ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                         4. Nidanasuttavannana
      [34] Catutthe nidananiti karanani. Kammananti vattagamikakammanam. Lobho
nidanam kammanam samudayayati lubbhanapalubbhanasabhavo lobho vattagamikakammanam
samudayaya pindikaranatthaya nidanam karanam paccayoti attho. Dosoti dussana-
padussanasabhavo doso. Mohoti muyhanapamuyhanasabhavo 3- moho.
      Lobhapakatanti lobhena pakatam, lobhabhibhutena luddhena hutva katakammanti attho.
Lobhato jatanti lobhajam. Lobho nidanamassati lobhanidanam. Lobho samudayo
assati alobhasamudayam. Samudayoti paccayo, lobhapaccayanti attho. Yatthassa
attabhavo nibbattatiti yasmim thane assa lobhajakammavato puggalassa attabhavo
nibbattati, khandha patubhavanti. Tattha tam kammam vipaccatiti tesu khandhesu tam
kammam vipaccati. Ditthe va dhammetiadi yasma tam kammam ditthadhammavedaniyam va
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. va vimokkham annavimokkham, pannavimuttanti
@2 cha.Ma.,i. pabhedanasankhatam   3 Ma. muyhanasammuyhanasabhavo
Hoti upapajjavedaniyam va aparapariyayavedaniyam va, tasma tam pabhedam dassetum
vuttam. Sesadvayepi  eseva  nayo.
     Akhandaniti  abhinnani.  aputiniti putibhavena 1-  abijattam appattani.
Avatatapahataniti na vatane na ca atapena hatani. Saradaniti gahitasarani
saravantani na nissarani. Sukhasayitaniti sannicayabhavena sukham sayitani. Sukkhetteti
mandakkhette.  suparikammakataya bhumiyati nangalakasanena ceva atthadantakena ca
sutthu parikammagataya 2- khettabhumiya. Nikkhittaniti thapitani ropitani.
Anuppaveccheyyati anuppaveseyya. Vudadhintiadisu uddhangamanena 3- vuddhim.
Hetthamulapatitthanena virulhim, samanta vittharitabhavena  vepullam.
     Yam panettha ditthe va dhammetiadi vuttam, tattha asammohattham imasmim thane
kammavibhatti nama kathetabba:- suttantikapariyayena hi ekadasa kammani
vibhattani. Seyyathidam? ditthadhammavedaniyam upapajjavedaniyam aparapariyayavedaniyam, yam
garukam yam bahulam 4- yadasannam katatta va pana kammam, janakam upatthambhakam upapilakam
upaghatakanti. Tattha ekajavanavithiyam sattasu cittesu kusala va akusala va pathamajavanacetana
ditthadhammavedaniyakammam nama. Tam imasmimyeva attabhave vipakam deti
kakavatiyapunnakasetthiadinam 5- viya kusalam, nandayakkhanandamanavakanandagoghatakakokalika-
suppabuddhadevadattacincamanavikadinam 6- viya ca akusalam. Tatha asakkontam pana
ahosikammam nama hoti, avipakam  sampajjati. Tam migaluddakopamaya sadhetabbam. Yatha
hi migaluddakena migam disva dhanum akaddhitva khitto saro sace na virajjhati,
tam migam tattheva pateti, atha nam migaluddako niccammam katva khandakhandam chetva
mamsam adaya puttadaram tosento gacchati. Sace pana virajjhati, migo palayitva
@Footnote: 1 Ma. aputibhavena         2 cha.Ma.,i....kataya
@3 cha.Ma. uddhaggamanena      4 cha.Ma.,i. yaggarukam yabbahulam
@5 cha.Ma.,i....setthinam     6 cha.Ma....manavikanam
Puna tam disam na  oloketi. Evam sampadamidam datthabbam. Sarassa avirajjhitva
migavijjhanam viya hi ditthadhammavedaniyassa kammassa vipakavarapatilabho, virajjhanam viya
avipakabhavasampajjananti.
