ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

                           7. Sattamavagga
                            sujatavatthu
     [258] Upasikapaliya pathame pathamam saranam gacchantinanti sabbapathamam saranesu
patitthitanam upasikanam sujata nama seniyadhita 1- aggati dasseti. Sapi
padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatti. Sa aparabhage satthu dhammakatham
sunanti sattharam ekam upasikam pathamam saranam gacchantinam aggatthane thapentam disva
adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu samsaritva
amhakam satthu nibbattito puretarameva uruvelayam senanigame seniyakutumbikassa
gehe nibbattitva vayappatta ekasmim nigrodharukkhe patthanam akasi "sace samajatikam
kulagharam gantva pathamagabbhe puttam labhissami, anusamvaccharam balikammam karissami"ti.
Tassa sa patthana samijjhi.
     Sa mahasattassa dukkarakarikam karontassa chatthe vasse paripunne
visakhapunnamidivase 2- "patova balikammam karissami"ti rattiya paccusasamayam
paccutthaya dhenuyo duhapesi. Vacchaka dhenunam thanamulam na agamamsu, thanamule navabhajanamhi
3- upanitamatte attanova dhammataya khiradhara pasavimsu. 4- Tam acchariyam disva sujata
sahattheneva khiram ganhitva navabhajane pakkhipitva sahattheneva aggim katva
pacitumarabhi. 5- Tasmim payase paccamane mahantamahanta pubbulaka 6- utthahitva
dakkhinavatta hutva sancaranti, ekaphussitampi bahi na gacchati. Mahabrahma chattam
dhareti, cattaro lokapala khaggahattha arakkham ganhimsu, sakko alatani samanento
aggim jalesi. Devata catusu dipesu ojam samharitva tattha pakkhipimsu. Sujata
ekadivaseyeva imani acchariyani disva punnadasim amantesi "amma punne ajja
amhakam devata
@Footnote: 1 Si. sujata senanidhita 2 Si.,i.,cha.Ma. visakhapunnamadivase  3 Si. thanamulena ca
@bhojanamhi  4 cha.Ma.,i. patimsu  5 Ma. pacitukama  6 Si.,i. bubbula, Ma.pupphula,
@cha. pubbula
Ativiya pasanna, maya ettakam kalam evarupam acchariyam nama na ditthapubbam, vegena
gantva devatthanam patijaggahi"ti. Sa "sadhu ayye"ti tassa vacanam sampaticchitva
turitaturita rukkhamulam agamasi.
     Bodhisattopi kho bhikkhacarakalam agamayamano patova gantva rukkhamule
nisidi. Rukkhamulam sodhanatthaya gata punna agantva sujataya arocesi "devata
rukkhamule nisinna"ti. Sujata "sace je saccam bhanasi, adasim karomi"ti vatva
sabbapasadhanam pasadhetva satasahassagghanake suvannathale payasam vaddhetva aparaya
suvannapatiya pidahitva setavatthena palivethetva samanta gandhadamamaladamani
osaretva ukkhipitva gantva mahapurisam disva balavapitim uppadetva
ditthatthanato patthaya onatonata gantva sisato thalam otaretva vivaritva saheva
patiya payasam mahapurisassa hatthe thapetva vanditva "yatha mayham manoratho nipphanno,
evam tumhakampi nipphajjatu"ti vatva pakkami. Bodhisatto neranjaraya nadiya
tiram gantva suvannathalam tire thapetva nhatva paccuttaritva ekunapannasa
pinde karonto payasam paribhunjitva suvannapatim nadiya pavahetva anukkamena
bodhimandam aruyha sabbannutam patva sattasattaham bodhimande 1- atikkamitva
isipatane migadaye pavattitapavaradhammacakko sujataya puttassa yasadarakassa upanissayam
disva gantva annatarasmim rukkhamule nisidi.
     Yasopi kulaputto rattibhagasamanantare vivatam itthagaram disva sanjatasamvego
"upaddutam vata bho, upasattham vata bho"ti vatva nivesanato nikkhamitva bahinagare
satthu santikam gantva dhammadesanam sutva tini maggaphalani pativijjhi. Athassa
pita padanupadikam gantva 2- bhagavantam upasankamitva yasassa pavuttim pucchi. Sattha
yasam kulaputtam paticchadetva dhammam desesi. Desanapariyosane so setthi gahapati
sotapattiphale patitthasi, yaso arahattaphalam papuni. Tam bhagava "ehi bhikkhu"ti
@Footnote: 1 Si. bodhipallanke  2 Si. agantva
Aha, tavadevassa gihilingam antaradhayi, iddhimayapattacivaradharo ahosi. Pitapissa
sattharam nimantesi. Sattha yasam kulaputtam pacchasamanam katva tassa gharam gantva
katabhattakicco dhammam desesi, desanapariyosane yasassa mata sujata, puranadutiyika
ca sotapattiphale patitthahimsu. Tamdivasam ayam sujata tevacikasarane patitthasi saddhim
sunisaya. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam vatthu khandhake 1- agatameva. Sattha
aparabhage patipatiya upasikayo thanantaresu thapento imam upasikam pathamam saranam
gacchantinam aggatthane thapesiti.
                            Visakhavatthu
     [259] Dutiye dayikananti danabhiratanam 2- upasikanam visakha migaramata
aggati dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatta aparabhage
satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam upasikam dayikanam aggatthane thapentam
disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva kassapabuddhakale kimkissa kasikaranno gehe sattannam bhagininam sabbakanittha
hutva nibbatti. Tada hi 3- :-
              samani samanagutta ca       bhikkhuni bhikkhudasika
              dhamma ceva sudhamma ca    samghadasi ca sattamati. 4-
     Ima satta bhaginiyo ahesum. Ta etarahi:-
              khema uppalavanna ca     patacara ca gotami
              dhammadinna mahamaya     visakha capi sattamiti
evamnama hutva nibbatta. Tatrayam samghadasi ekam buddhantaram devamanussesu
samsaritva imasmim buddhuppade angaratthe bhaddiyanagare mendakasetthiputtassa
dhananjayassa
@Footnote: 1 vi.maha. 4/25/20 pabbajjakatha  2 Ma.,ka. danabhiratinam
@3 cha.Ma.,i.  4 Si. sattimati
Setthino aggamahesiya sumanadeviya nama kucchismim nibbatti, visakhatissa
namam akamsu. Tassa sattavassikakale dasabalo selabrahmanassa ca annesanca
bodhaneyyabandhavanam upanissayasampattim disva mahabhikkhusamghaparivaro carikam caramano
tasmim ratthe tam nagaram papuni.
     Tasmim ca samaye mendako gahapati tasmim nagare pancannam mahapunnanam
jetthako hutva setthitthanam karesi. Panca mahapunna nama mendako setthi,
candapaduma nama tasseva aggamahesi, tassa ca putto dhananjayo nama tassa
bhariya sumanadevi nama, mendakasetthissa daso punno namati. Na kevalanca
mendakasetthiyeva, bimbisaramaharajassa pana anapavattitthane panca amitabhoga
nama ahesum jotiko jatilo mendako punno kakabaliyoti. 1- Tesu ayam mendakasetthi
dasabalassa attano nagaram sampattabhavam sutva puttassa dhananjayasetthino dhitaram
visakham darikam pakkositva evamaha "amma tuyhampi mangalam amhakampi mangalam,
tava parivarikehi pancahi darikasatehi saddhim panca sakatasatani aruyha pancahi
dasisatehi parivuta dasabalassa paccuggamanam karohi"ti. Sa pitamahassa vacanam sutva
tatha akasi. Karanakaranesu pana kusalatta yavatika yanassa bhumi, yanena
gantva yana paccorohitva pattikava sattharam upasankamitva vanditva ekamantam
atthasi. Athassa cariyavasena sattha dhammam desesi. Desanapariyosane pancahi
darikasatehi saddhim sotapattiphale patitthasi. Mendakasetthipi kho satthu santikam
gantva sattharam vanditva ekamantam nisidi, 2- atha sattha tassapi cariyavasena dhammam
desesi. So desanapariyosane sotapattiphale patitthaya sattharam svatanaya
nimantetva punadivase attano nivesane panitena khadaniyena bhojaniyena buddhappamukham
bhikkhusamgham parivisitva etenupayena addhamasam mahadanam adasi. Sattha bhaddiyanagare
yathabhirantam viharitva pakkami.
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. kakavaliyo  2 cha.Ma. atthasi
     Ito param annam kathamaggam vissajjetva visakhaya uppattikathava kathetabba.
Savatthiyanhi kosalaraja bimbisarassa santikam pesesi "mama anapavattitthane
amitabhogavindanakulam nama natthi, 1- tumhakam amitabhogavindanakulam nama atthi, 1-
amhakam amitabhogavindanakulam pesetu"ti. Raja amaccehi saddhim mantesi. Amacca
"mahakulam pesetum na sakka, ekam pana setthiputtam pesema"ti mendakasetthino puttam
dhananjayasetthim ayacayimsu. Raja tesam vacanam sutva tam pesesi. Atha nam kosalaraja
savatthito sattayojanamatthake saketanagare setthitthanam datva vasesi.
     Savatthiyanca migarasetthino putto punnavaddhanakumaro nama vayappatto
ahosi. Athassa pita "putto me vayappatto, gharavasenassa abandhanasamayo"ti
natva "amhakam samanajatike kule darikam pariyesatha"ti karanakaranakusale
purise pesesi. Te savatthiyam attano rucitam adisva saketam agamamsu. Tamdivasanca
visakha attano samanavayehi pancahi kumarikasatehi parivarita nakkhattakilanatthaya
ekam mahavapim 2- agamasi. Tepi purisa antonagaram caritva attano rucitam darikam
adisva bahinagaradvare atthamsu. Tasmim samaye devo vassitum arabhi. Atha ta
visakhaya saddhim nikkhanta darika temanabhayena  vegena salam pavisimsu. Te purisa
tasampi antare yatharucitam darikam na passimsu. Tasam pana sabbapacchato visakha
devam vassantampi aganetva aturitagamanena temayamanava salam pavisi. Te purisa
tam disva cintayimsu "rupavati tava annapi etaparama 3- bhaveyya, rupam panetam
ekaccaya karikam cakkam 4- viya hoti, katham samutthapetva kathenta janissama
madhuravacana va no va"ti. Tato nam ahamsu "ativiparinatavayaitthivanna viyasi 5-
amma"ti. Kim disva kathetha tatati. Anna taya saddhim kilanakumariyo temanabhayena vegena
agantva salam pavittha, tvam pana mahallika viya padavaram anatikkamma agacchasi,
@Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. ime patha na dissanti  2 cha.Ma. mahagamam  3 Si. rupavati nama annapi
@etaparamava  4 Si.,i. karakapakkam, cha.Ma. karitapattam  5 cha.Ma. ativiya parinatavaya itthi
@viya yasi
Satakassa temanabhavam na ganesi. Sace tam hatthi va asso va anubandheyya,
kim evameva kareyyasiti. Tata sataka nama na dullabha, sulabha mayham kule
sataka. Vayappatta matugama pana vikkiniyabhandasadisa, 1- hatthe va pade
va bhagge angavikalam matugamam jigucchanta nutthahitva gacchanti, 2- tasma sanikam
agatamhiti.
     Te cintayimsu "imaya sadisa imasmim jambudipe itthi nama natthi, yadisa
rupenapi, kathayapi tadisava. Karanakaranam natva katheti"ti tassa upari malagulam
khipimsu. Atha visakha cintesi "aham pubbe apariggahita, idani pana pariggahitamhi"ti
vinitenakarena bhumiyam nisidi. Atha nam tattheva saniya parikkhipimsu. Sa paticchannabhavam
natva dasiganaparivuta geham agamasi. Tepi migarasetthino purisa taya saddhimyeva
dhananjayasetthissa santikam agamamsu. "kataragamavasino tata tumhe"ti ca pucchita
"savatthinagare migarasetthino purisamha"ti vatva "mayam amhakam setthina tumhakam
gehe vayappatta darika atthiti sutva pesita"ti. Sadhu tata, tumhakam setthi
kincapi bhogena amhehi asadiso, jatiya pana sadiso. Sabbakarasampanno
nama  dullabho gacchatha tumhe setthissa amhehi sampaticchitabhavam arocethati.
     Te tassa vacanam sutva savatthim gantva migarasetthissa tutthinca vuddhinca
pavedetva "laddha no sami sakete dhananjayasetthissa gehe darika"ti ahamsu.
Tam sutva migarasetthi "mahakulagehe kira no darika laddha"ti tutthamanaso
hutva tavadeva dhananjayasetthino sasanam pahini "idaneva darikam anayissama,
kattabbakiccam karotu"ti. Sopissa patisasanam pesesi "nayidam amhakam bhariyam, setthi
pana attano kattabbakiccam karotu"ti. So kosalaranno santikam gantva arocesi
"deva eka me mangalakiriya atthi, dasassa te punnavaddhanassa dhananjayasetthino
dhitaram visakham nama darikam anessami, saketanagaragamanam me anujanatha"ti.
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. paniyabhandasadisa  2 Si.,i. nutthubhitva, cha.Ma. nitthubhitva
Sadhu mahasetthi, kim pana amhehipi agantabbanti. Deva tumhadisanam gamanam katham 1-
laddhum sakkati. Raja 2- mahakulassa sangaham katukamo "hotu setthi, agamissami"ti
sampaticchitva migarasetthina saddhim saketanagaram agamasi. Dhananjayasetthi "migarasetthi
kira kosalarajanam gahetva agato"ti sutva paccuggamanam katva rajanam gahetva
attano nivesanam agamasi. Tavadeva ranno ca rajabalassa ca migarasetthino
ca vasanatthanam ceva malagandhabhattadini ca sabbani 3- patiyadesi. "idam imassa
laddhum vattati, idam imassa"ti sabbam attanava janati. Te te jana cintayimsu
"setthi amhakameva sakkaram karoti"ti.
