ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                        10. Uposathasuttavannana
     [71] Dasame tadahuposatheti tasmim ahu uposathe tamdivasam uposathe,
tamdivasam 2- pannarasiuposathadivaseti vuttam hoti. Upasankamiti uposathangani adhitthaya
gandhamaladihattha upasankami. Handati vavassaggatthe 3- nipato. Divadivassati
divasassa diva nama majjhanho, imasmim thitamajjhantike kaleti attho. Kuto nu tvam
agacchasiti kim karonti vicarasiti pucchati. Gopalakuposathoti aparisuddhavitakkataya 4-
gopalakehi saddhim upamitauposatho. Niganthuposathoti niganthanam upavasanauposatho.
Ariyuposathoti ariyanam upavasanauposatho. Seyyathapi visakheti yatha nama visakhe.
Sayanhasamaye samikanam gavo niyyadetvati gopalaka hi devasikavetanena
va pancahadasahaaddhamasamasachamasasamvaccharaparicchedena va gavo gahetva
rakkhanti. Idha pana devasikavetanena  rakkhantam sandhayetam vuttam. Niyyadetvati
paticchapetva "eta vo gavoti datva. 5- Iti patisancikkhatiti attano geham
gantva bhunjitva mance nipanno evam paccavekkhati. Abhijjhasahagatenati
tanhasampayuttena. Evam kho visakhe gopalakuposatho hotiti ariyuposathova ayam,
aparisuddhavitakkataya pana gopalakauposathatthane thito. Na mahapphaloti vipakaphalena
na mahaphalo. Na mahanisamsoti vipakanisamsena na mahanisamso. Na mahadhutikoti
vipakobhasena na mahaokaso. Na mahavippharoti vipakavippharassa amahantataya
na mahavippharo.
@Footnote: 1 cha.Ma. appavattanakalo    2 cha.Ma. ayam patho na dissati   3 Ma. vossaggatthe
@4 cha.Ma. ayam patho na dissati   5 Ma. vatva
     Samanajatikati 1- samananikaya. 2- Param yojanasatanti yojanasatam atikkamitva ta
to param. Tesu dandam nikkhipahiti tesu yojanasatato parabhagesu thitesu sattesu
dandam nikkhipa, nikkhittadando hohi. Naham kvacini 3- kassaci kincanatasminti
aham katthaci kassaci parassa kincanatasmim na homi. Kincanam vuccati palibodho,
palibodho na homiti vuttam hoti. Na ca mama kvacini kisminci 4- kincanatthiti mama
kvacini anto va bahiddha va katthaci ekaparikkharepi kincanata natthi, palibodho
natthi, chinnapalibodhohamasmiti vuttam hoti. Bhogeti mancapithayagubhattadayo.
Adinnamyeva paribhunjatiti punadivase mance nipajjantopi pithe nisidantopi
yagum pivantopi bhattam bhunjantopi te bhoge adinneyeva paribhunjati. Na
mahapphaloti nipphalo. Byanjanameva hi ettha savasesam, attho pana niravaseso.
Evam upavutthassa hi uposathassa appamattakampi vipakaphalam ittham kantam manapam natthi.
Tasma nipphalotveva veditabbo. Sesapadesupi eseva nayo.
     Upakkilitthassa cittassati idam kasma aha? sankilitthena hi cittena
Upavuttho uposatho na mahapphalo hotiti dassitatta visuddhena cittena upavutthassa
mahapphalata anunnata hoti. Tasma yena kammatthanena cittam visujjhati, tam
cittavisodhanakammatthanam dassetum idamaha. Tattha upakkamenati paccattapurisakarena
upayena va. Tathagatam anussaratiti atthahi karanehi tathagatassa gune anussarati.
Ettha hi itipi so bhagavati so bhagava itipi silena, itipi samadhinati
sabbe lokiyalokuttara buddhaguna sangahita. Arahantiadihi patiekkagunova
niddittho. 5- Tathagatam anussarato cittam pasidatiti lokiyalokuttare tathagatagune
anussarantassa cittuppado pasanno hoti.
