ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 17 : PALI ROMAN Khuddaka.A. (paramatthajo.)

page159.

Na sotapattiphalam sacchikaroti, ayam vuccati puggalo thitakappi. Sabbepi maggasamangino puggala thitakappino"ti. 1- Samadhina tena samo na vijjatiti tena buddhasetthaparivannitena sucina anantarikasamadhina samo rupavacarasamadhi va arupavacarasamadhi va koci na vijjati. Kasma? tesambhavitatta tattha tattha brahmaloke uppannassapi puna nirayadisupi upapattisambhavato, imassa ca arahattasamadhissa bhavitatta ariyapuggalassa sabbupapattisamugghatasambhavato. Tasma suttantarepi vuttam "yavata bhikkhave dhamma sankhata va asankhata va ariyo atthangiko maggo, tesam aggamakkhayati"ti adi. 2- Evam bhagava anantarikasamadhissa annehi samadhihi asamatam vatva idani purimanayeneva maggadhammaratanassa asadisabhavam nissaya saccavacanam payunjati "idampi dhamme pe. Hotu"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Ye puggalati gathavannana [6] Evam maggadhammagunenapi saccam vatva idani samghagunenapi vattumaraddho "ye puggala"ti. Tattha yeti aniyametva uddeso. Puggalati satta. Atthati tesam gananaparicchedo. Te hi cattaro ca patipanna cattaro ca phaletthitati attha honti. Satam pasatthati sappurisehi buddhapaccekabuddha- buddhasavakehi annehi ca devamanussehi pasattha. Kasma? sahajatasiladigunayoga. Tesam hi campakabakulakusumadinam sahajatavannagandhadayo viya sahajata silasamadhiadayo guna, tena te vannagandhadisampannani viya pupphani devamanussanam satam piya manapa pasamsaniya ca honti. Tena vuttam "ye puggala atthasatam pasattha"ti. Athava yeti aniyametva uddeso. Puggalati satta. Atthasatanti tesam gananaparicchedo. Te hi ekavijikolamkolasattakhattumparamati 3- tayo sotapanna. @Footnote: 1 abhi. pu. 36/17/120 ekakapuggalapannatti. 2 an. catukka. 21/34/39, @khu. iti. 25/90/308 3 cha.Ma. ekabijikolamkolosattakkhattuparamoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Kamaruparupabhavesu adhigataphala tayo sakadagamino. Te sabbepi catunnam patipadanam vasena catuvisati. Antaraparinibbayi upahaccaparinibbayi sasankharaparinibbayi asankharaparinibbayi uddhamsoto akanitthagamiti avihesu panca. Tatha atappasudassasudassisu. Akanitthesu pana udadhamsotavajja cattaroti catuvisati anagamino. Sukkhavipassako samathayanikoti dve arahanto. Cattaro maggatthati catupannasa. Te sabbepi saddhadhurapannadhuranam vasena dviguna hutva atthasatam honti. Sesam vuttanayameva cattari etani yugani hontiti te sabbepi attha va atthasatam vati vittharavasena uddittha puggala sankhepavasena sotapattimaggattho phalatthoti ekam yugam, evam yava arahattamaggattho phalatthoti ekekam 1- yuganti cattari yugani honti. Te dakkhineyyati ettha teti pubbe aniyametva udditthanam niyametva niddeso. Ye puggala vittharavasena attha va atthasatam va sankhepavasena pana 2- cattari yugani hontiti vutta, sabbepi te dakkhinam arahantiti dakkhineyya. Dakkhina nama kammanca kammavipakanca saddahitva me imam vejjakammam va janghapesaniyam 3- va karissati"ti evamadini anapekkhitva diyyamano deyyadhammo, tam arahanti nama siladigunayutta puggala, ime ca tadisa, tena vuccanti "te dakkhineyya"ti. Sugatassa savakati bhagava sobhanena gamanena yuttatta, sobhanancatthanam gatatta, sutthu ca gatatta, sutthuyeva gatatta 4- sugato, tassa sugatassa. Sabbepi te vacanam sunantiti savaka. Kamanca annepi sunanti, na pana sutva kattabbakiccam karonti, ime pana sutva kattabbam dhammanudhammapatipattim katva maggaphalani patta, tasma "savaka"ti vuccanti. Etesu dinnani mahapphalaniti etesu sugatassa savakesu appakanipi danani dinnani patiggahakato dakkhinanam visuddhibhavam 5- upagatatta mahapphalani honti. Tasma suttantarepi vuttam:- @Footnote: 1 cha.Ma. ekam 2 cha.Ma. ayam saddo na dissati 3 cha.Ma. janghapesanikam @4 cha.Ma. sutthu eva ca gadatta 5 cha.Ma., i. dakkhinavisuddhibhavam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