    Atthasadhika pana sattamajavanacetana upapajjavedaniyakammam nama.  tam ananta
re attabhave vipakam deti. Tam panettha 1- kusalapakkhe atthasamapattivasena, akusalapakkhe
pancanantariyakammavasena veditabbam. Tattha atthasamapattilabhi ekaya samapattiya
brahmaloke nibbattati, pancannampi anantariyanam katta 2- ekena kammena niraye
nibbattati, sesasamapattiyo ca kammani ca ahosikammabhavamyeva apajjanti, avipakani
hontiti. 3- Ayampi attho purimaupamayayeva veditabbo. 4-
     Ubhinnam anantare pana pancajavanacetana aparapariyayavedaniyakammam nama. Tam
anagate yada okasam labhati, tada vipakam deti. Sati samsarappavattiya ahosikammam
nama na hoti. Tam sabbam sunakhaluddakena dipetabbam.  yatha hi sunakhaluddakena migam
disva sunakho vissajjito migam anubandhitva yasmim thane papunati, tasmimyeva
bhusati, 5- evameva 6- idam kammam yasmim thane okasam labhati, tasmimyeva vipakam deti,
tena mutto satto nama natthi.
     Kusalakusalesu pana garukagarukesu yam garukam hoti, tam yaggarukam nama. Tadetam
kusalapakkhe mahaggatakammam, akusalapakkhe pancanantariyakammam veditabbam. Tasmim sati
sesani kusalani va akusalani va vipaccitum na sakkonti, tadeva duvidhampi
patisandhim deti. Yatha hi sasapappamanapi 7- sakkhara va ayagulika va udakarahade
pakkhitta udakapitthe uppilavitum na sakkoti, hetthava pavisati, evameva kusalepi
akusalepi  yam garukam, tadeva ganhitva gacchati.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. panetam      2 Ma. katatta     3 cha.Ma.,i. honti
@4 cha.Ma.,i. dipetabbo   5 cha.Ma. damsati, i. dasati
@6 cha.Ma.,i. evamevam    7 Si.,i. masappamanapi
     Kusalakusalesu pana yam bahulam hoti, tam yabbahulam nama. Tam digharattam
laddhasevanavasena veditabbam. Yam va balavakusalakammesu somanassakaram, akusalakammesu
santapakaram, etam yabbahulam nama. Yadetam yatha nama dvisu mallesu yuddhabhumim
otinnesu yo balava, so itaram patetva gacchati, evameva itaram dubbalakammam
avattharitva yam asevanavasena va bahulam, mahasantapavasena 1- va balavam, tam vipakam
deti dutthagamaniabhayaranno kammam viya.
     So kira cullanganiyayuddhe parajito valavam aruyha palayi. Tattha 2- culupatthako
tissamacco nama ekakova pacchato ahosi. So 3- ekam atavim pavisitva nisinno
jighacchaya badhayamanaya 4- "bhatikatissa ativiya no jighaccha badhati, kim karissama"ti
aha. Atthi deva maya satakantare thapetva ekam suvannasarakabhattam abhatanti.
Tenahi aharati. So niharitva ranno purato thapesi. Raja disva "tata
cattaro kotthase karohi"ti aha.  mayam tayo jana, kasma devo 5- cattaro
kotthase karetiti. Bhatikatissa yato patthaya aham attanam sarami, na me
ayyanam adatva aharo paribhuttapubbo atthi, svaham ajjapi adatva na
paribhunjissamiti. So cattaro kotthase akasi. Raja "kalam ghosehi"ti aha.
Chadditaranne kuto ayye labhissami 6- devati. "nayam tava bharo, sace mama
saddha atthi, ayye labhissami, vissattho kalam ghosehi"ti aha. So "kalo
bhante kalo bhante"ti tikkhattum kalam ghosesi.