     Cittassa upakkilesati panca nivarana. Kakkanti amalakakakkam. Tajjam
vayamanti tajjatikam tadanucchavikam kakkena makkhanaghamsanadhovanavayamam. Pariyodapana
@Footnote: 1 Si. samanajatiti   2 samanayeva   3 cha.Ma. kvacani
@4 cha.Ma. katthaci    5 cha.Ma. patiyekkagunava niddittha
Hotiti suddhabhavakaranam hoti. Kilitthasmim hi sise pasadhanam pasadhetva nakkhattam
kilamano na sobhati, parisuddhe pana tasmim pasadhanam pasadhetva nakkhattam kilamano
sobhati, evameva kilitthacittena 1- uposathangani  adhitthaya uposatho upavuttho na
mahapphalo hoti, parisuddhe pana citte uposathangani adhitthaya upavuttho uposatho
mahapphalo hotiti adhippayena evamaha. Brahmuposatham upavasatiti brahma vuccati
sammasambuddho, tassa gunanussaranavasena ayam uposatho brahmuposatho nama, tam
upavasati. Brahmuna saddhim samvasatiti sammasambuddhena saddhim samvasati. Brahmancassa
arabbhati sammasambuddham arabbha.
     Dhammam anussaratiti sahatantikam lokuttaradhammam anussarati. Sottinti
kuruvindakasottim. Kuruvindakapasanacunnena hi saddhim lakham yojetva manike katva
vijjhitva suttena avunitva tam manikalapam ubhato gahetva pitthim ghamsenti,
tam sandhaya vuttam "sottinca paticca"ti. Cunnanti nahaniyacunnam. Tajjam
vayamanti ubbatthanaghamsanadhovanadikam tadanurupavayamam. Dhammuposathanti sahatantikam
navalokuttaradhammam arabbha upavutthatta ayam uposatho "dhammuposatho"ti  vutto. Idhapi
pariyodapanati pade thatva purimanayeneva yojana katabba.
     Samgham anussaratiti atthannam ariyapuggalanam gune anussarati. Usanca 2-
paticcati dve tayo vare 3- uddhanam aropetva sedanavasena gahapitam 3- usumam
paticca. Ussancatipi 4- patho, ayamevattho. Kharanti charikam. Gomayanti gomuttam
va ajalandika va. Pariyodapanati idhapi purimanayeneva yojana katabba.
Samghuposathanti atthannam ariyapuggalanam gune arabbha upavutthatta ayam uposatho
"samghuposatho"ti vutto.
     Silaniti gahattho gahatthasilani, pabbajito pabbajitasilani. Akhandanitiadinam
@Footnote: 1 Ma. kilitthe citte   2 cha.Ma.,i. usamanca  3-3 cha.Ma. ime patha na dissanti
@4 Si. uncatipi
Attho visuddhimagge 1- vittharitova. Valandupakanti 2- assavalehi va
makacivaladihi va katam valandukam. 3- Tajjam vayamanti telena makkhetva 4- malassa
tintabhavam natva charikam pakkhipitva valandupakena ghamsanavayamo. Idha pariyodapanati
pade thatva evam yojana katabba:- kilitthasmim hi adase manditapasadhitopi
attabhavo olokiyamano na sobhati, parisuddhe sobhati. Evameva kilitthena cittena
upavuttho uposatho na mahapphalo hoti, parisuddhena pana mahapphalo hotiti. Siluposathanti
attano silanussaranavasena upavuttho uposatho siluposatho nama. Silena
saddhinti attano pancasiladasasilena saddhim. Silancassa arabbhati pancasilam
dasasilanca arabbha.
     Devata anussaratiti devata sakkhitthane thapetva attano saddhadigune
anussarati. Ukkanti uddhanam. Lonanti lonamattika. Gerukanti gerukacunnam.
Nalikasandasanti dhamananalikanceva parivattanasandasanca. Tajjam vayamanti
uddhane pakkhipanadhamanaparivattanadikam anurupam vayamam. Idha pariyodapanati pade
thatva evam yojana veditabba:- sankilitthasuvannamayena hi pasadhanabhandena 5-
pasadhita nakkhattam kilamana na sobhanti, parisuddhasuvannamayena sobhanti.
Evameva sankilitthacittassa uposatho na  mahapphalo hoti, parisuddhacittassa mahapphalo.
Devatuposathanti devata sakkhitthane thapetva attano gune anussarantena
upavutthauposatho devatuposatho nama. Sesam imesu buddhanussatiadisu kammatthanesu
yam vattabbam siya, tam sabbam visuddhimagge 6- vuttameva.
     Panatipatanti panavadham. Pahayati tam panatipatacetanasankhatam dussilyam
pajahitva. Pativiratati pahinakalato patthaya tato dussilyato orata viratava.
@Footnote: 1 visuddhi. 1/66         2 Si. valandukanti
@3 Si. landukam, cha.Ma. andupakam  4 cha.temetva
@5 Si. pasadhitabhandena      6 visuddhi. 1/252
Nihitadanda nihitasatthati parupaghatatthaya 1- dandam va sattham va adaya
avattanato nikkhittadanda ceva nikkhittasattha cati attho. Ettha ca thapetva
dandam sabbampi avasesam upakaranam sattanam vinasanabhavato 2- satthanti veditabbam.