"yavata bhikkhave samgha va gana va tathagatasavakasamgho, tesam aggamakkhayati, yadidam cattari purisayugani attha purisapuggala, esa bhagavato savakasamgho .pe. Aggo vipako hoti"ti. 1- Evam bhagava sabbesampi maggatthaphalatthanam vasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Ye suppayuttati gathavannana [7] Evam maggatthaphalatthanam vasena samgharatanassa gunena saccam vatva idani tato ekaccanam phalasamapattisukhamanubhavantanam khinasavapuggalanamyeva gunena vattumaraddho "ye suppayutta"ti. Tattha yeti aniyamituddesavacanam. Suppayuttati sutthu payutta, anekavihitam anesanam pahaya suddhajivitam nissaya vipassanaya attanam payunjitumaraddhati attho. Athava suppayuttati 2- visuddhakayavacipayogasamannagata, tena tesam silakkhandham dasseti. Manasa dalhenati dalhena manasa, thirasamadhiyuttena cetasati attho. Tena tesam samadhikkhandham dasseti. Nikkaminoti kaye ca jivite ca anapekkha hutva pannadhurena viriyena sabbakilesehi katanikkamana, 3- tena tesam viriyasampannam pannakkhandham dasseti. Gotamasasanamhiti gottato gotamassa tathagatasseva sasanamhi. Tena ito bahiddha nanappakarampi amaratapam karontanam suppayogadigunabhavato kilesehi katanikkamanabhavam 4- dipeti. 5- Teti pubbe udditthanam niddesavacanam. Pattipattati ettha pattabbati patti, pattabba nama pattum araha, yam patva accantayogakkhemino honti, arahattaphalassetam adhivacanam, tam pattim pattati pattipatta. Amatanti nibbanam. Vigayhati arammanavasena vigahitva. Laddhati labhitva. Mudhati abyayena kakanikamattampi byayam akatva. Nibbutinti patippassaddhakilesadaratham @Footnote: 1 an. catukka. 21/34/40, an. pancaka. 22/32/38, khu. iti. 25/90/308 @2 cha.Ma. suvisuddha... i. parisuddha... 3 Si., i. katanikkhamana @4 cha.Ma. nikkamanabhavam, i. nikkhamanabhavam 5 cha.Ma. dasseti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Phalasamapattim. Bhunjamanati anubhavamana. Kim vuttam hoti? ye imamhi 1- gotamasasanamhi silasampannatta suppayutta, samadhisampannatta manasa dalhena, pannasampannatta nikamino, te imaya sammapatipadaya amatam vigayha mudha laddha phalasamapattisannitam nibbutim bhunjamana pattipatta nama hontiti. Evam bhagava phalasamapattisukhamanubhavantanam khinasavapuggalanamyeva vasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Yathindakhiloti gathavannana [8] Evam khinasavapuggalanam gunena samghadhitthanam saccam vatva idani bahujanapaccakkhena sotapannasseva gunena vattumaraddho "yathindakhilo"ti. Tattha yathati upamavacanam. Indakhiloti nagaradvarasamvaranattham vivaranattham 2- ummarabbhantare attha va dasa va hatthe pathavim khanitva akotitassa saradarumayathambhassetam adhivacanam. Pathavinti bhumim. Sitoti anto pathavim 3- pavisitva nissito. Siyati bhaveyya. Catubbhi vatehiti catuhi disahi agatavatehi. Asampakampiyoti kampetum va caletum va asakkuneyyo. Tathupamanti tathavidham. 4- Sappurisanti uttamapurisam. Vadamiti bhanami. Yo ariyasaccani avecca passatiti yo cattari ariyasaccani pannaya ajjhogahetva 5- passati. Tattha ariyasaccani kumarapanhe 6- ca visudadhimagge ca vuttanayeneva veditabbaniti. Ayampanettha sankhepattho:- yatha ca 7- indakhilo gambhiranemataya pathavim sito catubbhi vatebhi asampakampiyo siya, imampi sappurisam tathupameva vadami, yo ariyasaccani evacca passati. Kasma? yasma sopi indakhilo viya catuhi vatehi sabbatitthiyavadavatehi asampakampiyo hoti, tamha dassana kenaci kampetum va caletum va asakkuneyyo. Tasma suttantarepi vuttam:- @Footnote: 1 cha.Ma. imasmim 2 cha.Ma., i. nagaradvaravinivaranattham 3 cha.Ma., i. ayam saddo na @dissati 4 Ma. tathavidhim 5 cha.Ma. ajjhogahetva 6 ka. visudadhimagge @7 cha.Ma. hi, i. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

"seyyathapi bhikkhave ayokhilo va indakhilo va gambhiranemo sunikkhato acalo asampakampi, puratthimaya cepi disaya agaccheyya bhusa vatavutthi, neva nam sankampeyya na sampakampeyya na sampacaleyya 1- pacchimaya .pe. Dakkhinaya, uttaraya cepi .pe. Na sampacaleyya. 2- Tam kissa hetu? gambhiratta bhikkhave nemassa, sunikkhatatta indakhilassa. Evameva kho bhikkhave yekeci samana va brahmana va `idam dukkhanti .pe. Patipada'ti yathabhutam pajananti, te na annassa samanassa va brahmanassa va mukham olokenti 3- `ayam nuna bhavam janam janati, passam passati'ti. Tam kissa hetu? suditthatta bhikkhave catunnam ariyasaccanan"ti. 4- Evam bhagava bahujanapaccakkhassa sotapannasseva vasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Ye ariyasaccaniti gathavannana [9] Evam avisesato sotapannassa gunena samghadhitthanam saccam vatva idani ye te tayo sotapanna ekabiji kolamkolo sattakkhattuparamoti. Yathaha:- "idhekacco puggalo tinnam samyojananam parikkhaya sotapanno hoti .pe. So ekamyeva manusakam bhavam nibbattetva dukkhassantam karoti, ayam ekabiji. Tatha dve va tini va kulani sandhavitva samsaritva dukkhassantam karonati, ayam