ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 20 : PALI ROMAN Dha.A.3 puppha-balavagga

                     4. Pupphavaggavannana
                        -------
             1. Pathavikathapasutapancasatabhikkhuvatthu. (33)
     "ko imam pathavim vijessatiti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto pathavikathapasute pancasate bhikkhu arabbha kathesi.
     Te kira bhagavata saddhim janapadacarikam caritva jetavanam agantva
sayanhasamaye upatthanasalayam nisinna attano 1- gatagatatthane
"asukagamato asukagamagamanatthane samam visamam kaddamabahulam sakkharabahulam
kalamattikam tambamattikanti pathavikatham kathesum. Sattha agantva "kaya
nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "bhante amhehi
vicaritatthane pathavikathayati vutte, "bhikkhave esa bahirapathavi nama,
tumhehi ajjhattikapathaviyam parikammam katum vattatiti vatva ima dve
gatha abhasi
                 "ko imam pathavim vijessati
                  yamalokanca imam sadevakam?
                  ko dhammapadam sudesitam
                  kusalo pupphamiva pacessati?
                  sekho pathavim vijessati
                  yamalokanca imam sadevakam.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. attana.
                  Sekho dhammapadam sudesitam
                  kusalo pupphamiva pacessatiti.
     Tattha "ko imanti: ko imam attabhavasankhatam pathavim.
Vijessatiti: attano nanena vijanissati pativijjhissati
sacchikarissatiti attho. Yamalokancati: catubbidham apayalokanca. Imam
sadevakanti: imam manussalokanca devalokena saddhim ko vijessati
vijanissati pativijjhissati sacchikarissatiti pucchati. Ko dhammapadam
sudesitanti: yathasabhavato kathitatta sudesitam sattattimsabodhipakkhiyadhammasankhatam
dhammapadam kusalo malakaro puppham vicinanto viya ko
vicessati vicinissati upaparikkhissati pativijjhissati sacchikarissatiti
attho. Sekhoti: "adhisilasikkha adhicittasikkha adhipannasikkhati
ima tisso sikkha sikkhanato sotapattimaggattham adim katva yava
arahattamaggattha sattavidho sekho imam attabhavasankhatam pathavim
arahattamaggena tato chandaragam apakaddhanto vijessati vijanissati
pativijjhissati sacchikarissati. Yamalokancati: tatha vuttappakaram
yamalokanca imam manussalokanca saha devehi sadevakam sveva vijessati
vijanissati pativijjhissati sacchikarissati. Sekhoti: sveva sattavidho
sekho. Yatha nama kusalo malakaro puppharamam pavisitva
tarunamakulani panakaviddhani ca milatani ca ganthikajatani ca
pupphani vajjetva sobhanani sujatani pupphani vicinati; evameva
imam sukathitam suniddittham bodhipakkhiyadhammapadampi pannaya pacessati
Vicinissati upaparikkhissati pativijjhissati sacchikarissatiti.
     Sattha sayameva panham vissajjesi. Desanavasane pancasata
bhikkhu saha patisambhidahi arahattam papunimsu. Sampattaparisayapi
satthika desana ahositi.
                 Pathavikathapasutapancasatabhikkhuvatthu.
                      ----------
              2. Maricikammatthanikattheravatthu. (34)
     "phenupamanti imam dhammadesanam sattha savatthiyam viharanto
annataram maricikammatthanikam bhikkhum arabbha kathesi.
     So kira satthu santike kammatthanam gahetva "samanadhammam
karissamiti arannam pavisitva ghatitva vayamitva arahattam pattum
asakkonto "visesetva kammatthanam kathapessamiti satthu santikam
agacchanto antaramagge maricim disva "yathayam gimhasamaye utthita
marici dure thitanam rupagatam viya pannayati, santikam agacchantanam
neva pannayati; ayam attabhavopi uppadavayatthena evarupoti
maricikammatthanam bhavento agantva maggakilanto aciravatiyam
nahayitva ekasmim candasotatire chayaya nisinno udakavegabhighatena
utthahitva mahante phenapinde bhijjamane disva "ayam attabhavopi
uppajjitva bhijjanatthena evarupoyevati arammanam aggahesi. Sattha
gandhakutiyam thitova tam theram disva "evameva bhikkhu evarupovayam
Attabhavo phenapindo viya marici viya uppajjanabhijjanasabhavoevati
vatva imam gathamaha
              "phenupamam kayamimam viditva
               maricidhammam abhisambudhano
               chetvana marassa papupphakani
               adassanam maccurajassa gaccheti.
     Tattha "phenupamanti: 1- imam kesadisamuhasankhatam kayam
abaladubbalaanaddhaniyatavakalikatthena phenapindasarikkhakoti viditva.
Maricidhammanti: yatha marici dure thitanam rupagatam viya gayhupaga viya hoti,
santike upagacchantanam ritta tuccha agayhupaga sampajjati;
evam khanikaittarapaccupatthanatthena ayam kayopi maricidhammoti
abhisambudhano bujjhanto janantoti attho. Marassa papupphakaniti:
marassa papupphakasankhatani tebhumikani vattani ariyamaggena chinditva
khinasavo bhikkhu maccurajassa adassanam avisayam amatam mahanibbanam
gaccheyyati.
     Gathapariyosane thero saha patisambhidahi arahattam patva satthu
suvannavannam sariram thomento vannento vandanto agatoti.
                  Maricikammatthanikattheravatthu.
                     ------------
@Footnote: 1. Si. Yu. imanti.
                   3. Vidudabhavatthu. (35)
     "pupphani heva pacinantanti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto saparisam oghena ajjhottharitva maritam vidudabham 1- arabbha
kathesi.
     Tatrayam anupubbikatha: "savatthiyam mahakosalaranno putto
pasenadikumaro nama, vesaliyam licchavikumaro mahali nama, kusinarayam
mallarajaputto bandhulo namati ime tayo disapamokkhassacariyassa
santike sippuggahanattham takkasilam gantva bahinagare salayam samagata
annamannassa agatakarananca kulanca namanca pucchitva sahayaka
hutva ekatova acariyam upasankamitva na cirasseva uggahitasippa
acariyam apucchitva ekatova nikkhamitva sakasakatthanani agamamsu.
Tesu pasenadikumaro pitu sippam dassetva pasannena pitara rajje
abhisitto. Mahalikumaro licchavinam sippam dassento mahantena
ussahena dassesi. Tassa akkhini bhijjitva agamamsu. Licchavirajano
"aho vata amhakam acariyo akkhivinasam patto, na tam pariccajissama
upatthahissama nanti tassa satasahassutthanakam ekam dvaram adamsu.
So tam nissaya pancasate licchaviraputte sippam sikkhapento vasi.
Bandhulakumaro satthi velu gahetva majjhe ayasalakam pakkhipitva
satthikalape ussapetva thapite, mallarajakulehi "ime kappetuti
@Footnote: 1. vittubhantipi padam dissati.
Vutte, asitihattham akasam ullanghitva asina kappento agamasi.
So osanakalape ayasalakaya "kiriti saddam sutva "kimetanti
pucchitva sabbakalapesu ayasalakanam thapitabhavam sutva asim chaddetva
rodamano "mayham ettakesu natisuhajjesu ekopi sasineho hutva
imam karanam nacikkhi; sace hi aham janeyyam, ayasalakaya saddam
anutthapentova chindeyyanti vatva "sabbepime maretva rajjam
karessanti matapitunam kathesi, "pavenirajjam nama tata idam,
na labbha evam katunti nanappakarena varito "tenahi mama
sahayassa santikam gamissamiti savatthim agamasi. Pasenadiraja
tassagamanam sutva paccuggantva mahantena sakkarena nagaram
pavesetva senapatitthane thapesi. So matapitaro pakkosapetva
tattheva vasam kappesi.
     Athekadivasam raja uparipasade thito antaravithim olokayamano
"anathapindikassa culaanathapindikassa visakhaya suppavasayati
etesam gehe bhattakiccatthaya gacchante anekasahasse bhikkhu disva
"kaham ayya gacchantiti pucchitva, "deva anathapindikassa gehe
niccabhattasalakabhattagilanabhattadinam atthaya devasikam dve
bhikkhusahassani gacchanti, culaanathapindikassa geham pancasata bhikkhu
niccam gacchanti, tatha visakhaya, tatha suppavasayati vutte, sayampi
bhikkhusangham upatthahitukamo viharam gantva bhikkhusahassena saddhim
sattharam nimantetva sattaham sahattha danam datva sattame divase
Sattharam vanditva "bhante pancahi me bhikkhusatehi saddhim nibaddham
bhikkham ganhathati aha. "maharaja buddha nama ekatthane nibaddham
bhikkham na ganhanti, bahu buddhanam agamanam paccasimsantiti. "tenahi
ekam bhikkhum nibaddham pesethati. Sattha anandattherassa bharamakasi.
Raja "bhikkhusanghe agate, pattam gahetva ime nama parivisantuti
avicaretva sattaham sayameva parivisitva atthame divase vikkhitto
papancam akasi. Rajakule ca nama ananatta asanani pannapetva
bhikkhu nisidapetva parivisitum na labhanti. Bhikkhu "na mayam idha thatum
sakkhissamati bahu pakkamimsu. Raja dutiyadivasepi pamajji. Dutiyadivasepi
bahu pakkamimsu. Tatiyadivasepi pamajji. Tada anandattheram ekakameva
thapetva avasesa pakkamimsu.
     Punnavanta nama karanavasika honti kulanam pasadam rakkhanti.
Tathagatassa ca "sariputtatthero mahamoggallanattheroti dve
aggasavaka, "khema uppalavannati dve aggasavika, upasakesu
"citto gahapati hatthako alavakoti dve aggasavaka, upasikasu
"velukantaki nandamata khujjuttarati dve aggasavika; iti ime
attha jane adim katva thanantarappatta sabbepi savaka ekadesena
dasannam paraminam puritatta mahapunna abhiniharasampanna.
     Anandattheropi kappasatasahassapuritaparami abhiniharasampanno
mahapunno attano karanavasikataya kulassa pasadam rakkhanto
atthasi. Tam ekakameva nisidapetva parivisimsu. Raja bhikkhunam
Gatakale agantva khadaniyabhojaniyani tatheva thitani disva "kim
ayya nagamimsuti pucchitva "anandatthero ekakova agato
devati sutva "addha ettakamme chedanamakamsuti bhikkhunam kuddho
satthu santikam gantva "bhante maya pancannam bhikkhusatanam bhikkha
patiyatta, anandatthero kira ekakova agato, patiyattabhikkha
tatheva thita, pancasata bhikkhu mama gehe sannam na karimsu; kinnu
kho karananti aha. Sattha bhikkhunam dosam avatva "maharaja mama
savakanam tumhehi saddhim vissaso natthi, tena na gata bhavissantiti
vatva kulanam anupagamanakarananca upagamanakarananca pakasento
bhikkhu amantetva imam suttamaha 1-
     "navahi bhikkhave angehi samannagatam kulam anupagantva ca 2-
nalam upagantum upagantva ca 3- nalam upanisiditum. Katamehi navahi?
na manapena paccutthenti, na manapena abhivadenti, na manapena
asanam denti, santamassa pariguyhanti, bahukamhi 4- thokam denti,
panitamhi 5- lukham denti, asakkaccam denti no sakkaccam, na upanisidanti
dhammassavanaya, bhasantassa 6- na ranjiyanti. 7-  Imehi kho bhikkhave navahi
angehi samannagatam kulam anupagantva ca 8- nalam upagantum upagantva ca 9-
nalam upanisiditum.
@Footnote: 1. an. navaka. 23/401.  2-3. paliyam casaddatthanesu vasaddo dissati.
@4. bahukampi.  5. panitampi.  6. bhasitamassa.  7. ramissanti. 8-9. paliyam
@casaddatthanesu vasaddo dissati. sukkapakkhe pana ekasadisameva. na. va.
     Navahi bhikkhave angehi samannagatam kulam anupagantva ca alam
upagantum upagantva ca alam upanisiditum. Katamehi navahi? manapena
paccutthenti, manapena abhivadenti, manapena asanam denti,
santamassa na pariguyhanti, bahukamhi bahukam denti, panitamhi panitam
denti, sakkaccam denti no asakkaccam, upanisidanti dhammassavanaya,
bhasantassa ranjiyanti. Imehi kho bhikkhave navahi angehi samannagatam
kulam anupagantva ca alam upagantum upagantva ca alam upanisiditunti.
     "iti kho maharaja mama savaka tumhakam santika vissasam
alabhanta na gata bhavissanti: poranakapandita hi avissasaniyatthane
sakkaccam upatthiyamanapi maranantikam vedanam patva vissasikatthanameva
gamimsuti, "kada bhanteti ranna puttho atitam ahari:
     "atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente, kesavo
nama raja rajjam pahaya isipabbajjam pabbaji. Tam panca purisasatani
anupabbajimsu. So kesavatapaso nama ahosi. Pasadhanakappako panassa
anupabbajitva kappako nama antevasiko ahosi. Kesavatapaso
parisaya saddhim attha mase himavante vasitva vassaratte
lonambilasevanatthaya baranasim patva bhikkhaya nagaram pavisi.
Atha nam raja disva pasiditva catummasam attano santike
vasanatthaya patinnam gahetva uyyane vasapento sayam patam tassa
upatthanam gacchati. Avasesa tapasa katipaham vasitva hatthisaddadihi
Ubbalha "acariya ukkanthitamha, gacchamati ahamsu. "kahantatati.
"himavantam acariyati. "raja amhakam agatadivaseyeva catummasam
idha vasanatthaya patinnam ganhi, katham gamissatha tatati. "tumhehi
amhakam anacikkhitvava patinna dinna, mayam idha na sakkoma
vasitum, ito avidure tumhakam pavattissavanatthane vasissamati
vanditva pakkamimsu. Kappakantevasikena saddhim acariyo ohiyi. Raja
upatthanam agato "kuhim ayyati pucchi. "ukkanthitamhati vatva
himavantam gata maharajati. Kappakopi na cirasseva ukkanthitva
acariyena punappunam variyamanopi "na sakkomiti vatva pakkami.
Itaresam pana santikam agantva acariyassa pavattim sunanto avidure
thane vasi. Aparabhage acariyassa antevasike anussarantassa
kucchirogo uppajji. Raja vejjehi tikicchapeti. Rogo na vupasammati.