     Athekadivasam raja dhananjayasetthino sasanam pahini "na sakka setthina 4-
cirakalam amhakam bharanaposanam katum, darikaya gamanakalam janatu"ti. Sopi ranno
sasanam pesesi "idaneva vassakalo agato, na sakka catumasam vicaritum, tumhakam
balakayassa yam yam laddhum vattati, sabbantam mama bharo. Kevalam devo maya pesitakale
gacchatu"ti. Tato patthaya saketanagaram niccam nakkhattagamo viya ahosi. Evam tayo
masa atikkanta. Dhananjayasetthino pana dhituya mahalatapasadhanam na tava nittham
gacchati. Athassa kammantadhitthayaka agantva arocayimsu "tesam asantam nama
natthi, balakayassa pana pacanadaruni nappahonti"ti. Gacchatha tata, hatthisala
assasala viyojetva bhattam pacathati. Evam pacantanampi addhamaso atikkanto.
Tato puna arocayimsu "daruni sami nappahonti"ti. Tata imsamim kale daruni
laddhum na sakka, dussakotthagaram pana vivaritva thule thule satake 5- gahetva
vattiyo katva telacatiyam temetva bhattam pacathati. Imina niyamena pacantanam
cattaro masa purayimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Ma. maharaja  3 malagandhavatthadini ca
@4 Ma. setthi  5 cha.Ma. thulasatake
     Tato dhananjayasetthi dhituya mahalatapasadhanassa nitthitabhavam natva "sve
darikam pesissami"ti dhitaram samipe nisidapetva "amma patikule vasantiya nama
imancimanca acaram sikkhitum vattati"ti ovadam adasi. Ayam migarasetthi antaragabbhe
nisinno 1- dhananjayasetthino ovadam assosi. Sopi  setthi dhitaram evam ovadi:-
     amma sasurakule vasantiya nama antoaggi bahi na niharitabbo,
bahi aggi anto na pavesetabbo, dadantasseva databbam, adadantassa
na databbam, dadantassapi adadantassapi databbam, sukham nisiditabbam, sukham
bhunjitabbam, sukham nipajjitabbam, aggi paricaritabbo, antodevata namassitabbati.
      Imam dasavidham ovadam datva punadivase sabba seniyo sannipatetva rajasenaya
majjhe attha kutumbike patibhoge gahetva "sace me dhitu gatatthane doso
uppajjati, tumhehi sodhetabbo"ti vatva navakotiagghanakena mahalatapasadhanena
dhitaram pasadhitva nhanacunnamulam catupannasasakatadhanam 2- datva dhitaya saddhim nibaddham
paricariniyo 3- pancasata rupadasiyo 4- panca ajannarathasatani sabbam sakkaranca 5-
satasatam datva kosalarajananca migarasetthinca vissajjetva dhitu gamanavelaya vajam
adhitthayake 6- purise pakkositva "tata mama dhituya gatatthane khirapanattham dhenuhi,
yanayojanattham usabhehi ca attho hoti, tasma mama dhitu gamanamagge vajadvaram
vivaritva puthulato attha usabhani goganena puretva tigavutamattam 7- asuka nama
kandara atthi, goyuthe 8- tam thanam patte bherisannaya vajadvaram pidaheyyatha"ti.
Te "sadhu"ti setthissa vacanam sampaticchitva tatha akamsu. Vajadvare vivate
ularularayeva gaviyo nikkhamimsu. Dvare pidahite pana visakhaya punnabalena
dammagavo balavagavo candagavo ca bahi langhitva maggam patipajjimsu. Atha visakha
savatthinagaram 9- pattakale cintesi "paticchannayanasmim nu kho nisiditva pavisami,
@Footnote: 1 Si. anantare gabbhe nipanno, cha.Ma. anantaragabbhe nisinno
@2 Ma. catupannasakotidhanam, cha. catupannasasakatasatam dhanam
@3 Si.,i. sahacariniyo, cha.Ma. gamanacariniyo
@4 cha.,i. dasiyo                        5 cha.Ma. sabbupakaranca
@6 cha.Ma.,i. vajadhitthayake                 7 cha.Ma. tigavutamatthake
@8 Ma. attano yuthe, cha. aggagoyuthe          9 cha.Ma. savatthinagaradvaram
Udahu rathe thatva"ti. Athassa etadahosi "paticchannayanena me pavisantiya
mahalatapasadhanassa viseso na pannayissati"ti. Sa sakalanagarassa attanam dassenti
rathe thatva nagaram pavisi. Savatthivasino visakhaya sampattim disva "esa
kira visakha nama evarupa, 1- ayanca sampatti etissava anucchavika"ti ahamsu.
Iti sa mahasampattiya migarasetthino geham pavisi. Agatadivase cassa 2-
sakalanagaravasino "amhakam dhananjayasetthi attano nagaram sampattanam mahasakkaram akasi"ti
yathasatti yathabalam pannakaram pahinimsu. Visakha pahitapahitam pannakaram tasmimyeva
nagare annamannesu kulesu sabbatthakameva dapesi. 3- Athassa rattibhagasamanantare
ekissa ajannavalavaya gabbhavutthanam ahosi. Sa dasihi dandakadipika
gahapetva tattha gantva valavam unhodakena nhapetva telena makkhapetva
attano vasanatthanameva agamasi.
     Migarasetthipi sattaham puttassa avahasakkaram karonto dhuravihare vasantampi
tathagatam manasikatva sattame divase sakalanivesanam purento naggasamanake nisidapetva
"agacchatu me dhita, arahante vandatu"ti visakhaya sasanam pahini. Sa "arahanto"ti
vacanam sutva sotapanna ariyasavika hatthatuttha hutva tesam nisidanatthanam
gantva te oloketva "evarupa nama arahanto na honti, hirottappavivajjitanam 4-
nama santikam kasma mam sasuro pakkosapessati"ti "dhi dhi"ti garahitva attano
vasanatthanameva gata. Naggasamana tam disva sabbe ekappahareneva setthim garahimsu
"kim tvam gahapati annam nalattha, 5- samanassa gotamassa savikam mahakalakannim
kasma imam gehe pavesesi, vegena nam imasma geha niharahi"ti. Tato setthi
"na sakka maya imesam vacanena imam geha niharitum, mahakulassa dhita ayan"ti
cintetva "acariya dahara nama janitva va ajanitva va kareyyum, tumhe
@Footnote: 1 Si.,i. etam rupam  2 Si. gatadivaseyevassa  3 Si. pesesi, Ma. sabbatthakam pesesi
@4 Ma. hirottappavissajjitanam  5 Si.,i. nalabhittha
Tunhi hotha"ti nagge uyyojetva mahapallanke nisiditva suvannakatacchum gahetva
visakhaya parivisiyamano suvannapatiyam appodakam madhupayasam paribhunji.
     Tasmim samaye eko pindacariko thero pindaya caranto setthissa gharadvaram
papuni. Visakha tam disva "sasurassa acikkhitum na ayuttan"ti yatha so theram
passati, evam apagantva atthasi. So pana disvapi apassanto viya hutva
adhomukho payasameva bhunjati. Visakha "theram disvapi me sasuro sannam na
karoti"ti natva theram upasankamitva "aticchatha bhante, mayham sasuro puranam khadati"ti
aha. So niganthehi tava kathitakale adhivasesi, "puranam khadati"ti vuttakkhaneyeva
pana hattham apanetva "imam payasam ito haratha, etanca imasma geha niharatha.
Ayam hi mam evarupe mangalagehe asucikhadakam nama karoti"ti aha. Tasmim kho
pana nivesane sabbepi dasakammakaradayo visakhaya santakava, na koci nam hatthe
va pade va ganhissati, mukhena kathetum samatthopi nama natthi. Tato visakha
sasurassa katham sutva aha "tata na ettakeneva karanena mayam nikkhamama,
naham tumhehi udakatitthato kumbhadasika viya anita. Dharamanakamatapitunam dhitaro
nama na ettakena nikkhamanti, eteneva ca me karanena pita me idhagamanadivase
attha kutumbike pakkosapetva `sace mama dhitaram upadaya doso uppajjati,
sodheyyatha'ti vatva tesam hatthe mam thapesi. Te pakkosapetva mayham dosadosam
sodhapetha"ti aha.
     Tato setthi "kalyanam esa katheti"ti attha kutumbike pakkosapetva
"ayam darika sattame divase paripunneyeva 1- mangalagehe nisinnam mam `asucikhadako'ti
vadati"ti aha. Evam kira ammati. "tata mayham sasuro asucim khaditukamo bhavissati,
aham pana evam katva na kathemi. Ekasmim pana pindapatikatthere gharadvare thite
@Footnote: 1 cha.Ma. aparipunneyeva
Ayam appodakam madhupayasam bhunjanto na tam manasikaroti, aham imina karanena
`aticchatha bhante mayham sasuro imasmim attabhave punnam na karoti, puranapunnam
khadati'ti ettakam kathemi"ti 1- aha. Ayye idha doso natthi, amhakam dhita karanam
katheti, tvam kasma kujjhasiti. Ayya esa tava doso ma hotu, ayam pana darika
agatadivaseyeva mama putte sannam akatva attano icchitatthanam agamasiti. Evam kira
ammati. Tata naham rucitatthanam 2- gacchami, imasmim pana gehe ajaniyavalavaya
vijataya sannampi akatva nisidanam nama ayuttanti dandadipika gahapetva
dasihi parivuta tattha gantva valavaya jatapariharam karapesinti. Ayya amhakam
dhita tava 3- gehe dasihipi akattabbakammam akasi, tvam ettha kim dosam passasiti.
     Ayya esa tava guno hotu, imissa pana pita idhagamanadivase ovadam
dento "antoaggi bahi na niharitabbo"ti aha, kim pana sakka amhehi
ubhato pativissakagehanam aggim adatva vasitunti. Evam kira ammati. Tata mayham
pita etam aggim upadaya na kathesi, ya pana antonivesane sassuadinam matugamanam 4-
rahassakatha uppajjati, sa dasadasinam na kathetabba. Evarupa hi katha vaddhamana
kalahaya samvattati, idam sandhaya mayham pita kathesi tatati.
     Ayya etam tava evam hotu, imissa pita "bahirato aggi anto
na pavesetabbo"ti aha, kim sakka amhehi antoaggimhi nibbute bahirato
aggim anaharitunti. Evam kira ammati. Tata mayham pita etam aggim sandhaya
na kathesi, yam pana dosam dasakammakarehi kathitam hoti, tam antomanusakanam na
kathetabbam .pe. Yampi tena "ye dadanti, tesamyeva databban"ti vuttam, tam "yacitakam
upakaranam gahetva ye patidenti, tesamyeva databban"ti sandhaya vuttam.
@Footnote: 1 Si.,i.,cha. kathayinti  2 cha.Ma. icchitatthanam, i. ruccanatthanam
@3 cha.Ma. tava  4 cha.Ma. ayam patho na dissati
     "ye na dadanti"ti idampi yacitakam upakaranam gahetva ye na patidenti,
tesam na databbanti sandhaya vuttam.
     "dadantassapi adadantassapi databban"ti idam pana duggatakesu natimittesu
sampattesu patidatum sakkontu va ma va, datumeva vattatiti sandhaya vuttam.
     "sukham nisiditabban"ti idampi sassusasure disva utthatabbatthane nisiditum
na vattatiti sandhaya vuttam.
     "sukham bhunjitabban"ti idam pana sassusasurasamikehi puretaram abhunjitva te
parivisitva sabbehi laddhaladdham natva paccha sayam bhunjitum vattatiti sandhaya
vuttam.
     "sukham nipajjitabban"ti idam sassusasurasamikehi puretaram sayanam aruyha na
nipajjitabbam, tesam katabbayuttakam vattapativattam katva paccha sayam nipajjitum
yuttanti idam sandhaya vuttam.
     "aggi paricaritabbo"ti idam pana sassusasurampi samikampi aggikkhandham viya
uragarajanam viya ca katva passitum vattatiti idam sandhaya vuttanti.
     Ete tava ettaka guna hontu, imissa pana pita 1- antodevatam
namassapeti, 1- imassa ko atthoti. Evam kira ammati. Ama tata, evam pitara 2-
idam sandhaya vuttam 3- "amhakam pavenigharavasavasanakalato 3- patthaya attano
gharadvarasampattam pabbajitam disva yam ghare khadaniyam bhojaniyam atthi, tato pabbajitanam
@Footnote: 1-1 Ma. antodevata namassitabbati, cha. antodevata namassapeti
@2 cha.Ma. etampi hi me pitara  3-3 cha.Ma. avenikagharavasam vasanakalato, i. amma
@avenigharavasam
Datvava khaditum vattati"ti. Atha nam te ahamsu "tuyham pana mahasetthi pabbajite
disva adatabbameva 1- ruccati manneti. So annam pativacanam apassanto adhomukho
nisidi.
     Atha nam kutumbika "kim setthi annopi amhakam dhitu doso atthi"ti pucchimsu.
Natthi ayyati. Kasma pana nam niddosam akarana gehato niharapesiti. Tasmim
khane visakha aha "pathamam mayham sasurassa vacanena gamanam na yuttam, mayham pana
agamanadivase mama dosam sodhanatthaya mama pita tumhakam hatthe thapetva adasi,
idani mayham gantum sukhan"ti dasidase "yanadini sajjani karotha"ti anapesi.
Atha nam setthi te kutumbike gahetva "amma maya ajanitva kathitam, khamahi
mayhan"ti aha. Tata tumhakam khamitabbam tava khamami, aham pana buddhasasane
aveccappasannassa kulassa dhita, na mayam vina bhikkhusamghena vattama. Sace mama
ruciya bhikkhusamgham patijaggitum labhami, vasissamiti. Amma tvam yatharuciya tava samane
patijaggahiti.
     Tato visakha dasabalam nimantapetva punadivase nivesanam purenti buddhappamukham
bhikkhusamgham nisidapesi. Naggaparisapi satthu migarasetthino geham gatabhavam sutva
tattha gantva geham parivaretva nisidimsu. Visakha dakkhinodakam datva "sabbo
sakkaro patiyadito, sasuro me agantva dasabalam parivisatu"ti sasanam pesesi.