kolamkolo. Tatha sattakkhattum deve ca manusse ca sandhavitva samsaritva dukkhassantam karoti, ayam sattakkhattuparamo"ti. 5- Tesam sabbakanitthassa sattakkhattuparamassa gunena vattumaraddho "ye ariyasaccani"ti. Tattha ye ariyasaccaniti evam 6- vuttanayameva. Vibhavayantiti @Footnote: 1 ka. sancaleyya 2 ka. na sancaleyya @3 Si.Ma. ullokenti 4 sam. maha. 19/1109/387 indakhilasutta @5 abhi. pug. 36/31/122 ekakapuggalapannatati 6 cha.Ma. etam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Pannaobhasena saccapaticchadakam kilesandhakaram vidhamitva attano pakasani pakatani karonti. Gambhirapannenati appameyyapannataya sadevakassapi lokassa nanena alabbhaneyyapatitthapannena, sabbannunati vuttam hoti. Sudesitaniti samasabyasasakalyavekalyadihi tehi tehi nayehi sutthu desitani. Kincapi te honti bhusappamattati te vibhavitaariyasacca puggala kincapi devarajjacakkavattirajjadipamadatthanam agamma bhusappamatta honti, tathapi sotapattimaggananena abhisankharavinnanassa nirodhena thapetva sattabhave anamatagge samsare ye uppajjeyyum namanca rupanca, tesam niruddhatta atthangatatta na atthamam bhavam adiyanti, sattamabhave eva pana vipassanam arabhitva arahattam papunissantiti. Evam bhagava sattakkhattuparamavasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Sahavassati gathavannana [10] Evam sattakkhattuparamassa atthamabhavam anadiyagunena 1- samghadhitthanam saccam vatva idani tasseva satta bhave adiyatopi annehi appahinabhavadanehi puggalehi visitthena ca gunena vattumaraddho "sahavassa"ti. Tattha sahavati saddhimyeva. Assati "na te bhavam atthamam adiyanti"ti vuttesu annatarassa. Dassanasampadayati sotapattimaggasampattiya. Sotapattimaggo hi nibbanam disva kattabbakiccasampadaya sabbapathamam nibbanadassanato "dassanan"ti vuccati, tassa attani patubhavo dassanasampada, taya dassanasampadaya saha eva. Tayassu dhamma jahita bhavantiti ettha suiti 2- padapuranamatte nipato "idam su me sariputta mahavikatabhojanasmim hoti"ti evamadisu 3- viya. Yato sahavassa dassanasampadaya tayo dhamma jahita bhavanti pahina bhavantiti 4- ayamettha attho. @Footnote: 1 cha.Ma. anadiyanagunena 2 cha.Ma. assu-iti @3 Ma.mu. 12/256/121 mahasihanadasutta 4 cha.Ma. hontiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Idani jahitadhammassa dassanattham aha "sakkayaditthi vicikicchitanca, silabbatam vapi yadatthi kinci"ti. Tattha sati kaye vijjamane upadanakkhandha- pancakakhye kaye visativatthuka ditthi sakkayaditthi, sati va tattha kaye ditthitipi sakkayaditthi, yathavuttappakare kaye vijjamana ditthiti attho. Satiyeva va kaye ditthitipi sakkayaditthi, yathavuttappare kaye vijjamane rupadisankhato attati evampavatta ditthiti attho. Tassa ca pahinatta sabbaditthigatani pahinaniyeva honti. Sapi 1- nesam mulam. Sabbakilesabyadhivupasamanato panna "cikicchitan"ti vuccati, tam pannaya cikicchitam ito vigatam, tato va pannacikicchita idam vigatanti vicikicchitam. "satthari kankhati"tiadina 2- nayena vuttaya atthavatthukaya vimatiya etam adhivacanam. Tassa ca pahinatta sabbanipi vicikicchitani pahinani honti. Tanhi tesam mulam. "ito bahiddha samanabrahmananam `silena suddhi, vatena suddhi"ti evamadisu 3- agatam gosilakukkurasiladikam nanavidham 4- silam govatakukkuravatadikanca vattam 5- silabbatanti vuccati. Tassa pahinatta sabbampi 6- naggiyamundikadi- amaratapam 6- pahinam hoti. Tanhi tassa mulam, tena 7- sabbadavasane 8- vuttam "yadatthi kinci"ti. Dukkhadassanasampadaya cettha sakkayaditthi pahiyati, 9- samudaya- dassanasampadaya vicikicchitam pahiyati, 9- maggadassananibbanadassanasampadaya silabbatam pahiyatiti vinnatabbam. Catuhapayehiti gathavannana [11] Evamassa kilesavattappahanam dassetva idani tasmim kilesavatte sati yena vipakavattena bhavitabbam, tappahana tassapi pahanam dipento aha "catuhapayehi ca vippamutto"ti. Tattha cattaro apaya nama nirayatiracchanagata- pittivisayaasurakaya. Tehi esa satta bhave upadiyantopi 10- vippamuttoti attho. @Footnote: 1 cha.Ma. sa hi 2 abhi. sangani. 34/1008/242, abhi. vibhanga. 35/915/446 @3 abhi. sangani. 34/1222/280, abhi. vibhanga. 