbattitvā haṃsavatīnagaraṃ upanissāya viharanto ekadivasaṃ paccūsasamaye lokaṃ volokento nandatāpasassa antevāsikānaṃ jaṭilānaṃ arahattupanissayaṃ nandatāpasassa ca dvīhi aṅgehi samannāgatassa sāvakassa ṭhānantarapaṭṭhanaṃ disvā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā pubbaṇhasamayaṃ pattacīvaramādāya sāriputtattherassa vatthumhi vuttanayeneva nandatāpasassa assamaṃ agamāsi. Tattha phalāphaladānañca pupphāsanapaññāpanañca nirodhasamāpattisamāpajjanañca vuttanayeneva veditabbaṃ. Satthā pana nirodhā vuṭṭhito araṇavihāriyaṅgena ca dakkhiṇeyyaṅgena cāti dvīhaṅgehi samannāgataṃ ekaṃ sāvakaṃ "isigaṇassa pupphāsanānumodanaṃ karohī"ti āṇāpesi. So attano visaye ṭhatvā tepiṭakaṃ sammasitvā anumodanaṃ akāsi. Tassa desanāvasāne satthā sayaṃ dhammaṃ desesi. Desanāpariyosāne sabbe catucattāḷīsasahassāpi tāpasā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Nandatāpaso pana anumodakassa bhikkhuno nimittaṃ gaṇhitvā satthu desanānusārena ñāṇaṃ pesetuṃ nāsakkhi. Satthā "etha bhikkhavo"ti sesabhikkhūnaṃ hatthaṃ pasāresi, sabbepi antarahitakesamassū iddhimayaparikkhārā vassasatikattherā viya ahesuṃ. Nandatāpaso tathāgataṃ vanditvā sammukhe ṭhito āha "bhante yena bhikkhunā isigaṇassa pupphāsanānumodanā katā, ko nāmāyaṃ tumhākaṃ sāsane"ti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page200.

Araṇavihāriyaṅgena ca dakkhiṇeyyaṅgena ca 1- etadaggappatto esoti. "bhante ahaṃpi iminā sattāhaṃ katena adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na paṭṭhemi, anāgate panāhaṃ ekassa dasabalassa sāsane ayaṃ thero viya dvīhaṅgehi samannāgato bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi. Nandatāpasopi kālena kālaṃ dasabalassa santike dhammaṃ sutvā aparihīnajjhāno brahmaloke nibbatto. Idamassa kalyāṇakammaṃ. Antarā pana kammaṃ na kathīyati. So kappasatasahassaṃ atikkamitvā sāvatthiyaṃ sumanaseṭṭhissa gehe nibbatti. Subhūtītissa nāmaṃ akaṃsu. Aparabhāge amhākaṃ satthā loke nibbatto rājagahaṃ upanissāya viharati. Tadā anāthapiṇḍiko seṭṭhī sāvatthiyaṃ uṭṭhānakabhaṇḍaṃ gahetvā attano sahāyakassa rājagahaseṭṭhino gharaṃ gato satthu uppannabhāvaṃ ñatvā satthāraṃ sītavane viharantaṃ upasaṅkamitvā paṭhamadassaneneva ca sotāpattiphale patiṭṭhāya satthāraṃ sāvatthiṃ āgamanatthāya yācitvā pañcacattāḷīsayojanamagge yojane yojane satasahassapariccāgena vihāre patiṭṭhāpetvā sāvatthiyaṃ rājamānena aṭṭhakarīsappamāṇaṃ jetarājakumārassa uyyānabhūmiṃ koṭisanthārena kiṇitvā tattha bhagavato vihāraṃ kāretvā adāsi. Vihāramahadivase ayaṃ subhūtikuṭumbiko anāthapiṇḍikaseṭṭhinā saddhiṃ gantvā dhammaṃ suṇanto saddhaṃ paṭilabhitvā pabbaji. So upasampanno dve mātikā paguṇā katvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā araññe samaṇadhammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā mettajjhānaṃ pādakaṃ katvā arahattaṃ pāpuṇi. Dhammaṃ desento vuttanayeneva dhammaṃ katheti, piṇḍāya caranto vuttanayeneva mettajjhānato vuṭṭhāya bhikkhaṃ paṭiggaṇhāti. 2- Atha naṃ satthā imaṃ kāraṇadvayaṃ paṭicca araṇavihārīnañca dakkhiṇeyyānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. @Footnote: 1 Sī. araṇavihāraṅge ca dakkhiṇeyyaṅge ca 3 cha.Ma. gaṇhāti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page201.

Khadiravaniyarevatattheravatthu [203] Pañcame āraññakānanti araññavāsīnaṃ. Revato khadiravaniyoti dhammasenāpatittherassa kaniṭṭhabhātiko. So yathā aññe therā araññe vasamānā vanasabhāgaṃ udakasabhāgaṃ bhikkhācārasabhāgañca sallakkhetvā araññe vasanti, na evaṃ vasi. Etāni pana sabhāgāni anādiyitvā ujjaṅgale sakkharasāṇavisame khadiravane paṭivasi. Tasmā āraññakānaṃ aggoti vutto. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ kira atīte padumuttarabuddhakāle haṃsavatīnagare nibbatto mahāgaṅgāya payāgapatiṭṭhānatitthe nāvākammaṃ karonto paṭivasati. Tasmiṃ samaye satthā satasahassabhikkhuparivāro cārikaṃ caranto payāgapatiṭṭhānatitthaṃ 1- sampāpuṇi. So dasabalaṃ disvā cintesi "mayhaṃ kālena kālaṃ buddhadassanaṃ nāma natthi, ayaṃ me kalyāṇakammassa āyūhanakkhaṇo"ti nāvāsaṅghātaṃ bandhāpetvā upari celavitānaṃ kāretvā gandhamālādāmāni osāretvā heṭṭhā varapotthacittattharaṇaṃ attharāpetvā saparivāraṃ satthāraṃ paratīraṃ tāresi. Tasmiṃ samaye satthā ekaṃ āraññakaṃ bhikkhuṃ etadagge ṭhapesi. So nāviko taṃ disvā "mayāpi evameva anāgate ekassa buddhassa sāsane āraññakānaṃ aggena bhavituṃ vaṭṭatī"ti satthāraṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā satthu pādamūle nipajjitvā "bhante yo tumhehi etadagge ṭhapito, so bhikkhu viya ahaṃpi anāgate ekassa buddhassa sāsane āraññakānaṃ aggo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā anantarāyaṃ disvā "anāgate gotamabuddhassa sāsane tvaṃ āraññakānaṃ aggo bhavissasī"ti byākaritvā pakkāmi. Antarā pana aññaṃ kammaṃ na kathīyati. So yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadhakkhette nālakabrāhmaṇagāme sārībrāhmaṇiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gahetvā @Footnote: 1 Ma. payāgatitthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page202.

Tiṇṇaṃ bhātikānaṃ tissannaṃ bhaginīnaṃ sabbakaniṭṭho hutvā nibbatti, revatotissa nāmaṃ akaṃsu. Athassa mātāpitaro cintesuṃ "amhākaṃ vaḍḍhitavaḍḍhite dārake samaṇā sakyaputtiyā netvā pabbājenti, amhākaṃ puttaṃ revataṃ daharameva gharabandhanena bandhissāmā"ti samānakulato dārikaṃ ānetvā revatassa ayyikaṃ 1- vandāpetvā "amma tava ayyikāya mahallakatarā hohī"ti 2- āhaṃsu. Revato tesaṃ kathaṃ sutvā cintesi "ayaṃ dārikā daharā paṭhamavaye ṭhitā, imissā kira evaṃvidhaṃ rūpaṃ 3- mama ayyikāya rūpasadisaṃ bhavissati, pucchissāmi tāva nesaṃ adhippāyan"ti cintetvā āha "tumhe kiṃ kathethā"ti. Tāta "ayaṃ dārikā ayyikā viya te jaraṃ pāpuṇātū"ti vadāmāti. So "imissā rūpaṃ evaṃvidhaṃ bhavissatī"ti pucchi. Tāta kiṃ vadesi, mahāpuññā evaṃvidhā hontīti. So cintesi "idaṃ kira rūpaṃ iminā niyāmena valittacaṃ bhavissati palitakesaṃ 4- khaṇḍadantaṃ, ahaṃ evarūpe rūpe rajjitvā kiṃ karissāmi, mama bhātikānaṃ gatamaggameva gamissāmī"ti tiṭṭhanto viya hutvā samavaye taruṇadārake āha "etha bho vidhāvanikaṃ karissāmā"ti nikkhami. Tāta maṅgaladivase mā bahi gacchāti. So dārakehi saddhiṃ kīḷanto 5- viya attano dhāvanavāre sampatte thokaṃ gantvā papañcetvā āgacchati. Punavāre 6- sampatte tato dūrataraṃ viya gantvā āgato, tatiyavāre sampatte "ayaṃ me kālo"ti ñatvā sammukhaṭṭhāneneva palāyitvā paṃsukūlikabhikkhūnaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ araññaṃ gantvā there abhivādetvā pabbajjaṃ yāci. Sappurisa mayaṃ taṃ na jānāma `kassāsi 7- putto'ti, tvañca alaṅkataniyāmeneva āgato, ko taṃ pabbājetuṃ ussahissatīti. 8- So ubhopi bāhā paggayha "vilumpanti maṃ vilumpanti man"ti mahāviravaṃ viravi. Ito cito ca bhikkhū sannipatitvā "sappurisa imasmiṃ ṭhāne tava vatthaṃ vā pilandhanaṃ vā koci gaṇhanto nāma natthi, tvañca `vilumpantī'ti vadasi, kiṃ @Footnote: 1 Sī. ayyakaṃ 2 Ma. ayyikā viya mahallakatarā hotūti 3 Ma. evarūpaṃ 4 Sī. palitasīsaṃ @5 Sī. tiṭṭhanto 6 cha.Ma. puna dutiyavāre, i. anantare 7 Sī. kassāpi @8 Sī. ussahatīti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page203.