     Athassa bodhayamalakamahatissatthero 7- tam saddam dibbaya sotadhatuya sutva
"katthayam saddo"ti tam avajjento "ajja dutthagamaniabhayamaharaja yuddhaparajito
atavim pavisitva nisinno ekam sarakabhattam cattaro kotthase karetva `ekam
@Footnote: 1 Si.,i. santapanavasena, cha.Ma. asannavasena  2 cha.Ma.,i. tassa  3 Ma. raja
@4 Ma. badhayamano  5 Ma. deva  6 cha.Ma.,i. labhissama
@7 cha.Ma.,i. bodhimatumahatissatthero
Kotathasam paribhunjissami'ti 1- kalam ghosapesi"ti natva "ajja maya ranno
sangaham katum vattati"ti manogatiya agantva ranno purato atthasi. Raja
disva pasannacitto "passa bhatikatissa"ti vatva theram vanditva "pattam bhante
detha"ti aha. Thero pattam nihari. Raja attano kotthasena saddhim therassa
kotthasam patte pakkhipitva "bhante aharaparissayo nama ma kadaci hotu"ti
vanditva atthasi. 2- Tissamaccopi "mama ayyaputte passante bhunjitum na
sakkhissami"ti attano kotthasam therasseva patte akiri. Valavapi cintesi
"mayhampi kotthasam therasseva datum vattati"ti. Raja valavam oloketva "ayampi
attano kotthasam therasseva patte pakkhipanam 3- paccasimsati"ti natva tampi tattheva
pakkhipitva theram vanditva uyyojesi. Thero tam bhattam adaya gantva adito
patthaya bhikkhusamghassa alopasankhepena adasi.
     Atha 4- rajapi cintesi "ativiyamha jighacchita, sadhu vatassa sace
atirekabhattasitthani pahineyya"ti. 5- Thero ranno cittam natva atirekabhattam
etesam yapanamattam katva pattam akase khipi, patto agantva ranno hatthe
patitthasi. Bhattampi tinnampi jananam yavadattham ahosi. Atha raja pattam dhovitva
"tucchapattam na pesessami"ti uttarasatakam mocetva udakam punchitva satakam 6-
patte thapetva "patto gantva mama ayyassa hatthe patitthatu"ti akase khipi.
Patto gantva therassa hatthe patitthasi.
     Aparabhage ranno tathagatassa sariradhatunam atthamam bhagam patitthapetva
visaratanasatikam mahacetiyam karentassa cetiye aparinitthiteyeva  kalakiriyasamayo
anuppatto. Athassa mahacetiyassa dakkhinapasse nisinnassa pancanikayavasena bhikkhusamghe
@Footnote: 1 cha.Ma. ekakova na paribhunjissamiti, i. ekako na bhunjissamiti
@2 Si.,i. adasi     3 Si.,i. pakkhipamanam     4 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati
@5 Si.,i. pahineyyunti    7 Ma. udakapunchena satakam
Sajjhayam karonte chahi devalokehi cha  ratha agantva purato 1- akase atthamsu.
Raja "punnapotthakam aharatha"ti adito patthaya punnapotthakam vacapesi.
Atha nam kinci kammam na paritosesi. So "purato vacetha"ti aha. Potthakavacako
"culanganiyayuddhaparajitena tadeva 2- atavim pavisitva nisinnena ekam sarakabhattam cattaro
kotthase katva 3- bodhiyamalakamahatissattherassa 4- bhikkha dinna"ti aha. Raja
"thapehi"ti 5- vatva bhikkhusamgham pucchi "bhante kataro devaloko ramaniyo"ti.
Sabbabodhisattanam vasanatthanam tusitabhavanam maharajati. Raja kalam katva tusitabhavanato
agate ratheva patitthaya tusitabhavanam agamasi. Idam balavakammassa vipakadane vatthu.
     Yam pana kusalakusalesu asannamarane anussaritum sakkoti, tam yadasannam nama. Tadeva
yatha nama goganaparipunnassa vajassa dvare vivate parabhage dammagavabalavagavesu santesupi
yo vajadvarassa asanno hoti antamaso dubbalajaragavopi, soeva pathamataram nikkhamati,
evameva annesu kusalakusalesu santesupi maranakalassa asannatta vipakam deti.