35/938/457 4 cha.Ma. ayam saddo na @dissati 5 cha.Ma., i. vatam 6 cha.Ma. naggiyamundikaamaratapam 7 cha.Ma. teneva @8 cha.Ma., i. sabbavasane 9-9 cha.Ma., i. ayam na dissati 10 cha.Ma. adiyantopi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Evamassa vipakavattappahanam dassetva idani yam imassa 1- vipakavattassa mulabhutam kammavattam, tassapi pahanam dassento aha "../../bdpicture/chaccabhithanani abhabbo 2- katunti. Tattha abhithananiti olarikatthanani, tani esa cha abhabbo katum. Tani ca "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam ditthisampanno puggalo mataram jivita voropeyya"ti adina 3- nayena ekakanipate vuttani matughatapitughata- arahantaghatalohituppadasamghabhedaannasattharuddesakammaniti veditabbani. Tani hi kincapi ditthisampasno ariyasavako kunthakipillikampi 4- jivita na voropeti, apica kho pana puthujjanabhavassa vigarahanattham vuttani. Puthujjano hi aditthisampannatta eva mahasavajjani 5- abhithananipi karoti, dassanasampanno pana abhabbo tani katunti. Abhabbaggahanancettha bhavantarepi akaranadassanattham. Bhavantarepi hi esa attano ariyasavakabhavam ajanantopi dhammataya eva etani va cha papakani panatipatadini 6- va panca verani annasattharuddesena saha chatthanani na karoti, yani sandhaya ekacce "../../bdpicture/cha cabhithanani"tipi 7- pathanti. Matamacchagahadayo cettha ariyasavika gamadarika 8- nidassanam. Evam bhagava satta bhave adiyatopi ariyasavakassa annehi appahinabhavadanehi puggalehi visitthagunabhavavasena 9- samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Kincapi soti gathavannana [12] Evam satta bhave adiyatopi annehi appahinabhavadanehi puggalehi visitthagunena samghadhitthanam saccam vatva idani na kevalam dassanasampanno @Footnote: 1 Ma. yamassa 2 cha.Ma. abhabba @3 an. ekaka. 20/271/28, Ma. upari. 14/128/114, abhi. vibhanga. 35/809/409-500 @4 cha.Ma., i. kuntha... 5 cha.Ma. evammahasavajjani 6 cha.Ma., i. pakatipanatipatadini @7 cha.Ma. cha chabhithananitipi. 8 cha.Ma. ariyasavakagamadarakanam, i. ariyasavakadaraka @9 cha.Ma., i. visitthagunavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Cha abhithanani abhabbo katum, kintu appamattakampi papakammam katva tassa paticchadanayapi abhabboti pamadaviharinopi dassanasampannassa katapaticchadanabhavagunena vattumaraddho "kincapi so kammam karoti papakan"ti. Tassattho:- so dassanasampanno kincapi satisammosena pamadaviharam agamma yantam bhagavata lokavajjam sanciccatikkamanam 1- sandhaya vuttam "yam maya savakanam sikkhapadam pannattam, tam mama savaka jivitahetupi natikkamanti"ti, 2- tam thapetva annam kutikarasahaseyyadim va pannattivajjavitikkamasankhatam buddha- patikutthampi 3- kayena papakammam karoti, padasodhammam uttarichappanacavaca dhammadesanam samphappalapapharusavacanadim va vacaya uda cetasa va katthaci lobhadosuppadanam jatarupadisadiyanam civaradiparibhogesu apaccavekkhanadim va papakammam karoti. Abhabbo so tassa paticchadaya na so tam "idam akappiyam akaraniyan"ti janitva muhuttampi paticchadeti, tam khanam eva pana satthari va vinnusu va janitva muhuttampi paticchadeti, tam khanam eva pana satthari va vinnusu va sabrahmacarisu avikatva yathadhammam patikaroti, "na puna karissami"ti evam samvaritabbam va samvarati. Kasma? yasma abhabbata ditthapadassa vutta, evarupampi papakammam katva tassa paticchadaya ditthanibbanapadassa dassanasampannassa puggalassa abhabbata vuttati attho. Katham? "seyyathapi bhikkhave daharo kumaro mando uttanaseyyako hatthena va padena va angaram akkamitva khippameva patisamharati, evameva kho bhikkhave dhammata esa ditthisampannassa puggalassa, kincapi tatharupim apattim apajjati, yatharupaya apattiya vutthanam pannayati. Athakho nam khippameva satthari va vinnusu va sabrahmacarisu va deseti vivarati uttanikaroti, desetva vivaritva uttanikaritva 4- ayatim samvaramapajjati"ti. 5- @Footnote: 1 Ma., Si. sanciccanatikkamanam @2 vinaYu. cula. 7/385/208, an. atthaka. 23/109(19)/203-4(sya), @khu.i. 25/45/168 uposathasutta 3 cha.Ma. buddhapatikuttham 4 pali. cha.Ma., @i. uttanikatva 5 Ma.mu. 12/496/439 kosambiyasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Evam bhagava pamadaviharinopi dassanasampannassa katapaticchadanabhavagunena samgharatanassa gunam vatva idani ayatim 1- tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Vanappagumbeti gathavannana [13] Evam samghapariyapannanam puggalanam tena tena gunappakarena samghadhitthanam saccam vatva idani yvayam bhagavata ratanattayagunam dipentena idha sankhepena annattha ca vittharena pariyattidhammo desito, tena puna 2- buddhadhitthanam saccam vattumaraddho "vanappagumbe yatha phussitagge"ti. Tattha asannasannivesavavatthitanam rukkhanam samuho vanam, mulasarapheggutacasakhapalasehi pabuddho 3- gumbo pagumbo, vane pagumbo 4- vanappagumbo. Svayam "vanappagumbe"ti vutto, evampi hi vanasandoti 5- vattum labbhati "atthi savitakkasavicarepi, atthi avitakkaavicaramattepi, sukhe dukkhe jive"tiadisu 6- viya. Yathati upamavacanam. 