Sandhāya vadasī"ti. Bhante nāhaṃ vatthālaṅkāraṃ sandhāya vadāmi, tissannaṃ pana me sampattīnaṃ vilopo vaṭṭati, taṃ sandhāya vademi. Maṃ tāva tumhe mā pabbājayittha, bhātaraṃ pana me jānāthāti. Ko nāma pana te bhātāti. Gihikāle upatisso nāma, idāni pana sāriputto nāma jātoti vadantīti. "āvuso evaṃ sante ayaṃ kulaputto amhākaṃ kaniṭṭhabhātiko nāma hoti, jeṭṭhabhātiko no dhammasenāpati puretaraṃyeva āha `amhākaṃ ñātakā sabbe micchādiṭṭhikā, yo koci amhākaṃ ñāti āgacchati, taṃ yena kenaci upāyena pabbājeyyāthā'ti. Ayaṃ pana therassa ajjhattabhātiko, 1- pabbājetha nan"ti vatvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhitvā pabbājayiṃsu. Atha naṃ paripuṇṇavassaṃ upasampādetvā kammaṭṭhāne yojayiṃsu. Thero kammaṭṭhānaṃ gahetvā ācariyupajjhāyānaṃ avidūre ṭhāne vuttappakāraṃ khadiravanaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ karoti. Tassa "arahattaṃ appatvā dasabalaṃ vā bhātikattheraṃ vā na passissāmī"ti vāyamantasseva tayo māsā atikkantā, sukhumālasattassa lūkhabhojanaṃ bhuñjantassa cittaṃ paṇītaṃ nāhosi, 2- kammaṭṭhānābhimukhaṃ nāgataṃ. 3- So temāsaccayena pavāretvā vuṭṭhavassova hutvā tasmiṃyeva ṭhāne samaṇadhammaṃ karoti. Tassa samaṇadhammaṃ karontassa 4- cittaṃ ekaggaṃ ahosi, so vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Atha āyasmā sāriputto satthāraṃ āha "bhante mayhaṃ kira kaniṭṭhabhātā revato pabbajito, so abhirameyya vā na vā, gantvā naṃ passissāmī"ti. Bhagavā revatassa āraddhavipassakabhāvaṃ ñatvā dve vāre paṭikkhipitvā tatiyavāre yācito arahattappattabhāvaṃ ñatvā "sāriputta ahaṃpi gamissāmi, bhikkhūnaṃ ārocehī"ti. Thero bhikkhusaṃghaṃ sannipātetvā "āvuso satthā cārikaṃ caritukāmo, gantukāmā āgacchantū"ti sabbesaṃyeva ārocesi. Dasabalassa cārikatthāya gamanakāle ohīyanakabhikkhū nāma @Footnote: 1 Sī. ajjhattikabhātiko 2 Sī. paṇītaṃ nāma na hoti, cha.Ma. cittaṃ valitaṃ nāma hoti @3 cha.Ma. kammaṭṭhānaṃ vimokkhaṃ na gataṃ 4 Sī. parikammaṃ karontassa karontassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page204.

Appakā honti, "satthu suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ passissāma, madhuradhammakathaṃ vā suṇissāmā"ti yebhuyyena gantukāmā bahukāva honti. Iti satthā mahābhikkhusaṃgha- parivāro "revataṃ passissāmī"ti nikkhanto. Athekasmiṃ padese ānandatthero dvedhāpathaṃ patvā bhagavantaṃ pucchi "bhante imasmiṃ ṭhāne dve maggā, kataramaggena bhikkhusaṃgho gacchatī"ti. 1- Kataramaggo ānanda ujukoti. Bhante ujumaggo tiṃsayojano amanussapatho, parihāramaggo pana saṭṭhiyojaniko khemo subhikkhoti. Ānanda sīvalī amhehi saddhiṃ āgatoti. Āma bhante āgatoti. Tenahi saṃgho ujumaggameva gacchatu, 2- sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmāti. Satthā bhikkhusaṃghaparivāro sīvalittherassa puññavīmaṃsanatthaṃ aṭavimaggaṃ abhiruhi. Maggaṃ abhiruhanaṭṭhānatova paṭṭhāya devasaṅgho yojanaṭṭhāne yojanaṭṭhāne nagaraṃ māpetvā buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa vasanatthāya vihāre paṭiyādesi. Devaputtā raññā pesitakammakārā viya hutvā yāgukhajjakādīni gahetvā "kahaṃ ayyo sīvalī, kahaṃ ayyo sīvalī"ti pucchantā gacchanti. Thero taṃ sakkārasammānaṃ gaṇhāpetvā satthu santikaṃ gacchati. Satthā bhikkhusaṃghena saddhiṃ paribhuñji. Imināva niyāmena satthā sakkārasammānaṃ anubhavanto devasikaṃ yojanaparamaṃ gantvā tiṃsayojanikaṃ kantāraṃ atikkamma khadiravaniyattherassa sabhāgaṭṭhānaṃ 3- patto, thero satthu āgamanaṃ ñatvā attano vasanaṭṭhāne buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa pahonakavihāre dasabalassa gandhakuṭiṃ rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīni ca iddhiyā māpetvā tathāgatassa paccuggamanaṃ gato. Satthā alaṅkatapaṭiyattena maggena vihāraṃ pāvisi. Atha tathāgate gandhakuṭiyaṃ 4- paviṭṭhe bhikkhū vassaggena pattasenāsanāni pavisiṃsu. Devatā "akālo āhārassā"ti aṭṭhavidhaṃ pānakaṃ āhariṃsu. Satthā bhikkhusaṃghena saddhiṃ pānakaṃ pivi. Imināva niyāmena tathāgatassa sakkārasammānaṃ anubhavantasseva aḍḍhamāso atikkanto. @Footnote: 1 cha.Ma. saṃgho gacchatūti 2 cha.Ma.,i. gaṇhatu 3 Ma. vasanaṭṭhānaṃ 4 cha.Ma.,i. gandhakuṭiṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page205.

Athekacce ukkaṇṭhitabhikkhū 1- ekasmiṃ ṭhāne nisīditvā kathaṃ uppādayiṃsu "satthā dasabalo `mayhaṃ aggasāvakassa kaniṭṭhabhātā'ti vatvā evarūpaṃ navakammikaṃ bhikkhuṃ passituṃ āgato, imassa vihārassa santike jetavanamahāvihāro vā veḷuvanamahāvihārādayo vā kiṃ karissanti. Ayaṃpi bhikkhu evarūpassa navakammassa kārako, kiṃ nāma samaṇadhammaṃ karissatī"ti. Atha satthā cintesi "mayi ciraṃ vasante idaṃ ṭhānaṃ ākiṇṇaṃ bhavissati, āraññakabhikkhū nāma pavivekatthikā honti, revatassa aphāsuvihāro bhavissatī"ti tato revatassa divāṭṭhānaṃ gato. Thero ekakova caṅkamanakoṭiyaṃ ālambanaphalakaṃ 2- nissāya pāsāṇaphalake nisinno satthāraṃ dūratova āgacchantaṃ disvā paccuggantvā vandi. Atha naṃ satthā pucchi "revata imaṃ vāḷamigaṭṭhānaṃ, caṇḍānaṃ hatthiassādīnaṃ saddaṃ sutvā kinti karosī"ti. Tesaṃ me bhante saddaṃ suṇato araññasmiṃ pīti nāma 3- uppajjatīti. Satthā imasmiṃ 4- ṭhāne revatattherassa pañcahi gāthāsatehi araññapasaṃsaṃ 5- nāma kathetvā punadivase avidūre ṭhāne piṇḍāya caritvā revatattheraṃ āmantetvā 6- yehi bhikkhūhi therassa avaṇṇo kathito, tesaṃ kattarayaṭṭhiupāhanatelanāḷicchattānaṃ pammussanabhāvaṃ akāsi. Te attano parikkhāratthāya nivattā āgatamaggeneva gacchantā ṭhapitaṭṭhānaṃ sallakkhetuṃ na sakkonti. Paṭhamamhi te alaṅkatapaṭiyattena maggena gantvā taṃ divasaṃ pana visamamaggena gacchantā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne ukkuṭikaṃ nisīdanti, jaṇṇukena gacchanti. Te gumbe gacche kaṇṭake ca maddantā attano vasitaṃ sabhāgaṭṭhānaṃ gantvā tasmiṃ tasmiṃ khadirakhāṇuke attano chattaṃ sañjānanti, upāhanakattarayaṭṭhitelanāḷiṃ sañjānanti. Te tasmiṃ samaye "iddhimā ayaṃ bhikkhū"ti ñatvā attano parikkhāre ādāya "dasabalassa paṭiyattasakkāro nāma evarūpo hotī"ti vadantā agamaṃsu. @Footnote: 1 Sī.,i. uddhatabhikkhū 2 Sī.,i. ālambanabāhaṃ 3 cha.Ma. araññarati nāma @4 cha.Ma.,i. tasmiṃ 5 cha.Ma.,i. araññe nivāsānisaṃsaṃ 6 cha. nivattetvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page206.