Yam pana bhikkhu kattaradandam va dantakatthavasim va pipphalakam va gahetva
vicaranti, na tam parupaghatatthaya. Tasma nihitadanda nihitasatthatveva sankhyam
gacchanti. Lajjiti papajigucchanalakkhanaya lajjaya samannagata. Dayapannati
dayam mettacittatam apanna. Sabbapanabhutahitanukampiti sabbapanabhute hitena
anukampaka, tayaeva dayapannataya sabbesam panabhutanam hitacittakati attho.
Ahampajjati ahampi ajja. Iminapi angenati iminapi gunangena. Arahatam
anukaromiti yatha purato gacchantam pacchato gacchanto anugacchati nama, evam
ahampi arahantehi pathamam katam imam gunam paccha karonto tesam arahantanam
anukaromi. Uposatho ca me upavuttho bhavissatiti evam karontena maya
arahatanca anukatam bhavissati, uposatho ca upavuttho bhavissati.
     Adinnadananti adinnassa parapariggahitassa adanam, theyyam corikanti
attho. Dinnameva adiyantiti dinnadayi. Cittenapi dinnameva patikankhantiti
dinnapatikankhi. Thenetiti theno, na thenena athenena. Athenattayeva sucibhutena.
Attanati attabhavena, athenam sucibhutam attabhavam katva viharantiti vuttam hoti.
     Abrahmacariyanti asetthacariyam. Brahmam settham acaram carantiti brahmacari.
Aracariti abrahmacariyato duracari. Methunati ragapariyutthanavasena sadisatta
methunakati laddhavoharehi patisevitabbato methunoti sankham gata asaddhamma.
Gamadhammati gamavasinam dhamma.
     Musavadati alikavacana tucchavacana. Saccam vadantiti saccavadi. Saccena saccam
sandahanti ghattentiti saccasandha. Na antarantara musa vadantiti attho. Yo
@Footnote: 1 Ma. manussaghatatthaya      2 cha. vihimsanabhavato
Hi puriso kadaci musavadam vadati, kadaci saccam.  tassa musavadena antarikatta
saccam saccena na ghatiyati. Tasma na no saccasandho. Ime pana na tadisa,
jivitahetupi musa avatva saccena saccam sandahantiyevati saccasandha. Thetati
thira, thirakathati attho. Eko puggalo haliddirago viya thusarasimhi nikhatakhanu
viya assapitthe thapitakumbhando 1- viya ca na thitakatho hoti. Eko pasanalekha
viya ca indakhilo viya ca thitakatho hoti, asina sisam chindantepi dve katha
na katheti. Ayam vuccati theto. Paccayikati pattiyayitabbaka, saddhayikati attho.
Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti, "idam kena vuttam, asukena"ti 2- vutte
"ma tassa vacanam saddahatha"ti vattabbatam apajjati. Eko paccayiko hoti, "idam kena
vuttam, asukena"ti vutte "yadi tena vuttam, idameva pamanam, idani patikkhipitabbam
natthi, evamevam idan"ti vattabbatam apajjati. Ayam vuccati paccayiko. Avisamvadaka
lokassati taya saccavaditaya lokam na visamvadentiti attho.
     Suramerayamajjapamadatthananti suramerayamajjanam panacetanasankhatam
pamadakaranam. Ekabhattikati patarasabhattam sayamasabhattanti dve bhattani. Tesu
patarasabhattam antomajjhantikena paricchinnam, itaram majjhantikato uddham
antoarunena. 3- Tasma antomajjhantike dasakkhattum bhunjamanapi ekabhattikava
honti. Tam sandhaya vuttam "ekabhattika"ti. Rattibhojanam 4- ratti, tato uparatati
rattuparata. Atikkante majjhantike yava suriyatthangamana bhojanam vikalabhojanam nama, tato
viratatta virata vikalabhojana.
     Sasanassa ananulomatta visukam paccanikabhutam 5- dassananti visukadassanam, attana
naccananaccapanadivasena naccanca gitanca vaditanca, antamaso mayuranaccanadi-
vasenapi pavattanam naccadinam visukabhutam dassanancati naccagitavaditavisukadassanam.
@Footnote: 1 cha. thapitakumbhandamiva    2 cha.Ma. namati   3 Si. antoarunaggena
@4 rattiya bhojanam, su.vi. 1/10/75 culasilavannana, pa.su. 2/293/116
@5 cha.Ma. patanibhutam
Naccadini hi attana payojetum va parehi payojapetum va payuttani passitum
va neva bhikkhunam, na bhikkhuninam vattanti.