7- Phussitani aggani assati phussitaggo, sabbasakhapasakhasu sanjatapupphoti attho. So pubbe vuttanayeneva "phussitagge"ti vutto. Gimhanamase pathamasmim gimheti ye cattaro gimhamasa, 8- tesam catunnam gimhanam 9- ekasmim mase. Katamasmim mase iti ce? pathamasmim gimhe, citramaseti attho. So hi "pathamagimho"ti ca "balavassano"ti pavuccati. 10- Tato param padatthato pakatameva. Ayampanettha pindattho:- yatha pathamagimhanamake balavassane 11- nanavidharukkhagahane 12- vane supupphitaggasakho 13- tarunarukkhagacchapariyayanamo pagumbo ativiya sassiriko hoti, evameva 14- khandhayatanadihi satipatthanasammappadhanadihi @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma., i. tampi nissaya puna... @3 cha.Ma., i. pavuddho 4 cha.Ma. vanassa, vane va pagumbo @5 cha.Ma. ayam saddo na dissati 6 di.Si. 9/174/56, Ma.Ma. 13/228/202 @7 Si. opammavacanam 8 cha.Ma. gimhanam masa @9 cha.Ma. gimhamasanam 10 balavasantoti ca vuccati 11 balavasante @12 Ma.Si. nanavidharukkhe gahane vane 13 Ma. suphussitaggasakho 14 Si. evametam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Silasamadhikkhandhadihi va nanappakarehi atthappabhedasupupphehi 1- ativiya sassirikatta tathupamam nibbanagamimaggadipanato nibbanagamim pariyattidhammavaram neva labhahetu na sakkaradihetu, kevalantu mahakarunaya abbhussahitamanaso 2- sattanam paramam hitaya adesayiti. Paramam hitayati ettha ca gathabandhasukhattham anunasiko. Ayam panattho:- paramahitaya nibbanaya adesayiti. Evam bhagava imam supupphitaggavanappagumbasadisam pariyattidhammam vatva idani tameva gunam 3- nissaya buddhadhitthanam saccavacanam payunjati "idampi buddhe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Kevalantu 4- idampi yathavuttappakara- pariyattidhammasankhatam buddharatanam 5- panitanti 5- evam yojetabbam. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Varo varannuti gathavannana [14] Evam bhagava pariyattidhammena buddhadhitthanam saccam vatva idani lokuttaradhammena vattumaraddho "varo varannu"ti. Tattha varoti panitadhimuttikehi icchito 6- "aho vata mayampi evarupa assama"ti, varagunayogato va varo uttamo setthoti attho. Varannuti nibbanannu. Nibbananhi sabbadhammanam uttamatthena varam, tancesa bodhimule sayam pativijjhitva annasi. Varadoti pancavaggiyabhaddavaggiyajatiladinam annesanca devamanussanam nibbedhabhagiyam va vasanabhagiyam va varadhammamadasiti 7- attho. Varaharoti varassa maggassa aharatta 8- varaharoti vuccati. So hi bhagava dipankaratoppabhuti samatimsa paramiyo purento pubbakehi sammasambuddhehi anuyatam puranam maggavaramahari, tena "varaharo"ti vuccati. Apica sabbannutananapatilabhena varo, nibbanasacchikiriyaya varannu, sattanam vimuttisukhadanena varado, uttamapatipadaharanena varaharo, etehi lokuttaragunehi adhikassa kassaci gunassa abhavato anuttaro. @Footnote: 1 cha.Ma. atthappabhedappphehi 2 cha.Ma. abbhussahitahadayo @3 cha.Ma., i. ayam saddo na dissati 4 cha.Ma., i. kevalam pana 5-5 cha.Ma. buddhe ratanam @panitanti 6 Ma. icchitabbato 7 cha.Ma., i. nibbedhabhagiyavasanabhagiyavaradhammadayiti @8 cha.Ma., i. ahatatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Aparo nayo:- varo upasamadhitthanaparipuranena, varannu pannadhitthanaparipuranena, varado cagadhitthanaparipuranena, varaharo saccadhitthanaparipuranena, varam maggasaccamahariti. Tatha varo punnussayena, varannu pannussayena, varado buddhabhavatthikanam tadupayasampadanena, varaharo paccekabuddhabhavatthikanam tadupayaharanena, anuttaro tattha tattha asadisataya, attana va anacariyako hutva paresam va 1- acariyabhavena, dhammavaram adesayi savakabhavatthikanam tadatthaya svakkhatatadigunayuttassa dhammavarassa desanato. Sesam vuttanayamevati. Evam bhagava navavidhena lokuttaradhammena attano gunam vatva idani tameva gunam nissaya buddhadhitthanam saccavacanam payunjati "idampi buddhe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Kevalantam yam 2- varam lokuttaradhammam esa annasi, yanca adasi, yanca ahari, yanca adesesi, 3- idampi buddhe ratanam panitanti evam yojetabbam. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Khinanti gathavannana [15] Evam bhagava pariyattidhammanca navalokuttaradhammanca nissaya dvihi gathahi buddhadhitthanam saccam vatva idani ye tam pariyattidhammam assosum, suttanusareneva 4- patipajjitva navappakarampi lokuttaradhammam adhigamimsu, tesam anupadisesanibbanappattigunam nissaya puna samghadhitthanam saccam vattumaraddho "khinam puranan"ti. Tattha khinanti parikkhinam samucchinnam va. 5- Purananti puratanam. Navanti sampatti 6- vattamanam. Natthi sambhavanti avijjamanapatubhavam. Virattacittati vitaragacitta. Ayatike bhavasminti anagatamaddhanam punabbhave. Teti yesam khinam puranam navam natthi sambhavam, ye ca ayatike bhavasmim virattacitta, te khinasava bhikkhu eva. 7- Khinabijati ucchinnabija. Avirulhichandati virulhiya chandavirahita. Nibbantiti vijjhayanti. Dhirati dhitisampanna. Yathayampadipoti ayam padipo viya. @Footnote: 1 cha.Ma., i. va-saddo na dissati 2 cha.Ma. kevalam pana yam 3 cha.Ma. desesi @4 cha.Ma. sutanusarena ca 5 cha.Ma. khinanti samucchinnam. 6 cha.Ma. sampati @7 cha.Ma. eva-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Kim vuttam hoti? yantam sattanam uppajjitva niruddhampi puranam atitakalikam kammam tanhasinehassa appahinatta patisandhiaharanasamatthataya 1- akhinamyeva hoti, tam puranam kammam nesam 2- arahattamaggena tanhasinehassa sositatta aggina daddhabijamiva ayatim vipakadanasamatthataya khinam. Yanca nesam buddhapujadivasena idani pavattamanam kammam navanti vuccati, tanca tanhapahaneneva chinnamulapadapapupphamiva ayatim phaladanasamatthataya yesam natthi sambhavam, ye ca tanhappahaneneva ayatike bhavasmim virattacitta, te khinasava bhikkhu "kammam khettam vinnanam bijan"ti 3- ettha vuttapatisandhivinnanassa kammakkhayeneva khinatta khinabija. Yopi pubbe punabbhavasankhataya virulhaya chando ahosi, tassapi samudayappahaneneva pahinatta pubbe viya cutikale asambhavena avirulhichanda dhitisampannatta dhira purimavinnananirodhena 4- yathayampadipo nibbuto, evam nibbanti, puna "rupino va arupino va"ti evamadipannattipatham accentiti. Tasmim kira samaye nagaradevatanam pujanatthaya jalitesu 5- padipesu eko padipo vijjhayi, tam dassento aha "yathayampadipo"ti. Evam bhagava ye tam purimahi dvihi gathahi vuttam pariyattidhammam assosum, suttanusareneva 6- patipajjitva navappakarampi lokuttaradhammam adhigamimsu, tesam anupadisesanibbanappattigunam vatta idani tameva gunam nissaya samghadhitthanam saccavacanam payunjanto desanam samapesi "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Kevalantu 7- idampi yathavuttappakarena khinasavabhikkhunam nibbanasankhatam samghe ratanam panitanti evam yojetabbam. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Desanapariyosane rajakulassa sotthi ahosi, sabbupaddava vupasamimsu, caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. @Footnote: 1 Ma. patisandhiarohanasamatthataya 2 cha.Ma. yesam @3 an. tika. 20/77/217 pathamabhavasutta 4 cha.Ma., i. carimavinnananirodhena @5 cha.Ma. jalitesu 6 cha.Ma. sutanusarena ca 7 cha.Ma., i. kevalam pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Yanidhati gathattayavannana [16] Atha sakko devanamindo "bhagavata ratanattayagunam nissaya saccavacanam payunjamanena nagarassa sotthi kata, mayapi nagarassa sotthittham 1- ratanattayagunam nissaya yankinci 2- vattabban"ti cintetva avasane gathattayam abhasi "yanidha bhutani"ti. Tattha yasma buddho yatha lokahitatthaya ussukkam apannehi agantabbam, tatha agatato, yatha ca tehi 3- gantabbam, tatha gatato, yatha ca tehi ajanitabbam. Tatha ajananato, yatha ca janitabbam, tatha jananato, yanca tatheva hoti, tassa gamanato 4- "tathagato"ti vuccati. Yasma ca so devamanussehi pupphagandhadinapi 5- bahi nibbattena upakaranena, 6- dhammanudhammapatipattadina ca attani nibbattena ativiya pujito, tasma sakko devanamindo sabbam devaparisam attana saddhim sampinditva aha "tathagatam devamanussapujitam, buddham namassama suvatthi hotu"ti. [17] Yasma pana dhamme maggadhammo yatha yuganaddhasamathavipassanabalena 7- gantabbam kilesapakkhasamucchindanena, 8- tatha gato. 9- Nibbanadhammopi yatha gato 10- pannaya patividdho sabbadukkhavighataya sampajjati, buddhadihi tatha gato, 11- tasma "tathagato"ti 12- vuccati. Yasma ca samghopi yatha attahitaya patipannehi gantabbam tena tena maggena, tatha gatato 13- "tathagato "tveva vuccati. Tasma avasesagathadvayepi tathagatam dhammam namassama suvatthi hotu, tathagatam samgham namassama suvatthi hotuti vuttam. Sesam vuttanayamevati. Evam sakko devanamindo imam gathattayam bhasitva bhagavantam padakkhinam katva devapurameva tato saddhim devaparisaya. Bhagava pana tadeva ratanasuttam dutiyadivasepi desesi, puna caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi, evam yava sattamadivase desesi, divase divase tatheva dhammabhisamayo ahosi. Bhagava @Footnote: 1 Si., i., Ma. sotthattham 2 cha.Ma. kinci 3 i. yatha etehi @4 cha.Ma. gadanato ca, i. gadanato 5 cha.Ma. pupphagandhadina 6 cha.Ma. upakarakena @7 cha.Ma. yuganandha... 