ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                          3. Sihasuttavannana
     [33] Tatiye sihoti cattaro siha:- tinasiho kalasiho pandusiho
kesarasihoti. Tesu tinasiho  kapotavannagavisadiso tinabhakkho ca hoti. Kalasiho
kalagavisadiso tinabhakkhoyeva. Pandusiho pandupalasavannagavisadiso mamsabhakkho.
Kesarasiho lakhaparikammakateneva mukhena agganangutthena catuhi ca padapariyantehi
samannagato, matthakatopissa patthaya lakhatulikaya 2- kata viya tisso rajiyo
pitthimajjhena gantva antarasatthimhi dakkhinavatta hutva thita, khandhe panassa
satasahassagghanikarattakambalaparikkhepo 3- viya kesarabharo hoti, avaselatthanam
parisuddhasalipindasankhacunnapindavannam 4- hoti. Imesu catusu sihesu ayam kesarasiho
idha adhippeto.
@Footnote: 1 cha.Ma. saratham                2 Ma. lakhanangulakaya
@3 cha.Ma. satasahassagghanikakambala...   4 Ma. parisuddhatalapitthasankhacunnapicuvannam
     Migarajati sabbamigaganassa raja. Asayati vasanatthanato, suvannaguhato
va rajatamaniphalikamanosilaguhato va nikkhamatiti vuttam hoti. Nikkhamamano panesa
catuhi karanehi nikkhamati andhakarapilito va alokatthaya, uccarapassavapilito
va tesam vissajjanatthaya, jighacchapilito va gocaratthaya, sambhavapilito va
asaddhammapatisevanatthaya. Idha pana gocaratthaya nikkhamanto adhippeto.
     Vijambhatiti suvannatale va rajatamaniphalikamanosilatalanam va annatarasmim dve
pacchimapade samam patitthapetva purimapade purato pasaretva sarirassa pacchabhagam
akaddhitva purimabhagam abhiharitva pitthim onametva 1- givam ukkhipitva
asanisaddam karonto viya nasaputani pothetva sariralaggam rajam vidhunanto vijambhati.
Vijambhanabhumiyanca pana tarunavacchako viya aparaparam javati, javato panassa sariram andhakare
paribbhamantam alatam viya khayati.
     Anuviloketiti kasma anuviloketi? paranudayataya. Tasmim kira sihanadam nadante
Papatavatesu caranta hatthigonamahimsadayo 2- pana papatepi avatepi patanti,
tesam anudayaya anuviloketi. Kim panassa luddassa paramamsakhadino anudaya nama
atthiti? ama atthiti. 3- Tatha hesa 4- "kim me bahuhi ghatitehi"ti attano
gocaratthayapi khuddake pane na ganhati. Evam anudayam karoti, vuttampi cetam
"maham khuddake pane visamagate sanghatam apadesin"ti. 5-
     Sihanadam nadatiti tikkhattum tava abhitanadam nadati. Evanca panassa vijambhanabhumiyam
thatva nadantassa saddo samanta tiyojanappadesam ekaninnadam karoti, tamassa
ninnadam sutva tiyojanabbhantaragata dipadacatuppadagana yathatthane thatum na
sakkonti. Gocaraya pakkamatiti aharatthaya gacchati. Katham? so hi vijambhanabhumiyam
@Footnote: 1 cha.Ma. nametva    2 cha.Ma. papatavatadisu visamatthanesu caranta
@hatthigokannamahimsadayo   3 cha.Ma. atthi         4 cha.Ma. tathahi
@5 an. dasaka. 24/21/26 sihasutta
Thatva dakkhinato va vamato va pacchato va 1- uppatanto usabhamattampi thanam
pakkhandati, 2- uddham uppatanto cattaripi atthapi usabhani 3- uppatati, samatthane
ujukam pakkhandanto solasausabhamattampi visatiusabhamattampi thanam pakkhandati, thala va
pabbata va pakkhandanto satthiusabhamattampi asitiusabhamattampi thanam pakkhandati,
antaramagge rukkham va pabbatam va disva tam pariharanto vamato va dakkhinato va
uddham usabhamattam pakkamati. Tatiyam pana sihanadam naditva teneva saddhim tiyojanatthane
pannayati, tiyojanam gantva nivattitva thito attanova nadassa anunadam sunati.
Evam sighena javena pakkamati.
     Yebhuyyenati payena. Bhayam santasam samveganti sabbam cittuttarasasseva
namam. Sihassa hi saddam sutva bahu bhayanti, appaka na bhayanti. Te pana
teti? samasiho hatthajaniyo assajaniyo usabhajaniyo purisajaniyo khinasavoti.
Kasma panete na bhayantiti? samasiho tava "jatigottakulasurabhavehi samanosmi"ti
na bhayati, hatthajaniyadayo attano sakkayaditthibalavataya na bhayanti, khinasavo
sakkayaditthiya pahinatta na bhayati.