     Maladisu malati yankinci puppham. Gandhanti yankinci gandhajatam.
Vilepananti chaviragakaranam. Tattha pilandhanto dhareti nama, unatthanam purento
mandeti nama, gandhavasena chaviragavasena ca sadiyanto vibhuseti nama. Thanam
vuccati karanam, tasma yaya dussilyacetanaya tani maladharanadini mahajano
karoti, tato pativiratati attho. Uccasayanam vuccati pamanatikkantam, mahasayanam
akappiyattharakam, tato pativiratati attho.
     Kivamahapphaloti kittako 1- mahapphalo. Sesapadesupi eseva nayo.
Pahutarattaratanananti 2- pahutena rattasankhatena ratanena samannagatanam, sakalajambudipatalam
bheritalasadisam katva katippamanehi sattahi ratanehi puritananti adhippayo. 3-
Issariyadhipaccanti 4- issarabhavena ca adhipatibhavena ca kuddarajabhavena issariyameva
va 4- adhipaccam, na ettha sahasikakammantipi issariyadhipaccam. Rajjam kareyyati
evarupam cakkavattirajjam kareyya. Anganantiadini tesam janapadanam namani. Kalam
nagghati solasinti ekam ahorattam upavutthauposathe punnam solasabhage katva
tato ekam bhaganca 5- na agghati. Ekarattuposathassa solasiya kalaya yam vipakaphalam,
tamyeva tato bahutaram hotiti attho. Kapananti parittakam.
     Abrahmacariyati asetthacariyato. Rattim na bhunjeyya vikalabhojananti uposatham
upavasanto rattibhojananca divavikalabhojananca na bhunjeyya. Mance chamayamva
sayetha santhateti mutthihatthapadake kappiyamance va sudhadiparikammakataya bhumiyam
va tinapannapalaladini santharitva kate santhate va sayethati attho.
Etanhi atthangikamahuposathanti evam panatipatadini asamacarantena upavuttham
uposatham atthahi angehi samannagatatta atthangikanti vadanti. Tam pana upavasantena
@Footnote: 1 cha. kittakam   2 ka. pahutasattaratanananti   3 cha.Ma. attho
@4-4 cha.Ma. issarabhavena va issariyameva va    5 Si. bhagam
"sveva uposathiko bhavissami"ti ajjeva "idancidanca kareyyatha"ti aharadi-
vidhanam vicaretabbam. Uposathadivase patova bhikkhussa va bhikkhuniya va dasasila-
lakkhanannuno upasakassa va upasikaya va santike vacam bhinditva
uposathangani samadatabbani. Palim ajanantena pana "buddhapannattam uposatham
adhitthami"ti adhitthatabbam. Annam alabhantena attanapi adhitthatabbam, vacibhedo
pana katabboyeva. Uposatham upavasantena paroparodhapatisamyuttam 1- kammantam na
vicaretabbam, ayavayagananam karontena na vitinametabbam, gehe pana aharam
labhitva niccabhattikabhikkhuna viya paribhunjitva viharam gantva dhammo va
sotabbo, atthatimsaya arammanesu annataram va manasikatabbam.
     Sudassanati sundaradassana. Obhasayanti obhasamana. Anupariyantiti
vicaranti. Yavatati yattakam thanam. Antalikkhagati akasam gama. Pabhasantiti
jotanti pabham 2- muncanti. Disavirocanati sabbadisasu virocamana. Athava
pabhasantiti disavidisa 3- obhasanti. Virocanati virocamana. Veluriyanti maniti
vatvapi imina jatimanibhavam dasseti. Ekavassikaveluvannam hi veluriyam jatimani
nama. Tam sandhayevamaha. Bhaddakanti laddhakam. Singisuvannanti gosingasadisam
hutva uppannatta evam namakam suvannam. Kancananti  pabbateyyam pabbate
jatasuvannam. Jatarupanti satthuvannasuvannam. Hatakanti kipillikahi nihatasuvannam.
Nanubhavantiti na papunanti. Candappabhati samiatthe paccattam. Candappabhayati
attho. Upavassuposathanti upavasitva uposatham. Sukhudrayaniti sukhaphalani
sukhavedaniyani. Saggamupenti thananti saggasankhatam thanam upagacchanti, kenaci
anindita hutva devaloke uppajjantiti attho. Sesamettha yam antarantara na
vuttam, tam vuttanusareneva veditabbanti.
                          Mahavaggo dutiyo.
@Footnote: 1 cha.Ma. paruparodhapatisamyutta  2 cha.Ma. pabha   3 cha.Ma. disahi disa



             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 216-223. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=4998&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=4998&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=510              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=5421              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=5538              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=5538              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]