Tapaso aha "maharaja  icchasi me rogam vupasamitunti. "bhante
sacaham sakkuneyyam, idaneva vo phasukam kareyyanti. "maharaja
sace me phasukam icchasi, mam antevasikanam santikam pesehiti. Raja
"sadhu bhanteti tam mancake nipajjapetva naradamaccappamukhe
cattaro amacce "mama ayyassa pavattim  natva mayham sasanam
pahineyyathati uyyojesi. Kappakantevasiko acariyassagamanam sutva
paccuggamanam katva, "itare kahanti vutte, "asukatthane kira vasantiti
aha. Tepi acariyassagatabhavam sutva tattheva samosaritva acariyassa
unhodakam datva phalaphalam adamsu. Tamkhananneva rogo vupasami. So
Katipaheneva suvannavanno ahosi. Atha nam narado pucchi
        "manussindam jahitvana      sabbakamasamiddhinam
         kathannu bhagava kesi      kappassa ramasi assameti.
        "saduni ramaniyani,       santi rukkha manorama,
         subhasitani kappassa      narada ramayanti manti.
        "salinam odanam bhutva     sucimamsupasecanam
         katham samakanivara      alona sadayanti tanti.
        "asadum yadiva sadum      appam va yadiva bahum,
         vissattho yattha bhunjeyya  vissasaparama rasati.
       Sattha imam dhammadesanam aharitva jatakam 1- samodhanento
"tada raja moggallano ahosi, narado sariputto, kappakantevasiko
anando, kesavatapaso ahamevati vatva "evam maharaja
pubbe pandita maranantikam vedanam patva vissasikatthanam agamamsu,
mama savaka tumhakam santike vissasam na labhanti manneti aha.
Raja "bhikkhusanghena saddhim maya vissasam katum vattati, kathannukho
karissamiti, "sammasambuddhassa natidhitaram gehe katum vattati,
evam sante, dahara ca samanera ca `sammasambuddhassa nati
rajati mama santikam  vissattha nibaddham agamissantiti cintetva
"ekam me dhitaram dentuti sakyanam santikam sasanam pesesi, "katarasakkassa
dhitati pucchitva agaccheyyathati vatva dute anapesi. Duta
@Footnote: 1. khu. ja. catukka. 27/160. tadatthakatha. 4/405.
Gantva sakiye darikam yacimsu. Te sannipatitva "pakkhantariyo raja;
sace na dassama, vinasessati no; na kho pana amhehi kulena
sadiso; kinnu kho katabbanti cintayimsu. Mahanamo "mama dasiya
kucchismim jata vasabhakhattiya nama dhita rupasobhaggappatta atthi,
tam dassamati vatva dute aha "sadhu ranno darikam dassamati.
"kassa dhitati. "sammasambuddhassa culapitu puttassa mahanamasakkassa
dhita vasabhakhattiya namati. Te gantva ranno arocayimsu. Raja
"yadi evam sadhu, sigham anetha; khattiya ca nama bahumaya dasidhitarampi
pahineyyum, pitara saddhim ekabhajane bhunjantim aneyyathati pesesi.
Te gantva "deva tumhehi saddhim ekato bhunjantim raja icchatiti
ahamsu. Mahanamo "sadhu tatati tam alankarapetva attano
bhunjanakale tam 1- pakkosapetva taya saddhim ekato bhunjanakaram
dassetva dutanam niyyadesi. Te tam adaya savatthim gantva tam
pavattim ranno arocesum. Raja tutthamanaso tam pancannam itthisatanam
jetthakam katva aggamahesitthane abhisinci. Sa na cirasseva
suvannavannam puttam vijayi. Athassa namaggahanadivase raja [2]-
ayyikaya santikam pesesi "sakyarajadhita vasabhakhattiya puttam
vijata, kimassa namam karontuti. Tam pana sasanam gahetva gato
amacco thokam badhiradhatuko. So gantva ranno ayyikaya arocesi.
Sa tam pavattim sutva "vasabhakhattiya puttam avijayitvapi sabbam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "tanti natthi.  2. Si. Yu. etthantare "attanoti atthi.
Dhanam abhibhavi, idani pana ranno ativiya vallabha bhavissatiti aha.
Badhiramacco "vallabhati vacanam dussutam sutva "vidudabhoti sallakkhetva
rajanam upagantva "deva kumarassa `vidudabhoti namam karothati aha.
Raja "poranakam no kulasantakam namam bhavissatiti cintetva
"vidudabhoti namam akasi. Athassa daharakaleyeva raja "satthu piyam
karomiti senapatitthanam adasi. So kumarapariharena vaddhanto
sattavassikakale annesam kumaranam matamahakulato
hatthirupakaassarupakadini ahariyamanani disva mataram pucchi "amma annesam
matamahakulato pannakaro ahariyati, mayham koci kinci na peseti;
kim tvam nimmatapitikati. Atha nam sa "tata tava sakyarajano
matamaha, dure pana vasanti, tena te na kinci pesentiti vancesi.
Puna solasavassikakale "amma matamahakulam passitukamomhiti vatva
"alam tata, kim tattha gantva karissasiti variyamanopi punappunam
yaci. Athassa mata "tenahi gacchati sampaticchi. So pitu
arocetva mahantena parivarena nikkhami. Vasabhakhattiya puretarameva
pannam pesesi "aham idha sukham vasami, massa kinci samino antaram
dassayimsuti. Sakiya vidudabhassagamanam natva "vanditum na sakkati
tassa daharadahare kumare janapadam pahinitva, tasmim kapilapuram sampatte,
santhagare sannipatimsu. Kumaro tattha gantva atthasi. Atha nam
"ayante tata matamaho, ayam matuloti vadimsu. So sabbe
vandamano vicaritva ekampi attanam vandantam adisva "kinnu kho
Mam vandanta natthiti pucchi. Sakiya "tata kanitthakumara te
janapadam gatati vatva tassa mahantam sakkaram karimsu. So katipaham
vasitva mahantena parivarena nagara nikkhami. Atheka dasi santhagare
tassa nisinnaphalakam 1- "idam vasabhakhattiyaya dasiya puttassa nisinnaphalakanti
akkositva akkositva khirodakena dhovati. Eko puriso attano
avudham pammussitva nivatto tam ganhanto vidudabhakumarassa
akkosanasaddam sutva tam antaram pucchitva "vasabhakhattiya dasiya
kucchimhi mahanamasakkassa jatati natva balakayassa kathesi.
"vasabhakhattiya kira dasidhitati mahakolahalam ahosi. Tam sutva
vidudabho "ete tava mama nisinnaphalakam khirodakena dhovantu, aham pana
rajje patitthitakale etesam galalohitam gahetva mama nisinnaphalakam
dhovissamiti 2- cittam thapesi. Tasmim savatthim gate, amacca sabbam pavattim
ranno arocayimsu. Raja "mayham dasidhitaram adamsuti sakiyanam
kujjhitva vasabhakhattiyaya ca puttassa ca dinnapariharam acchinditva
dasadasihi laddhabbamattameva dapesi. Tato katipahaccayena sattha
rajanivesanam gantva nisidi. Raja agantva vanditva "bhante
tumhakam kira natakehi dasidhita mayham dinna, tenassa aham
saputtaya pariharam acchinditva dasadasihi laddhabbamattameva
dapesinti aha. Sattha "ayuttam maharaja sakiyehi katam, dadantehi
nama samajatika databba assa; tam pana maharaja vadami:
@Footnote: 1. poranapotthake tena nisinnam phalakanti dissati.  2. Si.Yu. dhovapessamiti.
Vasabhakhattiya khattiyarajadhita khattiyaranno gehe abhisekam labhi,
vidudabhopi khattiyarajanameva paticca jato; matugottam nama kim
karissati, pitugottameva pamananti, poranakapandita dalidditthiya
katthaharikaya aggamahesitthanam adamsu, tassa ca kucchimhi jatakumaro
dvadasayojanikaya baranasiyam rajjam patva katthavahanaraja nama
jatoti katthahariyajatakam 1- kathesi. Raja dhammakatham sutva "pitugottameva
kira pamananti tusitva mataputtanam pakatipariharameva dapesi.
       Bandhulasenapatissapi kho kusinarayam mallarajadhita mallika nama
bhariya digharattam na vijayi. Atha nam bandhulo "attano kulagharameva gacchati
uyyojesi. Sa "sattharam disvava gamissamiti jetavanam pavisitva
tathagatam vanditva thita "kaham gacchasiti vutta "samiko mam bhante
kulagharam pesetiti aha. "kimkaranati. "vanjha kirasmi aputtikati.
"yadi evam, gamanakiccam natthi, nivattassuti. Sa tutthamanasa hutva
sattharam vanditva nivesanam gantva, "kasma nivattasiti vutte, 2-
"dasabalena nivattitamhiti aha. Bandhulo "dittham bhavissati dighadassina
karananti sampaticchi. Sa na cirasseva gabbham patilabhitva
uppannadohala "dohalo me uppannoti arocesi. "kim dohaloti.
"vesalinagare ganarajakulanam abhisekamangalapokkharaniyam otaritva
nahatva paniyam patukamamhi samiti. Bandhulo "sadhuti vatva
sahassatthamadhanum gahetva tam ratham aropetva savatthito nikkhamitva
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/3. tadatthakatha. 1/204.   2. Si. Yu. vutta.
Ratham pajento mahalilicchavino dinnadvarena vesalim pavisi.
Mahalilicchavino ca dvarasamipeeva nivesanam hoti. So rathassa
ummare patighatasaddam sutvava "bandhulassa rathasaddoti natva
"ajja licchavinam bhayam uppajjissatiti aha. Pokkharaniya anto ca
bahi ca arakkho 1- balava, upari lohajalam patthatam, sakunanampi
okaso natthi. Bandhulasenapati pana ratha otaritva arakkhake
manusse vettena paharanto palapetva lohajalam chinditva
antopokkharaniya bhariyam nahapetva sayampi nahatva puna tam ratham
aropetva nagara nikkhamitva agatamaggeneva payasi. Arakkhaka
licchavinam arocesum. Licchavirajano kujjhitva panca rathasatani
aruyha "bandhulamallam ganhissamati nikkhamimsu. Tam pavattim mahalissa
arocesum. Mahali "ma gamittha, so hi vo sabbe ghatessatiti
aha. Tepi "mayam gamissamaevati vadimsu. "tenahi rathacakkassa
yava nabhito pathavim pavitthatthanam disva nivatteyyatha; tato
anivattanta purato asanisaddam viya sunissatha, tamha thana
nivatteyyatha; tato anivattanta tumhakam rathadhuresu chiddam passissatha,
tamha thana nivatteyyatheva, [2]- purato ma gamitthati aha.
Te tassa vacanenanivattitva tam anubandhimsuyeva. Mallika disva
"ratha sami pannayantiti aha. "tenahi ekasseva rathassa
pannayanakale aroceyyasiti. Sa, yada sabbe eko viya
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. arakkha. 2. Ma. etthantare "tato anivattentati atthi.
Hutva pannayimsu, tada "ekameva sami rathasisam pannayatiti
aha. Bandhulo "tenahi ima rasmiyo ganhati tassa rasmiyo
datva rathe thitova dhanum aropesi. Rathacakkam yava nabhito pathavim
pavisi. Licchavino tam thanam disva na nivattimsu. Itaro thokam gantva
jiyam pothesi. Asanisaddo viya ahosi. Te tatopi na nivattimsu,
anubandhanta gacchanteva. 1- Bandhulo rathe thitakova ekam saram khipi.
So pancannam rathasatanam rathasise chiddam katva panca rajasatani
parikarabandhanatthane vinivijjhitva pathaviyam pavisi. Te attano
viddhabhavam ajanitva "tittha re, tittha reti vadanta anubandhimsuyeva.
Bandhulo ratham thapetva "tumhe mataka, matakehi saddhim mayham yuddham
nama natthiti aha. "mataka nama amhasadisa na 2- hontiti. "tenahi
sabbapacchimassa parikaram mocethati. Te mocayimsu. So muttamatteyeva
maritva pati. Atha ne "sabbepi tumhe evarupa, attano attano
gharani gantva samvidhatabbam samvidahitva  puttadaram anusasitva
sannaham mocethati aha. Te tatha katva sabbepi jivitakkhayam
patta. Bandhulopi mallikam savatthim anesi. Sa solasakkhattum yamake
yamake putte vijayi. Sabbepi sura thamasampanna ahesum. Sabbasippanam
nipphattim papunimsu. Ekekassa purisasahassam parivaro ahosi. Pitara
saddhim rajanivesanam gacchantehi teheva rajanganam paripuri.
       Athekadivasam vinicchaye kutattaparajita manussa bandhulam agacchantam
@Footnote: 1. "gacchimsuyevati yuttataram bhaveyYu.   2. nasaddo natthi.
Disva mahaviravam viravanta vinicchayamaccanam kutattakaranam tassa arocesum.
So vinicchayam gantva tam attam tiretva samikameva samikam akasi.
Mahajano mahasaddena sadhukaram pavattesi. Tam sutva 1- raja "kim
idanti pucchitva tamattham sutva tusitva sabbepi te amacce
harapetva bandhulasseva vinicchayam niyyadesi. So tato patthaya
samma vinicchayi. Tato poranakavinicchayika amacca lancam alabhanta
appalabha hutva "bandhulo rajjam patthetiti rajakule paribhindimsu.
Raja tesam katham gahetva cittam niggahetum nasakkhi, "imasmim idheva
ghatiyamane, garaha me uppajjissatiti puna cintetva payuttapurisehi
paccantam paharapetva bandhulam pakkosapetva "paccanto kira
kupito, tvam puttehi saddhim gantva core ganhati pahinitva
"etthevassa dvattimsaya puttehi saha sisam chinditva aharathati
tena saddhim annepi samatthe mahayodhe pesesi. Tasmim paccantam
gacchanteyeva, "senapati kiragacchatiti payuttacora palayimsu. So
tam padesam avasapetva santhapetva nivatti. Athassa nagarato
avidure thane te yodha saddhim puttehi sisam chindimsu.
       Tam divasam mallikaya deviya pancahi bhikkhusatehi saddhim dve
aggasavaka nimantita honti. Athassa pubbanheyeva "samikassa
te saddhim puttehi sisam chindantiti pannam aharitva adamsu. Sa tam
pavattim natva kassaci avatva pannam ucchange katva bhikkhusanghameva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "tam sutvati natthi.