Purato 1- gatabhikkhū visākhā upāsikā attano gehe nisinnakāle pucchati "manāpaṃ nu kho bhante revatattherassa vasanaṭṭhānan"ti. Manāpaṃ upāsike nandanavanacittalatādipaṭibhāgaṃ taṃ senāsananti. Atha nesaṃ sabbapacchato āgatabhikkhū pucchi "manāpaṃ ayyā revatattherassa vasanaṭṭhānan"ti. Mā pucchi upāsike, kathetuṃ ayuttaṭṭhānametaṃ, ajjaṅgalaṃ sakkharapāsāṇavisamaṃ khadiravanaṃ evaṃ, 2- tattha so bhikkhu viharatīti. Visākhā purimānañca pacchimānañca bhikkhūnaṃ kathaṃ sutvā "kesaṃ nu kho kathā saccā"ti pacchābhattaṃ 3- gandhamālaṃ ādāya dasabalassa upaṭṭhānaṃ katvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā satthāraṃ pucchi "bhante revatattherassa vasanaṭṭhānaṃ ekacce ayyā vaṇṇenti, ekacce nindanti, kimetaṃ bhante"ti. Visākhe ramaṇīyaṃ vā hotu mā vā, yasmiṃ ṭhāne ariyānaṃ cittaṃ ramati, tadevaṭṭhānaṃ ramaṇīyaṃ nāmāti vatvā imaṃ gāthamāha:- "gāme vā yadi vāraññe ninne vā yadi vā thale yattha arahanto viharanti taṃ bhūmirāmaṇeyyakan"ti. 4- Atha satthā aparabhāge jetavanamahāvihāre ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ āraññakānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Kaṅkhārevatattheravatthu [204] Chaṭṭhe jhāyīnanti jhānalābhīnaṃ 5- jhānābhiratānaṃ. So kira thero yāva 6- samāpattiyo dasabalo samāpajjati, tato appatarāpi 7- ṭhapetvā bahutarāpi samāpajjati. Tasmā jhāyīnaṃ aggo nāma jāto. Kaṅkhāyanabhāvena kaṅkhārevatoti vuccati. Kaṅkhā nāma kukkuccaṃ, kukkuccakāti 8- attho. Kiṃ pana aññe kukkuccakā natthīti? atthi, ayaṃ pana thero kappiyepi kukkuccaṃ uppādesi. Tenassa kukkuccapakatā 9- atipākaṭā jātāti kaṅkhārevatotveva saṅkhyaṃ 10- gato. @Footnote: 1 Sī.,i. purato purato 2 cha.Ma.,i. etaṃ 3 cha.Ma.,i. pacchābhatte @4 saṃ.sa. 15/261/280 rāmaṇeyyakasutta, khu.dha. 25/98/34 khadiravaniyarevatattheravatthu @5 Sī. jhānasīlānaṃ 6 cha.Ma.,i. yā 7 cha.Ma.,i. appataraṃ 8 cha.Ma.,i. kukkuccakoti @9 cha.Ma.,i. kukkuccakatā 10 cha.Ma.,i. saṅkha. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page207.

Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ kira padumuttarabuddhakāle purimanayeneva mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ jhānābhiratānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā "mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī"ti desanāvasāne satthāraṃ nimantetvā purimanayeneva sattāhaṃ mahāsakkāraṃ katvā bhagavantaṃ āha "bhante ahaṃ iminā adhikārakammena na aññaṃ sampattiṃ patthemi, yathā pana so tumhehi ito sattadivasamatthake bhikkhu jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapito, evaṃ ahaṃpi anāgate ekassa buddhassa sāsane jhāyīnaṃ aggo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā anāgataṃ oloketvā samijjhanabhāvaṃ disvā "anāgate kappasatasahassāvasāne gotamo nāma buddho uppajjissati, tassa sāsane tvaṃ jhāyīnaṃ aggo bhavissasī"ti byākaritvā pakkāmi. So yāvajīvaṃ kalyāṇakammaṃ katvā kappasatasahassaṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthinagare mahābhogakule nibbatto pacchābhattaṃ dhammassavanatthaṃ gacchantena mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dasabalassa dhammakathaṃ sutvā saddhaṃ paṭilabhitvā pabbajito, 1- upasampadaṃ labhitvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā jhānaparikammaṃ karonto jhānalābhī hutvā jhānameva pādakaṃ katvā arahattaphalaṃ pāpuṇi. So dasabalena samāpajjitabbasamāpattīnaṃ appatarā ṭhapetvā bahutarā samāpajjanto ahorattaṃ jhānesu ciṇṇavasī ahosi. Atha naṃ aparabhāge satthā imaṃ guṇaṃ gahetvā jhāyīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. "akappiyo āvuso guḷo, akappiyo mutto"ti 2- evaṃ pana kappiyesveva vatthūsu kukkuccassa uppāditatāya kukkuccasaṅkhātāya kaṅkhāya bhāvena kaṅkhārevatoti saṅkhyaṃ gacchati. 3- @Footnote: 1 Sī. pabbaji, pabbajito 2 cha.Ma.,i. akappiyā muggā...., @vi.mahā. 5/272/41 3 cha.Ma.,i. saṅkhaṃ gatoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page208.

Soṇakoḷivisattheravatthu [205] Sattame āraddhaviriyānanti paggahitaviriyānaṃ paripuṇṇaviriyānaṃ. Soṇo koḷivisoti soṇoti tassa nāmaṃ, koḷivisoti gottaṃ. Koṭivessoti vā attho, issariyena koṭipattassa vessakulassa dārakoti adhippāyo. Yasmā pana aññesaṃ bhikkhūnaṃ viriyaṃ nāma vaḍḍhetabbaṃ hoti, therassa pana bhāvetabbameva 1- ahosi. Tasmā esa āraddhaviriyānaṃ aggo nāma jāto. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃ kira atīte padumuttarabuddhakāle seṭṭhikule nibbatti, tassa sirivaḍḍhakumārotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto purimanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ āraddhaviriyānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā "mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī"ti desanāvasāne dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā vuttanayeneva paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā tassa paṭṭhanāya samijjhanabhāvaṃ disvā purimanayeneva byākaritvā vihāraṃ gato. Sopi sirivaḍḍhaseṭṭhī yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto kappasatasahassaṃ atikkamitvā imasmiṃ kappe parinibbute kassapadasabale anuppanne amhākaṃ bhagavati bārāṇasiyaṃ kulagehe paṭisandhiṃ gaṇhi. So attano sahāyakehi saddhiṃ gaṅgāya kīḷaṃ kīḷati. Atha naṃ ekasmiṃ samaye 2- eko jiṇṇacīvariko paccekabuddho "bārāṇasiṃ upanissāya gaṅgāya tīre paṇṇasālaṃ katvā vassaṃ upagacchissāmī"ti udakena samupabyūḷhe daṇḍake ca valliyo ca saṅkaḍḍhati. Ayaṃ kumāro sahāyakehi saddhiṃ gantvā abhivādetvā ṭhito "bhante kiṃ karothā"ti pucchi. Kumāra upakaṭṭhe antovasse pabbajitānaṃ vasanaṭṭhānaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭatīti. "bhante ajjeva ekadivasaṃ ayyo yathā tathā āgametu, ahaṃ sve ayyassa vasanaṭṭhānaṃ karissāmī"ti āha. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. hāpetabbameva 2 Sī. atha tasmiṃ samaye, Ma. atha ekasmiṃ samaye, cha. tasmiṃ @samaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page209.