So niganthanam vacanam sutva "mama dhita sammasambuddham parivisatu"ti aha. Visakha
nanaggarasehi dasabalam parivisitva nitthite bhattakicce puna sasanam pahini "sasuro
me agantva dasabalassa dhammakatham sunatu"ti. Atha nam "idani agamanam nama
ativiya akaranan"ti dhammakatham sotukamataya gacchantam naggasamana ahamsu "samanassa
gotamassa dhammam sunanto bahisaniyam nisiditva sunahi"ti. Puretarameva gantva
@Footnote: 1 cha. adanameva
Saniya parikkhipimsu. Migarasetthi gantva bahisaniyam nisidi. Tathagato "tvam
bahisaniyam va nisida, parakudde 1- va parasele va paracakkavale va nisida. Aham
buddho nama sakkomi tam mama saddam savetun"ti suvannavannam ambaphalam rukkhakkhandhe 2-
gahetva calento viya dhammakatham kathesi, desanapariyosane setthi sotapattiphale
patitthaya sanim ukkhipitva satthu pade pancapatitthitena vanditva satthu
santikeyeva ca "tvam amma ajjato patthaya 3- mama mata"ti visakham attano matutthane
thapesi. Tato patthaya visakha migaramata nama jata.
     Sa ekadivasam nagare nakkhattasamaye vattante "antonagare guno natthi"ti
dasihi parivuta satthu dhammakatham sotum gacchanti "buddhanam santikam uttaravesena 4-
gantum ayuttan"ti mahalatapasadhanam omuncitva dasiya hatthe datva sattharam
upasankamitva abhivadetva ekamantam nisidi, sattha dhammakatham kathesi. Sa satthu
dhammadesanapariyosane dasabalam vanditva nagarabhimukha payasi. Sapi dasi attanapi
gahitapasadhanassa thapitatthanam asallakkhetva gacchanti pasadhanatthaya patinivatti. Atha
nam visakha "kaham panetam thapitan"ti patipucchi. Gandhakutiparivene ayyeti. Hotu
je gantva ahara, gandhakutiparivene thapitakalato patthaya aharapanannama 5- amhakam
ayuttam. Tasma tam vissajjetva dandakammam karissama. Tattha pana thapite ayyanam
palibodho hotiti.
     Punadivase sattha bhikkhusamghaparivaro visakhaya nivesanadvaram sampapuni. Nivesane
ca nibaddham pannattani asanani. Visakha satthu pattam ganhitva sattharam
geham pavesetva pannattasanesuyeva nisidapetva katabhattakicce satthari tam pasadhanam
aharitva satthu padamule nikkhipitva "idam bhante tumhakam dammi"ti aha.
Sattha "alankaro nama pabbajitanam na vattati"ti patikkhipi. Janami bhanate,
@Footnote: 1 cha.Ma. parakutte 2 Si.,i.,cha.Ma. suvannavannaphalam ambarukkham khandhe
@3 cha.Ma. ajja adim katva  4 Ma. uttamavesena, cha.,i. uddhatavesena  5 Ma. aharanam nama
Aham pana imam agghapetva dhanam gahetva tumhakam vasanagandhakutim karissamiti. Tada
sattha adhivasesi. Sapi tam agghapetva navakotidhanam gahetva gabbhasahassapatimandite
pubbaramavihare tathagatassa vasanagandhakutim karesi. Visakhaya pana nivesanam pubbanhasamaye
kasavapajjotam isivatapativatameva 1- hoti anathapindikassa gehe viya. Tassapi gehe
sabbadanani 2- patiyattaneva ahesum. Sa pubbanhasamaye bhikkhusamghassa amisasangaham
katva pacchabhatte bhesajjani ceva atthavidhapanani ca ganhapetva viharam gantva
bhikkhusamghassa datva paccha satthu dhammadesanam sutva agacchati. Sattha aparabhage
upasikayo patipatiya thanantaresu thapento visakham migaramataram dayikanam aggatthane
thapesiti.
                        Khujjuttara-samavativatthu
     [260-261] Tatiyacatutthesu bahussutanam yadidam khujjuttara, mettaviharinam
yadidam samavatiti bahussutanam upasikanam khujjuttara 3- agga, mettaviharinam
upasikanam 3- samavati aggati dasseti. Ta kira dvepi padumuttarabuddhakale
hamsavatiyam kulagehe patisandhim ganhitva aparabhage "satthu dhammakatham sossama"ti viharam
agamamsu. Tattha khujjuttara sattharam ekam upasikam 4- bahussutanam aggatthane
thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Samavati 5-
mettaviharinam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram
patthesi. Tasam dvinnampi yavajivam kusalam katva devaloke nibbattitva
devamanussesu samsarantinamyeva kappasatasahassam atikkantam.
     Atha amhakam satthu nibbattito puretarameva allakapparatthe ahivatakarogo
nama udapadi. Ekekasmim gehe ekappahareneva dasapi visatipi timsapi 6- jana maranti,
@Footnote: 1 Si. isivataparivatameva  2 cha.Ma. sabbabhattani  3-3 cha.Ma.,i. ime patha na
@dissanti  4 ka. upasikanam  5 cha.Ma. samavatipi ekam upasikam  6 Si. vajjiratthe,
@Ma. mallaratthe
Tirorattham pana gata jivitam labhanti. Tam natva eko puriso attano puttadaram
adaya "annam rattham gamissami"ti tato nikkhami. Athassa ghare gahitapatheyyam
antaramagge kantare atinneyeva 1- parikkhayam agamasi. Tesam sarirabalam parihayi,
sakim mata puttam ukkhipati, sakim pita. Athassa pita cintesi "amhakam sarirabalam
parihinam, puttam ukkhipitva gacchanta kantaram nittharitum  na sakkhissama"ti. So
tassa mataram ajanapetvava udakakiccena ohino viya puttam magge nisidapetva
ekakova maggam patipajji. Athassa bhariya agamanam olokayamana thita hatthe
puttam adisva viravamana gantva "kaham me sami putto"ti aha. Ko tava
puttenattho, jivamana puttam labhissamati. Sa "atisahasiko vatayam puriso"ti
vatva "gaccha tvam, naham tadisena saddhim gamissami"ti aha. So "anupadharetva
me bhadde katam, khametam mayhan"ti vatva puttam adaya gato. 2-
     Te tam kantaram samatikkamitva sayam ekam gopalakakulam sampapunimsu. Tamdivasanca
gopalakakulavasino 3- nirudakapayasam pacimsu. Te te disva "ime ativiya chataka"ti
payasassa mahabhajanam puretva ullunkapuram 4- sappim asincitva adamsu. Tesu tam
payasam bhunjantesu sa itthi pamaneneva bhunji, puriso pana pamanatikkantam
bhunjitva jirapetum asakkonto rattibhagasamanantare kalamakasi. So kalam karonto
tesu salayabhavena gopalakanam gehe sunakhiya kucchismim patisandhim ganhi. Sunakhi
nacirasseva vijata. Gopalako tam kukkuram sassirikam disva pindena palobhetva
attani uppannasineham gahetva saddhimeva vicarati. 5-
     Athekadivasam eko paccekabuddho bhikkhacaravelaya gopalakassa gharadvaram
sampatto. Sopi tam disva bhikkham datva attanam nissaya vasanatthaya patinnam
ganhi. Paccekabuddho gopalakakulassa aviduratthane ekasmim vanasande vasam upagato.
@Footnote: 1 cha.Ma. anuttinneyeva, i. anitthinne  2 cha. adayagato  3 ka. gokulavasino
@4 cha.Ma. ulunka..., i. ulanka...  5 cha.Ma.,i. carati
Gopalako tassa santikam gacchanto tam kukkuram gahetva gacchati, antaramagge ca
valamigatthane valamiganam palayanattham rukkhe va pasane va paharam deti, sopi
kukkuro tassa karanavidhanam vavatthapesi. 1- Athekadivasam gopalako 2- paccekabuddhassa
santike nisiditva "bhante amhakam sabbakalam agamanam nama na hoti. Ayam
pana kukkuro cheko, imassa agatasannaya amhakam gehadvaram agaccheyyatha"ti
aha. So ekadivasam "paccekabuddham ganhitva ehi"ti kukkuram pesesi. So 3-
kukkuro tassa vacanam sutva bhikkhacaravelayam gantva paccekabuddhassa padamule urena
nipajji. Paccekabuddho "ayam mama santikam agato"ti natva pattacivaram adaya
maggam patipajji. So tassa vimamsanatthaya nikkhamitva 4- annam maggam ganhi, kukkuro
purato thatva gopalakamaggam 5- patipannakale apasakki. Yasmim ca 6- thane valamiganam
palayanattham gopalako rukkham  va pasanam va pahari, tam tam thanam patva kukkuro
mahaviravam viravi. Tassa saddena valamiga palayanti. Paccekabuddhopi katabhattakiccavelaya
mahantam siniddham pindam tassa deti. Sopi pindalobhena paccekabuddhe uttaritaram
sineham karoti.
     Gopalako temasam vutthassa paccekabuddhassa 7- ticivarapahonakam satakam katva 8-
"bhante sace vo ruccati, idheva vasatha, no ce ruccati, yathasukham gacchatha"ti aha.
Paccekabuddho gamanakaram dasseti. So gopalako paccekabuddham anugantva nivattati.
Kukkuro paccekabuddhassa annattha gamanabhavam natva sinehena 9- uppannabalavasoko
hadayaphalanam patva kalam katva tavatimsapure nibbatti. Athassa paccekabuddhena
saddhim gamanakale uccasaddam katva valamiganam palayitabhavena devatahi saddhim
kathentassa saddo sakaladevakulam 10- chadetva atthasi. So teneva namadheyyam labhitva
ghosakadevaputto nama jato. Athassa tasmim sampattim anubhavantassa manussapathe
@Footnote: 1 cha.Ma. vavatthapeti 2 cha.Ma.,i. so gopalako  3 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati
@4 cha.,i. ukkamitva  5 Si. gokulamaggam  6 cha.Ma. yasmim ca yasmim ca, i. yasmim
@yasmim ca  7 i. vutthapaccekabuddhassa  8 cha.Ma.,i. datva  9 cha.Ma.,i. atisinehena
@10 cha.Ma.,i. sakaladevapuram
Kosambinagare udeno nama raja rajjam patipajji. Tassa vatthu 1- majjhimapannasake
bodhirajakumarasuttavannanayam 2- vuttanayeneva veditabbam.
     Tasmim pana rajjam karayamane ghosakadevaputto cavitva kosambiyam ekissa
rupupajiviniya kucchismim patisandhim ganhi. Sa dasamasaccayena vijayitva puttabhavam
natva sankarakute chaddapesi. Tasmim khane kosambikasetthino kammantiko patova
setthigharam gacchanto "kim nu kho imam kakehi samparikinnan"ti gantva darakam
disva "punnava esa darako bhavissati"ti ekassa purisassa hatthe geham pesetva 3-
setthigharam agamasi. Setthipi rajupatthanavelaya rajakulam gacchanto antaramagge
purohitam disva "ajja kim nakkhattan"ti pucchi. So tattheva thito ganetva "asukam
nama nakkhattam, ajja imina nakkhattena jatadarako imasmim nagare setthitthanam
labhissati"ti aha. So tassa katham sutva vegena gharam pesesi "imassa purohitassa
dvekatha nama natthi, gharani ca me garugabbha, janatha tava nam vijata
va no va"ti. Te  gantva janitva "ayya na tava vijayati"ti 4- ahamsu.
Tenahi gacchatha, imasmim nagare ajja jatadarakam pariyesathati. Te pariyesanta
tassa setthino kammantikassa gehe tam darakam disva setthino arocayimsu. Tenahi
gacchatha bhane, 5- tam kammantikam pakkosathati. Te tam pakkosimsu. Atha nam setthi
"gehe kira te darako atthi"ti pucchi. Ama ayyati. Tam darakam amhakam
dehiti. Na demi ayyati. Handa sahassam ganhitva dehiti. So "ayam jiveyya
va mareyya va, dujjanamidan"ti sahassam ganhitva adasi.
     Tato setthi cintesi "sace me bhariya dhitaram vijayissati, imameva puttam
karissami. Sace puttam vijayissati, maressami"ti. 6- Cintetva gehe posesi.
Athassa bhariya katipahaccayena puttam vijayi. 7- Tato setthi "evam tam gavo madditva
@Footnote: 1 ka. vatthum  2 pa.su. 3/298 (sya)  3 ka. pesitva  4 Ma. vijatiti,
@cha.,i. vijatati  5 i. tenahi bhane  6 i. ghatessamiti  7 i. sa puttam vijayi
Maressanti"ti cintetva "imam darakam vajadvare nipajjapetha"ti aha. Tattha
nam nipajjapesum. Atha nam yuthapati usabho pathamam nikkhamanto disva "evam tam
anne na maddissanti"ti catunnam padanam antare katva atthasi. Atha nam
gopalaka disva "mahapunno eso darako, 1- yassa tiracchanagatapi gunam jananti,
patijaggissami 2- nan"ti attano geham nayimsu.
     Sopi setthi tassa amatabhavam avajjento 3- "gopalakehi nito"ti sutva
puna sahassam datva anapetva amakasusane chaddapesi. Tasmim ca kale
setthissa ghare ajapalako susanam nissaya ajika hareti. 4- Atheka dhenu ajika
darakassa punnena magga okkamma gantva darakassa khiram datva gata. Tato
nivattamanapi tattheva gantva khiramadasi. Ajapalako cintesi "ayam ajika patopi
imasma thana okkamitva gata, kim nu kho etan"ti gantva olokento
tam darakam natva 5- "mahapunno esa darako, tiracchanagatapissa gunam jananti,
patijaggissami nan"ti ganhitva geham gato.
     Punapi 6- setthi "mato nu kho darako, no mato"ti olokapento ajapalakena
gahitabhavam natva sahassam datva anapetva "sve imam nagaram eko satthavahaputto
pavisissati, imam darakam netva cakkamagge thapetha, evam tam sakatacakkam chindantam
gamissati"ti aha. Tam tattha nikkhittam satthavahaputtassa purimasakate gona disva
cattaro pade thambhe viya otaretva atthamsu. Satthavaho "kim nu kho etan"ti
tesam thitakaranam olokento 7- darakam disva "mahapunno darako, patijaggitum
vattati"ti gahetva agamasi.