Parivisi. Athassa paricarikayo bhikkhunam bhattam datva sappicatim
aharantiyo theranam purato catim bhindimsu. Dhammasenapati "bhedanadhammam
bhinnam na cintetabbanti aha. Sa ucchangato pannam niharitva
"dvattimsaya puttehi saddhim pitu sisam chindantiti me imam pannam
aharimsu, aham idam sutvapi na cintesim; sappicatiya bhinnaya, kim
cintessami bhanteti aha. Dhammasenapati
         "animittamanannatam      maccanam idha jivitam
          kasiranca parittanca     tanca dukkhena samyuttanti 1-
adini vatva dhammam desetva utthayasana viharam agamasi. Sapi
dvattimsasunisayo pakkosapetva "tumhakam samika niraparadha
attano purimakammaphalam labhimsu, tumhe ma socittha ma paridevittha,
ranno upari manopadosam ma karitthati ovadi. Ranno carapurisa
tam katham sutva tesam niddosabhavam ranno kathayimsu. Raja samvegappatto
tassa nivesanam gantva mallikanca sunisayo cassa khamapetva
mallikaya varam adasi. Sa "varo gahito me hotuti vatva, tasmim
gate, matakabhattam datva nahatva rajanam upasankamitva "deva
tumhehi me varo dinno, mayhanca annena attho natthi,
dvattimsaya ca me sunisanam mamanca kulagharagamanam anujanathati aha.
Raja sampaticchi. Sayampi dvattimsasunisa yathasakani kulani pesesi.
Sa kusinarayam attano kulagharam agamasi. Rajapi bandhulasenapatino
@Footnote: 1. khu. su. 25/447.
Bhagineyyassa dighakarayanassa nama senapatitthanam adasi. So pana
"matulo me imina maritoti ranno otaram gavesanto vicarati.
Raja kira niraparadhassa bandhulassa maritakalato patthaya vippatisari
hutva cittassadam na labhati rajjasukham nanubhoti.
       Tada sattha sakiyanam medalupam nama nigamam nissaya viharati.
Raja tattha gantva aramato avidure  khandhavaram nivasetva
mahantena parivarena "sattharam vandissamiti viharam gantva panca
rajakakudhabhandani dighakarayanassa datva ekakova gandhakutim pavisi.
Sabbam dhammacetiyasuttaniyamena 1- veditabbam. Tasmim gandhakutim pavitthe,
dighakarayano tani rajakakudhabhandani gahetva vidudabham rajanam
katva ranno ekam assam ekanca upatthanakarikam matugamam
thapetva nivattetva savatthim agamasi. Raja satthara saddhim
piyakatham kathetva nikkhanto senam adisva tam matugamam pucchitva
tam pavattim sutva "bhagineyyam adaya gantva vidudabham gahessamiti
rajagahanagaram gacchanto vikale dvaresu pidahitesu, nagaram patva
ekissa salaya nipajjitva vatatapakilanto rattibhage tattheva
kalamakasi. Vibhataya rattiya, "deva kosalanarinda anatho jatositi
vilapantiya tassa itthiya saddam sutva ranno arocesum. So
matulassa mahantena sakkarena sarirakiccam karesi.
       Vidudabhopi rajjam labhitva tam veram saritva "sabbepi sakiye
@Footnote: 1. Ma. Ma. 13/506.
Maressamiti mahatiya senaya nikkhami. Tam divasam sattha paccusakale
lokam olokento natasanghavinasam disva "natisangaham katum vattatiti
cintetva pubbanhasamaye pindaya caritva pindapatapatikkanto
gandhakutiyam sihaseyyam kappetva sayanhasamaye akasena gantva
kapilavatthusamante kabaracchaye rukkhamule nisidi. Tato vidudabhassa
rajjasimayam mahanto sandacchayo nigrodharukkho atthi. Vidudabho
sattharam disva upasankamitva vanditva "bhante kimkarana evarupaya
unhavelaya imasmim kabaracchaye rukkhamule nisinnattha, etasmim
sandacchaye nigrodhamule nisidatha bhanteti vatva, "hotu maharaja,
natakanam chaya nama sitalati vutte, "natakanam rakkhanatthaya
sattha agato bhavissatiti cintetva sattharam vanditva nivattitva
savatthimeva paccagami. Satthapi uppatitva jetavanameva gato.
Raja sakiyanam dosam saritva dutiyampi nikkhamitva tattheva
sattharam passitva puna nivatti. Tatiyavarepi nikkhamitva tattheva
sattharam passitva nivatti. Catutthavare pana tasmim nikkhante, sattha
sakiyanam pubbakammam oloketva tesam nadiyam visapakkhipanapapakammassa
appatibahiyabhavam natva catutthavare nagamasi. Vidudabho "sakiye
ghatessamiti mahantena balena nikkhami.
       Sammasambuddhassa pana nataka asattaghataka nama marantapi
paresam jivitam na voropenti. Te cintayimsu "mayam sikkhitahattha
katupasana mahissasa, na kho pana sakka amhehi param jivita
Voropetum, attano kammam dassetva palapessamati. Te katasannaha
nikkhamitva yuddham arabhimsu. Tehi khitta sara vidudabhassa purisanam
antarantarena gacchanti, phalakantarakannacchiddantaradihi nikkhamanti.
Vidudabho disva "nanu bhane sakiya `asattaghatakamhati vadanti,
atha ca pana me purise nasentiti. Atha nam eko puriso aha
"kim sami nivattitva olokesiti. "sakiya me purise nasentiti.
"tumhakam koci puriso mato nama natthi, ingha ne ganapethati.
Ganapento ekassapi khayam na passi. So tato nivattitva "ye
ye bhane `sakiyamhati bhananti sabbe maretha; matamahassa pana
me mahanamasakkassa santike thitanam jivitam dethati aha. Sakiya
gahetabbaggahanam apassanta ekacce tinam damsitva ekacce nalam
gahetva atthamsu, "tumhe sakiya noti pucchita, yasma te marantapi
musavadam na bhananti; tasma tinam damsitva thita "no sako,
tinanti vadanti, nalam gahetva thita "no sako, naloti vadanti.
Te ca mahanamassa santike thita ca jivitam labhimsu. Tesu tinam
damsitva thita tinasakiya nama, nalam gahetva thita nalasakiya
nama jata. Avasese khirapakepi darake avissajjetva ghatapento
lohitanadim pavattetva tesam galalohitena phalakam dhovapesi. Evam
sakiyavamso vidudabhena upacchinno. So mahanamasakkam gahapetva
nivatto patarasavelaya "patarasam karissamati ekasmim thane
otaritva, bhojane upanite, "ekato bhunjissamati ayyakam
Pakkosapesi. Khattiya pana jivitam cajantapi dasiputtena saddhim
na bhunjanti; tasma mahanamo ekam saram oloketva "kilitthagattomhi,
nahayissami tatati aha. "sadhu ayyaka nahayathati.
So "ayam mam ekato abhunjantam ghatessati, sayameva me matam
seyyoti kese muncitva agge ganthim katva kesesu padangutthake
pavesetva udake nimujji. Tassa gunatejena nagabhavanam unhakaram
dassesi. Nagaraja "kinnu khoti upadharento disva tassa santikam
agantva phane nisidapetva nagabhavanam pavesesi. So dvadasavassani
tattheva vasi. Vidudabhopi "mayham ayyako idani agamissatiti
agamayamanova nisidi; tasmim aticirayante, sare vicinapetva
dipalokena purisabbhantaranipi oloketva adisva "gato bhavissatiti
pakkami. So rattibhage aciravatim patva khandhavaram nivesesi. Ekacce
antonadiyam valikapuline nipajjimsu, ekacce bahi thale, anto
nipannesupi pubbe akatapapakamma atthi, bahi nipannesupi pubbe
katapapakamma atthi; tesam nipannatthanesu kipillika utthahimsu. Te
"mayham nipannatthane kipillika, mayham nipannatthane kipillikati
utthahitva, akatapapakamma uttaritva thale nipajjimsu, katapapakamma
otaritva valikapuline nipajjimsu. Tasmim khane mahamegho utthahitva
ghanakarakavassam vassi. Nadiya ogho agantva vidudabham saddhim parisaya
samuddameva papesi. Sabbe tattha macchakacchapabhakkha ahesum.
       Mahajano katham samutthapesi "sakiyanam maranam ayuttam evannama
Kottetva kottetva sakiya maretabbati anucchavikametanati.
Sattha tam katham sutva "bhikkhave imasmim attabhave kincapi sakiyanam
evam maranam ayuttam, pubbe katapapakammavasena pana yuttameva etehi
laddhanti aha. "kim pana bhante ete pubbe akamsuti. "pubbe
ekato hutva nadiyam visam pakkhipimsuti.
       Punekadivasam bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "vidudabho
ettake sakiye maretva agacchanto attano manorathe matthakam
appatte eva, ettakam janam adaya samuddamacchakacchapabhakkho jatoti.
Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "bhikkhave imesam sattanam manorathe
matthakam appatte eva, maccuraja suttam gamam ajjhottharanto mahogho
viya jivitindriyam chinditva caturapayasamudde nimujjapetiti vatva
imam gathamaha
          "pupphani heva pacinantam    byasattamanasam naram
           suttam gamam mahoghova     maccu adaya gacchatiti.
       Tattha byasattamanasam naranti: sampatte va asampatte  va
laggamanasam. Idam vuttam hoti: yatha malakaro puppharamam pavisitva
"pupphani pacinissamiti tato pupphani aggahetva annamannam va
gaccham patthento sakale puppharame manam pesesi "ito ca pupphani
pacinissamiti tato pupphani aggahetva annattha manam peseti tameva
gaccham pacinanto pamadam apajjati; evameva ekacco puppharamasadisam
Pancakamagunamajjham otaritva manoramam rupam labhitva manoramanam
saddagandharasaphotthabbanam annataram pattheti, tesu va annataram labhitva
annataram pattheti, rupameva va labhitva annataram 1- patthento tameva
assadeti, saddadisu va annataram. Eseva nayo gomahisadasi-
dasakhettavatthugamanigamajanapadadisu, pabbajitanampi parivenavihara-
pattacivaradisuti; evam pancakamagunasankhatani pupphani eva pacinantam
sampatte va asampatte va kamagune byasattamanasam naram.
       Suttam gamanti: gamassa gehabhittiadinam supanavasena supanam
nama natthi, sattanam pana suttappamattatam upadaya sutto nama
hoti; evam suttam gamam dve tini yojanani ayatagambhiro mahoghova
maccu adaya gacchati; yatha so mahogho itthipurisagomahisakukkutadisu
kanci anavasesetva sabbantam gamam samuddam papetva macchakacchapabhakkham
karoti; evameva byasattamanasam naram maranamaccu adaya jivitindriyamassa
chinditva caturapayasamudde nimujjapetiti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta. Mahajanassa
satthika desana jatati.
                       Vidudabhavatthu.
                       --------
@Footnote: 1. Ma. Yu. annam.
                  4. Patipujikavatthu. (36)
       "pupphani hevati imam dhammadesanam sattha savatthiyam viharanto
patipujikam nama itthim arabbha kathesi.
       Vatthu tavatimsadevaloke samutthitam. Tattha kira malabhari nama
devaputto accharasahassaparivuto uyyanam pavisi. Pancasata devadhitaro
rukkham aruyha pupphani patenti. Pancasata tahi patitani pupphani
gahetva devaputtam alankaronti. Tasu eka devadhita rukkhasakhayameva
cuta. Sariram dipasikha viya nibbayi. Sa savatthiyam ekasmim kulagehe
patisandhim gahetva jatakale jatissara hutva "malabharidevaputtassa
bhariyamhiti anussaranti vuddhimanvaya gandhamaladipujam katva samikassa
santike abhinibbattim patthesi. Sa solasavassakale parakulam gatapi
salakabhattapakkhikabhattavassavasikadini datva "ayam me samikassa
santike nibbattanatthaya paccayo 1- hotuti vadati. Athassa bhikkhu "ayam
utthaya samutthaya patimeva patthetiti "patipujikati namam karimsu.
Sapi nibaddham asanasalam patijaggati paniyam upatthapeti asanani
pannapeti. Annepi manussa salakabhattadini datukama "amma
imanipi bhikkhusanghassa patipadeyyasiti aharitva denti. Sapi etena
niyamena agacchanti gacchanti ekapadavare chappannasakusaladhamme
patilabhi. Tassa kucchiyam gabbho samutthahi. Sa dasamasaccayena puttam
@Footnote: 1. saccakarotipi padam.
Vijayi. Tassa padasa gamanakale annampi annampiti cattaro
putte labhi. Sa ekadivasam danam datva pujam katva dhammam sutva
sikkhapadani rakkhitva divasapariyosane tamkhanam nibbattena kenaci
rogena kalam katva attano samikasseva santike nibbatti.
       Itarapi ettakam kalam devaputtam alankaronti eva. Devaputto
tam disva "tvam pato patthaya na dissasi, kuhim gatasiti aha.
"cutamhi samiti. "kim vadesiti. "evametam samiti. "kuhim nibbattasiti.
"savatthiyam kulageheti. "kittakam kalam tattha thitasiti. "dasamasaccayena
matukucchito nikkhamitva solasavassakale patikulam gantva cattaro
putte vijayitva danadini punnani katva tumhe patthetva
agantva tumhakameva santike nibbattamhi 1- samiti. "manussanam
kittakam ayunti. "vassasatamattanti. "ettakamevati. "ama samiti.
"ettakam ayum gahetva nibbatta manussa kinnu kho suttappamatta
kalam atikkamenti, udahu danadini punnani karontiti. "kim
vadetha sami, asankheyyam ayum gahetva nibbatta viya ajaramara
viya niccappamatta manussati. Malabharidevaputtassa mahasamvego
udapadi "vassasatamattam ayum gahetva nibbatta manussa kira
pamatta nipajjitva niddayanti, kada nu kho dukkha muccissantiti.
       Amhakam pana vassasatam tavatimsanam devanam eko rattindivo,
taya rattiya timsa rattiyo maso, tena masena dvadasamasiko
@Footnote: 1. nibbattamhiti bhavitabbam.