     Tatrimani vatthuni:- madhuanganagame kira eko damiladovariko patova balisam
adaya gantva macche vadhitva tayo kotthase katva ekena tandulam ganhati, 6-
ekena dadhim, ekam pacati. Imina niharena pannasa vassani panatipatam 7- katva
aparabhage mahallako anutthanaseyyam upagacchati. 8- Tasmim khane giriviharavasi
culapindapatikatissatthero "ma ayam satto mayi passante nassatu"ti gantva tassa
gehadvare atthasi. Athassa bhariya "sami thero agato"ti arocesi. Aham pannasa
vassani therassa santikam na gatapubbo, katarena me gunena thero agamissati,
gacchati nam vadathati. Sa "aticchatha bhante"ti aha. Thero nam "upasakassa
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. parato          2 cha.Ma. te deva     3 cha.Ma.,i. karetva
@4 cha.Ma.,i. bodhimatumahatissattherassa   5 ka. apehiti    6 Ma. tandule ganhi
@7 Ma. papam, cha. panatipatakammam       8 Si.,i. upaganchi
Ka sarirappavatti"ti pucchi. Dubbalo bhanteti. Thero gharam pavisitva satim
uppadetva "silam ganhissasi"ti aha. Ama bhante dethati. Thero tini saranani
datva pancasilani datum arabhi. Tassa pancasilaniti vacanakaleyeva jivha papati 1-.
Thero "vattissati ettakan"ti nikkhamitva gato. Sopi kalam katva
catummaharajikabhavane nibbatti. Nibbattakkhaneyeva 2- "kim nu kho kammam katva maya
idam laddhan"ti avajjento theram nissaya laddhabhavam natva devalokato agantva
theram vanditva ekamante 3- atthasi. "ko eso"ti ca vutte "aham bhante
damiladovariko"ti aha. Kuhim nibbattositi. Catummaharajikesu bhante, sace me
ayyo pancasilani adassa, uparidevaloke nibbatto assam. Aham kim karissamiti, 4-
tvam ganhitum nasakkhi puttakati. So theram vanditva devalokameva gato. Idam tava
kusalakamme vatthu.
     Anantaragangaya pana mahavatakalaupasako 5- nama ahosi. So timsa vassani
sotapattimaggatthaya dvattimsakaram sajjhayitva "aham evam dvattimsakaram
sajjhayanto obhasamattampi nibbattetum nasakkhim, buddhasasanam aniyyanikam
bhavissati"ti ditthivipallasam patva kalakiriyam katva mahagangaya navausabhiko
sumsumarapeto hutva nibbatti. Ekam samayam kacchapatitthena 6- satthipasanatthambhasakatani
agamamsu. So sabbepi te gone ca pasane ca khadi. Idam akusalakamme vatthu.
     Etehi  pana tihi muttam annanavasena katam katatta va pana kammam nama.
Tam yatha nama 7- ummattakena khittam kandam 8- yattha va tattha va gacchati, evameva
tesam abhavena yattha katthaci vipakam deti.
     Janakam nama ekam patisandhim janetva pavattam janeti, 9- pavatte annam kammam
@Footnote: 1 Ma. pacalati      2 cha.Ma.,i....yeva ca      3  Si.,i. cankamane, cha.Ma. ekamantam
@4 cha.Ma.,i. karissami   5 cha.Ma. antaragangaya pana mahavacakalaupasako
@6 cha.Ma. kacchakatitthena  7 Ma. pana    8 cha.Ma. dandam   9 cha.Ma. pavattim na janeti
Vipakam nibbatteti. Yatha hi mata janetiyeva, dhati 1- pana jaggati, evameva
mata viya patisandhinibbattakam janakakammam, dhati viya pavatte pavattikam 2- kammam.
Upatthambhakam nama kusalepi labbhati akusalepi. Ekacco hi kusalam katva sugatibhave
nibbattati. Tattha thito punappunam kusalam katva tam kammam upatthambhetva anekani
vassasatasahassani 3- sugatibhavasmimyeva vicarati. Ekacco akusalam katva duggatibhave
nibbattati. So tattha thito punappunam akusalam katva tam kammam upatthambhetva bahuni
vassasahassani duggatibhavasmimyeva vicarati.