     Setthipi tassa cakkapathe matabhavam va amatabhavam va olokapento satthavahena
gahitabhavam natva tassapi sahassam datva 8- nagarato aviduratthane papate patapesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. darako bhavissati 2 cha.Ma.,i. patijaggissama  3 cha.Ma. anuvijjanto,
@i. anuvajjanto  4 Si.,i.,cha.Ma. careti  5 cha.Ma.,i. disva  6 cha.,i. punadivase
@7 ka. natva  8 cha.Ma.,i. datva anapetva
So tattha papatanto nalakaranam kammakaranatthane nalakarasalaya 1- patito. Sa
tassa punnanubhavena satavihatakappasapicusamphassasadisa ahosi. Atha nam nalakarajetthako
"punnava esa darako, patijaggitum vattati"ti ganhitva geham gato. Setthi
darakassa papatato patitatthane matabhavam va amatabhavam va pariyesapento
nalakarajetthakena gahitabhavam natva tassapi sahassam datva anapesi.
     Aparabhage setthissa sakaputtopi sopi ubho vayappatta ahesum. Setthi puna
ghosakadarakassa 2- maranupayam 3- cintento attano kumbhakarassa geham gantva "ambho
mayham gehe evarupo eko avajatadarako atthi, tam darakam yankinci katva
maretum vattatiti rahassena 4- aha. So ubhopi kanne pidahitva "evarupam nama
bhariyam katham kathetum na vattati"ti aha. Tato setthi "ayam mudha na karissati"ti
cintetva "handa bho sahassam ganhitva etam kammam nipphadehi"ti aha. Lanco 5-
nama abhinnam bhindati, tasma so sahassam labhitva sampaticchitva "aham ayya
asukadivase 6- nama avapam 7- alimpessami, tada tam darakam asukadivase asukavelaya
nama pesehi"ti aha. Setthipi kho tassa vacanam sampaticchitva tato patthaya
divase ganento kumbhakarena vuttadivasassa sampattabhavam natva ghosakakumaram
pakkosapetva "amhakam tata asukadivase nama bahuhi bhajanehi attho, tvam
amhakam kumbhakarassa santikam gantva `pitara kira me tumhakam ekam kathitam
atthi, tam ajja nipphadehi'ti vada"ti. 8- So "sadhu"ti tassa vacanam sampaticchitva
nikkhami.
     Atha nam antaramagge setthissa sakaputto gulakilikam 9- kilanto disva vegena
gantva "aham bhatika darakehi saddhim kilanto ettakam nama jito, tam ne 10-
@Footnote: 1 Si.,i. nalakarasalayam, cha.Ma. ekasalaya 2 Ma. punassa darakassa
@3 cha.Ma.,i. maranupayam  4 cha.Ma. vattati rahassenati  5 Si.,cha.Ma. lancam
@6 i. asukadivasam  7 Ma. amam. evamuparipi  8 cha.Ma. vadehiti aha, i. vada
@9 Si.,i.,cha.Ma. gulakilam  10 cha.Ma.,i. tam me
Patijinitva dehi"ti aha. So "mayham idani okaso natthi, pita mam
accayikakammena kumbhakarassa santikam pahini"ti aha. Itaro "aham bhatika 1- tattha
gamissami, tvam manussehi 2- saddhim kilitva mayham lakkham paccaharitva dehi"ti
aha. "tenahi gaccha"ti attano kathitasasanam tassa kathetva darakehi saddhim kili. Sopi
kumaro kumbhakarassa santikam gantva tam sasanam arocesi. So "sadhu tata
nipphadessami"ti tam kumaram gabbham pavesetva 3- tikhinaya vasiya khandakhandikam
chinditva 4- catiyam pakkhipitva catimukham pidahitva bhajanantare thapetva avapam
alimpesi. Ghosakakumaro bahum 5- jinitva kanitthassa agamanam olokento nisidi.
So tam cirayamanam natva "kim nu kho bhavissati"ti 6- kumbhakaragehasabhagam 7- gantva
katthaci adisva "geham gato bhavissati"ti nivattitva geham agamasi.
     Setthi nam duratova agacchantam disva "kim nu kho karanam bhavissati, maya
esa maranatthaya kumbhakarasantikam pahito, so idani puna idheva agacchati"ti
agacchantamyeva nam "kim tata kumbhakarassa santikam na gatosi"ti aha. Ama
tata na gatomhiti. Kasma tatati. So attano nivattakarananca kanitthabhatikassa
gatakarananca 8- setthissa kathesi. 9- Setthi tassa vacanam sutva sutakalato 10- patthaya
mahapathaviya ajjhotthato viya hutva  "kim nametam tvam 11- vadasi"ti vibbhantacitto
12- vegena kumbhakarassa santikam gantva annesam santike akathaniyabhavena "pekkha
bho, pekkha bho"ti aha. Kim pekkhapesi tvam, nitthitam etam kammanti. So tatova
patinivattitva geham agamasi. Tato patthaya cassa cetasikarogo uppajji.
     So tasmim kale tena saddhim asambhunjitva 13- "yena kenaci upayena mama
puttassa sattameva 14- passitum vattati"ti ekam pannam likhitva ghosakakumaram
pakkosapetva 15-
@Footnote: 1 i. bhatiya  2 cha.Ma.,i. imehi 3 Ma. gabbhe thapetva 4 Si.,i. khandakhandiyam
@katva  5 cha.Ma. bahu  6 cha.Ma. cirayatiti  7 Ma. kumbhakarageham vegena 8 i. tattha
@gatakarananca  9 cha.Ma. tattha gatakarananca arocesi  10 cha.Ma.,i. tassa vacanassa sutakalato
@11 i. saccam  12 cha.Ma. vipphandacitto, i. utarastacitto  13 cha.Ma. abhunjitva
@(asam bhinditva), i. abhunjitva  14 Si. sattuno anatthameva, cha.Ma. sattuno
@antarameva  15 cha.Ma.,i. pakkositva
"tvam imam pannam adaya asukagame nama amhakam kammantiko atthi, tassa santikam
gantva 1- imam pannam datva 1- `imasmim kira panne sasanam sigham karohi'ti vada.
Antaramagge amhakam sahayako gamikasetthi 2- nama eko setthi atthi, tassa gharam
gantva bhattam bhunjitva gaccheyyasi"ti ca mukhasasanam 3- adasi. So setthim
vanditva pannam gahetva nikkhanto antaramagge gamikasetthissa 4- vasanatthanam
gantva tassa geham pucchitva tam bahidvarakotthake nisiditva massuparikammam
karentam 5- vanditva atthasi. "kuto agacchasi tata"ti ca vutte
"kosambikasetthino puttomahi tata"ti aha. So "amhakam sahayasetthino putto"ti
hatthatuttho ahosi.
     Tasmim ca khane tassa setthino dhituya eka dasi setthidhitu pupphani
aharitum gacchati. Atha nam setthi aha "tvam amma etam kammam thapetva ghosakakumarassa
pade dhovitva sayanam attharitva dehi"ti. Sa tatha katva apanam gantva setthidhitu
pupphani ahari. Setthidhita tam disva "tvam ajja ciram bahi papancesi"ti
tassa kupita 6- "kinte ettakam kalam ettha katan"ti aha. "ma kathehi 7- ayye,
maya evarupo na ditthapubbo, tuyham kira pitu sahayasetthino putto eko,
na sakka tassa rupasampattim kathetum. Setthi mam pupphanam atthaya gacchantim `tassa
kumarassa pade dhovitva sayanam attharitva dehi'ti aha, tenaham bahi ciram
papancemi"ti. Sapikho set thidhita tassa kumarassa catutthe attabhave gharasamini
ahosi, tasma tassa vacanassa sutakalato patthaya neva attano thitabhavam, na
nisinnabhavam annasi. Sa tameva dasim gahetva tassa nipannatthanam gantva
tam niddayamanam oloketva dussante 8- pannam disva "kim nu kho etam pannan"ti
kumaram anutthapetvava pannam gahetva vacetva "ayam attano maranapannam
sayameva gahetva gacchati"ti 9- tam pannam phaletva tasmim appabuddheyeva "maya
@Footnote: 1-1 ka. ime patha na dissanti 2 cha.Ma. gamakasetthi, i. gamasetthi 3 Ma. sukhasasanam
@4 cha.Ma.,i. gamakasetthissa. evamuparipi  5 Si.,i. massukammam karontam,
@cha.Ma. karontam  6 cha.Ma. kujjhitva  7 cha.Ma.,i. kathesi  8 Si.,i. dasante
@9 cha.Ma. agacchatiti
Tava santikam putto pesito, sahayassa me gamikasetthissa vayappatta darika
atthi, tvam sigham amhakam anapavattitatthane uppadadhanam ganhitva sabbasatena
mama puttassa gamikasetthino dhitaram gahetva mangalam karohi. Mangale ca nitthite
`imina me vidhanena 1- katan'ti mayham sasanam pesehi. Aham tava idha kattabbam
janissami"ti pannam likhitva tameva lancanam 2- datva pathamam bandhaniyameneva dussante
bandhi.
     Sopi kho kumaro tamdivasam tattha vasitva punadivase setthim apucchitva
kammantikassa gamam gantva pannam adasi. Kammantiko pannam vacetva gamike
sannipatetva "tumhe ca mama 3- na ganetha, mama sami attano jetthakaputtassa
sabbasatena darikam anetuti 4- mayham santikam pesesi, vegena imasmim thane uppadam
sampindetha"ti sabbam mangalasakkaram sajjetva gamikasetthissa sasanam pesetva
sampaticchapetva sabbasatena mangalakiriyam nitthapetva kosambikasetthissa pannam
pahini "maya tumhehi pahitapanne sasanam sutva idanca idanca katan"ti.
     Setthi tam sasanam sutva aggidaddho 5- viya "idani natthomhi"ti cintanavasena
lohitapakkhandikarogam patva "yena kenaci tam upayena pakkosapetva 6- mama santakassa
assamikam karissami"ti "mangalassa nitthitakalato patthaya kasma mayham putto bahi
hoti, sigham  agacchatu"ti sasanam pesesi. Sasanam sutva 7- kumare gantum araddhe 7-
setthidhita cintesi "ayam balo `mam 8- nissaya 9- ayam sampatti laddha'ti 9- na
janati, yankinci katva imassa gamanapatibahanupayam 10- katum vattati"ti. Tato nam aha
"kumara ma ativegena gacchahi, 11- kulagamam gacchantena nama attano parivaccham
katva gantum vattati"ti.
@Footnote: 1 Ma. vivahena  2 Si. lancham, cha.Ma.,i. lanchanam  3 cha.Ma.,i. tumheva mam
@4 cha.,i. anetum  5 ka. aggimhi daddho  6 cha.,i. pakkositva
@7-7 Si.,i. kumaro gantum araddho  8 Si.,i. kam  9-9 cha.Ma.,i. imam sampattim
@alatthanti  10 cha.Ma.,i. gamanapatibahanupayo 11 Si. ma ativegayi
     Kosambikasetthipi tassa cirayanabhavam natva puna sasanam pahini "kasma
me putto cirayati, aham lohitapakkhandikarogam patto, jivantameva mam agantva
datthum vattati"ti. Tasmim kale setthidhita tassa arocesi "na eso tava pita,
tvam pana `pita'ti sannam  karosi. Esa tava maranatthaya kammantikassa pannam pahini,
aham tam pannam apanetva annam sasanam likhitva tava etam sampattim uppadayim. Esa tam
`aputtam 1- karissami'ti pakkosati, etassa kalakiriyam agamehi"ti. Athassa 2-
dharamanena agantva tassa dubbalabhavam 2- sutva kosambinagaram agamasi. Setthidhitapi
tassa bahiyeva 3- sannam adasi "tvam pavisanto sakalagehe tava arakkham thapentova
pavisa"ti. Sayampi setthiputtena saddhimeva pavisitva ubho hatthe ukkhipitva
rodanti viya hutva andhakarakatthane nipannakassa setthissa santikam gantva
siseneva hadayam pahari. So dubbalataya teneva paharena kalamakasi.
     Kumaro pitu sarirakiccam katva "tumhe mahasetthissa mam sakaputtoti 4- vadatha"ti
padamulikanam lancam adasi. Tato sattame divase raja "setthitthanaraham ekam laddhum
vattati"ti "setthissa saputtanipputtabhavam janatha"ti pesesi. Setthipadamulika
ranno setthissa saputtabhavam kathayimsu. Raja "sadhu"ti sampaticchitva tassa
setthitthanam adasi. So ghosakasetthi nama jato. Atha nam bhariya aha "ayyaputta
tvampi avajato, mayampi duggatakule nibbatta. Pubbe katakusalavasena pana evarupam
sampattim labhimha, adhunapi kusalam karissama"ti. So "sadhu bhadde"ti sampaticchitva
devasikam sahassam vissajjetva danam patthapesi.
     Tasmim samaye tasam dvinnampi jananam khujjuttara 5- devalokato cavitva
ghosakasetthissa gehe dhatiya kucchismim patisandhim ganhi. Sa jatakale khujja
ahositi khujjuttaratvevassa namam akamsu. Samavatipi devalokato cavitva
bhaddavatiyaratthe 6-
@Footnote: 1 Ma. tava aputtattam  2-2 cha.Ma.,i. dharamanakasseva kalakatabhavam  3 Si. pageva
@4 Ma. puttoti  5 Si.,i. uttara  6 cha.Ma.,i. bhaddavatiyaratthe bhaddiyanagare
Bhaddavatiyasetthissa gehe patisandhim ganhi, samatissa namam akamsu. Aparabhage
tasmim nagare chatakabhayam uppajji, manussa chatakabhayabhita yena va tena va gacchanti.
Tada ayam bhaddavatiyasetthi bhariyaya saddhim manteti 1- "bhadde imassa 2- chatakabhayassa
anto na pannayati, kosambinagare amhakam sahayakassa ghosakasetthissa santikam
gacchama, na so amhe disva sampamajjissati"ti. Tassa kira so setthi aditthasahayako
ahosi, tasma evamaha. So sesadhanam nivattapetva bhariyanca dhitaranca ganhitva
kosambinagarassa maggam patipajji. Te tayopi antaramagge mahadukkham anubhavanta
anupubbena kosambim patva ekaya salaya nivasam akamsu.
     Ghosakasetthipi kho attano gharadvare kapanaddhikavanibbakayacakanam mahadanam
dapesi. Athayam bhaddavatiyasetthi cintesi "na sakka amhehi iminava kapanavesena
sahayakassa attanam dassetum, sarire pakatike jate sunivatthaparuta setthim
passissama"ti. Te ubhopi dhitaram ghosakasetthissa danaggam pahinimsu. Sa attano
bhattam aharanatthaya bhajanam gahetva danaggam gantva ekasmim okase lajjamanarupa
atthasi. Tam disva danakammiko cintesi "sesajana 3- sammukhatthane 4- kevatta
maccham vilopanta 5- viya mahasaddam katva ganhitva gacchanti, ayam pana darika
kuladhita bhavissati, upadhisampadapissa atthi"ti.