Samvaccharo, tena samvaccharena dibbam vassasahassam ayuppamanam. Tam
manussagananaya tisso vassakotiyo satthi ca vassasatasahassani;
tasma tassa devaputtassa ekadivasopi natikkanto muhuttasadisova
kalo ahosi. Evam appayukanam pamado nama ativiya ayuttoti.
       Punadivase bhikkhu gamam pavittha asanasalam appatijaggitam
asanani appannattani paniyam anupatthapitam disva "kaham patipujikati
ahamsu. "bhante kaham tumhe tam dakkhissatha, hiyo ayyesu bhunjitva
gatesu, sayanhasamaye matati. Tam sutva puthujjanabhikkhu etissa
upakaram saranta assuni sandharetum nasakkhimsu, khinasavanam dhammasamvego
udapadi. Te bhattakiccam katva viharam gantva sattharam vanditva
pucchimsu "bhante patipujika nama upasika utthaya samutthaya
nanappakarani punnani katva samikameva patthesi, sa idani
mata, kaham nu kho nibbattati. "attano samikasseva santike
bhikkhaveti. "natthi bhante samikassa santiketi. "na sa bhikkhave
etam samikam patthesi, tavatimsabhavane tassa malabharidevaputto
nama samiko, sa tassa pupphapilandhanatthanato cavitva puna gantva
tasseva santike nibbattati. "evam kira bhanteti. "ama bhikkhaveti.
"aho parittam bhante sattanam jivitam, patova amhe parivisitva
sayam uppannabyadhina matati. Sattha "ama bhikkhave parittam sattanam
jivitam nama, tenevime satte vatthukamehi ceva kilesakamehi ca
atitte eva antako attano vase vattetva kandante paridevante
Gahetva gacchatiti vatva imam gathamaha
        "pupphani heva pacinantam       byasattamanasam naram
         atittamyeva kamesu         antako kurute vasanti.
       Tattha "pupphani heva pacinantanti: puppharame malakaro
nanapupphani viya attabhavappatibaddhani ceva upakaranappatibaddhani ca
kamagunapupphani ocinantameva. Byasattamanasam naranti: asampattesu
patthanavasena sampattesu gedhavasena vividhenakarena asattacittam.
Atittamyeva kamesuti: vatthukamakilesakamesu pariyesanenapi patilabhenapi
paribhogenapi nidhanenapi atittam eva samanam. Antako kurute vasanti
maranasankhato antako kandantam paridevantam gahetva gacchanto
attano vasam papetiti attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                      Patipujikavatthu.
                       --------
              5. Maccharikosiyasetthivatthu. 1- (37)
       "yathapi bhamaro pupphanti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto maccharikosiyasetthim arabbha kathesi.
       Vatthu rajagahe samutthitam. Rajagahanagarassa kira avidure sakkaram
nama nigamo ahosi, tattheko macchari kosiyo nama setthi
asitikotivibhavo pativasati. So tinaggena telabindumpi paresam nam deti.
Na attana  paribhunjati. Itissa tam vibhavajatam neva puttadaradinam
na samanabrahmananam attham anubhoti rakkhasapariggahita pokkharani
viya aparibhogam titthatiti.
       Sattha ekadivasam paccusasamaye mahakarunasamapattito vutthaya
sakalalokadhatuyam bodhaneyyabandhave olokento pancacattalisayojanamatthake
vasantassa setthino sapajapatikassa sotapattiphalassa
upanissayam addasa. Tato purimadivase pana so rajanam  upatthatum
rajageham gantva rajupatthanam katva agacchanto ekam chatajjhattam
janapadamanussam kummasapuvam kapallapuvam khadantam disva tattha pipasam
uppadetva attano gharam gantva cintesi "sacaham `kapallapuvam
khaditukamomhiti vakkhami, bahu maya saddhim khaditukama bhavissanti,
evam me bahuni tilatandulasappiphanitadini parikkhayam gamissanti,
na kassaci kathessamiti tanham adhivasento carati. So gacchante
@Footnote: 1. Si. Ma. macchariyakosiyasetthivatthu.
Gacchante kale, uppanduppandukajato dhamanisanthatagatto jato, tato
tanham adhivasetum asakkonto gabbham pavisitva mancakam upaguyhitva
nipajji. Evam gatopi dhanahanibhayena kassaci kinci na kathesi.
       Atha nam bhariya upasankamitva pitthim parimajjitva "kinte sami
aphasukanti pucchi. "na me kinci aphasukam atthiti. "kinnu kho
te raja kupitoti. "rajapi me na kuppatiti. "atha kinte
puttadhitahi va dasakammakaradihi va kinci amanapam katam atthiti.
"evarupampi natthiti. "kismim pana te tanha atthiti. Evam vuttepi,
dhanahanibhayena kinci avatva nissaddova nipajji. Atha nam bhariya
"kathehi sami, kismim te tanhati aha. So vacanam parigilanto
viya "atthi me tanhati aha. "kim tanha samiti. "kapallapuvam
khaditukamomhiti. "atha kimattham me na kathesi, kim tvam daliddosi,
idani sakalasakkaranigamavasinam pahonake kapallapuve pacissamiti.
"kinte etehi, attano kammam katva khadissantiti. "tenahi
ekaracchavasinam pahonake kapallapuve pacissamiti. "janamaham tava
mahaddhanabhavanti. "imasmim gehasamante sabbesam pahonakam katva
pacamiti. "janamaham tava mahajjhasayabhavanti. "tenahi te
puttadaramattasseva pahonakam katva pacamiti. "kinte etehiti. "kim
pana tuyhanca mayhanca pahonakam katva pacamiti. "tvam kim karissasiti.
"tenahi ekakasseva te pahonakam katva pacamiti. "imasmim thane
paccamane, bahu paccasimsanti, sakalatandule thapetva bhinnatandule ca
Uddhanakapallani ca adaya thokam khirasappimadhuphanitanca gahetva
sattabhumikassa pasadassa uparimatalam aruyha paca, tatthaham ekakova
nisiditva khadissamiti. Sa "sadhuti patissunitva gahetabbam
gahapetva pasadam aruyha dasiyo vissajjetva setthim
pakkosapesi. So adito patthaya dvarani pidahanto sabbadvaresu
sucighatikani datva sattamam talam abhiruhitva tatthapi dvaram pidahitva
nisidi. Bhariyapissa uddhane aggim jaletva kapallam aropetva
puve pacitum arabhi.
       Atha sattha patova mahamoggallanattheram amantesi
"eso moggallana rajagahassa avidure sakkaranigame maccharisetthi
`kapallapuve khadissamiti annesam dassanabhayena sattabhumike pasade
kapallapuve pacapeti, tvam tattha gantva setthim dametva nibbisevanam
katva ubhopi jayapatike puve ca khirasappimadhuphanitani ca gahapetva
attano balena jetavanam anehi; ajjaham pancahi bhikkhusatehi
saddhim vihareyeva nisidissami, puveheva bhattakiccam karissamiti aha.
Theropi "sadhu bhanteti satthu vacanam sampaticchitva tavadeva iddhibalena
tam nigamam gantva tassa pasadassa sihapanjaradvare sunivattho
suparuto akase eva manirupakam viya atthasi. Mahasetthino theram
disvava hadayamamsam kampi. So "aham evarupanamyeva bhayena imam thanam
agato, ayanca agantva vatapanadvare thitoti gahetabbaggahanam
apassanto aggimhi pakkhittalonasakkhara viya rosento
Tatatatayanto evamaha "samana akase thatva kim labhissasi,
akase apade padam dassetva cankamantopi neva labhissasiti.
Thero tasmimeva thane aparaparam cankami. Setthi "cankamanto
kim labhissasi, akase pallankena nisidantopi na labhissasiyevati
aha. Thero pallankam abhujitva nisidi. Atha nam "akase
nisinno kim labhissasi, agantva vatapanaummare thitopi na
labhissasiti aha. Thero ummare atthasim. Atha nam "ummare thito
kim labhissasi, dhumayantopi na labhissasiyevati aha. Theropi
dhumayi. Sakalapasado ekadhumo ahosi. Setthino akkhinam suciya
vijjhanakalo viya ahosi. Gehajjhayanabhayena tam "pajjalantopi
na labhissasiti avatva "ayam samano sutthu laggo aladdha na
gamissati, ekamassa puvam dapessamiti bhariyam aha "bhadde ekam
khuddakapuvam pacitva samanassa datva uyyojehi nanti. Sa thokameva
pittham kapallapatiyam pakkhipi. Mahapuvo hutva sakalapatim
puretva uddhumato atthasi. Setthi tam disva "bahum taya pittham
gahitam bhavissatiti, sayameva dabbikannena thokam pittham gahetva
pakkhipi. Puvo purimapuvato mahantataro jato. Evam yam yam pacati,
so so mahantamahantova hoti. So nibbinno bhariyam aha
"bhadde imassa ekam puvam dehiti. Tassa pacchito ekam ganhantiya,
sabbe ekabaddha alliyimsu. Sa setthim aha "sami sabbe puva
ekabaddha, visum katum na sakkomiti. "aham karissamiti sopi
Katum nasakkhi. Ubhopi jana kotiyam gahetva kaddhantapi viyojetum
nasakkhimsueva. Athassa puvehi saddhim vayamantasseva sarirato
seda muccimsu, pipasa upacchijji. Tato bhariyam aha "bhadde na
me puvehi attho, samanassa dehiti. Sa pacchim adaya theram
upasankami. Thero ubhinnampi dhammam desesi, tinnam ratananam gunam
kathesi, "atthi dinnam, atthi yitthanti dinnadanadinam phalam gaganatale
candam viya dassesi. Tam sutva pasannacitto setthi "bhante agantva
imasmim pallanke nisiditva paribhunjathati aha. Thero "mahasetthi
sammasambuddho `puve khadissamiti pancahi bhikkhusatehi saddhim
vihare nisinno; tumhakam ruciya sati, setthi bhariyam puve ca
khiradini ca ganhapetha, satthu santikam gamissamati aha. "kaham
pana bhante etarahi satthati. "ito pancacattalisayojanamatthake
jetavanavihare setthiti. "bhante kalam anatikkamitva ettakam
addhanam katham gamissamati. "mahasetthi tumhakam ruciya sati,
aham vo attano balena 1- nessami; tumhakam pasade sopanasisam
attano thane eva bhavissati, sopanapariyosanam pana jetavanadvarakotthake
bhavissati, uparipasada hetthaotaranakalamatteneva 2-
jetavanam nessamiti. So "sadhu bhanteti sampaticchi. Thero sopanasisam
tattheva katva "sopanapadamulam jetavanadvarakotthake hotuti adhitthasi.
Tatheva ahosi. Thero setthinca bhariyanca uparipasada
@Footnote: 1. Si. Yu. iddhibalena.   2. Si. Yu. hetthapasadam.
Hetthaotaranakalato khippataram jetavanam sampapesi. Te ubhopi sattharam
upasankamitva kalam arocesum. Sattha bhattaggam pavisitva
pannattabuddhasane nisidi saddhim bhikkhusanghena. Mahasetthi buddhappamukhassa
bhikkhusanghassa dakkhinodakam adasi. Bhariya tathagatassa patte puvam
patitthapesi. Mahasetthipi bhariyaya saddhim yavadattham puvam khadi.
Puvanam pariyosanameva na pannayati. Sakalavihare bhikkhunanca
vighasadananca dinnesupi, pariyanto na pannayateva. "bhante
puva parikkhayam na gacchantiti bhagavato arocesum. "tenahi
jetavanadvarakotthake chaddethati aha. Te dvarakotthakassa avidure
pabbharatthane chaddayimsu. Ajjapi tam thanam "kapallapuvapabbharantveva
pannayati. Mahasetthi saha bhariyaya bhagavantam upasankamitva
ekamantam atthasi. Bhagava anumodanam akasi. Anumodanavasane ubhopi
sotapattiphale patitthaya sattharam vanditva dvarakotthake sopanam
aruyha attano pasadeyeva patitthahimsu. Tato patthaya setthi
asitikotidhanam buddhasasaneyeva vikkiri.
       Punadivase sayanhasamaye dhammasabhayam sannipatita bhikkhu
"passathavuso mahamoggallanattherassa anubhavam, anupahacca nama saddham
anupahacca bhoge maccharisetthim muhuttena damitva nibbisevanam katva
puve gahapetva jetavanam anetva satthu sammukham katva
sotapattiphale patitthapesi, aho mahanubhavo theroti therassa gunakatham
kathenta nisidimsu. Sattha dibbaya sotadhatuya bhikkhunam katham sutva
Agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "bhikkhave kuladamakena nama
bhikkhuna anupahacca saddham anupahacca bhoge kulam akilametva avihethetva
pupphato renum ganhantena bhamarena viya upasankamitva
buddhagunam janapetabbam, tadiso mama putto moggallanoti theram
pasamsitva imam gathamaha
         "yathapi bhamaro puppham     vannagandham ahethayam
          paleti rasamadaya;      evam game muni careti.
       Tattha "bhamaroti: yakaci madhukarajati. Pupphanti: puppharame
caranto pupphanca vannanca gandhanca ahethento avinasento
caratiti attho. Paletiti: evam caritva yavadattham rasam pivitva
aparampi madhukaranatthaya adaya paleti. So ekam 1- vanagahanam
ajjhogahetva ekasmim rukkhasusire tam rajamissakam rasam thapetva
anupubbena madhurasam madhum karoti; na tassa puppharame caritappaccaya
puppham vannagandham vassa vigacchati, athakho sabbam pakatikameva
hoti. Evam game muni careti: evam sekhasekhabhedo anagariyamuni
kulapatipatiya game bhikkham ganhanto caratiti attho. Na hi
tassa game caranappaccaya kulanam saddhahani va bhogahani va
hoti, saddhapi bhogapi pakatikava honti; evam caritva ca pana
nikkhamitva sekhamuni tava bahigame udakaphasukatthane sanghatim
@Footnote: 1. Si. Yu. evam.
Pannapetva nisinno akkhabhanjanavanapaticchadanaputtamamsupamavasena
paccavekkhanto pindapatam paribhunjitva tatharupam vanasandam anupavisitva
ajjhattikakammatthanam sammasanto cattaro magge cattari ca
phalani hatthagataneva karoti, asekhamuni pana ditthadhammasukhaviharamanuyunjati.