8 cha.Ma. samucchindantena 9 cha.Ma. tatha gatoti tathagato @10 Si.,Ma. yathavato 11 cha.Ma. avagato 12 cha.Ma. "tathagato"tveva, i. tatha gato tathagatoti @13 cha.Ma. gatoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Addhamasameva vesaliyam viharitva rajunam "gacchama"ti pativedesi, tato rajano digunena sakkarena puna tihi divasehi bhagavantam gangatiram nayimsu. Gangaya nibbatta nagarajano cintesum "manussa tathagatassa sakkaram karonti, mayam kim na karissama"ti suvannarajatamanimaya navayo mapetva suvannarajatamanimaye eva pallanke pannapetva pancavannapadumasanchannam udakam karitva "amhakam anuggaham karotha"ti bhagavantam yacimsu. Bhagava adhivasesi. 1- Adhivasetva ratananavamarulho, panca 2- bhikkhusatani sakam sakam navam aruyhanti. 2- Nagarajano bhagavantam saddhim bhikkhusamghena nagabhavanam pavesesum. Tatra sudam bhagava sabbarattim nagaparisaya dhammam desesi, dutiyadivase dibbehi khadaniyabhojaniyehi mahadanam akamsu, bhagava anumoditva nagabhavana nikkhami. Bhummatthadeva "manussa ca naga ca tathagatassa sakkaram karonti, mayam kim na karissama"ti cintetva vanappagumbarukkhapabbatadisu chattatichattani ukkhipimsu. Eteneva upayena yava akanitthabrahmabhavanam, tava mahasakkaraviseso nibbatti. Bimbisaropi licchavihi agatakale katasakkarato dvigunamakasi, pubbe vuttanayeneva pancahi divasehi bhagavantam rajagaham anesi. Rajagahamanuppatte bhagavati pacchabhattam mandalamale sannipatitanam bhikkhunam ayamantara katha udapadi "aho buddhassa bhagavato anubhavo, yam uddissa gangaya orato ca parato ca atthayojano bhumibhago ninnanca thalanca samam katva valikaya okiritva pupphehi sanchanno, yojanappamanam gangaya udakam nanavannehi padumehi sanchannam, yava akanitthabhavanam, tava chattatichattani ussitani"ti. Bhagava tam pavattim natva gandhakutito nikkhamitva tamkhananurupena patihariyena mandalamalam gantva pannatte pavarabuddhasane nisidi. Nisajja kho bhagava bhikkhu amantesi "kayanuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinna"ti. Bhikkhu sabbam arocesum. Bhagava etadavoca "na bhikkhave ayam pujaviseso mayham buddhanubhavena nibbatto, napi 3- nagadevabrahmanubhavena, apica kho pubbe @Footnote: 1 cha.Ma., i. adhivasesi-saddo na dissati @2-2 cha.Ma. panca ca bhikkhusatani pancasatam navayo abhirulha. 3 cha.Ma., i. na

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Appamattakapariccaganubhavena nibbatto"ti. Bhikkhu ahamsu "na mayam bhante tam appamattakam pariccagam janama, sadhu no bhagava tatha kathetu, yatha mayam tam janeyyama"ti. Bhagava aha:- bhutapubbam bhikkhave takkasilayam sankho nama brahmano ahosi, tassa putto susimo 1- nama manavo. So solasavassuddesiko vayena, ekadivasam pitaram upasankamitva abhivadetva ekamantam atthasi, atha tam pita aha "kim tata susima"ti. So aha "icchamaham tata baranasim gantva sippam uggahetun"ti. "tenahi tata susima asuko nama brahmano mama sahayako, tassa santikam gantva ugganhahi"ti kahapanasahassam adasi. So tam gahetva matapitaro abhivadetva anupubbena baranasim gantva upacarayuttena vidhina acariyam upasankamitva abhivadetva attanam nivedesi. Acariyo "mama sahayakassa putto"ti manavam sampaticchitva sabbam pahuneyyamakasi. 2- So addhanakilamatham pativinodetva 3- tam kahapanasahassam acariyassa padamule thapetva sippam uggahetum okasam yaci, acariyo okasam katva ugganhapesi. So lahunca ganhanto bahunca ganhanto gahitagahitanca suvannabhajane pakkhittatelamiva avinassamanam dharento dvadasavassikam sippam katipayamaseneva pariyosapesi. So sajjhayam karonto adimajjhamyeva passati, no pariyosanam. Atha acariyam upasankamitva aha "imassa sippassa adimajjhameva passami, pariyosanam na passami"ti. Acariyo aha "ahampi tata evameva"ti. Atha ko acariya imassa sippassa pariyosanam janatiti. Isipatane tata isayo atthi, te janeyyunti. Te upasankamitva pucchami acariyati. Puccha tata yathasukhanti. So isipatanam gantva paccekabuddhe upasankamitva pucchi "api bhante pariyosanam janatha"ti. Ama avuso janamati. Tam mampi sikkhapethati. Tena havuso pabbajjahi, na sakka apabbajitena sikkhitunti. 4- Sadhu bhante pabbajetha mam @Footnote: 1 cha.Ma. susimo evamuparipi 2 cha.Ma. pahuneyyavattamakasi 3 cha.Ma. vinodetva @4 cha.Ma. sikkhapetunti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