     Tato nam aha "tvam amma kasma sesajano viya ganhitva na gacchasi"ti.
Tata evarupam sambadhatthanam kinti katva pavisissamiti. 6- Amma kati pana jana
tumheti. Tayo jana tatati. So tayo bhattapinde adasi. Sa tam bhattam
matapitunam adasi, pita digharattam chatakajjhatto 7- atirekam bhunjitva kalamakasi.
Sa punadivase gantva dveyeva bhattapinde ganhi. Tamdivasam setthibhariya bhattena
ca kilantataya setthino ca maranasokena rattibhagasamanantare kalamakasi. Punadivase
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. mantesi  2 cha. imasmim  3 Ma. ime jana 4 cha.Ma.,i. sammukhasammukhatthane
@5 cha.,i. macchavilope  6 cha.Ma.,i. pavisamiti  7 cha.Ma. chatakatta, i. chatajjhatto
Setthidhita ekameva bhattapindam ganhi. Danakammiko tassa kiriyam upadharetva
"amma taya pathamadivase tayo pinda gahita, punadivase dve, ajja ekameva
ganhasi. Kim nu kho karanan"ti pucchi. Sa tam karanam kathesi. Kataragamavasino
pana amma tumheti. Sa tampi karanam nippadesato kathesi. "amma evam sante
tvam amhakam setthidhita 1- nama ahosi, mayhanca anna darika natthi, tvam
ito patthaya mama dhita amma"ti tam dhitaram katva ganhi.
     Sa utthaya samutthaya danagge mahasaddam sutva "kasma ayam tata
uccasaddamahasaddo"ti aha. Amma mahajanassa antare nama appasaddam katum
na sakkati. Ahamettha upayam janami tatati. Kim katum vattati ammati. Samanta
vatim katva dve dvarani yojetva anto bhajanani thapapetva ekena dvarena
pavisitva bhattam ganhitva ekena dvarena nikkhamanam karotha tatati. So 2- sadhu
ammati, punadivasato patthaya tatha karesi. Tato patthaya danaggam vupasamanam 3-
viya sannisinnasaddam ahosi.
     Tato ghosakasetthi pubbe danaggasmim uccasaddam mahasaddam sutva tada
tam asunanto danakammikam pakkosapetva pucchi "tvam ajja dapesi"ti. 4- Dinnam
ayyati. Atha kasma pubbe viya danagge saddo na suyyatiti. Amma ayya
eka me dhita atthi, aham taya kathitaupaye thatva danaggam nissaddamakasinti.
Tava dhita nama natthi, kuto te dhita laddhati. So vancetum asakkuneyyabhavena
setthissa sabbam dhitu agamanavidhanam kathesi. Kasma pana bho tvam evarupam bhariyam
kammam akasi, tvam ettakam addhanam mama dhitaram attano santike vasamanam narocesi,
vegena tam amhakam gehe 5- anapehiti. So tassa vacanam sutva akamato 6-
anapesi. Tato patthaya setthi tam dhitutthane thapetva "dhitu sakkaram  karomi"ti
attano
@Footnote: 1 Ma. dhita  2 cha.Ma. ayam patho na dissati  3 Si.,i. pakkadhupanam, Ma. dhupasaram,
@cha. padumassaram  4 cha.Ma.,i. ajja danam na dapesiti  5 cha.Ma.,i. geham
@6 cha.Ma.,i. akamako
Samanajatikehi kulehi dhitu samanajativassani 1- panca kumarikasatani tassa
parivaramakasi.
     Athekadivasam udeno raja nagaram 2- anusancaranto tam samavatim 3- tahi kumarihi
parivaritam kilamanam disva "kassayam darika"ti pucchitva "ghosakasetthissa dhita"ti
sutva assamikabhavam 4- pucchi. Tato assamikabhave kathite "gacchatha setthino kathetha
`tumhakam dhitaram raja icchati"ti. Tam sutva setthi "amhakam anna darika
natthi, ekadhitikam sappativasena 5- datum na sakkoma"ti. Raja tam katham sutva
setthinca bhariyanca 6- bahi katva sakalageham lanchapesi. Samavati  bahi kilitva
agacchanti matapitaro bahi nisinnake disva "ammatata kasma idha nisidatha"ti 7-
aha. Te tam karanam kathayimsu. Ammatata kasma tumhe imam pativacanam rajanam
na vadetha 8- "mama dhita sappativasena vasanti ekika vasitum na sakkhissati, sacassa
parivara pancasata kumariyo vasapetha, evam vasati"ti. 9- Idanipi evam kathapetha
tatati. "sadhu amma mayam tava cittam na janimha"ti aha. 10- Te tatha kathayimsu.
Raja uttaritaram pasiditva "sahassampi hotu, sabba anetha"ti aha. Atha nam
bhaddakena nakkhattamuhuttakena pancamatugamasataparivaram rajagaham nayimsu. Raja ta
pancasatapi tassayeva parivaram katva abhisekam katva 11- ekasmim pasade vasapesi.
     Tena ca samayena 12- kosambiyam ghosakasetthi kukkutasetthi pavarikasetthiti
setthinova 13- tayo jana annamannam sahayaka honti. Te tayopi jana pancasate tapase
patijagganti. Tapasapi cattaro mase tesam santike vasitva attha mase himavante
vasanti. Athekadivasam te tapasa himavantato agacchanta mahakantare pipasita 14-
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. samanavayani 2 cha.Ma. nagare  3 Si. samavatim
@4 cha.ma,i. sassamikaassamikabhavam  5 cha.Ma.,i. sapattivase
@6 cha.ma,i. setthibhariyanca 7 cha.Ma. nisinnatthati 8 Si.,i. pativacanam na janittha,
@cha.Ma. pativacanam na janatha  9 cha.Ma.,i. vasissatiti  10 cha.Ma. vatva  11 Si.,i. datva
@setthidhitaram,  cha.Ma. katva visum  12 i. tena  samayena  13 i. setthino ca, cha.Ma. ayam
@patho na dissati 14 cha.Ma.,i. tasita
Kilanta ekam mahantam vattarukkham gantva 1- tattha adhivatthaya devataya santika
sangaham paccasimsanta nisidimsu. Devata sabbalankaravibhusitam hattham pasaretva tesam
paniyapanakadini datva kilamatham pativanodesi. Te taya anubhavena vimhita pucchimsu "kim
nu kho devate kammam  katva taya ayam sampatti laddha"ti. Devata aha:- loke buddho
nama bhagava uppanno, so etarahi savatthiyam viharati. Anathapindiko gahapati tam
upatthahati. So uposathadivase 2- attano bhattavettanameva 3- datva uposatham karapeti.
4- Athaham ekadivasam majjhantike patarasatthaya upagato. 5- Kanci bhatikammam 6-
karontam adisva 7- "ajja manussa kasma kammam na karonti"ti pucchim. Tassa me
tamattham 8- arocesum. Athaham etadavocam "idani upaddhadivaso gato, sakka nu kho
upaddhauposatham 9- katun"ti. Tato setthissa pativedetva "sakka katun"ti
ahamsu. 10- Svaham upaddhadivasam uposatham samadiyitva tadaheva kalam katva imam
sampattim patilabhinti.
     Atha te tapasa "buddho kira uppanno"ti sanjatapitipamojja tato
savatthim gantukama hutvapi "bahupakara no upatthakasetthino, tesampi imamattham
arocessama"ti kosambim gantva setthihi katasakkarabahumana "tadaheva mayam
gacchama"ti ahamsu. "kim bhante turitattha, nanu tumhe pubbe cattaro panca
mase vasitva gacchatha"ti vutta tampavuttim arocesum. "tenahi bhante sabbe 11-
gacchama"ti ca vutte "gacchama mayam, tumhe sanikam agacchatha"ti savatthim gantva
bhagavato santike pabbajitva arahattam papunimsu.
     Tepi setthino paccha 12- pancasatasakataparivara 13- savatthim gantva jetavanato
aviduratthane khandhavaram bandhitva satthu santikam gantva pancapatitthitena
vanditva
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. vatarukkham patva 2 cha.Ma.,i. uposathadivasesu
@3 cha.Ma.,i. bhatakanam pakatibhattavetanameva  4 cha.Ma.,i. karapesi   5 cha.Ma.,i. agato
@6 cha.Ma.,i. bhatakam kammam  7 i. akarontam disva  8 cha.Ma. etamattham  9 Ma. uposatham
@10 Si.,i. sakka karotuti ahamsu, cha.Ma. aha   11 cha. saheva
@12 i. ayam saddo na dissati      13 cha.Ma. pancasatapancasata.....
Ekamantam nisidimsu. Sattha tesam cariyavasena dhammam desesi. Desanapariyosane tayopi
sotapattiphale patitthaya svatanaya nimantetva punadivase buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa mahadanam datva teneva niyamena ajjatanaya 1- nimantetva addhamasam
khandhavarabhattam nama datva sattharam attano nagaram agamanatthaya yacimsu. 2- Sattha
sunnagare tathagatanam abhiratabhavam kathesi. 2- Te "annatam bhante"ti vatva tumhe
amhehi pahitasasanena agaccheyyatha"ti vatva sattharam vanditva tikkhattum padakkhinam
katva attano nagarameva gantva 3- tayopi jana sake sake uyyane vihare
karapesum. Ghosakasetthina karito ghositaramo nama jato, kukkutasetthina
karito kukkutaramo nama jato, pavarikasetthina karitam pavarikambavanam nama
jatam. Te vihare karapetva satthu dutam pahinimsu "sattha amhakam sangaham
katum imam nagaram agacchatu"ti. Sattha "kosambim gamissami"ti mahabhikkhusamghaparivaro
carikam nikkhanto 4- antaramagge magandiyabrahmanassa arahattupanissayam disva
gamanam vicchinditva kururatthe kammasadhammam nama nigamam agamasi.
     Tasmim samaye magandiyo sabbarattim bahigame aggim juhitva patova antogamam
pavisati. Satthapi punadivase antogamam pindaya pavisanto patipathe magandiyabrahmanassa
attanam dassesi. So dasabalam disva cintesi  "aham ettakam kalam mama dhitu
rupasampattiya sadisam darakam pariyesanto carami, rupasampattiya ca satipi evarupam
gahitapabbajjameva patthemi. 5- "ayam kho pana pabbajito abhirupo dassaniyo mama dhituyeva
anucchaviko"ti vegena geham agamasi. Tassa kira brahmanassa pubbe eko pabbajitavamso
atthi, tenassa pabbajitameva disva cittam namati. So brahmanim amantesi "bhadde 6-
evarupam pabbajjam patthesim, 6- maya kho pana evarupo pabbajito nama na ditthapubbo
suvannavanno brahmavanno mama dhituyeva anucchaviko, sigham
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ajjatanaya svatanayati  2-2 cha.Ma. sattha sunnagare tathagata abhiramantiti
@kathesi  3 cha.Ma. agantva  4 cha.Ma. nikkhamanto  5 cha.Ma. patthesim 6-6 cha. ime patha na
@dissanti
Me dhitaram alankarohi"ti. Brahmaniya dhitaram alankarontiyava sattha attano
ditthatthane 1- padacetiyani dassetva antonagaram pavisi.
     Atha brahmano brahmaniya saddhim dhitaram gahetva tam thanam agacchanto
gamam 2- pavitthakale agatatta ito cito ca olokento dasabalam adisva brahmanim
paribhasati "tava karanabhaddakam nama natthi, tayi papancam karontiyava so pabbajito
nikkhamitva gato"ti. Brahmana gato tava hotu, kataradisabhagena gatoti. Imina
disabhagenati satthu gatatthanam olokentova padacetiyani disva "bhadde imani
tassa purisassa padani, ito gato bhavissati"ti aha. Atha brahmani satthu
padacetiyam disva cintesi "balo vatayam brahmano attano bhaddamattassapi 3-
attham na janati"ti tena saddhim parihasam karonti aha "yava thane vasi 4-
brahmana, evarupassa nama purisassa dhitaram dassamiti vadasi. 5- Ragena hi rattassa
dosena dutthassa mohena mulhassa purisassa padannama evarupam na hoti. Loke
pana vivatacchadasabbannubuddhassa 6- etam padam passa brahmana:-
                      "rattassa hi ukkutikam padam bhave
                       dutthassa hoti avakaddhitam padam
                       mulhassa hoti sahasanupilitam
                       vivatacchadassa idamidisam padan"ti.
     So brahmaniya ettakam kathentiya vacanam asutva "tvam nama candamukhara"ti 7-
aha. Tesam dvinnampi annamannam vivadam 8- karontanamyeva sattha pindaya caritva
saddhim bhikkhusamghena katabhattakicco brahmanassa dassanupacareneva nikkhami. Brahmano
sattharam duratova agacchantam disva brahmanim apasadetva "ayam so puriso"ti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. thitatthane  2 cha.Ma.,i. antogamam  3 cha.Ma. ganthamattassapi,
@i. ganthamantassapi  4 cha.Ma. yava balo casi, i. yava balo asi  5 Si. carasi
@6 Si.,i. vivattacchadassa sabbannubuddhassa  7 Si. mukharati  8 Si.,i. vadapativadam
Hatthapahattho dasabalassa purato thatva "bho pabbajita aham patova patthaya tam
pariyesanto carami, imasmim jambudipe mama dhituya samanarupa itthi nama natthi,
purisopi taya saddhim samanarupo nama natthi, mama dhitaram tuyham posanatthaya
dammi, ganhahi nan"ti aha. Atha nam sattha "aham brahmana kamasaggavasiyo 1-
uttamarupadhara nanavannam katham kathentiyo mama palobhanatthameva 2- agantva santike
thita devadhitapi na icchim, kimangam pana imam ganhissami"ti vatva imam
gathamaha:-
               "disvana tanham aratinca ragam 3-
                nahosi chando api methunasmim
                kimevidam muttakarisapunnam
                padapi nam samphusitum na icche"ti. 4-
     Magandiya cintesi "anatthikena nama `alan'ti vuttamyeva vattati. Ayam pana
mama sariram muttakarisapunnam nama katva `padapi nam samphusitum na icche'ti avoca,
ekam issariyatthanam labhanti satthumeva 5- passissami"ti aghatam bandhi. Sattha tam
amanasikatva cariyavasena brahmanassa dhammadesanam arabhi. Desanapariyosane ubhopi
jayapatika 6- anagamiphale patitthaya "idani amhakam gharavasena attho natthi"ti dhitaram
magandiyam 7- culapitaram sampaticchapetva ubhopi pabbajitva arahattam papunimsu.