Ayamassa bhamarena saddhim madhukaranasarikkhata veditabba,
idha pana khinasavo adhippeto.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Sattha imam
dhammadesanam vatva uttarimpi therassa gunam pakasetum "na bhikkhave
idaneva moggallanena maccharisetthi damito, pubbepi nam dametva
kammaphalasambandham janapesievati imamattham pakasento atitam
aharitva
         "ubho khanja, ubho kuni,       ubho visamacakkhuka,
          ubhinnam pilaka sise 1-;       naham janami illisanti
imam illisajatakam 2- kathesiti.
                   Maccharikosiyasetthivatthu.
                      -----------
@Footnote: 1. Si. Yu. jata.   2. khu. ja. eka. 27/25. tadatthakatha. 2/163.
                 6. Patikajivakavatthu. (38)
     "na paresam vilomaniti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto patikam nama ajivakam arabbha kathesi.
       Savatthiyam kira eka gahapatani puttatthane thapetva patikam
nama ajivakam patijaggati. Tassanantaragharesu manussa satthu dhammadesanam
sutva agantva "aho acchariya buddhanam dhammadesanati
nanappakarehi buddhagune vannenti. Sa buddhanam gunakatham sutva
viharam gantva dhammam sotukama tamattham ajivakassa kathetva
"gacchissamaham buddhassa santikam ayyati aha. So "ma gacchahiti
nivaretva tam punappunam yacamanampi nivaresi eva. Sa "ayam
mama viharam gantva dhammam  sotum na deti, sattharam nimantetva idheva
dhammam sunissamiti sayanhasamaye puttam pakkositva "gaccha,
svatanaya sattharam nimantehiti pesesi. So gacchanto pathamataram
ajivakassa vasanatthanam gantva tam vanditva nisidi. Atha nam so
"kaham gacchasiti aha. "matu vacanena sattharam nimantetum gacchamiti.
"ma tassa santikam gacchahiti. "alam ayya, [1]- gacchissamahanti.
"etassa katasakkaram ubhopi khadissama, ma gacchati. "alam
ayya, mata me tajjessatiti. "tenahi gaccha, gantva ca pana
nimantetva `amhakam geham asukatthane va asukavithiyam va
asukamaggena va gantabbanti ma acikkha, santike thito viya annena
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etthantare "mama matu bhayamiti atthi.
Maggena gacchanto viya palayitva ehiti. So ajivakassa katham
sutva satthu santikam gantva nimantetva ajivakena vuttaniyameneva
sabbam katva tassa santikam gantva "kinte katanti puttho
"sabbam katam ayyati aha. "bhaddakante katam, tassa katasakkaram
ubhopi khadissamati vatva punadivase ajivako patova tam
geham agamasi. Tam gahetva pacchagabbhe nisidapesum.
Pativissakamanussa tam geham allagomayena upalimpitva lajapancamani
pupphani vikkiritva satthu nisidanatthaya maharaham asanam pannapesum.
Buddhehi saddhim aparicitamanussa hi asanapannattim na jananti.
Buddhananca maggadesakena kiccam nama natthi; bodhimule dasasahassilokadhatum
kampetva sambodhim pattadivaseyeva hi nesam "ayam maggo
nirayam gacchati, ayam tiracchanayonim, ayam pettivisayam,  ayam manussalokam,
ayam devalokam, ayam amatamahanibbananti sabbe magga avibhuta,
gamanigamadinam magge vattabbameva natthi; tasma sattha patova
pattacivaramadaya mahaupasikaya gehadvaram gato. Sa geha
nikkhamitva sattharam pancapatitthitena vanditva antoghare pavesetva
asane nisidapetva dakkhinodakam datva panitena khadaniyena
bhojaniyena parivisi. Upasika katabhattakiccassa satthuno anumodanam
karetukama pattam ganhi. Sattha madhurassarena anumodanadhammakatham
arabhi. Upasika "sadhu sadhuti sadhukaram dadamana dhammam suni.
Ajivako pacchagabbhe nisinnova tassa sadhukaram datva dhammam
Sunantiya saddam sutva sandharetum nasakkhi, "na idaneva sa
mayhanti nikkhamitva "natthasi kalakanni, etassa etam sakkaram
karohiti nanappakarena upasikanca sattharanca akkosanto
palayi. Upasika tassa kathaya lajjita annathattam gatam cittam
desananusarena pesetum nasakkhi. Atha nam sattha "kim upasike cittam
desananugatam [1]- katum na sakkositi. "bhante etassa me kathaya
cittam annathattam upagatanti. Sattha "evarupassa visabhagajanassa
kathitam katham nama avajjitum na vattati, evarupam asamannaharitva
attano katakatameva oloketum vattatiti vatva imam gathamaha
        "na paresam vilomani,      na paresam katakatam,
         attanova avekkheyya     katani akatani cati.
       Tattha "na paresam vilomaniti: paresam vilomani pharusani
mammacchedavacanani na manasikatabbani. Na paresam katakatanti:
"asuko upasako assaddho appasanno, napissa gehe
katacchubhikkhadini diyanti, na salakabhattadini, na civaradippaccayadanam
etassa atthi; tatha asuka upasika assaddha appasanna,
napissa gehe katacchubhikkhadini diyanti, na salakabhattadini, na
civaradippaccayadanam etissa atthi; tatha asuko bhikkhu assaddho
appasanno, napi upajjhayavattam karoti, na acariyavattam, na
agantukavattam, na gamikavattam, na cetiyanganavattam, na
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etthantare "nananti atthi.
Uposathagaravattam, na bhojanasalaya vattam, na jantagharavattadini; napissa
kinci dhutangam atthi, na bhavanaramataya ussahamattampiti evam
paresam katakatam nama na oloketabbam. Attano va avekkheyyati:
"kathambhutassa me rattindiva vitipatantiti pabbajitena abhinham
paccavekkhitabbanti imam ovadam 1- anussaranto saddhapabbajito kulaputto
"kinnu kho aham `aniccam dukkham anattati tilakkhanam aropetva
yogakkhemam katum nasakkhinti evam attano katakatani olokeyyati.
       Desanavasane upasika sotapattiphale patitthita. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                     Patikajivakavatthu.
                        -------
                7. Chattapaniupasakavatthu. (39)
       "yathapi ruciram pupphanti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto chattapaniupasakam arabbha kathesi.
       Savatthiyam hi chattapani nama upasako 2- tipitakadharo anagami.
So patova uposathiko hutva satthu upatthanam  agamasi.
Anagamiariyasavakanam hi samadanavasena uposathakammam nama natthi.
Maggeneva tesam brahmacariyanca ekabhattikanca agatam. Tenevaha 3-
@Footnote: 1. an. dasaka. 24/92.  2. ito param "ahositi padena bhavitabbam.
@3. Ma. Ma. 13/375.
"ghatikaro kho maharaja  kumbhakaro ekabhattiko brahmacari
silava kalyanadhammoti. Evam anagamino pakatiyava ekabhattika
ca brahmacarino ca honti. Sopi tatheva uposathiko hutva sattharam
upasankamitva vanditva dhammakatham sunanto nisidi. Tasmim samaye
raja pasenadikosalo satthu upatthanam agamasi. Upasako tam
agacchantam disva "utthatabbam nu kho, noti cintetva "aham
aggarajassa santike nisinno, tassa me padesarajanam disva
utthatum na yuttam; raja kho pana me anutthahantassa kujjhissati,
etasmim kujjhantepi, neva utthahissami; rajanam disva utthahantena
hi raja garukato hoti, no sattha; neva utthahissamiti na
utthahi. Panditapurisa ca nama garutaranam santike nisiditva
anutthahantam disva na kujjhanti. Raja pana tam anutthahantam
disva kupitamanaso sattharam vanditva ekamantam nisidi. Sattha 1-
kupitabhavam natva "maharaja ayam chattapani upasako pandito
ditthadhammo tipitakadharo atthanatthakusaloti upasakassa gunakatham
kathesi. Ranno tassa gunakatham sunantasseva cittam mudukam jatam.
      Athekadivasam raja uparipasade thito chattapaniupasakam
katabhattakiccam chattamadaya upahanam aruyha rajanganena gacchantam
disva pakkosapesi. So chattupahana apanetva rajanam
upasankamitva vanditva ekamantam atthasi. Atha nam raja aha "bho
@Footnote: 1. ito param "tassati padena bhavitabbam.
Upasaka kinte chattupahanam apanitanti. "raja pakkosatiti sutva
agatomhiti. "ajja amhakam rajabhavo tumhehi nato bhavissatiti.
"sadapi mayam tumhakam rajabhavam janamati. "evam, kasma purimadivase
satthu santike nisinno mam disva na utthahiti. "maharaja aggarajassa
santike nisinno padesarajanam disva utthahanto satthari
agaravo bhaveyyam; tasma na utthahinti. "hotu bho, titthatetam,
tumhe kira ditthadhammikasamparayikanam atthanatthanam kusala
tipitakadhara amhakam antepure dhammam vacethati. "na sakka devati.
"kimkaranati. "rajageham nama mahasavajjam, duyuttasuyuttakani
garukanettha devati. "ma evam vadetha, `purimadivase mam disva na
utthitomhiti ma kukkuccam karothati. "deva gihinam vicaranatthanam nama
savajjam, ekam pabbajitam pakkosapetva dhammam vacethati. Raja
"sadhu bho, gacchatha tumheti tam uyyojetva satthu santikam gantva
sattharam yaci "bhante mallika ca devi vasabhakhattiya ca `dhammam
pariyapunissamati vadanti; pancahi bhikkhusatehi saddhim nibaddham mama
geham gantva tasam dhammam uddisathati. "buddhanam nibaddham
ekatthanagamanam nama natthi maharajati. "tenahi bhante annam bhikkhum
dethati. Sattha anandattherassa bharamakasi. Thero nibaddham gantva
tasam uddesam uddisati. Tasu mallika sakkaccam gahetva sajjhayitva
uddesam 1- paticchapesi. Vasabhakhattiya pana neva sakkaccam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. acariyam.
Ganhati na sajjhayati na uddesam paticchapetum sakkoti.
       Athekadivasam sattha theram pucchi "kim ananda upasika dhammam
pariyapunantiti. "ama bhanteti. "ka sakkaccam ganhatiti.
"mallika bhante sakkaccam ganhati sakkaccam sajjhayati sakkaccam
uddesam paticchapetum sakkoti, tumhakam pana natidhita neva sakkaccam
ganhati na sajjhayati na uddesam paticchapetum sakkotiti. Sattha
therassa vacanam sutva "ananda maya kathitadhammo nama sakkaccam
assunantassa agganhantassa asajjhayantassa adesentassa
vannasampannam agandhakam puppham viya aphalo hoti, sakkaccam pana
savanadini karontassa mahapphalo hoti mahanisamsoti vatva ima
dve gatha abhasi
          "yathapi ruciram puppham       vannavantam agandhakam,
           evam subhasita vaca    aphala hoti akubbato;
           yathapi ruciram puppham       vannavantam sagandhakam,
           evam subhasita vaca    saphala hoti sukubbatoti.
       Tattha "ruciranti; sobhanam. Vannavantanti: vannasanthanasampannam.
Agandhakanti: gandharahitam palibhaddakagirikannikajayakusumadibhedam.
Evam subhasita vacati: subhasita vaca nama tepitakam
buddhavacanam, tam vannasanthanasampannaagandhakapupphasadisam. Yatha pana
agandhakam puppham yo nam dhareti, tassa sarire gandho na pharati; evam
etampi, yo nam sakkaccam savanadihi na samacarati, tassa sakkaccam
Asamacarantassa, yam tattha kattabbam, tam akubbato sutagandham dharanagandham
patipattigandhanca na avahati aphalam hoti; tena vuttam "evam subhasita
vaca aphala hoti akubbatoti. Sagandhakanti. Campakaniluppaladibhedam.
Evanti: yatha tam puppham dharentassa sarire gandho pharati;
evam tepitakabuddhavacanasankhata subhasita vacapi sukubbato, yo
sakkaccam savanadihi tattha kattabbam karoti, assa puggalassa saphala
hoti sutagandhadharanagandhapatipattigandhanam avahanato mahapphala
hoti mahanisamsati attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                    Chattapaniupasakavatthu.
                       ---------
                   8. Visakhavatthu. (40)
       "yathapi puppharasimhati imam dhammadesanam sattha savatthim
upanissaya pubbarame viharanto visakham upasikam arabbha kathesi.
       Sa kira angaratthe bhaddiyanagare mendakasetthiputtassa
dhananjayasetthino aggamahesiya sumanadeviya kucchismim nibbatti. Tassa
sattavassikakale sattha selabrahmanadinam bodhaneyyabandhavanam
upanissayasampattim disva mahabhikkhusanghaparivaro carikam caramano
Tam nagaram papuni. Tasminca samaye mendako gahapati tasmim nagare
pancannam mahapunnanam jetthako hutva setthitthanam kareti.
Panca mahapunna nama "mendako setthi, candapaduma nama
tasseva jetthakabhariya, tasseva jetthakaputto dhananjayo nama, tassa
bhariya sumanadevi nama, mendakasetthissa daso punno namati.
Na kevalanca mendakasetthiyeva, bimbisararanno pana vijite
panca amitabhoga nama ahesum "jotiyo, jatilo, mendako,
punnako, kakavalliyoti. Tesu ayam mendakasetthi dasabalassa
attano nagaram sampattabhavam natva puttassa dhananjayasetthino
dhitaram visakham darikam pakkosapetva aha "amma tuyhampi mangalam,
amhakampi mangalam; tava parivarehi pancahi darikasatehi saddhim
panca rathasatani aruyha pancahi dasisatehi parivuta dasabalassa
paccuggamanam karohiti. Sa "sadhuti patissunitva tatha akasi.
Karanakaranesu pana kusalatta yavatika yanassa bhumi, yanena
gantva yana paccorohitva pattikava sattharam upasankamitva
vanditva ekamantam atthasi. Athassa pubbacariyavasena sattha dhammam
desesi. Sa desanavasane pancahi darikasatehi saddhim
sotapattiphale patitthahi. Mendakasetthipi kho sattharam upasankamitva
dhammakatham sutva sotapattiphale patitthaya svatanaya nimantetva
punadivase attano nivesane panitena khadaniyena bhojaniyena buddhappamukham
bhikkhusangham parivisitva eteneva upayena addhamasam mahadanam
Adasi. Sattha bhaddiyanagare yathabhirantam viharitva pakkami.