Paccekabuddho "tasseva kumārassa saṅgahaṃ karissāmī"ti āgatattā adhivāsesi. So tassa adhivāsanaṃ viditvā gantvā punadivase sakkārasammānaṃ sajjetvā paccekabuddhassa gamanaṃ 1- olokento aṭṭhāsi. Paccekabuddhopi "kuhiṃ nu kho 2- ajja bhikkhācāraṃ labhissāmī"ti āvajjetvā 3- tasseva gehadvāraṃ agamāsi. Kumāro paccekabuddhaṃ disvā sampiyāyamāno pattaṃ ādāya bhikkhaṃ datvā "imaṃ antovassaṃ mayhaṃ gehadvārameva āgacchatha bhante"ti paṭiññaṃ gahetvā paccekabuddhe bhattakiccaṃ katvā pakkante attano sahāyakehi saddhiṃ gantvā ekadivaseneva paccekabuddhassa vasanapaṇṇasālañca caṅkamanañca divāṭṭhānarattiṭṭhānāni ca kārāpetvā adāsi. Tasseva 4- paṇṇasālaṃ pavisanavelāya haritupalittāya 5- bhūmiyā "pādesu kalalaṃ mā laggī"ti attano pārupanaṃ sahassagghanikaṃ 6- rattakambalaṃ bhummattharaṇaṃ pattharitvā 7- kambalassa vaṇṇena saddhiṃ paccekabuddhassa sarīrappabhaṃ ekasadisaṃ disvā ativiya pasanno hutvā āha "yathā tumhehi akkantakālato paṭṭhāya imassa kambalassa ativiya pabhā virocati, evameva mayhaṃpi nibbattanibbattaṭṭhāne hatthapādānaṃ vaṇṇo bandhujīvakapupphavaṇṇo hotu, sattakkhattuṃ 8- vihatakappāsapaṭalaphassasadisova phasso hotū"ti. So temāsaṃ paccekabuddhaṃ upaṭṭhahitvā pavāritakāle ticīvaraṃ adāsi. Paccekabuddho paripuṇṇapattacīvaro gandhamādanameva gato. Sopi kulaputto devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ bhagavato kāle kāḷacampākanagare usabhaseṭṭhissa 9- ghare paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa paṭisandhigahaṇakālato paṭṭhāya seṭṭhikulamhi 10- anekāni paṇṇākārasahassāni āgacchanti. Jātadivaseva sakalanagaraṃ ekasakkārasammānaṃ ahosi. Athassa nāmagahaṇadivase mātāpitaro "amhākaṃ putto @Footnote: 1 cha.Ma.,i. āgamanaṃ 2 Ma. kiṃ nu kho, cha.,i. kahaṃ nu kho @3 Ma. āvajjento gantvā, cha.,i. āvajjento ñatvā 4 Sī.,i. tassa ca @5 Sī.,i. haritupattāya, cha.Ma. haritūpalittāya 6 cha.Ma.,i. satasahassagghanakaṃ @7 cha.Ma. sanatharitvā, i. attharitvā 8 cha.Ma. satakkhattuṃ 9 cha.Ma.,i. kāḷacampānagare @upaseṭṭhissa 10 cha.Ma. seṭṭhikulaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page210.

Attano nāmaṃ gaṇhitvāva āgato, rattasuvaṇṇaparisiñcitā 1- viyassa sarīrappabhā"ti 2- tasmā soṇakumārotvevassa nāmaṃ akaṃsu. Athassa seṭṭhī 3- dhātiyo upaṭṭhāpetvā 4- devakumāraṃ viya naṃ sukhena vaḍḍhesi. 5- Tassa evarūpaṃ āhāravidhānaṃ ahosi:- saṭṭhikarīsamattaṭṭhānaṃ vapitvā 6- tividhena udakena posenti. Kedāre pavisantīsu udakamātikāsu khīrodakassa ca gandhodakassa ca anekāni cāṭisahassāni āsiñcanti. Sālisīsānaṃ khīropānakāle 7- sukādīnaṃ pāṇānaṃ ucchiṭṭhakaraṇanivāraṇatthaṃ vīhigabbhānaṃ sukhumālabhāvatthañca pariyantaparikkhepe ca antarantarā ca thambhe nikkhanitvā 8- 9- upari thambhānaṃ sukhumālaṃ ca vatthaṃ pattharitvā 9- upari daṇḍake datvā kilañjehi chādetvā samantā sāṇiyā parikkhipitvā sabbapariyante ārakkhaṃ gaṇhanti. Sasse nipphanne koṭṭhe catujātigandhehi paribhaṇḍaṃ katvā upari uttamagandhehi paribhāventi. Anekasahassapurisā khettaṃ oruyha sālisīsāni vaṇṭesu chinditvā muṭṭhiṃ 10- katvā rajjukehi bandhitvā sukkhāpenti. Tato koṭṭhassa heṭṭhimatale gandhe pattharitvā 11- upari sālisīsāni pattharanti. Evaṃ ekantarikaṃ katvā pattharantā koṭṭhakaṃ pūretvā dvāraṃ pidahanti, tivassasampattakāle koṭṭhakaṃ vivaranti. Vivaṭakāle sakalanagaraṃ gandhagandhakaṃ 12- hoti. Sālimhi pahaṭe dhuttā thuse kiṇitvā gaṇhanti, kuṇḍakaṃ pana cūḷupaṭṭhākā 13- labhanti. Mūsalagghāṭitake 14- sālitaṇḍule vicinitvā gaṇhanti. Te suvaṇṇahīrakapacchiyaṃ pakkhipitvā sattakālaṃ 15- parissāvetvā gahite pakkuṭṭhitajātirase 16- ekavāraṃ pakkhipitvā uddharanti, samuggaṭṭhānaṃ 17- sumanapupphasadisaṃ hoti. Taṃ bhojanaṃ suvaṇṇathāle 18- pakkhipitvā pakkuṭṭhitaappodakamadhupāyāsapūritassa rajatabhājanathālassa upari katvā ādāya gantvā seṭṭhiputtassa purato ṭhapenti. @Footnote: 1 Sī.,i.,cha.Ma. rattasuvaṇṇarasaparisittā 2 cha.Ma.,i. sarīracchavīti 3 cha.Ma.,i. saṭṭhi @4 cha.Ma.,i. upanetvā 5 cha.Ma.,i. vaḍḍhesuṃ 6 cha.Ma. kasitvā @7 cha.Ma.,i. khīraggahaṇakāle 8 cha.Ma. nikhanitvā 9-9 cha.Ma. ime pāṭhā na dissanti @10 cha.Ma.,i. muṭṭhimuṭṭhiyo 11 cha.Ma.,i. santharitvā. evamuparipi @12 cha.Ma. sugandhagandhikaṃ 13 ka. cullapathakā 14 Sī.,i. musalaghaṭṭitakāle, @cha.Ma. musalaghaṭṭitake 15 cha.Ma.,i. satakālaṃ. evamuparipi @16 Sī.,i. pakkuthitajātipiṇḍarase 17 Sī.,i. rasato muttamuttaṭṭhānaṃ, @cha.Ma. pamukhaṭṭhānaṃ 18 cha.Ma. suvaṇṇasarake, i. suvaṇṇathale

--------------------------------------------------------------------------------------------- page211.

So attano yāpanamattaṃ bhuñjitvā gandhavāsitena udakena mukhaṃ vikkhāletvā hatthapāde dhovati. Athassa dhotahatthapādassa nānappakāraṃ mukhavāsaṃ upanenti. Tassa akkamanaṭṭhāne varapotthakacittattharaṇaṃ attharanti. Hatthapādatalānissa bandhujīvakapupphavaṇṇāni honti, sattakālavihatakappāsassa viya samphasso, pādatalesu maṇikuṇḍalānittavaṇṇāni 1- lomāni jāyiṃsu. So kassacideva kujjhitvā "jānāhi 2- bhūmiṃ akkamissāmī"ti vadati. Tassa vayappattassa tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike tayo pāsāde kāretvā nāṭakāni ca upaṭṭhāpesuṃ. So mahāsampattiṃ anubhavanto devo maññe paṭivasati. Atha amhākaṃ satthari sabbaññutaṃ patvā pavattitapavaradhammacakke rājagahaṃ upanissāya viharante pāde lomassa dassanatthaṃ raññā māgadhena pakkosāpetvā asītiyā gāmikasahassehi saddhiṃ satthu santikaṃ pahito dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Atha naṃ bhagavā "anuññātosi mātāpitūhī"ti pucchitvā ananuññātabhāvaṃ sutvā "na hi 3- soṇa tathāgatā mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ pabbājentī"ti paṭikkhipi. So "sādhu bhagavā"ti tathāgatassa vacanaṃ sirasā sampaṭicchitvā mātāpitūnaṃ santikaṃ gantvā anujānāpetvā satthu santikaṃ āgamma aññatarassa bhikkhuno santike pabbaji. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panassa pabbajjāvidhānaṃ pāliyaṃ 4- āgatameva. Tassa pabbajjañca upasampadañca labhitvā rājagahe viharantassa bahū 5- ñātisālohitā ca sandiṭṭhasambhattā ca sakkārasammānaṃ āharanti, rūpanipphattiyā vaṇṇaṃ kathenti, aññepi janā passituṃ āgacchanti. Thero cintesi "mama santikaṃ bahū janā āgacchanti, kammaṭṭhāne vā vipassanāya vā kammaṃ kātuṃ kathaṃ sakkhissāmi, yannūnāhaṃ satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā 6- sītavanasusānaṃ gantvā samaṇadhammaṃ @Footnote: 1 cha.Ma.....vattavaṇṇāni 2 cha.Ma.,i. ājānāhi 3 cha.Ma. na kho @4 vi.mahā. 5/243/4 cammakkhandhaka 5 cha.Ma. sambahulā @6 cha.Ma.,i. kathāpetvā. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page212.