Atha raja udeno culamagandiyena saddhim voharam katva magandiyadarikam
rajanubhavena geham anetva abhisekam katva tassa pancamatugamasataparivaraya
vasanattham 8- visum pasadam adasi.
@Footnote: 1 Ma. kamasamsaggavasino, cha.,i. kamaggavasiniyo  2 Ma. posanatthameva  3 cha.Ma. aratim
@raganca, i. aratim raganca  4 khu.su. 25/842/498  5 Si.,i. antamevassa,
@cha.Ma. antaramevassa  6 cha.Ma.,i. jayampatika
@7 Si.,i. magandiYu.... sabbattha. evamuparipi 8 Si.,i. vasanatthaya, cha.Ma. vasanatthanam
     Satthapi kho anupubbena carikam caranto 1- kosambinagaram sampapuni. Setthino
satthu agamanam sutva paccuggamanam katva pancapatitthitena vanditva ekamantam
nisinna bhagavantam etadavocum "ime bhante tayo vihara tumhe uddissa kata,
patigganhatha bhante vihare catuddisassa samghassa sangahatthaya"ti. Patiggahesi
bhagava vihare. Tepi setthino sattharam svatanaya nimantetva abhivadetva
gharam agamamsu.
     Magandiyapi kho satthu agatabhavam sutva chinnabhinnake dhutte pakkosapetva
tesam lancam datva "tumhe samanam gotamam imina imina ca niyamena akkosatha"ti
vatva uyyojesi. Te satthu antogamam pavisanavelaya saparivaram sattharam nanavidhehi
akkosehi akkosimsu. Ayasma anando sattharam aha "bhante evarupe
akkosanatthane na vasissama, annam nagaram gacchama"ti. Sattha "ananda tathagata
nama atthahi lokadhammehi na kampanti, ayampi saddo sattaham natikkamissati,
akkosakanamyeva upari patissati, tvam ma vitakkayi"ti. 2- Te hi 3- tayo
nagarasetthino mahasakkarena bhagavantam pavesetva mahadanam adamsu. Tesam aparaparam danam
dadantanamyeva maso atikkami, atha nesam etadahosi  "buddha nama sabbalokam anukampamana
uppajjanti, annesampi okasam dassama"ti. Te 4- kosambinagaravasinopi janassa
okasam akamsu. Tato patthaya nagara 5- vithisabhagena ganasabhagena mahadanam denti.
     Athekadivasam sattha bhikkhusamghaparivuto malakarajetthakassa gehe nisidi. Tasmim
khane samavatiya upatthayika khujjuttara attha kahapane adaya malatthaya
tam geham agamasi. Malakarajetthako tam disva "amma uttare ajja tuyham pupphani
datum khano natthi, aham buddhappamukham bhikkhusamgham parivisissami. 6- Tvampi parivesanaya
sahayika hohi, evam ito paresam veyyavaccakaranato muccissasi"ti 7- aha. Tato
@Footnote: 1 cha.Ma. caramano  2 cha.Ma.,i. vitakkayitthati  3 cha.Ma.,i. tepi
@4 cha.Ma. tato te, i. tato  5 cha.Ma. nagarapi 6 cha.Ma.,i. parivisami
@7 cha.Ma. muccissatiti
Khujjuttara attana laddham bhojanam bhunjitva buddhanam bhattagge veyyavaccam akasi.
Sa satthara upanisinnakathavasena kathitam dhammam sabbameva ugganhi. Anumodanam
pana sutva sotapattiphale patitthasi.
     Sa annesu divasesu cattarova kahapane datva pupphani gahetva gacchati,
tasmim pana divase ditthasaccabhavena parasantake cittam anuppadetva sabbeva
attha kahapane datva pacchim puretva pupphani adaya samavatiya santikam
agamasi. Atha nam sa pucchi "amma uttare tvam annesu divasesu na bahuni
pupphani aharasi, ajja pana bahukani, kinno raja uttaritaram pasanno"ti.
Sa musavadena 1- abhabbataya atite attana katam aniguhitva sabbam kathesi. "atha
kasma ajja bahuni 2- aharasi"ti vutta ca 3- evamaha "aham ajja dasabalassa dhammam
sutva amatam sacchakasim, tasma tumhe na vancemi"ti. Tam sutva "amma uttare
taya laddham amatadhammam amhakampi dehi"ti sabbava hattham pasarayimsu. Ayye evam
datum na sakka, aham pana satthara kathitaniyamena tumhakam dhammam desissami, 4-
tumhe attano sotamhi patitam 5- dhammam labhissathati. Tenahi amma uttare kathehiti.
"evam kathetum na sakka, mayham uccam asanam pannapetva tumhe nicasanesu
nisidatha"ti aha. Ta pancasatapi itthiyo khujjuttaraya uccasanam datva sayam
nicasanam 6- gahetva nisidimsu. Khujjuttarapi sekkhapatisambhidasu thatva tasam dhammam
desesi. Desanapariyosane samavatim jetthikam katva sabbava 7- sotapattiphale
patitthahimsu. Tato patthaya khujjuttaram veyyavaccakaranato apanetva "tvam satthu
dhammakatham sutva aharitva amhe savehi"ti ahamsu. Khujjuttarapi tato patthaya tatha
akasi.
     Kasma panesa dasi hutva nibbattati? sa kira kassapadasabalassa sasane
Ekaya samaneriya attano veyyavaccam karesi. Tena kammena panca jatisatani
@Footnote: 1 cha.Ma. musavade  2 cha.Ma. bahuni pupphani  3 Si.,i. aharitthati ca vutta
@4 cha.Ma.,i. desessami  5 Si.,i.,cha.Ma. hetumhi sati tam  6 cha.Ma.,i. nicasanani
@7 i. sabbapi
Paresam dasiyeva hutva nibbatti. Kasma pana khujja ahositi? anuppanne kira
buddhe ayam baranasiranno gehe vasanti ekam rajakulupakam paccekabuddham khujjadhatukam
disva attana sahavasinam matugamanam purato parihasam karonti khujjakarena vicari.
Tasma khujja hutva nibbatti. Kim pana katva sa pannavanti 1- jatati? anuppanne
Buddhe ayam baranasiranno gehe nibbattitva vasanti attha paccekabuddhe rajagehato
unhapayasassa purite patte gahetva gacchante disva "ettha thapetva gacchatha
bhante"ti attha suvannakatake omuncitva adasi. Tassa kammassa nissandena
pannavanti hutva nibbatti.
     Athakho ta samavatiya parivara pancasata itthiyo patividdhasaccapi samana
ranno assaddhabhavena kalena kalam satthu santikam gantva buddhadassanam na
labhanti. Tasma dasabale antaravithim patipanne vatapanesu appahontesu 2- attano
attano gabbhesu chiddam katva tehi olokenti. 3- Athekadivasam magandiya attano
pasadatalato nikkhamitva cankamamana tasam vasanatthanam gantva gabbhachiddam disva
"kimidan"ti pucchitva 4- tahi tassa satthari baddhaghatatam ajanantihi "sattha
imam nagaram agato, mayam ettha thatva sattharam passama ceva pujema ca"ti vutte
"idanissa kattabbam janissami, imapi tassa upatthayika, imasampi kattabbam
janissami"ti cintetva gantva ranno arocesi 5- "maharaja samavatimissakanam
bahiddha patthana atthi, katipahavasaneva 6- te jivitam maressanti, samavati saparivara
tumhesu sineham va pemam va na karoti, samanam pana gotamam antaravithiya gacchantam
disva vatapanesu appahontesu tani khandetvapi okasam katva olokenti"ti
aha. Raja "na ta evarupam karissanti"ti na saddahi. Puna vuttepi na saddahiyeva.
Atha nam tikkhattum vuttepi asaddahantam "sace na  saddahasi, 7- tasam vasanatthanam
@Footnote: 1 Si.,i. sappanna  2 cha.Ma.i. nappahontesu  3 Si.,i. tani khanditvapi okasam
@katva olokenti  4 cha.Ma. pucchi  5 cha.Ma. ranna saddhim rahogatakale
@6 cha.Ma. katipaheneva 7 cha.Ma. sace me vacanam na saddahasi
Gantva upadharehi maharaja"ti aha. Raja gantva gabbhesu chiddam disva
"idam kin"ti pucchitva tasmim atthe arocite tasam akujjhitva kinci avatva
chiddani pidahapesi. Raja tato patthaya tasam pasade chiddakajalavatapanani 1-
karesi.
     Sa tena karanena rajanam kopetum asakkonti "deva etasam tumhesu
pemam atthi va natthi vati janissama, attha kukkute pesetva tumhakam atthaya
pacapetha"ti aha. Raja tassa vacanam sutva "ime pacitva pesetu"ti samavatiya
attha kukkute pahini. Sotapanna ariyasavika jivamane kukkute kim pacessati,
alanti vatva puna 2- hatthenapi phusitum na icchi. Magandiya "hotu maharaja,
eteyeva kukkute samanassa gotamassa pacanatthaya pesehi"ti. Raja tatha akasi.
Magandiya antaramaggeyeva te kukkute marapetva "ime kukkute pacapetva
samanassa gotamassa detu"ti pahini. Sa tathasannibhavena 3- dasabalanca uddissa
pahitabhavena pacitva dasabalassa pesesi. Magandiya "passa maharaja"ti vatva
ettakenapi rajanam kopetum nasakkhi.
     Ayam pana udeno tasu ekekissa vasanatthane satta satta divasani vasi.
Athayam magandiya ekam kanhasappapotakam venupabbe 4- pakkhipapetva attano
vasanatthane thapesi. Rannopi 5- yattha katthaci gacchantassa hatthikantavinam adayeva
gamanam acinnam, magandiya ranno attano santikam agamanakale tam sappapotakam
antovinayam pakkhipitva chiddam pidahapesi. Atha nam samavatiya santikam gamanakale
"maharaja samavati nama samanassa gotamassa pakkha, tumhe na ganeti, yankinci
katva tumhakam dosameva cinteti, appamatta hotha"ti aha. Raja samavatiya
vasanatthanampatto sattaham vitinametva 6- puna sattahe magandiyaya nivesanam
@Footnote: 1 cha.Ma. uddhacchiddakajala.... 2 cha.Ma.,i. pana  3 Ma. tathasajjitabhavena, cha.,i. tesam
@matabhavena  4 cha.Ma. velupabbe  5 cha.Ma.,i. ranno ca  6 cha.Ma.,i. vasanatthane sattaham
@vitinametva
Agamasi. Sa tasmim agacchanteyeva "kacci te maharaja samavati otaram na
gavesati"ti kathenti viya ranno hatthato vinam gahetva caletva "kim nu kho
maharaja ettha abbhantare vicarati"ti vatva sappassa nikkhamanokasam katva "abbhumme
anto sappo"ti vinam chaddetva palayi. Tasmim kale raja padittaveluvanam 1-
viya pakkhittalonam uddhanam viya ca rosena 2- tatatatayanto "vegena saparivaram samavatim
pakkosatha"ti aha. Rajapurisa gantva pakkosimsu.
     Sa ranno kuddhabhavam natva sesamatugamanam sannamadasi. "raja tumhe
ghatetukamo pakkosati, ajja divasam odissakena mettapharanena rajanam pharatha"ti
aha. Raja ta itthiyo pakkosapetva sabbava patipatiya thapetva 3- mahadhanum
adaya visapitam kandam 4- sannayhitva dhanum puretva 5- atthasi. Tasmim khane sabbava
ta samavatippamukha 6- itthiyo odhiso mettam pharimsu. Raja kanham neva khipitum 7-
na apanetum sakkoti, gattehi seda muccimsu, 8- sariram vedhati, mukhato khelo savati, 9-
gahetabbagahanam 10- na passati. Atha nam samavati "kim maharaja kilamasi"ti aha.
Ama devi kilamami, avassayo me hohiti. Sadhu maharaja kandam mahapathavimukham
karohiti. Raja tatha akasi. Sa "ranno hatthato kandam muccatu"ti adhitthasi.
Tasmim khane kandam mucci. Raja tamkhanamyeva udake nimujjitva agamma allakeso
allavattho samavatiya padesu patitva "khama devi mayham, bhedakanameva vacanena
anupadharetva etam katan"ti aha. Khamami devati. Sadhu devi, etam taya mayham
khamitam nama hoti. Raja ito patthaya tumhakam yatharuciya dasabalassa danam
detha, pacchabhattam viharam gantva dhammakatham sunatha, ajjato 11- patthaya pariharam
dammiti. Tenahi deva ajjato patthaya ekam bhikkhum yacitva anetha, yo no
dhammam vacessatiti. Raja satthu santikam gantva yacanto anandattheram yaci.
@Footnote: 1 Si.,i. adittam venuvanam  2 cha.Ma. dosena  3 Si.,i. thapapetva 4 Ma. visapitam
@sallam  5 Ma. pure katva  6 i. samavatipamukha  7 Si.,i. neva kandam pakkhipitum
@8 cha.,i. muccanti  9 cha.Ma.,i. patati 10 Si.,i. gahetabbagahanakam 11 cha. ajja vo
Tato patthaya ta pancasata itthiyo theram pakkosapetva sakkarasammanam katva
katabhattakiccassa therassa santike dhammam pariyapunanti.
     Ta ekadivasam therassa anumodanaya pasanna therassa panca uttarasangasatani
adamsu. Thero kira pubbe tunnavayakale 1- ekassa paccekabuddhassa ekaya suciya
saddhim hatthatalacolakkhandam 2- adasi. So suciya phalena imasmim attabhave mahapanno
ahosi, colakkhandassa phalena iminava niyamena pancasatakkhattum dussani patilabhi.