     Aparo nayo:- janakam nama kusalampi hoti akusalampi. Tam patisandhiyampi
pavattepi ruparupavipakakkhandhe janeti. Upatthambhakam pana vipakam janetum na sakkoti,
annena kammena dinnaya patisandhiya janite vipake uppajjanakam sukhadukkham
upatthambheti, addhanam pavatteti. Upapilakam nama annena kammena dinnaya
patisandhiya janite vipake uppajjanakam sukhadukkham pileti badhati, addhanam pavattetum
na deti. Tatrayam nayo:- kusalakamme vipaccamane akusalakammam upapilakam hutva
tassa vipaccitum na deti, akusalakammepi  vipaccamane kusalakammam upapilakam hutva
tassa vipaccitum na deti. Yatha vaddhamanakam rukkham va gaccham va latam va kocideva
dandena va satthena va bhindeyya va chindeyya va, athakho 4- rukkho va
gaccho va lata va vaddhitum na sakkuneyya, evameva kusalam vipaccamanam akusalena
upapilitam akusalam va pana vipaccamanam kusalena upapilitam vipaccitum na sakkoti.
Tattha sunakkhattassa 5- akusalakammam kusalam upapilesi, coraghatakassa kusalakammam akusalam
upapilesi.
     Rajagahe kira tavakalako 6- pannasa vassani coraghatakammam akasi. Atha
@Footnote: 1 cha.Ma. dhatiyeva   2 Si.,i. sampattam kammam, Ma. sampattikammam, cha.sampattakammam
@3 ka. vassahassani    4 cha.Ma. atha so    5 Ma. dukkhavatthussa
@6 cha.Ma. vatakalako. evamuparipi
Nam ranno arocesum "deva tavakalako mahallako core ghatetum na sakkoti"ti.
Apanetha nam tasma thanantarati. Amacca tam apanetva annam tasmim yane thapayimsu.
Tavakalakopi yava tam kammam akasi, tava ahatavatthani va acchaditum surabhipupphani
va pilandhitum payasam va bhunjitum ucchadananhapanam va paccanubhotum nalattha.
So "digharattam me kilitthavesena caritan"ti cintetva "payasam me pacahi"ti
bhariyam anapetva nhaniyasambharani gahapetva nhanatittham gantva sisam
nahatva ahatavatthani acchadetva gandhena 1- vilimpitva pupphani pilandhitva gharam
agacchanto sariputtattheram disva "sankilitthakammato camhi apagato, ayyo ca
me dittho"ti tutthamanaso theram gharam netva navasappisakkaracunnabhisankhatena
payasena parivisi. Thero tassa anumodanam akasi. So anumodanam sutva
anulomikakkhantim patilabhitva theram anugantva nivattamano antaramagge tarunavacchaya
gaviya madditva jivitakkhayam papito gantva tavatimsabhavane nibbatti. Bhikkhu
tathagatam pucchimsu "bhante coraghatako ajjeva kilitthakammato apanito ajjeva
kalakato, kaham nu kho nibbatto"ti. Tavatimsabhavane bhikkhaveti. Bhante coraghatako
digharattam purise ghatesi, tumhe ca evam vadetha, natthi nu kho papakammassa phalanti. Ma
bhikkhave evam avacuttha, balavakalyanamittupanissayam labhitva dhammasenapatissa pindapatam
datva anumodanam sutva anulomikam khantim patilabhitva so tattha nibbattoti.
           Subhasitam sunitvana          nagare 2- coraghatako
           anulomakkhantim laddhana       modati tidivam gato.
     Upaghatakam pana sayam kusalampi akusalampi samanam annam dubbalakammam ghatetva
tassa vipakam patibahitva attano vipakassa okasam karoti. Evam pana kammena
kate okase tam vipakam uppannam nama vuccati. Upacchedakantipi etasseva namam.
@Footnote: 1 cha.Ma. gandhe                 2 Ma. nagaro, cha.,i. nagariyo
Tatrayam nayo:- kusalakammassa vipaccanakale ekam akusalakammam utthaya tam kammam
chinditva pateti. Akusalakammassapi  vipaccanakale ekam kusalakammam utthaya tam
kammam chinditva pateti. Idam upacchedakam nama. Tattha ajatasattuno kammam
kusalacchedakam ahosi, angulimalattherassa akusalacchedakanti. Evam suttantikapariyayena
ekadasa kammani vibhattani.