Kareyyaṃ. Tatra hi susānaṃ 1- jigucchitvā bahū janā nāgamissanti, evaṃ sante mama kiccaṃ matthakaṃ pāpuṇissatī"ti satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā sītavanaṃ gantvā samaṇadhammaṃ kātuṃ ārabhi. So cintesi "mayhaṃ sarīraṃ paramasukhumālaṃ, na kho pana sakkā sukheneva sukhaṃ pāpuṇituṃ, kāyaṃ kilametvāpi samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭatī"ti. Tato ṭhānacaṅkamameva adhiṭṭhāya padhānamakāsi. Tassa sukhumālānaṃ pādatalānaṃ antarehi photā upaṭṭhāya 2- bhijjiṃsu, caṅkamo ekalohitova ahosi. Pādesu avahantesu jaṇṇukehipi hatthehipi vāyamitvā caṅkamati. Evaṃ viriyaṃ daḷhaṃ karontopi obhāsamattaṃpi nibbattetuṃ asakkonto cintesi "sacepi añño āraddhaviriyo bhaveyya, mādisova bhaveyya. Ahaṃ kho pana evaṃ vāyamanto maggaṃ vā phalaṃ vā uppādetuṃ na sakkomi, addhā nevāhaṃ 3- ugghaṭitaññū, na vipacitaññū, na neyyo, padaparamena mayā bhavitabbaṃ. Kiṃ me pabbajjāya, hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjissāmi puññāni ca karissāmī"ti. Tasmiṃ samaye satthā therassa vitakkaṃ ñatvā sāyaṇhasamaye bhikkhusaṃghaparivuto tattha gantvā lohitena phuṭṭhaṃ caṅkamaṃ disvā theraṃ vīṇovādena 4- ovaditvā viriyasamathayojanatthāya 5- tassa kammaṭṭhānaṃ kathetvā gijjhakūṭameva gato. Soṇattheropi dasabalassa sammukhā ovādaṃ labhitvā na cirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Atha satthā aparabhāge jetavane bhikkhusaṃghaparivuto dhammaṃ desento theraṃ āraddhaviriyānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Soṇakuṭikaṇṇattheravatthu [206] Aṭṭhame kalyāṇavākkaraṇānanti vākkaraṇaṃ vuccati vacanaṃ, kalyāṇavākkaraṇaṃ madhuravacananti attho. 6- Ayañhi thero dasabalena saddhiṃ ekagandhakuṭiyā tathāgatassa madhurena saddena 7- dhammakathaṃ kathesi. Athassa satthā sādhukāraṃ adāsi. Tasmā so kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggo nāma jāto. Soṇoti tassa nāmaṃ, @Footnote: 1 cha.Ma.,i. susānanti 2 Sī.,i.,cha.Ma. antantehi phoṭā uṭṭhāya @3 Sī.,i. nevamhi 4 vi.mahā. 5/243/5 5 Ma. vīriyasamatayojanatthāya @6 cha.Ma.,i. vākkaraṇaṃ vuccati vacanakiriyā, madhuravacanānanti attho 7 cha.Ma. sarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page213.

Koṭiagghanikaṃ pana kaṇṇapilandhanaṃ dhāreti. 1- Tasmā kuṭikaṇṇoti vuccati, soṇakoṭikaṇṇoti attho. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃpi padumuttarabuddhakāle purimanayeneva mahājanena saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito satthu dhammaṃ 2- suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā "mayāpi anāgate ekassa buddhassa sāsane kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggena bhavituṃ vaṭṭatī"ti cintetvā dasabalaṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā "bhante yaṃ bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapayittha, ahaṃpi imassa adhikārakammassa phalena anāgate ekassa buddhassa sāsane tathārūpo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyaṃ disvā "anāgate gotamassa buddhassa sāsane kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggo bhavissasī"ti byākaritvā pakkāmi. Sopi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca saṃsaranto amhākaṃ dasabalassa uppattito puretarameva devalokā cavitvā kāḷiyā nāma kulagharikāya 3- upāsikāya kucchismiṃ 4- paṭisandhiṃ gaṇhi. Sā paripuṇṇagabbhā 5- rājagahanagare attano kulānaṃ nivesanaṃ āgatā. Tasmiṃ samaye amhākaṃ satthā sabbaññutaṃ patto araññāyatane isipatane dhammacakkaṃ pavattesi. Dhammacakkappavattane dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatiṃsu. Tattha eko aṭṭhavīsatiyā yakkhasenāpatīnaṃ antare 6- sātāgiro nāma yakkho dasabalassa dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya cintesi "kiṃ nu kho ayaṃ evaṃ madhuradhammakathā mama sahāyena hemavatena sutā na sutā"ti. So devasaṅghassa antare olokento taṃ apassitvā "addhā mama sahāyo tiṇṇaṃ ratanānaṃ uppannabhāvaṃ na jānāti, @Footnote: 1 cha.Ma. dhāresi 2 cha.Ma. ṭhatvā 3 cha.,i. kuraragharikāya 4 Sī. kāḷī nāma kuraragharikā @upāsikā, tassā kucchismiṃ 5 cha.Ma.,i. paripakke gabbhe 6 cha.Ma. abbhantare, @i. abbhantaro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page214.

Gacchāmissa dasabalassa ceva vaṇṇaṃ kathessāmi, paṭividdhadhammañcassa ārocessāmī"ti attano parisāya saddhiṃ rājagahamatthakena tassa santikaṃ agamāsi. 1- Hemavatopi tiyojanasahassaṃ himavantaṃ akālapupphitaṃ disvā "mama sahāyena sātāgirena saddhiṃ himavantakīḷaṃ 2- kīḷissāmī"ti attano parisāya saddhiṃ rājagahamatthakeneva pāyāsi. Tesaṃ dvinnaṃpi aggabalakāyā kulagharikāya kāḷiyā upāsikāya nivesanamatthake samāgantvā "tumhe kassa parisā, 3- mayaṃ sātāgirassa. Tumhe kassa parisā, mayaṃ hemavatassā"ti āhaṃsu. Te haṭṭhatuṭṭhāva gantvā tesaṃ yakkhasenāpatīnaṃ ārocayiṃsu. Tepi taṃkhaṇaññeva upāsikāya nivesanamatthake samāgacchiṃsu. Sātāgiro hemavataṃ āha "kahaṃ samma gacchasī"ti. Tava santikaṃ sammāti. Kiṃkāraṇāti. Himavantaṃ supupphitaṃ disvā tayā saddhiṃ tattha kīḷissāmīti. Tvaṃ pana samma kahaṃ gacchasīti. Himavantassa kena pupphitabhāvaṃ jānāsīti. Na jānāmi sammāti. Suddhodanamahārājassa putto siddhatthakumāro dasasahassīlokadhātuṃ kampetvā paṭividdhasabbaññutañāṇo dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ majjhe anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattesi, tassa pavattitabhāvaṃ na jānāsīti. Na jānāmi sammāti. Tvaṃ ettakameva ṭhānaṃ pupphitaṃ vaṇṇesi, 4- tassa pana purisassa sakkāratthāya sakaladasasahassacakkavāḷaṃ ekamālāgulasadisaṃ ajja jātaṃ sammāti. Mālā tāva pupphantu, tayā so satthā akkhīni pūretvā diṭṭhoti. Āma samma hemavata satthā ca me diṭṭho, dhammo ca suto, amatañca pītaṃ. Ahaṃ "etaṃ amatadhammaṃ taṃpi jānāpessāmī"ti tava santikaṃ ahaṃ āgatosmi sammāti. Tesaṃ aññamaññaṃ kathentānaṃyeva upāsikā sirisayanato uṭṭhāya nisinnā taṃ kathāsallāpaṃ sutvā sadde nimittaṃ gaṇhi. "ayaṃ saddo uddhaṃ, na heṭṭhā, amanussabhāsito, no manussabhāsito"ti sallakkhetvā ohitasotā paggahitamānasā hutvā nisīdi, tato:- @Footnote: 1 cha.Ma.,i. pāyāsi 2 cha.Ma.,i. himavantakīḷitaṃ 3 Sī.,i. purisā @4 Sī.,i. pupphitanti maññasi, cha.Ma. pupphitanti aññāsi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page215.