     Tato magandiya annam katabbam apassanti "uyyanam gacchama maharaja"ti
aha. Sadhu deviti ca ranno 3- sampaticchitabhavam natva culapitaram pakkosapetva
aha "amhakam uyyanam gamanakale 4- samavatiya vasanatthanam gantva samavatim
saparivaram anto karitva `ranno ana'ti vatva dvaram pidahitva palasena 5-
palivethetva gehe aggim detha"ti. Magandiyo tassa vacanam sutva tatha akasi.
Tasmim divase sabbapi ta itthiyo pubbe katassa upapilakakammassanubhavena samapattim
appitum 6- nasakkhimsu, ekappahareneva bhasmamutthi 7- viya jhayimsu. Tasam
arakkhapurisa ranno santikam gantva "deva idam nama karimsu"ti acikkhimsu.
     Raja "kena katan"ti pariyesanto magandiyaya karitabhavam natva tam
pakkosapetva "bhadde bhaddakam taya kammam katam maya kattabbam karontiya,
`utthaya samutthaya mayham vadhaya parisakkamana ghatita, pasannosmi, tuyham sampattim
dassamiti tava natake pakkosapehi"ti. Sa ranno katham sutva annatakepi
natake katva pakkosapesi. Raja sabbesam sannipatitabhavam natva rajangane
galappamanesu  avatesu nikhanitva upari thitani sisani bhindapento mahantehi
ayanangalehi kasapesi. 8- Magandiyampi khandakhandikam chindapetva puvapacanakatahe
bhajjapesi. 9-
@Footnote: 1 Ma. tunnavayakule  2 Si.,i.,cha.Ma. hatthatalamattam colakhandam  3 cha.,i. sadhu
@deviti. sa ranno  4 cha.Ma.,i. gatakale  5 cha.Ma. palalena 6 cha.Ma.,i. appetum
@7 cha.Ma.,i. bhusamutthi  8 Si. kasapetva  9 cha.Ma. pacapesi
     Kim pana samavatiya saparivaraya aggina jhayanakammanti. 1- Sa kira anuppanne
buddhe geheva pancamatugamasatehi saddhim gangaya kilitva bahititthe 2- thita site
jate aviduratthane paccekabuddhassa pannasalam disva anto asodhetvava bahi aggim
datva visibbesum. 3- Antopannasalaya paccekabuddho nirodhasamapattim samapajjitva
nisinno. Ta jalasu pacchinnasu paccekabuddham disva "kim amhehi katam, ayam
paccekabuddho ranno kulupako, imam disva raja amhakam kujjhissati, idani
nam sujjhapitam katum vattati"ti annanipi daruni pakkhipitva aggim adamsu. Puna
jalaya pacchinnaya paccekabuddho samapattito vutthaya tasam passantinamyeva civarani
pappotetva 4- vehasam uppatitva gato. Tena kammena niraye pacitva pakkavasesena
imam byasanam papunimsu. Catuparisamajjhe pana katha udapadi "bahussutava khujjuttara,
matugamattabhave thatva pancannam matugamasatanam dhammam kathetva sotapattiphale
patitthapesi. Samavatipi ranno 5- attano kuppitam 6- kandam mettapharanena pharitva
patibahi"ti. Tassapi mahajano gunam kathesi. Evametam vatthu samutthitam. Atha sattha
aparabhage jetavane nisinno tadeva karanam atthuppattim katva khujjuttaram bahussutanam,
samavatim mettaviharinam aggatthane thapesiti.
                         Uttaranandamatavatthu
     [262] Pancame jhayinanti jhanabhiratanam upasikanam uttara nandamata aggati
dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatta satthu dhammakatham
sunanti sattharam ekam upasikam jhanabhiratanam aggatthane thapentam disva
adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva imasmim buddhuppade rajagahanagare sumanasetthim nissaya vasantassa
punnasetthissa 7- nama bhariyaya kucchiyam patisandhim ganhi, uttaratissa namam
akamsu.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. jhapanakammanti  2 Si.,i. bahitire  3 Si.,i. visivesum
@4 cha.Ma. papphotetva, i. photetva  5 cha.Ma. ranna  6 cha.Ma.,i. appitam
@7 cha.,i. punnasihassa
     Athekasmim nakkhattamahadivase rajagahasetthi punnam pakkosapetva aha "tata
punna nakkhattam va. Uposatho va duggatassa kim karissati, evam santepi vadehi `kim
nakkhattapariccayam 1- gahetva nakkhattam kilissasi, balavagone ca phalanca nangalanca 2-
gahetva karissasi"ti. "mama bhariyaya saddhim mantetva janissami ayya"ti tam 3-
bhariyaya arocesi. "setthi nama ayyo issaro, tassa taya saddhim kathentassa
katha sobhati, tvam pana attano kasikammam ma vissajjesi"ti aha. So tassa
vacanam sutva kasikabhandam adaya kasitum gato.
     Tamdivasanca sariputtatthero nirodhasamapattito vutthaya "kassa ajja maya sangaham
katum vattati"ti avajjento imassa punnassa upanissayam disva bhikkhacaravelaya
pattacivaramadaya punnassa kasanatthanam gacchanto avidure attanam dassesi.
Punno theram disva kasim thapetva therassa santikam gantva pancapatitthitena
vandi. Thero tam oloketva udakasabhagam pucchi. Tassa etadahosi "ayyo mukham
dhovitukamo bhavissati"ti. Tato vegena gantva dantakattham aharitva kappiyam katva
therassa adasi. There dantakattham khadante pattena saddhim dhammakarakam 4- niharitva
udakassa puretva ahari. Thero mukham dhovitva bhikkhacaramaggam 5- patipajji. Punno
cintesi "thero na annesu divasesu imam maggam patipajjati, ajja pana mayham
sangahatthaya patipanno bhavissati. Aho vata me bhariya mamatthaya aharanakaaharam
therassa patte patitthapeyya"ti.
     Athassa sa bhariya "ajja nakkhattadivaso"ti patova attano labhanakaniyamena
khadaniyam bhojaniyam samvidhaya gahetva samikassa kasanatthanam agantva 6- antaramagge
theram disva cintesi "annesu divasesu mayham theram disva deyyadhammo na hoti,
@Footnote: 1 Ma. paribbayam, cha. nakkhattaparibbayam  2 Si. phalakam nangalanca  3 cha.Ma.,i. tam katham
@4 cha.Ma. dhammakaranam  5 Si.,i. bhikkhacaravelaya maggam  6 Ma. gantva, cha. agacchanti
Deyyadhamme santepi mama ayyam na passami, ajja pana dvinnampi sammukhibhavo
jato. Mama samikassa pana sampadetva aharissami, imam tava aharam therassa
dassami"ti tihi cetanahi sampayuttam katva tam bhojanam sariputtattherassa patte
patitthapetva "evamidha 1- duggatajivita muccami"ti aha. Theropi "tava ajjhasayo
puratu"ti tassanumodanam katva tato nivattitva viharam agamasi.
     Sapi puna attano geham gantva samikassa aharam sampadetva adaya
kasanatthanam gantva samikassa kujjhanabhavato bhita "sami ajja ekadivasam tava manam
sandharehi"ti aha. Kimkaranati. Aham ajja tava aharam aharanti antaramagge
theram disva tava bhagabhattam therassa patte patitthapetva puna geham gantva
aharam pacitva adaya agatamhiti. Manapam te bhadde katam, mayapi patova
therassa dantakatthanca mukhodakanca dinnam. Ajja amhakam samabhagam 2- sabbampi therassa
amhakam santakameva jatanti dvinnampi jananam ekasadisameva cittam ahosi. Atha
punno aharakiccam katva bhariyaya urumhi sisam katva muhuttam nipajji.
Athassa nidda okkami. So thokam niddayitva pabuddho kasitatthanam olokesi,
olokitolokitatthanam mahakosatakipupphehi sampunnam 3- viya ahosi. So bhariyam
aha "bhadde kim nametam ajja imam 4- kasitatthanam suvannam hutva khayati"ti. Ayya
ajja te sakaladivase kilantataya akkhini manne bhamantiti. Bhadde mayham asaddahanti sayam
olokehiti. Tasmim kale sa oloketva sabhavam ayya kathesi, evametam bhavissatiti.
     Punro utthaya ekavatim 5- gahetva nangalasise pahari, gulapindo viya nangalasise
allayitva 6- atthasi. So bhariyam pakkositva aha "bhadde annesam thapitabijam 7- nama
tihi va catuhi va masehi phalam deti, amhakam pana ayyassa sariputtattherassa
antare ropitena saddhabijena ajjeva phalam dinnam. Imasmim karisamatte padese
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. evamvidha  2 Si.,i.,cha.Ma. suppabhatam 3 cha.Ma.,i. samparikinnam
@4 cha.Ma. idam, i. mama  5 Ma. vattim, cha.,i. ekam katthim  6 cha.Ma. alliyitva,
@i. alliyitva  7 Si.,i. vappe vapite bijam, cha.Ma. vapitabijam
Amalakamattopi suvanno asuvanno 1- nama natthi"ti. Idani kim karissama ayyati.
"bhadde imam ettakam suvannam thenetva khaditum nama na sakka"ti bhariyam tasmim
thane thapetva abhatapatim suvannassa puretva gantva ranno arocapesi
"eko manusso suvannapatim gahetva thito"ti. Raja tam pakkosapetva "kahante
tata laddhan"ti pucchi. "deva mayham ekam kasitatthanam sabbam suvannameva jatam,
pahinitva aharapetha"ti. Tvam kimnamositi. Punno namaham devati. Gacchatha
bhane sakatani yojetva punnassa kasitatthanato suvannam aharathati.
     Sakatehi saddhim gatarajapurisa "ranno punnan"ti vatva suvannapindam 2-
ganhanti, 3- tam gahitam kasitaleddumyeva 3- hoti. Te gantva ranno arocesum. Tenahi
bhane gantva "punnassa punnan"ti vatvava ganhathati. Gahitam 4- suvannameva hoti.
Te sabbasuvannam aharitva rajangane rasim akamsu. Rasi ubbedhena talappamano
ahosi. Raja vanije pakkosapetva "kassa gehe ettakam suvannam atthi"ti
pucchi. Natthi deva kassaciti. Ettakassa pana dhanassa samino kim katum
vattatiti. Dhanasetthim nama nam katum vattati devati. Tenahi punnam imasmim nagare
dhanasetthim nama karethati 5- sabbantam suvannam tasseva datva tamdivasamyeva setthitthanam
adasi. So setthi mangalam karonto sattaham buddhappamukhassa bhikkhusamghassa danam 6-
adasi. Sattame divase dasabalassa bhattanumodanaya punnasetthipi bhariyapi dhitapi
sabbe sotapattiphale patitthahimsu.
     Aparabhage rajagahasetthi "punnasetthino vayappatta darika atthi"ti sutva
attano puttassa karana tassa gehe 7- pesesi. So tassa vacanam 8- sutva "naham
dhitaram dassami"ti patisasanam pesesi. Sumanasetthipi puna pesesi "tvam mama geham
@Footnote: 1 Si.,i. pamsucunno asuvannam, cha.Ma. pamsupindo asuvanno
@2 cha.Ma.,i. suvannapinde  3-3 cha.Ma.,i. gahitagahitampi kasitaledduyeva
@4 cha.Ma.,i. gahitagahitam  5 cha.Ma.,i. karothati  6 cha.Ma.,i. mahadanam  7 cha.Ma.,i. geham
@8 cha.Ma.,i. sasanam
Nissaya vasitva idani ekappahareneva issaro hutva mayham darikampi na
desi"ti. Tato punnasetthi aha "imam tava tumhakam setthisabhavameva kathesi,
puriso nama sabbakale evamvidhoyevati na sallakkhetabbo. Ahanhi idani tadise
purise dase katva gahetum sakkomi, tuyham pana jatim va gottam va nappahomi. 1-
Apica kho mama dhita sotapanna ariyasavika devasikam 2- kahapanagghanakehi pujam
akasi, 2- tamaham tumhadisassa micchaditthikassa geham katham pesessami"ti. 3- Evam
punanasetthissa patibahakabhavam natva rajagahasetthi puna sasanam pesesi "poranakavissasam
ma bhindatu, 4- aham mayham sunisaya devasikam dvinnam kahapananam agghanakani pupphani
sajjapessami"ti. So "sadhu"ti sampaticchitva dhitaram tassa gharam pesesi.
     Athekadivasam sa punnasetthino dhita uttara attano samikam evamaha "attano
kulagehe masassa attha divasani nibaddham uposathakammam karomi, idanipi tumhesu
sampaticchantesu uposathangani adhitthaheyyan"ti. So "na sakka"ti tam na sampaticchi.
Sa tam sannapetum asakkonti tunhi ahosi. Puna antovasse "uposathika
bhavissami"ti tadapi okasam karonti neva alattha. Sa antovasse  addhatiyesu
masesu atikkantesu addhamase avasitthe matapitunam sasanam pesesi "aham tumhehi
corake 5- pakkhitta ettakesu thanesu 6- ekadivasampi uposathangani adhitthatum na
labhami, pancadasa kahapanasahassani me pesetha"ti. Te dhitu sasanam sutva "kimkarana"ti
apucchitvava pahinimsu. Uttara te kahapane ganhitva tasmim nagare sirima nama
ganika atthi, tam pakkosapetva "amma sirime aham imam addhamasam uposathangani
adhitthahissami, tvam imani pancadasa kahapanasahassani gahetva imam addhamasam
setthiputtam paricarahi"ti. Sa "sadhu ayye"ti sampaticchi. Tato patthaya
setthiputto "sirimaya saddhim modissami"ti uttaraya addhamasam uposathakammam
sampaticchi.