     Abhidhammapariyayena ca solasa kammani vibhattani, seyyathidam:- "atthekaccani
papakani kammasamadanani gatisampattim patibalhani na vipaccanti, atthekaccani
papakani kammasamadanani upadhisampattim patibalhani na vipaccanti, atthekaccani
papakani kammasamadanani kalasampattim patibalhani na vipaccanti, atthekaccani
papakani kammasamadanani payogasampattim patibalhani na vipaccanti. Atthekaccani
papakani kammasamadanani gativipattim agamma vipaccanti, upadhivipattim, kalavipattim
payogavipattim agamma vipaccanti. Atthekaccani kalyanani kammasamadanani
gativipattim patibalhani na vipaccanti, upadhivipattim, kalavipattim, payogavipattim
patibalhani na vipaccanti. Atthekaccani kalyanani kammasamadanani gatisampattim
agamma vipaccanti, upadhisampattim, kalasampattim, payogasampattim agamma
vipaccanti"ti 1-.
    Tattha papakaniti lamakani. Kammasamadananiti kammagahanani. Gahitasamadinnanam
kammanametam adhivacanam. Gatisampattim patibalhani na vipaccantitiadisu
anittharammananubhavanarase 2- kamme vijjamaneyeva sugatibhave nibbattassa tam kammam
gatisampattim patibalham na vipaccati nama. Gatisampattiya patibahitam hutva na
vipaccatiti attho. Yo pana papakammena dasiya va kammakariniya va kucchiyam
nibbattitva upadhisampanno hoti, attabhavasamiddhiyam titthati. Athassa samika tam 3-
rupasampattim disva "nayam kilitthakammassa anucchaviko"ti uppadetva attanova
@Footnote: 1 abhi.vi. 35/810/412 dasakaniddesa  2 cha.Ma.,i....rahe  3 cha.Ma. tassa
Jataputtam 1- viya nam bhandagarikaditthanesu thapetva sabbasampattim 2- yojetva
pariharanti. Evarupassa kammam upadhisampattim patibalham na vipaccati nama. Yo
pana pathamakappikakalasadise sulabhasampannarasabhojane subhikkhakale 3- nibbattati, tassa
vijjamanampi papakammam kalasampattim patibalham na vipaccati nama. Yo pana sammapayogam
nissaya jivati, upasankamitabbayuttakale upasankamati, patikkamitabbayuttakale
patikkamati, palayitabbayuttakale palayati. Lancadanayuttakale lancam 4- deti,
corikayuttakale corikam karoti. Evarupassa papakammam payogasampattim patibalham
na vipaccati nama.
     Duggatibhave nibbattassa pana papakammam gativipattim agamma vipaccati nama.
Yo pana dasiya va kammakariniya va kucchismim nibbatto dubbanno hoti
dussanthano, "yakkho nu kho manusso nu kho"ti vimatim uppadeti. So ce
puriso hoti, atha nam "nayam annassa kammassa anucchaviko"ti hatthim va rakkhapenti
assam va gonam 5- va tinakatthadini va aharapenti, khelasarakam va ganhapenti.
Sace itthi hoti, atha nam hatthiassadinam bhattamasadini va pacapenti, kacavaram
va chaddapenti, annam va pana jigucchaniyam kammam karenti. Evarupassa papakammam
upadhivipattim agamma vipaccati nama. Yo pana dubbhikkhakale va parihinasampattikale
va antarakappe va nibbattati, tassa papakammam kalavipattim agamma vipaccati
   nama. Yo pana payogam sampadetum na janati, upasankamitabbayuttakale upasankamitum
na janati .pe. Corikayuttakale corikam katum na janati, tassa papakammam
payogavipattim agamma vipaccati nama.