"ajja paṇṇaraso uposatho (iti sātāgiro yakkho) dibbā ratti upaṭṭhitā anomanāmaṃ satthāraṃ handa passāma gotaman"ti evaṃ sātāgirena vutto:- 1- "kacci mano supaṇihito (iti hemavato yakkho) sabbabhūtesu tādino kacci iṭṭhe aniṭṭhe ca saṅkappassa vasīkatā"ti 2- evaṃ hemavato satthu kāyasamācārañca ājīvañca manosamācārañca pucchi. Pucchitapucchitaṃ sātāgiro vissajjesi. Evaṃ satthu sarīravaṇṇaguṇakathanavasena 3- yathāruciyā hemavatasuttante niṭṭhite hemavato sahāyakassa dhammadesanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhahi. Atha kāḷī 4- upāsikā parassa dhamme desiyamāne tathāgataṃ adiṭṭhapubbāva hutvā anussavaṃ pasādaṃ uppādetvā parassa vaḍḍhitaṃ bhojanaṃ bhuñjamānā viya sotāpattiphale patiṭṭhahi. 5- Sā sabbamātugāmānaṃ antare paṭhamā sotāpannā sabbajeṭṭhakā ahosi. Tassā saha sotāpattibhāvena tameva rattiṃ gabbhavuṭṭhānaṃ jātaṃ, paṭiladdhadārakassa nāmagahaṇadivase soṇoti nāmaṃ akāsi. Sā yathāruciyā kulagehe vasitvā kulagharameva agamāsi. Tasmiṃ samaye mahākaccāyanatthero taṃ nagaraṃ upanissāya upavatte 6- pabbate paṭivasati. Upāsikā theraṃ upaṭṭhāsi. 7- Thero nibaddhaṃ tassā nivesanaṃ gacchati. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. vutte 2 khu. su. 25/153-4/364 hemavatasutta @3 cha.Ma.,i. sarīravaṇṇaguṇavaṇṇakathanavasena 4 Sī.,i. ayampi kāḷī @5 cha.Ma.,i. patiṭṭhāsi 6 Sī.,i. pavatte 7 cha.Ma.,i. upaṭṭhāti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page216.

Soṇadārakopi nibaddhaṃ therassa santike vicaranto vissāsiko ahosi. So aparena samayena therassa santike pabbaji. Thero taṃ upasampādetukāmo tīṇi vassāni gaṇaṃ pariyesitvā upasampādeti. 1- So upasampanno kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā therassa santike suttanipātaṃ uggaṇhitvā vuṭṭhavasso pavāretvā satthāraṃ passitukāmo hutvā upajjhāyaṃ āpucchi. Thero āha "soṇa tayi gate satthā taṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāpetvā dhammaṃ ajjhesissati, tvaṃ dhammaṃ kathessasi. Satthā tava dhammakathāya pasīditvā tuyhaṃ varaṃ dassati. Tvaṃ varaṃ gaṇhanto imañca imañca gaṇhāhi, mama vacanena dasabalassa pāde vandāhī"ti. So upajjhāyena anuññāto mātuupāsikāya gehaṃ gantvā ārocesi. Sāpi "sādhu tāta tvaṃ dasabalaṃ passituṃ gacchanto imaṃ kambalaṃ āharitvā satthu vasanagandhakuṭiyā bhummattharaṇaṃ katvā attharāhī"ti mahantaṃ kambalaṃ adāsi. Soṇatthero taṃ ādāya senāsanaṃ paṭisāmetvā 2- anupubbena satthu vasanaṭṭhānaṃ gantvā dasabalassa buddhāsane nisinnavelāyameva upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Satthā tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā ānandattheraṃ āmantesi "ānanda imassa bhikkhussa senāsanaṃ jānāhī"ti. Thero satthu adhippāyaṃ ñatvā antogandhakuṭiyaṃ vemajjhe bhummattharaṇaṃ ussādento viya 3- atthari. Athakho bhagavā bahudeva rattiṃ ajjhokāse vītināmetvā vihāraṃ pāvisi, āyasmāpi kho soṇo bahudeva rattiṃ ajjhokāse vītināmetvā vihāraṃ pāvisi. Satthā majjhimayāme 4- sīhaseyyaṃ kappetvā paccūsasamaye vuṭṭhāya nisīditvā "ettakena kālena soṇassa kāyadaratho paṭippassaddho bhavissatī"ti ñatvā āyasmantaṃ soṇaṃ ajjhesi 5- "paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitun"ti. Soṇatthero madhurena sarena ekabyañjanaṃpi avināsento aṭṭhakavaggiyāni suttāni 6- abhāsi. Gāthāpariyosāne bhagavā @Footnote: 1 cha.Ma.,i. upasampādesi 2 cha.Ma.,i. saṃsāmetvā 3 cha.Ma.,i. ussārento viya @4 cha.Ma. pacchimayāme 5 Sī. ajjhabhāsi 6 khu.su. 25/773/486-4 aṭṭhakavagga, @vi.mahā. 5/258/23 cammakhandhaka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page217.

Sādhukāraṃ datvā "sugahito 1- te bhikkhu dhammo, mayā desitakāle ca ajja ca ekasadisāva desanā, kiñci ūnaṃ vā atirittaṃ 2- vā natthī"ti pasannabhāvaṃ pakāsesi. Soṇattheropi "ayaṃ okāso"ti sallakkhetvā upajjhāyassa vacanena dasabalaṃ vanditvā vinayadharapañcamena gaṇena upasampadaṃ ādiṃ katvā sabbe vare yāci, satthā adāsi. Puna thero mātuupāsikāya vacanena vanditvā "ayaṃ bhante upāsikāya tumhākaṃ vasanagandhakuṭiyaṃ bhummattharaṇatthaṃ kambalo pahito"ti kambalaṃ datvā uṭṭhāyāsanā satthāraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana therassa pabbajjaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ sutte 3- āgatameva. Iti thero satthu santikā aṭṭha vare labhitvā upajjhāyassa santikaṃ gantvā sabbaṃ taṃ pavuttiṃ ārocesi. Punadivase mātuupāsikāya nivesanadvāraṃ gantvā bhikkhatthāya aṭṭhāsi. Upāsikā "putto kira me dvāre ṭhito"ti sutvā vegena āgantvā abhivādetvā hatthato pattaṃ gahetvā attano nivesane 4- nisīdāpetvā bhojanaṃ adāsi. Atha naṃ bhattakiccapariyosāne āha "diṭṭho te tāta dasabalo"ti. Āma upāsiketi. Vandito te mama vacanenāti. Āma vandito, sopi ca me kambalo tathāgatassa vasanaṭṭhāne bhummattharaṇaṃ katvā atthatoti. Kiṃ tāta tayā kira satthu dhammakathā kathitā, satthārā ca te sādhukāro dinnoti. Tayā kathaṃ. Ñātā upāsiketi. Tāta mayhaṃ gehe adhivaṭṭhā devatā dasabalena tuyhaṃ sādhukāre 5- dinneyeva "dasasahassacakkavāḷadevatā sādhukāraṃ adaṃsū"ti āha, tāta tayā kathitaṃ dhammakathaṃ buddhānaṃ kathitaniyāmeneva mayhaṃpi kathetuṃ paccāsiṃsāmī"ti. 6- Thero mātu kathaṃ sampaṭicchi. Sā tassa adhivāsanaṃ viditvā dvāre maṇḍapaṃ kāretvā dasabalassa kathitaniyāmeneva attano dhammaṃ kathāpesīti. Vatthu ettha samuṭṭhitaṃ. Satthā aparabhāge ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. @Footnote: 1 Ma. sukathito 2 cha.Ma. adhikaṃ vā 3 vi.mahā. 5/258/23 cammakkhandhaka @4 cha.Ma.,i. antonivesane 5 cha.Ma. sādhukāraṃ 6 Ma. kathehi, taṃ bujjhissāmīti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page218.

Sīvalittheravatthu [207] Navame lābhīnaṃ yadidaṃ sīvalīti ṭhapetvā tathāgataṃ lābhīnaṃ bhikkhūnaṃ sīvalitthero aggoti dasseti. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃpi atīte padumuttarabuddhakāle vuttanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lābhīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā "mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī"ti dasabalaṃ nimantetvā purimanayeneva sattāhaṃ mahādānaṃ datvā "bhagavā ahaṃpi iminā adhikārakammena aññaṃ sampattiṃ na paṭṭhemi, anāgate pana ekassa buddhassa sāsane ahaṃpi tumhehi so etadagge ṭhapito bhikkhu viya lābhīnamaggo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā taṃ anantarāyaṃ disvā "ayante paṭṭhanā anāgate gotamabuddhassa santike 1- samijjhissatī"ti byākaritvā pakkāmi. So kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto vipassibuddhakāle bandhumatīnagarato avidūre ekasmiṃ gāmake 2- paṭisandhiṃ gaṇhi. Tasmiṃ samaye bandhumatīnagaravāsino raññā saddhiṃ sākacchitvā sākacchitvā dasabalassa dānaṃ denti. Te ekadivasaṃ sabbeva ekato hutvā dānaṃ datvā "kiṃ nu kho amhākaṃ dānamukhe natthī"ti madhuñca guḷadadhiñca na addasaṃsu. Te "ito cito 3- āharissāmā"ti janapadato nagaraṃ pavisanamagge purisaṃ ṭhapesuṃ. Tadā esa kulaputto attano gāmato guḷadadhivārakaṃ gahetvā "kiñcideva āharissāmī"ti nagaraṃ gacchanto mukhaṃ dhovitvā "dhotahatthapādo pavisissāmī"ti phāsukaṭṭhānaṃ olokento naṅgalasīsamattaṃ nimmakkhikaṃ daṇḍakamadhuṃ disvā "puññena me idaṃ uppannan"ti 4- gahetvā nagaraṃ pavisati. Nāgarehi ṭhapitapuriso taṃ disvā "bho purisa kassaci 5- madhuṃ āharasī"ti pucchi. Na kassaci sāmi, vikkiṇituṃ pana me idaṃ ānītanti. Tenahi bho imaṃ kahāpaṇaṃ gahetvā etaṃ madhuñca guḷadadhiñca dehīti. @Footnote: 1 cha.Ma. sāsane 2 cha.Ma. gāme 3 Sī.,cha.Ma. yato kutoci 4 Sī. nipphannanti @5 cha.Ma. kassimaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