       Tena kho pana samayena bimbisaro ca pasenadikosalo ca
annamannam bhaginipatika honti. Athekadivasam kosalaraja cintesi
"bimbisarassa vijite panca amitabhoga mahapunna vasanti, mayham
vijite ekopi tadiso natthi; yannunaham bimbisarassa santikam
gantva ekam mahapunnam yaceyyanti. So tattha gantva ranna
katapatisantharo "kimkarana agatositi puttho "tumhakam vijite
panca amitabhoga mahapunna vasanti, tato ekam gahetva gamissamiti
agatomhi, tesu me ekam dethati aha. "mahakulani amhehi
caletum na sakkati. "aham aladdha na gamissamiti. Raja amaccehi
saddhim mantetva "jotiyadinam mahakulanam calanam nama pathaviya
calanasadisam, mendakamahasetthissa putto dhananjayasetthi nama
atthi, tena saddhim mantetvava pativacanam te dassamiti vatva tam
pakkosapetva "tata kosalaraja `ekam dhanasetthim gahetva
gamissamiti vadati, tvam tena saddhim gacchahiti. "tumhesu pahinantesu,
gamissami devati. "tenahi parivaccham katva gaccha tatati. So
attano kattabbayuttakam akasi. Rajapissa mahantam sakkaram katva
"imam adaya gacchathati pasenadikosalarajanam uyyojesi. So tam
adaya sabbattha ekarattivasena gacchanto ekam phasukatthanam
patva nivasam ganhi. Atha nam dhananjayasetthi pucchi "idam kassa
vijitanti. "mayham setthiti. "kivaduro ito savatthiti.
"sattayojanamatthaketi. "antonagaram sambadham, amhakam parijano mahanto,
sace rocetha, idheva vaseyyama devati. Raja "sadhuti sampaticchitva
tasmim thane nagaram mapetva tassa datva agamasi. Tasmim
padese sayam vasanatthanassa gahitatta nagarassa "saketantveva
namam ahosi.
       Savatthiyampi kho migarasetthino putto punnavaddhanakumaro
nama vayappatto ahosi. Atha nam matapitaro vadimsu "tata tava
ruccanatthane ekam darikam upadharehiti. "mayham evarupaya bhariyaya
kiccam natthiti. "putta ma evam kari, kulam nama aputtakam na
titthatiti. So punappunam vuccamano "tenahi pancakalyanasamannagatam
darikam labhamano tumhakam vacanam karissamiti aha. "kani
panetani panca kalyanani nama tatati. "kesakalyanam mamsakalyanam
atthikalyanam chavikalyanam vayakalyananti.
       Mahapunnaya hi itthiya kesa morakalapasadisa hutva
muncitva vissattha nivasanantam paharitva nivattitva uddhagga
titthanti, idam kesakalyanam nama. Dantavaranam bimbaphalasadisam
vannasampannam samam suphussitam hoti, idam mamsakalyanam nama. Danta
sukka sama  avivara ussapetva thapitavajirapanti viya
samucchinnasankhapanti viya ca sobhanti, idam atthikalyanam nama. Kaliya
vannakadihi avilittoeva chavivanno siniddho niluppaladamasadiso
hoti, odataya kannikarapupphadamasadiso hoti; idam chavikalyanam
Nama. Dasakkhattum vijatapi kho pana sakim vijata viya
avigatayobbanava hoti, idam vayakalyanam namati.
       Athassa matapitaro atthuttarasatabrahmane nimantetva
bhojetva "pancakalyanasamannagata itthiyo nama hontiti
pucchimsu. "ama hontiti. "tenahi evarupam darikam pariyesitum attha
jana gacchantuti bahudhanam datva "agatakale ca vo katabbam
janissama, gacchatha, evarupampi darikam pariyesatha, ditthakale ca imam
pilandheyyathati satasahassagghanikam suvannamalam datva uyyojesum.
Te mahantamahantani nagarani gantva pariyesamana
pancakalyanasamannagatam darikam adisva nivattitva agacchanta
vivatanakkhattadivase saketam anuppatta "ajja amhakam kammam nippajjissatiti
cintayimsu. Tasmim pana nagare anusamvaccharam vivatanakkhattam nama hoti.
Tada bahianikkhamanakulanipi parivarena saddhim geha nikkhamitva
appaticchannena sarirena padasava naditiram gacchanti. Tasmim divase
khattiyamahasaladinam puttapi "attano samanajatikam manapam
kuladarikam disva malagulena parikkhipissamati tam tam maggam nissaya
titthanti. Tepi brahmana  naditire ekam salam pavisitva atthamsu. Tasmim
khane visakha pannarasasolasavassuddesika hutva sabbabharanappatimandita
pancahi kumarisatehi parivuta "nadim gantva nahayissamiti
tam padesam patta. Athakho megho utthahitva pavassi. Pancasata
kumariyo vegena gantva salam pavisimsu. Brahmana olokenta
Tasu ekampi pancakalyanasamannagatam na passimsu. Visakha
pakatigamaneneva salam pavisi. Vatthabharanani temimsu. Brahmana tassa
cattari kalyanani disva dante passitukama "alasajatika
amhakam dhita, etissa samiko kanjikamattampi na labhissati
manneti annamannam kathayimsu. Atha ne visakha aha "kam vadetha
tumheti. "tam kathema ammati. Madhuro kira tassa saddo
kamsatalassaro viya niccharati. Atha ne puna madhurasaddena "kimkarana
kathethati pucchi. "tava parivaritthiyo vatthalankare atemetva
vegena salam pavittha, tuyham ettakam thanam vegena agamanamattampi
natthi, vatthabharanani temetva agatasi; tasma kathemati. "tata
ma evam vadetha, aham etahi balavatara, karanam pana sallakkhetva
javena nagatamhiti. "kim ammati. "tata cattaro jana javamana
na sobhanti, aparampi ekam karanam atthiti. "katame cattaro
javamana na sobhanti ammati. "tata abhisitto raja tava
sabbabharanappatimandito kaccham bandhitva rajangane javamano
na sobhati, `kim ayam raja  gahapatiko viya dhavatiti annadatthu
garaham labhati, sanikam gacchantova sobhati; ranno mangalahatthipi
alankato javamano na sobhati, varanalilhaya gacchantova sobhati;
pabbajito javamano na sobhati, `kim ayam samano gihi viya dhavatiti
kevalam garahameva labhati, samitagamanena pana sobhati; itthi javamana
na sobhati, `kim esa itthi puriso viya dhavatiti garahitabbava
Hoti, pakatigamanena sobhati: 1- ime cattaro javamana na sobhanti
tatati. "katamam panekam aparam karanam ammati. "tata matapitaro
nama dhitaram angappaccangani santhapetva posenti, mayam
hi vikkiniyabhandam nama, amhe parakulam pesanatthaya posenti,
sace javamananam nivatthadussakanne va akkamitva bhumiyam va
pakkhalitva patitakale hattho va pado va bhijjeyya, kulasseva
bharo bhaveyyama, pasadhanabhandam pana temetva sukkhissati; imam
karanam sallakkhetva na dhavitamhi tatati. Brahmana tassa
kathanakale dantasampattim disva "evarupa no sampatti na
ditthapubbati tassa sadhukaram datva "amma tuyhevesa anucchavikati
vatva tam suvannamalam pilandhayimsu. Atha ne pucchi "kataranagarato
agatattha tatati. "savatthito ammati. "setthikulam kataram
namati. "migarasetthi nama ammati. "ayyaputto ko namati.
"punnavaddhanakumaro nama ammati. Sa "samanajatikam no kulanti
adhivasetva pitu sasanam pahini "amhakam ratham pesentuti. Kincapi
hi sa agamanakale padasa agata, suvannamalaya pana
pilandhanakalato patthaya tatha gantum na labhati, issaradarika rathadihi
gacchanti, itara pakatiyanakam abhiruhanti, chattam va talapannam va
upari karonti, tasmimpi asati, nivatthasatakassa dasantam ukkhipitva
amse khipantieva. Tassa pana pita panca rathasatani pesesi.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "pakatigamanena sobhatiti natthi.
Sa saparivara ratham aruyha gata. Brahmanapi ekatova agamamsu.
Atha ne setthi pucchi "kuto agatatthati. "savatthito mahasetthiti.
"setthi kataro namati. "migarasetthi namati. "putto ko
namati. "punnavaddhanakumaro namati. "dhanam kittakanti. "cattalisa
kotiyo mahasetthiti. "dhanam tava, amhakam dhanam upadaya kakanikamattam,
darikaya pana arakkhamattaya laddhakalato patthaya kim
annena karanenati adhivasesi. So tesam sakkaram katva ekaham
dviham vasapetva uyyojesi. Te savatthim gantva [1]- "laddha no
darikati arocayimsu. "kassa dhitati. "dhananjayasetthinoti. So
"mahakulassa me darika laddha, khippameva nam anetum vattatiti
tattha gamanattham ranno arocesi. Raja "mahakulam etam maya
bimbisarassa santika anetva sakete nivesitam, tassa sammanam
katum vattatiti, "ahampi gamissamiti aha. So "sadhu devati vatva
dhananjayasetthino sasanam pesesi "mayi agacchante, rajapi
agamissati, mahantam rajabalam, ettakassa janassa  katabbayuttakam
katum sakkhissasi na sakkhissasiti. Itaropi "sacepi dasa rajano
agacchanti, agacchantuti patisasanam pesesi. Migarasetthi tavamahante
nagare gehagopakamattam thapetva sesajanam adaya gantva
addhayojanamagge  thatva "agatamhati sasanam pahini. Dhananjayasetthi
bahupannakaram pesetva dhitara saddhim mantesi "amma sasuro kira
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "migarasetthissati atthi.
Te kosalaranna saddhim agato, tassa kataram geham patijaggitabbam,
ranno kataram, uparajadinam kataraniti. Pandita setthidhita
vajiraggatikhinannana kappasatasahassam patthitappatthana abhiniharasampanna
"sasurassa me asukam geham patijaggatha, ranno asukam, uparajadinam
asukaniti samvidahitva dasakammakare pakkosapetva "ettaka
ranno kattabbakiccam karotha, ettaka uparajadinam, hatthiassadayopi
tumheyeva patijaggatha; assabandhadayopi agantva mangalacchanam
anubhavissantiti samvidahi. Kimkarana? "mayam visakhaya mangalatthanam
gantva na kinci labhimha, assarakkhanadini karonta sukham na
vicarimhati keci vattum ma labhimsu. Tamdivasameva visakhaya pita
pancasate suvannakare pakkosapetva "dhitu me mahalatapasadhanam
nama karothati rattasuvannassa nikkhasahassam tadanurupani ca
rajatamanimuttapavalavajiradini dapesi. Raja katipaham vasitva
dhananjayasetthissa sasanam pahini "na sakka setthina amhakam bharanaposanam
katum, darikaya gamanakalam janatuti. Sopi ranno sasanam pesesi
"idani vassakalo agato, na sakka catummasam vicaritum; tumhakam
balakayassa yam yam laddhum vattati, sabbantam mama bharo; maya
pesitakale devo gamissatiti. Tato patthaya saketanagaram niccanakkhattam
viya ahosi. Rajanam adim katva sabbesam malagandhavatthadini
patiyattaneva honti. Te te jana cintayimsu "setthi amhakameva
sakkaram karotiti. Evam tayo masa atikkanta pasadhanam pana na tava
Nitthati. Kammadhitthayika agantva setthino arocesum "annam
asantam nama natthi, balakayassa pana bhattapacanadaruni nappahontiti.
"gacchatha tata, imasmim nagare parijinnahatthisaladayo ceva
jinnakani ca gehani gahetva pacathati. Evam pacantanampi, addhamaso
atikkanto. Tato punapi "daruni natthiti arocayimsu. "imasmim
kale na sakka daruni laddhum, dussakotthagarani vivaritva
thulasatakehi vattiyo katva telacatisu temetva bhattam pacathati.
Te addhamasam tatha akamsu. Evam cattaro masa atikkanta.
Pasadhanampi nitthitam.
       Tasmim pilandhane catasso vajiranaliyo upayogam agamamsu,
muttanam ekadasa naliyo, pavalassa bavisati naliyo, maninam
tettimsa naliyo. Iti etehi ca annehi ca ratanehi nitthanam
agamasi. 1- Asuttamayam pasadhanam, rajatena suttakiccam karimsu, tam sise
patimukkam padappitthim gacchati. Tasmim tasmim thane muddika yojetva
kata suvannamaya ganthika honti, rajatamaya pasaka, matthakamajjhe
eka muddika, dvisu kannappitthisu dve, galavatake
eka, dvisu jannukesu 2- dve, dvisu kapparesu dve, dvisu katippadesesu
dveti. Tasmim kho pana pasadhane ekam moram karimsu. Tassa dakkhinapasse 3-
suvannamayani panca pattasatani ahesum, vamapasse 3- panca
pattasatani, tundam pavalamayam, akkhini manimayani, tatha giva ca pinchani
@Footnote: 1. Si. Yu. "tasmim .pe. agamasiti natthi.   2. Ma. jattusu.
@3. Si. Ma. Yu.....pakkhe.
Ca, pattanaliyo rajatamaya, tatha jangha. So visakhaya matthakamajjhe
pabbatakute thatva naccanamayuro viya khayati. Pattanalisahassassa
saddo dibbasangitam viya pancangikaturiyaghoso viya ca pavattati.
Santikam upagatayeva tassa amorabhavam jananti. Pasadhanam navakotiagghanakam
ahosi. Satasahassam hatthakammamulam diyittha.
       "kissa pana nissandena tayetam pasadhanam laddhanti. Sa kira
kassapasammasambuddhakale visatiya bhikkhusahassanam civarasatakam
datva suttampi suciyopi rajanampi attano santakameva adasi.
Tassa civaradanassa nissandena imam pasadhanam labhi. Itthinam hi
civaradanam mahalatapasadhanena matthakam pappoti, purisanam
iddhimayapattacivarenati.