Tatha icchatha, 1- tam katva pariyosanam janapethati. Te tam pabbajetva kammatthane niyojetum asamattha "evante nivasetabbam, evante 2- parupitabban"ti- adina nayena abhisamacarikam sikkhapesum. So tattha sikkhanto upanissayasampannatta nacireneva paccekabodhim abhisambujjhi. Sakalabaranasiyam "susimo paccekabuddho jato"ti 3- pakato ahosi labhaggayasaggappatto sampannaparivaro. So appayukasamvattanikassa kammassa katatta nacireneva parinibbayi, tassa paccekabuddha ca mahajanakayo ca sarirakiccam katva dhatuyo gahetva nagaradvare thupam patitthapesum. Atha kho sankho brahmano "putto me ciram gato, tassa 4- pavattim na janami"ti puttam datthukamo takkasilaya nikkhamitva anupubbena baranasim patva 5- mahajanakayam sannipatitam disva "addha bahusu janakayesu 6- ekopi me puttassa pavattim janissatiti cintento tattha 7- upasankamitva pucchi "susimo nama manavo idha agato atthi, api nu tassa pavattim janatha"ti. Te "ama brahmana janama, imasmim nagare brahmanassa santike tinnam vedanam paragu hutva paccekabuddhanam santike pabbajitva paccekabuddho hutva anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, ayamassa thupo patitthapito"ti ahamsu. So bhumim hatthena paharitva roditva ca paridevitva ca tam cetiyanganam gantva tinani uddharitva uttarasatakena valikam 8- anetva paccekabuddhacetiyangane akiritva 9- kamandalutodakena samantato bhumim paripphosetva 10- vanapupphehi pujam katva uttarasatakena patakam aropetva thupassa upari attano chattam bandhitva pakkamiti. Evam atitam desetva tam jatakam paccuppannena anusamsandhento 11- bhikkhunam dhammam 12- kathesi "siya kho pana vo bhikkhave evamassa `anno nuna tena samayena sankho brahmano ahosi'ti, na kho panetam evam datthabbam, @Footnote: 1 cha.Ma. va mam, yam va icchatha 2 cha.Ma. evam 3 cha.Ma. "susimapaccekabuddho"ti @4 cha.Ma. cassa 5 cha.Ma. gantva 6 cha.Ma. ayam saddo na dissati @7 cha.Ma. ayam saddo na dissati 8 cha.Ma. valukam 9 cha.Ma. okiritva @10 cha.Ma., i. paripphositva 11 cha.Ma., i. anusandhento 12 cha.Ma., i. dhammakatham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Ahantena samayena sankho brahmano ahosim. Maya susimassa paccekabuddhassa cetiyangane tinani uddharitani, 1- tassa me kammassa nissandena atthayojanamaggam vihatakhanukantakam 2- katva samam suddhamakamsu. Maya tattha valika 3- okinna, tassa me nissandena atthayojane magge valikam 4- okirimsu. Maya tattha vanakusumehi puja kata, tassa me nissandena navayojane magge thale ca udake ca nanapupphehi pupphasantharam akamsu. Maya tattha kamandaludakena bhumi paripphosita, tassa me nissandena vesaliyam pokkharavassam vassi. Maya tasmim cetiye pataka aropita, chattanca bandham, 5- tassa me nissandena yava akanitthabhavana pataka ca aropita, chattatichattani ca ussitani. Iti kho bhikkhave ayam mayham pujaviseso neva buddhanubhavena nibbatto, na nagadevabrahmanubhavena, apica kho appamattakapariccaganubhavena nibbatto"ti dhammakathaya pariyosane imam gatham abhasi:- "mattasukhapariccaga passe ce vipulam sukham. Caje mattasukham dhiro sampassam vipulam sukhan"ti. 6- Paramatthajotikaya khuddakapathatthakathaya ratanasuttavannana. Nitthita. ---------- @Footnote: 1 cha.Ma., i. uddhatani 2 cha.Ma., i. vigatakhanukantakam 3 cha.Ma. valuka @4 cha.Ma. valukam 5 cha.Ma. baddham 6 khu. dhamMa. 25/290/67 attano pubbakammavatthu


             The Pali Atthakatha in Roman Book 17 page 159-176. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=4208&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=17&A=4208&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=7              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=73              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=78              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=78              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]