So cintesi "idaṃ na bahumūlaṃ, ayañca ekappahāreneva bahuṃ deti, vīmaṃsituṃ vaṭṭatī"ti. Tato naṃ "nāhaṃ ekakahāpaṇena demī"ti āha. Yadi evaṃ dve gahetvā dehīti. Dvīhipi na demīti. Etenupāyeneva vaḍḍhantaṃ 1- sahassaṃ pāpuṇi. So cintesi "ativañcituṃ 2- na vaṭṭati, hotu tāva, imassa kattabbakiccaṃ pucchissāmī"ti. Atha naṃ āha "idaṃ na bahuagghanakaṃ tvañca bahuṃ desi, kena kammena idaṃ gaṇhāsī"ti. Idha bho nagaravāsino raññā saddhiṃ paṭivirujjhitvā vipassidasabalassa dānaṃ dentā idaṃ dvayaṃ dānamukhe apassantā pariyesanti. Sace idaṃ na labhissanti, nāgarānaṃ parājayo bhavissati. Tasmā sahassaṃ datvā gaṇhāmīti. Kiṃ panetaṃ nāgarānameva vaṭṭati, aññesaṃ 3- dātuṃ vaṭṭatīti. Yassa kassaci dātuṃ ānītametanti. 4- Atthi pana kenaci 5- nāgarānaṃ dāne ekadivasaṃ sahassaṃ dinnanti. 6- Natthi sammāti. Imesampana dvinnaṃ sahassagghanakabhāvaṃ jānāsīti. Āma jānāmīti. Tenahi gaccha, nāgarānaṃ ācikkha "eko puriso imāni dve mūlena na deti, sahattheneva dātukāmo, tumhe imesaṃ dvinnaṃ kāraṇā nibbattakā 7- hothā"ti. Tvaṃ pana me imasmiṃ dānamukhe jeṭṭhakabhāvassa 8- kāyasakkhī hohīti. So gāmaparibbayatthaṃ 9- gahitamāsakena pañcakaṭukaṃ gahetvā cuṇṇaṃ katvā dadhito kañjikaṃ vāhetvā 10- tattha madhupaṭalaṃ pīḷetvā pañcakaṭukacuṇṇena yojetvā ekasmiṃ paduminipatte pakkhipitvā taṃ saṃvidahitvā ādāya dasabalassa avidūre nisīdi. Mahājanena āhariyamānassa sakkārassa antare attano pattavāraṃ olokayamāno okāsaṃ ñatvā satthu santikaṃ gantvā "bhagavā ayaṃ mayhaṃ duggatapaṇṇākāro, imaṃ me anukampaṃ paṭicca gaṇhathā"ti. Satthā tassa anukampaṃ paṭicca cātummahārājadattiyena selamayena pattena taṃ paṭiggahetvā yathā aṭṭhasaṭṭhibhikkhusahassassa dīyamānaṃ na khīyati, evaṃ adhiṭṭhāsi. So kulaputto niṭṭhitabhattakiccaṃ bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhito @Footnote: 1 cha.Ma. vaḍḍhantaṃ vaḍḍhantaṃ 2 cha.Ma. atiañchituṃ 3 cha.Ma. na aññesaṃ @4 cha.Ma. avāritametanti 5 cha.Ma. koci 6 cha.Ma. dātāti 7 Sī. nibbitakkā, @cha.Ma. nirussukkā 8 Ma. jeṭṭhakabhāve 9 cha.Ma. gāmavāsī paribbayatthaṃ 10 Ma. kañjiyaṃ @gahetvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Āha "diṭṭho me bhagavā ajja bandhumatīnagaravāsikehi tumhākaṃ sakkāro āhariyamāno, ahampi imassa kammassa nissandena nibbattabhave lābhaggayasaggappatto bhaveyyan"ti. Satthā "evaṃ hotu kulaputtā"ti vatvā tassa ca nagaravāsīnañca bhattānumodanaṃ katvāva pakkāmi. Sopi kulaputto yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde suppavāsāya rājadhītāya kucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Paṭisandhigahaṇakālato paṭṭhāya sāyaṃ pātaṃ pañcapaṇṇākārasatāni 1- pāpuṇanti, suppavāsā sampaṭicchati. 2- Atha naṃ puññavīmaṃsanatthaṃ hatthena bījapacchiṃ phusāpenti, ekekabījato salākasatampi salākasahassampi nigacchati. Ekakarīsakhettato paññāsampi saṭṭhīpi sakaṭāni uppajjanti. Koṭṭhapūraṇakālepi koṭṭhadvāraṃ hatthena phusāpenti, rājadhītāya puññena gaṇhantānaṃ gahitagahitaṭṭhānaṃ puna pūrati. Paripuṇṇabhattakumbhitopi "rājadhītāya puññan"ti vatvā yassa kassaci dentānaṃ yāva na ukkaḍḍhanti, na tāva bhattaṃ khīyati. Dārake kucchigateyeva satta vassāni atikkamiṃsu. Gabbhe pana paripakke sattāhaṃ mahādukkhaṃ anubhosi. Sā sāmikaṃ āmantetvā "parammaraṇā 3- jīvamānāva dānaṃ dassāmī"ti satthu santikaṃ pesesi "gaccha imaṃ pavuttiṃ satthu ārocetvā satthāraṃ nimantetvā 4- yañca satthā vadati, taṃ sādhukaṃ upalakkhetvā āgantvā mayhaṃ kathehī"ti. So gantvā tassā sāsanaṃ bhagavato ārocesi. Satthā "sukhinī hotu suppavāsā koḷiyadhītā, sukhinī arogā arogaputtaṃ vijāyatū"ti āha. Rājā taṃ sutvā bhagavantaṃ abhivādetvā antogāmābhimukho 5- pāyāsi. Tassa pure āgamanāyeva suppavāsāya kucchito dhammakaraṇā 6- udakaṃ viya gabbho nikkhami, parivāretvā nisinnajano assumukhova hasituṃ āraddho. Tuṭṭhahaṭṭho mahājano rañño tuṭṭhisāsanaṃ 7- ārocetuṃ agamāsi. @Footnote: 1 cha.Ma. pātañca paṇṇākārasatāni 2 cha.Ma. sampattiṃ gacchati 3 cha.Ma. pure maraṇā @4 cha.Ma. nimantehi 5 Ma. attano gāmābhimukho 6 cha.Ma. dhamakaraṇā @7 Sī. vaḍḍhisāsanaṃ, cha.Ma. puttasāsanaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Rājā tesaṃ iṅgitaṃ disvāva "dasabalena kathitakathā nipphannā maññe"ti cintesi. So āgantvā satthu sāsanaṃ rājadhītāya ārocesi. Rājadhītā "tayā nimantitaṃ jīvitabhattameva maṅgalabhattaṃ bhavissati, gaccha sattāhaṃ dasabalaṃ nimantehī"ti. Rājā tathā akāsi. Sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṃghassa mahādānaṃ pavattayiṃsu. Dārako sabbesaṃ ñātīnaṃ santattaṃ cittaṃ nibbāpento jātoti sīvalidārakotvevassa nāmaṃ akaṃsu. So satta vassāni gabbhe vasitattā jātakālato paṭṭhāya sabbakammakkhamo ahosi. Dhammasenāpati sāriputto sattame divase tena saddhiṃ kathāsallāpaṃ akāsi. Satthāpi dhammapade gāthaṃ abhāsi:- "yomaṃ palipathaṃ duggaṃ saṃsāraṃ mohamaccagā tiṇṇo pāragato 1- jhāyī anejo akathaṅkathī anupādāya nibbuto tamahaṃ brūmi brāhmaṇan"ti. 2- Atha naṃ thero evamāha "kiṃ pana tayā evarūpaṃ dukkharāsiṃ anubhavitvā pabbajituṃ na vaṭṭatī"ti. Labhamāno pabbajeyyaṃ bhanteti. Suppavāsā taṃ dārakaṃ therena saddhiṃ kathentaṃ disvā "kiṃ nu kho me putto dhammasenāpatinā saddhiṃ kathetī"ti theraṃ upasaṅkamitvā pucchi "mayhaṃ putto tumhehi saddhiṃ kiṃ kathesi 3- bhante"ti. Attanā anubhūtaṃ gabbhavāsadukkhaṃ kathetvā tumhehi anuññāto pabbajissāmīti vadatīti. Sādhu bhante pabbājetha nanti. Thero taṃ vihāraṃ netvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājento "sīvali nāma tuyhaṃ aññena ovādena kammaṃ atthi, tayā satta vassāni anubhūtadukkhameva paccavekkhāhī"ti. Bhante pabbājanameva tumhākaṃ bhāro, yaṃ pana mayā kātuṃ sakkā, tamahaṃ jānissāmīti. So paṭhamakesavaṭṭiyā ohāritakkhaṇeyeva sotāpattiphale patiṭṭhāsi, dutiyāya ohāritakkhaṇe sakadāgāmiphale, tatiyāya anāgāmiphale. Sabbesaṃyeva pana kesānaṃ voropanañca 4- arahattasacchikiriyā @Footnote: 1 cha.Ma. pāraṅgato 2 khu.dha. 25/414/89 sīvalittheravatthu @3 cha.Ma. katheti 4 cha.Ma. oropanañca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Ca