     Bilasayati bile sayanta 4- bilavasino ahinakulagodhadayo. Udakasayati 5-
udakavasino macchakacchapadayo. Vanasayati vanavasino hatthiassagonamigadayo. 6-
Pavisantiti "idani agantva ganhissati"ti maggam oloketva pavisanti.
Dalhehiti thirehi. Varattehiti cammarajjuhi. Mahiddhikotiadisu vijambhanabhumiyam
thatva dakkhinapassadihi usabhamattam, ujukam visatiusabhamattadilanghanavasena mahiddhikata,
sesamiganam adhipatibhavena mahesakkhata, samanta tiyojanatthane saddam sutva palayantanam
vasena mahanubhavata veditabba.
@Footnote: 1 cha.Ma. pacchato vati patho na dissati      2 cha.Ma. ganhati
@3 cha.Ma. usabhatthanani     4 Ma. bilasayasatta     5 Si. dakasayati
@6 cha.Ma. hatthiassagokannamigadayo
     Evameva khoti bhagava tesu tesu suttantesu tatha tatha attanam
kathesi. "sihoti kho bhikkhave tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa"ti 1-
imasmim tava sutte sihasadisam attanam kathesi. "bhisakko sallakattoti kho sunakkhatta
tathagatassetam adhivacanan"ti 2- imasmim vejjasadisam, "brahmanoti kho bhikkhave
tathagatassetam adhivacanan"ti 3- imasmim brahmanasadisam, "puriso maggakusaloti kho
tissa tathagatassetam adhivacanan"ti 4- imasmim magguddesakapurisasadisam, "rajahamasmi
sela"ti 5- imasmim rajasadisam. Imasmim pana sutte sihasadisameva katva attanam
kathento evamaha.
     Tatrayam sadisata:- sihassa kancanaguhadisu vasanakalo viya hi tathagatassa
dipankarapadamule katabhiniharassa aparimitam kalam paramiyo puretva pacchimabhave
patisandhiggahanena ceva matukucchito nikkhamanena ca dasasahassilokadhatum kampetva
vuddhimanvaya dibbasampattisadisam sampattim anubhavamanassa tisu pasadesu
nivasanakalo 6- veditabbo. Sihassa kancanaguhadito nikkhantakalo viya tathagatassa
ekunatimsasamvacchare vivatena dvarena kanthakam aruyha channasahayassa nikkhamitva tini
rajjani atikkamitva anomanaditire brahmuna dinnani kasayani paridahitva
pabbajitassa sattame divase rajagaham gantva tattha pindaya caritva pandavagiri-
pabbhare katabhattakiccassa sammasambodhim patva pathamameva magadharattham agamanatthaya
yava ranno patinnadanakalo.
     Sihassa vijambhanakalo viya tathagatassa dinnapatinnassa alarakalama-
upasankamanam adim katva yava sujataya dinnapayasassa ekunapannasaya
@Footnote: 1 an. pancaka. 22/99/137 kakudhavagga (sya)    2 Ma. u. 14/65/48 sunakkhattasutta
@3 an. atthaka. 23/192/352 sativagga (sya)    4 sam.kha. 17/84/87 tissasutta
@5 Ma.Ma. 13/399/384 selasutta, khu.su. 25/560/447 selasutta
@6 Ma. nisinnakalo, cha. nivasakalo
Pindehi paribhuttakalo veditabbo. Sihassa sariravidhunanam viya sayanhasamaye
sotthiyena 1- dinna attha tinamutthiyo gahetva dasasahassacakkavaladevatahi
thomiyamanassa gandhadihi pujiyamanassa tikkhattum bodhim padakkhinam katva bodhimandam
aruyha cuddasahatthubbedhe thane tinasantharam santharitva 2- caturangaviriyam adhitthaya
nisinnassa 3- tamkhanamyeva marabalam vidhametva tisu yamesu tisso vijja visodhetva
anulomapatilomam paticcasamuppadamahasamuddam yamakananamanthanena manthentassa
sabbannutanane patividdhe tadanubhavena dasasahassilokadhatukampanam veditabbam.
     Sihassa catuddisavilokanam viya patividdhasabbannutananasseva sattasattaham
bodhimande viharitva paribhuttamadhupindikaharassa ajapalanigrodhamule mahabrahmuno
dhammadesanayacanam patiggahetva tattha viharantassa ekadasame divase "sve
asalhapunnama bhavissati"ti paccusasamaye "kassa nu kho aham pathamam dhammam
deseyyan"ti alarudakanam kalakatabhavam natva dhammadesanatthaya pancavaggiyanam
olokanam datthabbam. Sihassa gocaratthaya tiyojanagamanakalo viya attano pattacivaram
adaya "pancavaggiyanam dhammacakkam pavattessami"ti pacchabhatte ajapalanigrodhato
vutthitassa attharasayojanamaggam gamanakalo.