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma. na kopemi  2-2 cha.Ma.,i. pupphehi pujam karoti  3 Si.,i.geham na
@pahinissamiti, cha.Ma. geham na pesessamiti  4 Si.,i. ma maddatu
@5 cha.Ma.,i. carake  6 cha.,i. ettake addhane
     Sa tena sampaticchitabhavam natva divase divase patova dasiganaparivuta
satthu sahattha khadaniyam bhojaniyam samvidahitva satthari bhattakiccam katva viharam
gate uposathangani adhitthaya pasadavaram aruyha attano silani avajjamana
nisidi. 1- Evam addhamasam vitinametva uposathavissajjanadivase patova yagukhajjakadina
samvidahanti vicarati. 2- Tasmim samaye setthiputto sirimaya saddhim uparipasadavaragato
jalavatapanam vivaritva antaravatthum olokento atthasi. Uttara vatapanachiddena
uddham olokesi. Setthiputto uttaram oloketva "nerayikajatika vata ayam evamvidha
nama sampattim pahaya ukkhalimasimakkhita 3- hutva nikkarana dasinam antare
vicarati"ti hasitam akasi. Uttara tassa pamadabhavam natva "ayam balo nama 4- attano
sampatti sabbakalam thavarati sanni bhavissati"ti sayampi hasitam akasi. Tato sirima
"ayam petika 5- mayi thitaya evam mama samikena saddhim hasitam karoti"ti kupita
vegena otari. Uttara tassa gamanakappeneva 6- "ayam bala addhamasamattam imasmim
gehe vasitva mayhamevetam gehantisanni jata"ti vatva 7- tamkhananneva mettajjhanam
samapajjitva atthasi. Sirimapi  dasinam antare 8- agantva ullunkam 9-
gahetva puvapacanatthane 10- pakkutthitatelassa 11- puretva uttaraya matthake
asinci, mettajjhanassa vippharena uttaraya matthake asittam pakkutthitatelam
padumapatte asittaudakam viya vinivattitva gatam.
     Tasmim khane sirimaya samipe thita dasiyo tam oloketva "hotu je,
tvam amhakam ayyaya hatthato mulam gahetva agata imasmim gehe vasamana
amhakam ayyaya sadisa bhavitum vayamasi"ti sammukhatthane 12- tam paribhasimsu. Tasmim
khane sirima attano agantukabhavam annasi. Sa tatova gantva uttaraya
padesu patitva "ayye anupadharetva me katam, khama mayhan"ti aha. Amma
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nisidati  2 i. carati  3 Si.,i.,cha.Ma. ukkhalikamasimakkhita  4 Si. imam
@5 cha.Ma.,i. cetika  6 cha.Ma.,i. agamanakappeneva  7 cha.Ma.,i. natva
@8 cha.Ma.,i. antarena  9 cha.Ma.,i. ulunkam 10 i. pupapacanatthane
@11 Si.,i.,Ma. pakkatthitatelassa, cha. pakkuthitatelassa. evamuparipi
@12 Si.,i. sammukhasammukhatthanato utthaya
Sirime tam 1- naham tava imasmim thane khamissami, aham sapitika dhita, dasabale
khamanteyeva khamissamiti.
     Satthapi kho bhikkhusamghaparivaro agantva uttaraya nivesane pannattasane
nisidi. Sirima gantva satthu padesu patitva "bhante maya ayyaya uttaraya
antare eko doso kato, tumhesu khamantesu khamissamiti vadati, khamatha mayham
bhagava"ti. Khamami te sirimeti. Sa tasmim kale gantva uttaram khamapesi. Tamdivasanca
sirima dasabalassa bhattanumodanam sutva:-
               "akkodhena jine kodham        asadhum sadhuna jine
                jine kadariyam danena         saccenalikavadinan"ti 2-
gathapariyosane sotapattiphale patitthita dasabalam nimantetva punadivase mahadanam
adasi. Evametam vatthu samutthitam. Aparabhage pana sattha jetavane nisiditva upasikayo
thanantaresu thapento uttaram nandamataram jhayinam aggatthane thapesiti.
                           Suppavasavatthu
     [263] Chatthe panitadayikananti panitarasadayikanam 3- upasikanam suppavasa
koliyadhita aggati dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe
nibbatta satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam upasikam panitadayikanam
aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa
kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade koliyanagare khattiyakule
nibbatti, suppavasatissa namam akamsu. Sa vayappatta ekassa sakyakumarassa geham
gata pathamadassaneneva 4- satthu dhammakatham sutva sotapattiphale patitthasi. Sa aparabhage
sivalim nama darakam vijayi. Tassa vatthu hettha vittharitameva.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  2 khu.dha. 25/223/56  3 Ma. panitassa dayikanam
@4 cha.Ma.,i. pathamadassaneyeva
     Sa ekasmim samaye buddhappamukhassa bhikkhusamghassa nanaggarasapanitabhojanam adasi.
Sattha katabhattakicco anumodanam karonto suppavasaya imam dhammam desesi "bhojanam
suppavase denti ariyasavika patiggahakanam panca thanani deti. Ayum deti,
vannam  deti, sukham deti, balam deti, patibhanam deti. Ayum kho pana dhammadanam 1-
datva ayussa bhagini hoti dibbassa va manusassa va .pe. Patibhanam
datva patibhanassa bhagini hoti dibbassa va manusassa va"ti. Evametam vatthum
samutthitam. Atha aparabhage sattha jetavane nisiditva upasikayo thanantaresu thapento
suppavasam koliyadhitaram panitadayikanam aggatthane thapesiti.
                            Suppiyavatthu
     [264] Sattame gilanupatthakinanti gilanupatthakinam upasikanam suppiya
upasika aggati dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe
nibbatta aparabhage satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam upasikam
gilanupatthakinam aggatthane thapentam disva adhikaram katva tam thanantaram patthesi.
Sa kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade baranasiyam kulagehe
nibbatti, suppiyatissa namam akamsu. Aparabhage sattha bhikkhusamghaparivaro baranasim
agamasi. Sa tathagatassa pathamadassaneyeva dhammam sutva sotapattiphale patitthasi.
     Athekadivasam dhammassavanatthaya viharam gata viharacarikancaramana ekam bhikkhum
gilanam disva abhivadetva patisantharam katva "ayyassa kim laddhum vattati"ti
pucchi. Rasam 2- laddhum vattati upasiketi. "hotu bhante, aham pahinissami"ti theram
abhivadetva antonagaram gantva punadivase pavattamamsatthaya dasim antarapanam
pesesi. Sa sakalanagare pavattamamsam alabhitva aladdhabhavam kathesi. Upasika cintesi
"aham ayyassa rasam pahinissamiti vatva sace na pesessami, ayyo annatopi
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  2 Ma. mamsam
Alabhanto kilamissati, yankinci katva pesetum vattati"ti gabbham pavisitva urumamsam
chinditva dasiya adasi  "imam 1- mamsam gahetva sambharehi yojetva rasam katva
viharam netva ayyassa dehi, yo ca 2- mam pucchati, gilanati pavedehi"ti. 3- Sa
tatha akasi.
     Sattha tam karanam natva punadivase bhikkhacaravelaya bhikkhusamghaparivuto
upasikaya geham agamasi. Sa tathagatassa agatabhavam sutva samikam amantesi
"ayyaputta aham satthu santikam gantum na sakkomi, gaccha tvam sattharam antogeham
pavesetva nisidapehi"ti. So tatha akasi. Sattha "kaham suppiya"ti aha. 4-
Gilana bhanteti. Pakkosatha nanti. Atha te gantva "sattha tam pakkosati"ti
ahamsu. Sa cintesi "sabbalokassa hitanukampako sattha me 5- karanam disva 6-
pakkosapessati"ti sahasa mancamha utthasi. 7- Athassa buddhanubhavena tamkhanamyeva
vano ruhitva sunchavi 8- ahosi sesatthanato atirekataram vippasannavanno. Tasmim
khane upasika sitam katva dasabalam pancapatitthitena vanditva ekamantam nisidi.
Sattha "imissa upasikaya kim aphasukan"ti pucchi. Sa attana katakaranam
sabbam kathesi. Sattha katabhattakicco viharam gantva bhikkhusamgham sannipatetva tam
bhikkhum anekapariyayena vigarahitva sikkhapadam 9- pannapesi. 10- Evametam vatthu
samutthitam. Aparabhage sattha jetavane nisinno upasikayo patipatiya thanantaresu
thapento suppiyam upasikam gilanupatthakinam aggatthane thapesiti.
                            Katiyanivatthu
     [265] Atthame aveccappasannananti adhigatena 11-  acalappasadena samannagatanam
upasikanam katiyani aggati dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam
@Footnote: 1 cha.Ma. idam  2 cha.Ma.,i. so ce  3 cha.Ma. vadehiti, i. pativadehiti
@4 cha.,i. pucchi  5 Ma. na mam, cha.,i. na imam  6 cha.Ma. adisva  7 cha.Ma. vutthasi
@8 Si.,i. sacchavi, cha.Ma. succhavi  9 vi.maha. 5/180/50 bhesajjakkhandhaka
@10 i. pannapesi  11 Ma. avigatena
Kulagehe nibbatta sattharam ekam upasikam aveccappasannanam aggatthane thapentam
disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva imasmim buddhuppade kulagharanagare 1- nibbatta, katiyanitissa namam
akamsu.
     Sa aparabhage vayappatta kulagharanikaliya 2- sahayika dalhamitta ahosi.
Yada pana kutikannasonatthero "dasabalassa kathitaniyamena mayhampi dhammam kathehi"ti
matara yacito rattibhage antonagare alankatadhammasane nisiditva mataram kayasakkhim
katva dhammadesanam arabhi, tada ayam katiyani upasika kaliya saddhim gantva
parisapariyante dhammam sunanti atthasi. Tasmim samaye navamattani 3- corasatani antonagare
divakatasannaya kotito patthaya ummangam 4- khanitva imissa katiyaniya gharam
papunimsu. Tesam corajetthako tehi saddhim apavisitva "kim nu kho ayam parisa
sannipatita"ti vimamsanattham 5- sonattherassa dhammakathanatthanam gantva parisapariyante
titthamano imissa katiyaniya pitthipasse atthasi.
     Tasmim samaye katiyani dasim amantesi "gaccha je, geham pavisitva dipatelam
ahara, 6- mayam dipe jaletva dhammam sossama"ti. 6- Sa gharam gantva dipam
jaletva ummangacore disvapi dipatelam aganhitvava agantva attano ayyaya
arocesi "ayye gehe cora ummangam khananti"ti.  tam sutva corajetthako cintesi
"sacayam imissa katham ganhitva geham gamissati, ettheva nam asina dvedha
chindissami. Sace pana gahitanimitteneva dhammam sunissati, corehi gahitagahitampi 7-
puna dapessami"ti. Katiyanipi kho dasiya katham sutva "amma ma saddam kari, cora
nama haranta attana ditthakameva harissanti, aham pana ajja dullabham dhammassavanam 8-
sunami, ma dhammassa antarayam karohi"ti aha. Corajetthako tassa vacanam sutva
cintesi
@Footnote: 1 Ma. kulagehe, cha.,i. kuraragharanagare 2  Ma. kulagharikaya, cha.,i. kuraragharikaya kaliya
@3 cha.Ma. pancamattani  4 Si.,i. ummaggam  5 cha.Ma. vimamsanatthaya
@6-6 Si. mayampi dipe jalapessama, sahayikaya kaliya kusalakamme bhagam
@ganhissamati, i. mayhampi dipe....  7 cha.Ma.,i. gahitabhandakampi
@8 Si. dullabhavacanam, i. dullabhasavanam, cha.Ma. dullabhassavanam
"imina ajjhasayena 1- thitaya nama gehe bhandam harantehi amhehi mahapathavi
pavisitabba bhaveyya"ti. So tavadeva gantva corehi gahitabhandam chaddapetva
corehi saddhim agantva dhammam sunanto parisapariyante atthasi. Katiyanipi upasika
therassa desanapariyosane sotapattiphale patitthasi.
     Atha arune uggate corajetthako gantva upasikaya padesu patitva "ayye
sabbesanneva no khamahi"ti aha. Kim pana tumhehi mayham katanti. So sabbam
attana katam dosam arocesi. Tenahi tata khamami tumhakanti. Ayye amhakam
evam khamitam nama na hoti, tumhakam pana puttattherassa santike sabbesamyeva
no pabbajjam dapehiti. Sa sabbepi te gahetva kutikannasonattherassa santike
pabbajesi. Tepi kho cora therassa santike pabbajitva 2- sabbeva arahattam papunimsu.
Evametam vatthum samutthitam. Athassa aparabhage sattha jetavane viharanto upasikayo
thanantaresu thapento katiyaniupasikam aveccappasannanam aggatthane thapesiti.
                           Nakulamatavatthu
     [266] Navame vissasikananti vissasakatham kathentinam upasikanam nakulamata
gahapatani aggati dasseti. Yam panettha vattabbam, tam sabbam hettha upasakapaliyam
vuttanayameva. 3- Kevalam idha nakulamataram dhuram katva veditabbanti.
                          Kalikuraragharikavatthu
     [267] Dasame anussavappasannananti anussaveneva uppannena pasadena 4-
samannagatanam upasikanam antare kali upasika kuraragharika 5- aggati dasseti. Sa
kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbattitva 6- satthu dhammakatham sunanti
@Footnote: 1 Ma. imissa mahantaajjhasayena  2 cha.Ma.,i. pabbajita   3 cha.Ma.,i. vuttameva
@4 Ma. pasannena           5 Ma. kulagharika      6 cha. kuraragharanagare nibbatta
Sattharam ekam upasikam anussavappasannanam aggatthane thapentam disva adhikarakammam
katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim
buddhuppade rajagahanagare kulagehe nibbatti, kalitissa namam akamsu.
     Sa vayappatta kuraragharanagare kulageham gata. Athassa samvasena gabbho patitthahi. Sa
paripunnagabbha "paresam gehe gabbhavutthanannama appatirupan"ti attano kulanagarameva
gantva rattibhagasamanantare attano pasadassa upariakase thitanam satagirahemavatanam
ratanattayassa vannam kathentanam katham sutva anussavadikapasade 1- uppadetva satthu
adassaneneva sotapattiphale patitthasi, aparabhage panassa gabbhavutthanam ahosi. 2-
Sabbam vatthum hettha vittharitameva. Aparabhage pana sattha jetavane bhikkhusamghamajjhe
nisiditva upasikayo thanantaresu thapento imam upasikam anussavappasannanam
aggatthane thapesiti.
              Dasasuttaparimanaya upasikapaliya vannana nitthita.
             Ettavata ca manorathapuraniya anguttaranikayatthakathaya
                   sabbapi etadaggapalivannana nitthita.
                         ---------------
@Footnote: 1 Ma. anussavadhigatappasadam, cha.,i. anussavikappasadam  2 cha.Ma.,i. ahositi



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 353-401. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=8418&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=8418&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=152              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=735              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=681              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=681              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]