       Evam mahasetthi catuhi masehi dhitu parivaccham katva tassa
deyyadhammam dadamano kahapanapurani panca sakatasatani adasi,
suvannabhajanapurani panca sakatasatani rajatabhajanapurani panca
tambabhajanapurani panca kamsabhajanapurani panca suttavatthakoseyyavatthapurani
panca sappipurani panca telapurani panca phanitapurani
panca salitandulapurani panca nangalaphaladiupakaranapurani panca
sakatasatani adasi. Evam kirassa ahosi "mama dhitaya gatatthane
`asukena nama me atthoti ma parassa gehadvaram pahiniti;
tasma sabbupakaranani dapesi. Ekekasmim rathe sabbalankarappatimandita
tisso tisso vannadasiyo thapetva panca rathasatani
Adasi, "ettaka nahapentiyo bhojentiyo alankarontiyo vicarathati
diyaddhasahassaparicarikayo adasi. Athassa etadahosi "mama dhitu
gavo dassamiti. So purise anapesi "gacchatha bhane, culavajassa
dvaram vivaritva tisu gavutesu tisso bheriyo gahetva titthatha,
puthulato usabhamatte thane ubhosu passesu titthatha, gavinam tato
param gantum ma detha, evam thitakale bherisannam kareyyathati. Te
tatha akamsu. Te gavinam vajato nikkhamitva gavutam gatakale bherisannam
akamsu, puna addhayojanam gatakale bherisannam akamsu, puna tigavutam
gatakale puthulato gamananca nivaresum. Evam dighato tigavute puthulato
usabhamatte thane gaviyo annamannam nighamsantiyo atthamsu. Mahasetthi
"mama dhitu ettaka gavo alam, dvaram pidahathati vajadvaram
pidahapesi. Tasmim pidahite, visakhaya punnaphalena balavagavo ca
dhenuyo ca uppatitva nikkhamimsu. Manussanam nivarentanameva,
satthisahassa balavagavo ca satthisahassa dhenuyo ca nikkhanta, tattaka
balavavaccha, tasam dhenunam usabha anubandha 1- ahesum. "kissa pana
nissandena evam gavo gatati. Nivarentanam nivarentanam
dinnadanassa phalena. Sa kira kassapasammasambuddhakale kikissa ranno
sattannam dhitanam kanittha sanghadasi nama hutva visatiya
bhikkhusahassanam pancagorasadanam dadamana, daharananca samanerananca
pattam pidahitva "alam alanti nivarentanampi, "idam madhuram, idam
@Footnote: 1. Si. Yu. "anubandhati natthi.
Manapanti adasi. Evam tassa nissandena ta variyamanapi gavo
nikkhamimsu. Setthina ettakassa dhanassa dinnakale setthibhariya aha
"tumhehi mayham dhitu sabbam samvidahitam, veyyavaccakara pana dasadasiyo
na samvidahita, kimkaranati. "mama dhitari sasinehanissinehanam
jananattham, aham hi taya saddhim agacchamanake givayam gahetva na
pahinami, yanam aruyha gamanakaleyeva pana `etaya saddhim gantukama
gacchantu, ma agantukamati vakkhamiti.
     Atha "sve mama dhita gamissatiti gabbhe nisinno dhitaram samipe
nisidapetva "amma patikule vasantiya nama imanca imanca
acaram rakkhitum vattatiti ovadam adasi. Ayampi migarasetthi
anantaragabbhe nisinno dhananjayasetthino ovadam assosi. Sopi
setthi dhitaram evam ovadi "amma sasurakule vasantiya nama antoaggi
bahi na niharitabbo, bahiaggi anto na pavesetabbo, dadantasseva
databbam, adadantassa na databbam, dadantassapi adadantassapi
databbam, sukham nisiditabbam, sukham bhunjitabbam, sukham nipajjitabbam, aggi
paricaritabbo, antodevata namassitabbati imam dasavidham ovadam
datva punadivase sabba seniyo sannipatetva rajasenaya majjhe
attha kutumbike patibhoge gahetva "sace me gatatthane dhitu
doso uppajjati, tumhehi sodhetabboti vatva navakotiagghanakena
mahalatapasadhanena dhitaram pasadhetva nahanacunnamulakam
catuppannasakotidhanam datva yanam aropetva saketassa samanta
Attano santakesu anuradhapuramattesu cuddasasu bhuttagamesu
bherincarapesi "mama dhitara saddhim gantukama gacchantuti. Saddam sutvava
"amhakam ayyaya gamanakale kim amhakam idhati cuddasagama 1-
kinci asesetva nikkhamimsu. Dhananjayasetthipi ranno ca migarasetthino
ca sakkaram katva thokam anugantva tehi saddhim dhitaram uyyojesi.
       Migarasetthi sabbapacchato yanake nisiditva gacchanto balakayam
disva "ke nameteti pucchi. "sunisaya vo veyyavaccakara
dasidasati. "ettake ko posessati, pothetva te palapetha,
apalayante ito nikkaddhathati. Visakha pana "apetha, ma varetha,
balameva balassa bhattam dassatiti aha. Setthi, evam vuttepi, "amma
natthi amhakam etehi attho, ko ete posessatiti leddudandadihi
pothapetva palapetva sesake "alam amhakam
ettakehiti gahetva payasi.
       Atha visakha savatthinagaradvaram sampattakale cintesi
"paticchannayanasmim nu kho nisiditva pavisissami, udahu rathe thatvati.
Athassa etadahosi "paticchannayanena me pavisantiya, mahalatapasadhanassa
viseso na pannayissatiti. Sa sakalanagarassa attanam
dassenti rathe thatva nagaram pavisi. Savatthivasino visakhaya
sampattim disva "esa kira visakha nama, evarupa ayam sampatti
etissava anucchavikati ahamsu. Iti sa mahasampattiya setthino
@Footnote: 1. sabbattha "cuddasagameti dissati. ayanca upacaravoharo naMa.
Geham pavisi. Agatadivase 1- cassa sakalanagaravasino "amhakam
dhananjayasetthi attano nagaram sampattanam mahasakkaram akasiti
yathabalam pannakaram pahinimsu. Visakha pahitappahitam pannakaram
tasmimyeva nagare annamannesu kulesu sabbatthakameva dapesi. Iti
sa "idam mayham matu detha, idam mayham pitu detha, idam mayham bhatu
detha, idam mayham bhaginiya dethati tesam tesam vayanurupam piyavacanam vatva
pannakaram pesenti, sakalanagaravasino natake viya akasi.
       Athassa rattibhagasamanantare ajannavalavaya gabbhavutthanam
ahosi. Sa dasihi [2]- dandadipake gahapetva tattha gantva
valavam unhodakena nahapetva telena makkhapetva attano
vasanatthanameva agamasi.
       Migarasetthi puttassa avahamangalam karonto dhuravihare
vasantampi tathagatam amanasikatva digharattam naggasamanesu patitthitena
pemena codiyamano "mayham ayyanampi sakkaram karissamiti ekadivasam
anekasatesu navabhajanesu nirudakapayasam pacapetva pancasate acelake
nimantapetva antogeham pavesetva "agacchatu me sunisa,
arahanto vandatuti visakhaya sasanam pahini. Sa "arahantoti vacanam
sutva sotapanna ariyasavika hatthatuttha hutva tesam bhojanatthanam
agantva te oloketva "evarupa hirottappavirahita arahanto
nama na honti, kasma mam sasuro pakkosapesiti setthim garahitva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. gatadivase.  2. Si. Yu. etthantare "saddhinti atthi.
Attano vasanatthanameva gata. Acelaka tam disva sabbe
ekappahareneva setthim garahimsu "kim tvam gahapati annam nalattha, samanassa
gotamassa savikam mahakalakannim idha pavesesi, vegena tam imasma
geha nikkaddhapehiti. So "na sakka maya imesam vacanamatteneva
nikkaddhapetum, mahakulassa sa dhitati cintetva "ayya dahara nama
janitva va ajanitva va kareyya; tumhe tunhi hothati te
uyyojetva maharahe asane nisiditva suvannapatiyam appodakam
madhupayasam paribhunjati. Tasmim samaye eko pindacarikatthero
pindaya caranto tam nivesanam pavisi. Visakha sasuram vijamana thita
tam disva "sasurassa acikkhitum ayuttanti, yatha so theram passati;
evam apagantva atthasi. So pana balo theram disvapi apassanto
viya hutva adhomukho bhunjateva. Visakha "theram disvapi me sasuro
sannam na karotiti natva "aticchatha bhante, mayham sasuro puranam
khadatiti aha. So nigganthehi kathitakale adhivasetvapi [1]- "puranam
khadatiti vuttakkhaneyeva hattham apanetva "imam payasam ito haratha,
etam imasma geha nikkaddhatha, ayam mam evarupe mangalakale
asucikhadakam nama karotiti aha. Tasmim kho pana nivesane sabbe
dasakammakara visakhaya santakava upagantum na visahanti. 2- Ko nam hatthe
va pade va ganhissati, mukhena kathetum samatthopi natthi. Visakha
sasurassa katham sutva aha "tata na ettakeneva mayam nikkhamama, naham
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "nisinnoti atthi.
@2. Si. Yu. upagantum na visahantiti natthi.
Tumhehi udakatitthato kumbhadasi viya anita, dharamanakamatapitunam
dhitaro nama na ettakeneva nikkhamanti; eteneva me karanena pita
idhagamanakale attha kutumbike pakkosapetva `sace me dhitu doso
uppajjati, sodheyyathati vatva mam tesam hatthe thapesi, te
pakkosapetva mayham dosam sodhapethati. Setthi "kalyanam esa kathetiti
attha kutumbike pakkosapetva "ayam darika mangalakale nisiditva
suvannapatiyam nirudakapayasam paribhunjantam mam `asucikhadakoti vadati,
imissa dosam aropetva imam ito nikkaddhathati. "evam kira
ammati. "naham evam vadami, ekasmim pana pindacarikatthere
gharadvare thite, sasuro me appodakam madhupayasam paribhunjanto tam na
manasikaroti, aham `mayham sasuro imasmim attabhave punnam na karoti
puranapunnameva khadatiti cintetva `aticchatha bhante, mayham sasuro
puranam khadatiti avacam; ettha me ko dosoti. "ayya idha doso natthi,
amhakam dhita yuttam katheti, tvam kasma kujjhasiti. "ayya esa tava
doso ma hotu, ayam pana ekadivasam majjhimayame dasadasihi parivuta
pacchageham agamasiti. "evam kira ammati. "tata naham annena
karanena gata, imasmim pana gehe ajaniyavalavaya vijataya,
`sannampi akatva nisiditum ayuttanti dandadipake gahapetva
dasihi saddhim gantva valavaya vijataya pariharam karapesim, ettha
me ko dosoti. "ayya amhakam dhita tava gehe dasihipi
akattabbakammam karoti, tvam ettha kim dosam passasiti. "ayya idhapi
Tava doso ma hotu, imissa pana pita idhagamanakale imam
ovadanto guyhappaticchanne dasa ovade adasi, tesam attham na
janami, tesam me attham kathetu; imissa pana pita `antoaggi
bahi na niharitabboti aha, sakka nu kho amhehi ubhato pativissakagehanam
aggim adatva vasitunti. "evam kira ammati. "tata mayham
pita na etam sandhaya kathesi, idam pana sandhaya kathesi `amma tava
sassusasurasamikanam agunam disva bahi tasmim tasmim gehe thatva ma
kathesiti, evarupena hi aggina sadiso aggi  nama natthiti. "ayya
etam tava hotu, imissa pana pita `bahirato aggi na anto
pavesetabboti aha, kim sakka amhehi antoaggimhi nibbute,
bahirato aggim anaharitunti. "evam kira ammati. "tata mayham pita
na etam sandhaya kathesi, idam pana sandhaya kathesi `sace te
pativissakagehesu itthiyo va purisa va sassusasurasamikanam agunam kathenti,
tehi kathitam aharitva `asuko nama tumhakam evam agunam kathetiti puna
ma katheyyasiti, etena hi aggina sadiso aggi nama natthiti. Evam
imasmim karane sa niddosa ahosi. Yatha ca ettha, evam
sesesupi. Tesu pana ayam adhippayo: yampi hi tassa pitara "amma ye
dadanti  tesamyeva databbanti vuttam, tam `yacitam upakaranam gahetva ye
patidenti, tesamyeva databbanti sandhaya vuttam. "ye na denti, tesam
na databbanti idampi "ye yacitakam gahetva na patidenti, tesam na
databbanti sandhaya vuttam. "dadantassapi adadantassapi databbanti
Idam pana "daliddesu natimittesu sampattesu, te patidatum sakkontu
va ma va, tesam datumeva vattatiti sandhaya vuttam. "sukham nisiditabbanti
idampi "sassusasurasamike disva vutthatabbatthane nisiditum na
vattatiti sandhaya vuttam. "sukham bhunjitabbanti idam pana "sassusasurasamikehi
puretaram abhunjitva te parivisitva sabbehi laddhaladdham
natva paccha sayam bhunjitum vattatiti sandhaya vuttam. "sukham
nipajjitabbanti idampi "sassusasurasamikehi puretaram sayanam aruyha na
nipajjitabbam, tesam kattabbayuttakam vattappativattam katva paccha sayam
nipajjitum yuttanti idam sandhaya vuttam. "aggi paricaritabboti idam pana
"sassumpi sasurampi samikampi aggikkhandham viya uragarajanam viya ca
katva passitum vattatiti sandhaya vuttam. "antodevata namassitabbati
idampi "sassunca sasuranca samikanca devatam viya katva datthum vattatiti
sandhaya vuttam. Evam setthi imesam dasannam ovadanam attham sutva
pativacanam apassanto adhomukho nisidi.
       Atha nam kutumbika "kim setthi annopi amhakam dhitu doso
atthiti pucchimsu. "natthi ayyati. "atha kasma nam niddosam akaranena
geha nikkaddhapesiti. Evam vutte, visakha aha "tata kincapi
mayham sasurassa vacanena pathamameva gamanam na yuttam, pita pana me
agamanakale mama dosasodhanatthaya 1- mam tumhakam hatthe thapesi, tumhehi
ca me niddosabhavo nato, idani mayham gantum yuttanti dasidase
@Footnote: 1. Si. Yu. dosadosasodhanatthaYu.
"yanadini sajjapethati anapesi. Atha nam setthi te kutumbike
gahetva "amma maya ajanitva kathitam, khamahi meti aha. "tata
tumhakam khamitabbam tava khamami, aham pana buddhasasane aveccappasannassa
kulassa dhita, na mayam vina bhikkhusanghena vattama, sace
mama ruciya bhikkhusangham patijaggitum labhami, vasissamiti. "amma tvam
yatharuciya tava samane patijaggahiti aha. Visakha dasabalam
nimantapetva punadivase nivesanam pavesesi. Naggasamanapi satthu
migarasetthino gehagamanabhavam sutva gantva geham parivaretva nisidimsu.