appacchā apurā 1- ahosi. Tassa pabbajitadivasato paṭṭhāya bhikkhusaṃghassa cattāro paccayā yāvadicchakaṃ 2- uppajjanti. Evaṃ ettha vatthuṃ 3- samuṭṭhitaṃ. Aparabhāge satthā sāvatthiṃ agamāsi. Thero satthāraṃ abhivādetvā "bhante mayhaṃ puññaṃ vīmaṃsissāmi, pañca me bhikkhusatāni dethā"ti āha. Gaṇha sīvalīti. So pañcasate bhikkhū gahetvā himavantābhimukhaṃ gacchanto aṭavimaggaṃ gacchati. Tassa paṭhamadiṭṭhanigrodhe adhivaṭṭhā devatā satta divasāni dānaṃ adāsi. Iti so:- nigrodhaṃ paṭhamaṃ passi dutiyaṃ paṇḍavapabbataṃ tatiyaṃ aciravatiyaṃ catutthaṃ varasāgaraṃ. Pañcamaṃ himavantaṃ so chaṭṭhaṃ chaddantupāgami 4- sattamaṃ gandhamādanaṃ aṭṭhamaṃ atha revatanti. Sabbaṭṭhānesu satta satta divasāneva dānaṃ adaṃsu. Gandhamādanapabbate pana nāgadattadevarājā nāma sattadivasesu ekadivasaṃ khīrapiṇḍapātaṃ adāsi, ekadivasaṃ sappipiṇḍapātaṃ adāsi. Bhikkhusaṃgho āha "āvuso imassa devarañño neva dhenuyo duhamānā 5- paññāyanti, na dadhinimmathanaṃ, kuto te devarāja idaṃ uppajjatī"ti. "bhante kassapadasabalassa kāle khīrasalākabhattadānassetaṃ phalan"ti devarājā āha. Aparabhāge satthā khadiravaniyadevatāyāssa 6- paccuggamanaṃ atthuppattiṃ katvā theraṃ attano sāsane lābhaggappattānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Vakkalittheravatthu [208] Dasame saddhādhimuttānan tisaddhāya adhimuttānaṃ, balavasaddhānaṃ bhikkhūnaṃ vakkalitthero aggoti dasseti. Aññesaṃ hi saddhā vaḍḍhetabbā hoti, therassa @Footnote: 1 cha.Ma. apurimā 2 cha.Ma. yadicchakaṃ 3 cha.Ma. vatthu. evamuparipi 4 Sī. chaddantamāgami @5 cha.Ma. duyhamānā 6 Sī.,cha.Ma. khadiravaniyarevatassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Pana hāpetabbā jātā. Tasmā so saddhādhimuttānaṃ aggoti vutto. Vakkalīti tassa 1- nāmaṃ. Tassa pañhākamme ayamanupubbikathā:- ayaṃpi hi atīte padumuttarabuddhakāle vuttanayeneva vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā "mayāpi anāgate evarūpena bhavituṃ vaṭṭatī"ti vuttanayeneva satthāraṃ nimantetvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā dasabalaṃ vanditvā "bhante ahampi iminā adhikārakammena tumhehi saddhādhimuttānaṃ etadagge ṭhapito bhikkhu viya anāgate ekassa buddhassa sāsane saddhādhimuttānaṃ aggo bhaveyyan"ti paṭṭhanaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyaṃ disvā byākaritvā pakkāmi. Sopi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gaṇhi, vakkalītissa nāmaṃ akaṃsu. So vuḍḍhippatto tayo vede uggaṇhitvā dasabalaṃ bhikkhusaṃghaparivutaṃ sāvatthiyaṃ carantaṃ disvā satthu sarīrasampattiṃ olokento 2- sarīrasampattidassanena atitto dasabalena saddhiṃyeva carati. 3- Vihāraṃ gacchantena saddhiṃ vihāraṃ gantvā sarīranipphattiṃ olokentova tiṭṭhati. Dhammasabhāyaṃ nisīditvā dhammaṃ kathentassa sammukhaṭṭhāne ṭhito dhammaṃ suṇāti. So saddhaṃ paṭilabhitvā "agāramajjhe paṭivasanto 4- nibaddhaṃ dasabalassa dassanaṃ 5- na labhissāmī"ti pabbajjaṃ yācitvā satthu santike pabbaji. Tato paṭṭhāya ṭhapetvā āhārakaraṇavelaṃ avasesakāle yattha ṭhitena 6- sakkā dasabalaṃ passituṃ, tattha ṭhito yoniso manasikāraṃ pahāya dasabalaṃ olokentova vihāsi. 7- Satthā tassa ñāṇaparipākaṃ āgamento dīghaṃpi addhānaṃ tasmiṃ rūpadassanavasena vicarante kiñci avatvā "idānissa ñāṇaṃ paripākagataṃ, sakkā etaṃ bodhetun"ti ñatvā evamāha "kinte vakkali iminā pūtikāyena diṭṭhena, yo kho vakkali @Footnote: 1 cha.Ma. panassa 2 Sī. oloketvā 3 cha.Ma. vicarati 4 cha.Ma. vasanto 5 Ma. daṭṭhuṃ @6 Ma. ṭhito 7 cha.Ma.,i. viharati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Dhammaṃ passati, so maṃ passati. Yo maṃ passati, so dhammaṃ passati. Dhammaṃ hi vakkali passanto maṃ passati, maṃ passanto dhammaṃ passatī"ti. Satthari evaṃ ovadantepi thero dasabalassa dassanaṃ pahāya neva aññattha gantuṃ sakkoti. Tato satthā "ayaṃ bhikkhu na saṃvegaṃ alabhitvā bujjhissatī"ti upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya rājagahaṃ gantvā vassūpanāyikadivase "apehi vakkalī"ti taṃ theraṃ paṇāmesi. 1- Buddhā ca nāma ādeyyavacanā 2- honti, tasmā thero satthāraṃ paṭippharitvā ṭhātuṃ asakkonto temāsaṃ dasabalassa sammukhe āgantuṃ avisahanto "kindāni sakkā kātuṃ, tathāgatenamhi paṇāmito, sammukhībhāvaṃ na labhāmi, kiṃ mayhaṃ jīvitenā"ti gijjhakūṭapabbate papātaṭṭhānaṃ abhiruhi. Satthā tassa kilamanabhāvaṃ ñatvā "ayaṃ bhikkhu mama santikā assāsaṃ alabhanto maggaphalānaṃ upanissayaṃ nāseyyā"ti attānaṃ dassetuṃ obhāsaṃ vissajjesi. Athassa satthu diṭṭhakālato paṭṭhāya evaṃ mahantaṃ sokasallaṃ pahīnaṃ. Satthā sukhataḷāke oghaṃ āharanto viya vakkalittherassa balavapītisomanassaṃ uppādetuṃ dhammapade gāthamāha:- "pāmojjabahulo bhikkhu pasanno buddhasāsane adhigacche padaṃ santaṃ saṅkhārūpasamaṃ sukhan"ti. 3- Vakkalittherassa ca "ehi vakkalī"ti hatthaṃ pasāresi. Thero "dasabalo me diṭṭho, ehīti avhānampi 4- laddhan"ti balavapītiṃ uppādetvā "kuto gacchāmī"ti attano gamanabhāvaṃ 5- ajānitvāva dasabalassa sammukhe ākāse pakkhanditvā paṭhamapādena pabbate ṭhitoyeva satthārā vuttakathaṃ āvajjento ākāseyeva pītiṃ vikkhambhitvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā tathāgataṃ vandamānova otari. Aparabhāge satthā ariyagaṇamajjhe nisinno theraṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti. Dutiyavaggavaṇṇanā. @Footnote: 1 cha.Ma. paṇāmeti 2 Ma. advejjhavacanā 3 khu.dha. 25/381/83 vakkalittheravatthu @4 cha.Ma. avhāyanampi 5 Sī.,i. patanabhāvaṃ


             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 189-224. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=4479&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=4479&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=147              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=644              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=628              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=628              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]