     Sihassa sihanadakalo viya tathagatassa attharasayojanamaggam gantva pancavaggiye
sannapetva acalapallanke nisinnassa dasahi cakkavalasahassehi sannipatitena
devaganena parivutassa "dveme bhikkhave anta pabbajitena na sevitabba"tiadina
nayena dhammacakkappavattanakalo veditabbo. Imasminca pana pade desiyamane
tathagatasihassa dhammaghoso hettha avicim upari bhavaggam gahetva dasasahassiloka-
dhatum paticchadesi. Sihassa saddena khuddakapananam santasam apajjanakalo
viya tathagatassa tini lakkhanani dipetva cattari saccani solasahakarehi
@Footnote: 1 cha.Ma. sottiyena    2 cha.Ma. attharitva
@3 Si.,Ma. nisinnakalato patthaya nisinnassa
Satthiya ca nayasahassehi vibhajitva dhammam kathentassa dighayukanam devanam
nanasantasassa uppattikalo veditabbo.
     Aparo nayo:- siho viya sabbannutam patto tathagato, asayabhutaya kanakaguhaya
nikkhamanam viya gandhakutito nikkhamanakalo, vijambhanam viya dhammasabham upasankamanakalo,
disavilokanam viya parisavilokanam, sihanadanadanam viya dhammadesanakalo, gocaraya
pakkanam viya paravadanimmathanatthaya 1- gamanam.
     Aparo nayo:- siho viya tathagato, himavantanissitaya kancanaguhaya
nikkhamanam viya arammanavasena nibbananissitaya phalasamapattiya vutthanam, vijambhanam
viya paccavekkhanananam, disavilokanam viya veneyyasattavilokanam, sihanado viya
sampattaya parisaya dhammadesana, gocaraya pakkamanam viya asampattanam veneyyasattanam
santikupasankamanam veditabbam.
     Yadati yasmim kale. Tathagatoti hettha vuttehi atthahi karanehi tathagato.
Loketi sattaloke. Uppajjatiti abhiniharato patthaya yava bodhipallanka va
arahattamagganana va uppajjati nama, arahattaphale pana patte uppanno nama.
Araham sammasambuddhotiadini visuddhimagge 2- buddhanussatiniddese
vittharitani.
     Iti sakkayoti ayam sakkayo, ettako sakkayo, na ito bhiyyo
sakkayo atthiti. Ettavata sabhavato sarasato pariyantato paricchedato
parivatumato sabbepi pancupadanakkhandha dassita honti. Iti sakkayasamudayoti
ayam sakkayasamudayo nama. Ettavata "aharasamudaya rupasamudayo"tiadi sabbam
dassitam hoti. Iti sakkayanirodhoti 3- ayam sakkayassa atthangamo. Iminapi
"aharanirodha rupanirodho"tiadi sabbam dassitam hoti.
@Footnote: 1 Si. paravadinimmathanatthaya   2 visuddhi. 1/253 chaanussatiniddesa
@3 cha.Ma. iti sakkayassa atthangamoti
     Vannavantoti sariravannena vannavanto. Dhammadesanam sutvati pancasu khandhesu
pannasalakkhanapatimanditam tathagatassa dhammadesanam sutva. Yebhuyyenati idha ke thapeti?
ariyasavake deve. Tesam hi khinasavatta cittuttarasabhayamattampi na uppajjati,
samviggassa yoniso padhanena pattabbam pattataya nanasamvegopi. Itarasam pana devatanam
"taso heso bhikkhave aniccan"ti manasikarontanam 1- cittuttarasabhayampi,
balavavipassanakale nanabhayampi uppajjati. Bhoti dhammalapanamattametam.
Sakkayapariyapannati pancakkhandhapariyapanna. Iti tesam sammasambuddhe
vattadosam dassetva tilakkhanahatam katva dhammam desente nanabhayam nama okkamati.
     Abhinnayati janitva. Dhammacakkanti pativedhananampi desanananampi.
Pativedhananam nama yena nanena bodhipallanke nisinno cattari saccani
solasahakarehi saddhim yava nayasahassehi pativijjhi. Desanananam nama yena
nanena tiparivattam dvadasakaram dhammacakkam pavattesi. Ubhayampetam dasabalassa
pure jatananameva. Tesu dhammadesanananam gahetabbam. Tam panetam yava attharasa-
brahmakotihi saddhim annakondannattherassa sotapattiphalam na uppajjati,
tava pavatteti nama. Tasmim uppanne pavattitam nama hotiti veditabbam.
Appatipuggaloti sadisapuggalarahito. Yasassinoti parivarasampanno. Tadinoti labhadihi
ekasadisassa.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 328-334. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=7600&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=7600&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=287              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1841              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1820              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1820              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]