     Yo pana ittharammananubhavanarase kamme vijjamaneyeva gantva duggatibhave
nibbattati, tassa tam kammam gativipattim patibalham na vipaccati nama. Yo pana
@Footnote: 1 Ma. attanova puttadhitaram, cha. attano jataputtam     2 Si. sabbasampattihi,
@cha.Ma. sampattim   3 Si. kule     4 cha.Ma. lanjam    5 cha.Ma.,i. gone
Punnakammanubhavena rajarajamahamattadinam gehe nibbattitva kano va hoti
kuni va khanjo 1- va pakkhahato va, tassa uparajasenapatibhandagarikatthanadini
na anucchavikaniti na denti. Iccassa tam punnam upadhivipattim patibalham na
vipaccati nama. Yo pana dubbhikkhakale va parihinasampattikale va antarakappe
va manussesu nibbattati, tassa tam kalyanakammam kalavipattim patibalham na
vipaccati nama. Yo hettha  vuttanayeneva payogam sampadetum na janati, tassa
kalyanakammam payogavipattim patibalham na vipaccati nama. Kalyanakammena pana sugatibhave
nibbattassa tam kammam gatisampattim agamma vipaccati nama. Rajarajamahamattadinam
kule nibbattitva upadhisampattim pattassa 2- attabhave samiddhiyam thitassa
devanagare samussitaratanatoranasadisam attabhavam disva "imassa uparajasena-
patibhandagarikatthanadini anucchavikani"ti daharasseva sato tani thanantarani
denti, evarupassa kalyanakammam upadhisampattim agamma vipaccati nama. Yo
pathamakappikesu va sulabhannapanakale 3- va nibbattati, tassa kalyanakammam
kalasampattim agamma vipaccati nama. Yo vuttanayeneva payogam sampadetum na janati,
tassa kammam payogasampattim agamma vipaccati nama. Evam abhidhammapariyayena
solasa kammani vibhattani.
     Aparanipi patisambhidamaggapariyayena dvadasa kammani vibhattani. Seyyathidam:-
"ahosi kammam ahosi kammavipako, ahosi kammam nahosi kammavipako, ahosi
kammam atthi kammavipako, ahosi kammam natthi kammavipako, ahosi kammam bhavissati
kammavipako, ahosi kammam na bhavissati kammavipako, atthi kammam atthi kammavipako,
atthi kammam natthi kammavipako, atthi kammam bhavissati kammavipako, atthi kammam
na bhavissati kammavipako, bhavissati kammam bhavissati kammavipako, bhavissati kammam
na bhavissati kammavipako"ti. 4-
@Footnote: 1 Ma. khujjo                       2 Ma. upadhisampattiladdhassa
@3 ka. sulabhannapanesu              4 khu.pati. 31/523/414 kammakatha (sya)
     Tattha yam kammam atite ayuhitam atiteyeva vipakavaram labhi, patisandhijanakam
patisandhim janesi, rupajanakam pana 1- rupam, tam ahosi kammam ahosi kammavipakoti vuttam.
Yam pana vipakavaram na labhi, patisandhijanakam patisandhim rupajanakam va rupam janetum nasakkhi,
tam ahosi kammam nahosi kammavipakoti vuttam. Yam pana  atite ayuhitam etarahi
laddhavipakavaram 2- patisandhijanakam patisandhim janetva rupajanakam va rupam janetva thitam,
tam ahosi kammam atthi kammavipakoti vuttam. Yam pana aladdhavipakavaram patisandhijanakam
patisandhim rupajanakam va rupam janetum nasakkhi, tam ahosi kammam natthi kammavipakoti
vuttam. Yam pana atite ayuhitam anagate vipakavaram labhissati, patisandhijanakam patisandhim
rupajanakam va rupam janetum sakkhissati, tam ahosi kammam bhavissati kammavipakoti
vuttam. Yam pana anagate vipakavaram na labhissati, patisandhijanakam patisandhim rupajanakam
va rupam janetum na sakkhissati, tam ahosi kammam na bhavissati kammavipakoti vuttam.
     Yam pana etarahi ayuhitam etarahiyeva vipakavaram labhati, tam atthi kammam
atthi kammavipakoti vuttam. Yam pana etarahi vipakavaram na labhati, tam atthi kammam
natthi kammavipakoti vuttam. Yam pana etarahi ayuhitam anagate vipakavaram labhissati,
patisandhijanakam patisandhim rupajanakam va rupam janetum sakkhissati, tam atthi  kammam
bhavissati kammavipakoti vuttam. Yam pana vipakavaram na labhissati, patisandhijanakam
patisandhim rupajanakam va rupam janetum na sakkhissati, tam atthi kammam na bhavissati
kammavipakoti vuttam.
     Yam pana anagate ayuhissati, anagateyeva vipakavaram labhissati, patisandhijanakam
patisandhim rupajanakam va rupam janessati, tam bhavissati kammam bhavissati kammavipakoti
vuttam. Yam pana 3- vipakavaram na labhissati, patisandhijanakam patisandhim rupajanakam va rupam
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati     2 i. vipakavaram   3 Si.,i. yampi
Janetum na sakkhissati, tam bhavissati kammam na bhavissati kammavipakoti vuttam. Evam
patisambhidamaggapariyayena dvadasa kammani vibhattani.
     Iti imani ceva dvadasa abhidhammapariyayena vibhattani solasa kammani
attano thana osakkitva  suttantikapariyayena vuttani ekadasa kammaniyeva
bhavanti. Tanipi tato osakkitva tiniyeva kammani honti ditthadhammavedaniyam
upapajjavedaniyam aparapariyayavedaniyanti.  tesam sankamanam natthi, yathatthaneyeva
titthanti. Yadi hi ditthadhammavedaniyam kammam upapajjavedaniyam va aparapariyayavedaniyam
va bhaveyya, "dittheva dhamme"ti sattha na vadeyya. Sacepi upapajjavedaniyam
ditthadhammavedaniyam va aparapariyayavedaniyam va bhaveyya, "upapajje va"ti 1- sattha na
vadeyya. Athapi aparapariyayavedaniyam ditthadhammavedaniyam va  upapajjavedaniyam va bhaveyya,
"apare va pariyaye"ti sattha na vadeyya.
     Sukkapakkhepi iminava nayena attho veditabbo. Ettha pana lobhe vigateti
loke apagate niruddhe. Talavatthukatanti talavatthu viya katam, matthakacchinnatalam
viya puna avirulhisabhavam katanti 2- attho. Anabhavamkatanti anuabhavam katam, yatha puna
nuppajjati, evam katanti attho. Evassuti evam bhaveyyum. Evameva khoti ettha
bijani viya kusalakusalakammam datthabbam, tani aggina dahanapuriso viya yogavacaro,
aggi viya maggananam, aggim datva bijanam dahanakalo viya maggananena kilesanam
daddhakalo, 3- masikatakalo viya pancannam khandhanam chinnamulake katva thapitakalo,
mahavate va odhunitva nadiya va pavahetva appavattikatakalo viya
upadinnakasantanassa nirodhena chinnamulakanam pancannam khandhanam appatisandhikabhavena
nirujjhitva puna bhavasmim patisandhiagahitakalo 4- veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. upapajja vati                   2 ka. avirulhabhavakatanti
@3 Ma. vadhakakalo                          4 Si. agahanakalo
     Mohajancapi viddasuti 1- mohajancapi aviddasu. Idam vuttam hoti:- yam so
avidu andhabalo lobhajanca dosajanca mohajancapi 2- kammam karoti, evam. Karontena
yam tena pakatam kammam appam va yadi va bahum. Idheva tam vedaniyanti tam kammam
tena balena idha sake attabhaveyeva vedaniyam, tasseva tam attabhave vipaccatiti
attho. Vatthum annam na vijjatiti tassa kammassa vipaccanatthaya annam vatthu
natthi. Na hi annena katam kammam na annassa attabhave vipaccati. Tasma
lobhanca dosanca, mohajancapi viddasuti tasma yo vidu medhavi pandito tam
lobhajadibhedam kammam na karoti, so vijjam uppadayam bhikkhu, sabba duggatiyo
jahe, arahattamaggavijjam uppadetva tam va pana vijjam uppadento sabba
duggatiyo jahati. Desanasisamevetam, sugatiyopi pana so khinasavo jahatiyeva. Yampi
cetam "tasma lobhanca dosanca mohanca"ti 3- vuttam, etthapi lobhadosasisena
lobhajanca dosajanca kammameva nidditthanti veditabbam. Evam suttantepi 4- gathasupi
vattavivattameva kathitanti.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 116-130. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=2612&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=2612&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=473              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=3535              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=3545              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=3545              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]