Visakha dakkhinodakam datva "sabbo sakkaro patiyadito, sasuro
me agantva dasabalam parivisatuti sasanam pesesi. Atha nam agantukamam
ajivaka "ma kho tvam gahapati samanassa gotamassa santikam gacchati
nivaresum. So "sunisa me sayameva parivisatuti pahini. Sa buddhappamukham
bhikkhusangham parivisitva, nitthite bhattakicce, puna sasanam pesesi
"sasuro me  agantva dhammakatham sunatuti. Atha nam "idani agamanam
nama ativiya ayuttanti dhammam sotukamataya gacchantam puna te ahamsu
"tenahi samanassa gotamassa dhammam sunanto bahisaniyam nisiditva
sunahiti puretaramevassa gantva sanim parikkhipimsu. So gantva
bahisaniyam nisidi. Sattha "tvam bahisaniyam va nisida parakudde va
parasele va paracakkavale va pana nisida, aham buddho nama
sakkomi tam mama saddam savetunti mahajambukkhandhe gahetva calento
viya amatavassam vassanto viya ca dhammam desetum anupubbikatham arabhi.
Sammasambuddhe pana dhammam desente, purato thitapi pacchato thitapi
cakkavalasatam cakkavalasahassam atikkamitva thitapi akanitthabhavane
thitapi "sattha manneva oloketi, mayhameva dhammam desetiti
vadanti. Sattha hi tam tam olokento viya tena tena saddhim
sallapanto viya ca hoti. Candupama kira buddha, yatha cando
gaganamajjhe thito "mayham upari cando, mayham upari candoti
sabbasattanam khayati; evameva yattha katthaci thitanam abhimukhe thita
viya khayanti. Idam kira tesam alankatasisam chinditva suanjanaakkhini
uppatetva hadayamamsam ubbattetva parassa dasatthaya jalisadise
putte kanhajinasadisa dhitaro maddisadisa pajapatiyo pariccajitva
dinnadanassa phalam. Migarasetthipi, tathagate dhammadesanam vinivattente
vinivattente, bahisaniyam nisinnova sahassanayappatimandite sotapattiphale
patitthaya acalasaddhaya samannagato tisu ratanesu nikkankho
hutva sanikannam ukkhipitva agantva sunisaya thanam  mukhena
gahetva "tvam me ajjato patthaya matati tam matitthane thapesi.
Tato patthaya migaramata nama jata. Pacchabhage puttam labhitva
"migarotissa namam akasi. Mahasetthi sunisaya thanam vissajjetva
gantva bhagavato padesu patitva pade panihi ca parisambahanto
mukhena ca paricumbanto "migaro aham bhanteti tikkhattum namam
savetva "aham bhante ettakam kalam `ettha dinnam mahapphalanti na
janami, idani me sunisam nissaya natam, sabba apayadukkha
Muttomhi, sunisa me imam geham agacchanti mama atthaya hitaya
sukhaya agatati vatva imam gathamaha
         "soham ajja pajanami        yattha dinnam mahapphalam,
          atthaya vata me bhadda      sunisa gharamagatati.
       Visakha punadivasatthayapi sattharam nimantesi. Punadivasepi sassu
sotapattiphalam patta. Tato patthaya tam geham sasanassa vivatadvaram
ahosi. Tato setthi cintesi "bahupakara me sunisa, pannakaramassa
karissami, etissa hi bhariyam pasadhanam, niccakalam pasadhitum na
sakka, sallahukamassa diva ca ratto ca sabbiriyapathesu pasadhanayoggam
pasadhanam karessamiti satasahassagghanikam ghanamatthakam nama pasadhanam
karetva, tasmim nitthite, buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva sakkaccam
bhojetva visakham solasahi gandhodakaghatehi nahapetva satthu sammukhe
thapetva sattharam vandapesi. Sattha anumodanam katva viharameva gato.
       Visakhapi tato patthaya danadini punnani karonti satthu
santika attha vare labhitva gaganatale candalekha viya pannayamana
puttadhitahi vuddhim papuni. Tassa kira dasa putta dasa dhitaro ahesum,
tesu ekekassa dasa dasa putta ca dhitaro ca ahesum, tesupi ekekassa
dasa dasa putta ca dhitaro cati: evamassa puttanattapanattasantanavasena
pavattani visadhikani cattari satani attha ca panasahassani
ahesum. 1- Sayam visavassasatam atthasi, sise ekampi palitam nama
@Footnote: 1. Ma. Yu. visakha visatiputta         natta ca caturo sata
@         panatta atthasahassa        jambudipesu pakatati.
Nahosi, niccam solasavassuddesika viya ahosi. Tam puttanattaparivaram
viharam gacchantim disva "katama ettha visakhati patipucchitaro [1]-
honti. Ye nam gacchantim passanti "idani thokam gacchatu, gacchamanava
no ayya sobhatiti cintenti. Ye nam thitam nisinnam nipannam passanti
"idani thokam nipajjatu, nipannava no ayya sobhatiti cintenti.
Iti sa "catusu iriyapathesu asukairiyapathe nama na sobhatiti na
vattabba ahosi. Pancannam kho pana hatthinam thamam dhareti. Raja
"visakha kira pancannam hatthinam thamam dharetiti sutva tassa viharam
gantva dhammam sutva agamanavelaya thamam vimamsitukamo hatthim
vissajjapesi. So sondam ukkhipitva visakhabhimukho agamasi. Tassa
parivaritthiyo pancasata ekacca palayimsu, ekacca nam apariccajitva,
"kimidanti vutte, "raja kira te ayye thamam vimamsitukamo hatthim
vissajjapesiti vadimsu. Visakha "imam disva kim palayitena, kathannu kho
tam ganhissamiti cintetva "sace tam dalham ganhissami, vinasseyyati
dvihi angulihi sondaya gahetva patippanamesi. Hatthi attanam
santhatum nasakkhi, rajangane ukkutiko hutva pati. Mahajano
sadhukaram adasi. Sa saparivara sotthina geham agamasi.
     Tena kho pana samayena savatthiyam visakha migaramata bahuputta
hoti bahunatta arogaputta aroganatta abhimangalasammata.
Tavatakesu puttanattasahassesu ekopi antara maranappatto nama
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "nati atthi.
Nahosi. Savatthivasino mangalesu chanesu visakham pathamam nimantetva
bhojenti. Athekasmim ussavadivase mahajane manditappasadhite dhammassavanaya
viharam gacchante, visakhapi nimantitatthane bhunjitva
mahalatapasadhanam pasadhetva mahajanena saddhim viharam gantva
abharanani muncitva dasiya adasi, yam sandhaya vuttam 1- "tena
kho pana samayena savatthiyam ussavo hoti, manussa alankatapatiyatta
aramam gacchanti. Visakhapi migaramata alankatapatiyatta viharam
gacchati. Athakho visakha migaramata abharanani muncitva
uttarasange bhandikam bandhitva dasiya adasi "handa je imam bhandikam
ganhahiti. Sa kira viharam gacchanti "evarupam mahaggham pasadhanam sise
patimukkam yavapadappitthim alankaram alankaritva viharam pavisitum
ayuttanti tam muncitva bhandikam katva attano punneneva nibbattaya
pancahatthitthamadharaya dasiya hatthe adasi. Sa eva tam ganhitum
sakkoti, tena tam aha "amma imam pasadhanam ganha, satthu
santika nivattanakale pasadhessami nanti. Tam pana datva ghanamatthakam
pasadhanam pasadhetva sattharam upasankamitva dhammam assosi.
Dhammassavanavasane bhagavantam vanditva utthayasana pakkami. Sapissa
dasi tam pasadhanam pammuttha. Dhammam sutva pana pakkantaya parisaya,
sace kinci pammuttham hoti, tam anandatthero patisameti. Iti so
tam divasam mahalatapasadhanam disva satthu arocesi "bhante visakha
@Footnote: 1. mahavibhanga.  2/489.
Pasadhanam pammussitva gatati. "ekamante thapehi anandati. Thero
tam ukkhipitva sopanapasse laggetva thapesi. Visakhapi suppiyaya
saddhim "agantukagamikagilanadinam kattabbayuttakam janissamiti antovihare
vicari. Ta pana upasikayo antovihare disva sappimadhuteladihi
atthika pakatiyava dahara ca samanera ca thalakadini
gahetva upasankamanti. Tasmimpi divase tatheva karimsu. Athekam gilanam
disva suppiya "kenattho ayyassati pucchitva, "paticchadaniyenati
vutte, "hotu ayya, pesessamiti dutiyadivase kappiyamamsam alabhanti
attano urumamsena kattabbakiccam katva puna satthari pasadena
pakatikasarirava ahosi. Visakhapi gilane dahare ca samanere ca
oloketva annena dvarena nikkhamitva viharupacare thita
"amma pasadhanam ahara, pasadhessamiti aha. Tasmim khane sa dasi
pammussitva nikkhantabhavam natva "ayye pammutthamhiti aha.
"tenahi gantva ganhitva ehi; sace pana mayham ayyena
anandattherena ukkhipitva annasmim thane thapitam hoti, ma ahareyyasi,
ayyasseva tam maya pariccattanti. Janati kira sa "manussanam
pammutthabhandakam thero patisametiti; tasma evamaha. Theropi tam
dasim disvava "kimattham agatasiti pucchitva, "ayyaya me pasadhanam
pammussitva agatamhiti vutte, "etasmim me sopanapasse thapitam,
ganhahiti aha. Sa "ayya tumhakam hatthena amatthabhandakam
mayham ayyaya anaharaniyam katanti vatva tucchahatthava gantva
"kim ammati visakhaya puttha tamattham arocesi. "amma naham mama
ayyena amatthabhandakam pilandhissami, pariccattam maya, ayyanam pana
patijaggitum dukkham, tam vissajjetva kappiyabhandam upanessami, gaccha tam
aharahiti. Sa gantva ahari. Visakha tam apilandhitva kammare
pakkosapetva agghapesi. Tehi "nava kotiyo agghati, karapaniyam
pana satasahassanti vutte, pasadhanam yane thapetva "tenahi tam
vikkinathati aha. Tattakam dhanam datva ganhitum na koci sakkhissati, tam
hi pasadhanam pasadhetum anucchavika itthiyo dullabha. Pathavimandalasmim
hi tissova itthiyo mahalatapasadhanam labhimsu "visakha mahaupasika,
bandhulamallasenapatissa bhariya mallika, baranasisetthino dhitati;
tasma visakha sayameva tassa mulam datva satasahassadhika navakotiyo
sakate aropetva viharam netva sattharam vanditva "bhante mayham
ayyena anandattherena mama pasadhanam hatthena amattham,
tenamatthakalato patthaya na sakka maya pilandhitum, tam pana `vissajjetva
kappiyam upanessamiti vikkinapenti annam ganhitum samattham adisva
ahamevassa mulam gahapetva agata, catusu paccayesu katarappaccaye
upanemi bhanteti. "pacinadvare sanghassa vasanatthanam katum te
yuttam visakheti. "yuttam bhanteti visakha tutthamanasa navakotihi
bhumimeva ganhi, aparahi navakotihi viharam katum arabhi.
       Athekadivasam sattha paccusasamaye lokam volokento devaloka
cavitva bhaddiyanagare setthikule nibbattassa bhaddiyassa nama
Setthiputtassa upanissayasampattim disva anathapindikassa gehe bhattakiccam
katva uttaradvarabhimukho ahosi. Pakatiyapi sattha visakhaya gehe
bhikkham ganhitva dakkhinadvarena nikkhamitva jetavane vasati,
anathapindikassa gehe bhikkham ganhitva pacinadvarena nikkhamitva
pubbarame vasati. Uttaradvaram sandhaya gacchantamyeva bhagavantam disva
"carikam pakkamissatiti jananti. Visakhapi tamdivasam "sattha
uttaradvarabhimukho gatoti sutvava vegena gantva vanditva aha
"carikam gantukamattha bhanteti. "ama visakheti.  "bhante ettakam
dhanam pariccajitva tumhakam viharam karemi, nivattatha bhanteti.
"anivattagamanam idam visakheti. Sa "addha hetusampannam kanci passati
bhagavati cintetva "tenahi bhante mayham katakatavijananakam ekam
bhikkhum nivattapetva gacchathati aha. "yam rocesi, tassa pattam ganha
visakheti. Sa kincapi anandattheram piyayati, "mahamoggallanatthero
iddhima, etam me nissaya kammam lahum nippajjissatiti pana
cintetva therassa pattam ganhi. Thero sattharam olokesi. Sattha
"tava parivare pancasate bhikkhu gahetva nivatta moggallanati.
So tatha akasi. Tassanubhavena pannasasatthiyojananipi rukkhatthaya
ca pasanatthaya ca gata manussa mahante mahante rukkhe ca
pasane ca gahetva tamdivasameva agacchanti, neva sakate
rukkhapasane aropenta kilamanti, na akkho bhanjati, na cirasseva
dvebhumikam pasadam karimsu. "hetthabhumiyam panca gabbhasatani uparibhumiyam
Panca gabbhasataniti gabbhasahassapatimandito pasado ahosi.
Sattha navahi masehi carikam caritva puna savatthim agamasi. Visakhayapi
pasade kammam navahi eva masehi nitthitam. Pasadakutam
ghanakotimarattasuvanneneva satthiudakaghatagganhanakam karesi. "sattha
jetavanamahaviharam gacchatiti sutva paccuggamanam katva sattharam attano viharam
netva patinnam ganhi "bhante imam catummasam bhikkhusangham gahetva
idheva vasatha, pasadamaham karissamiti. Sattha adhivasesi. Sa tato
patthaya buddhappamukhassa bhikkhusanghassa vihareyeva danam deti. Athassa
eka sahayika sahassagghanikam ekam vattham adaya agantva
"sahayike aham imam vattham tava pasade bhummattharanasankhepena
attharitukama, attharanatthanam me acikkhathati aha. "sahayike
sace tyaham `okaso natthiti vakkhami, tvam `me okasam adatukamati
mannissasi, sayameva pasadassa dve bhumiyo gabbhasahassanca
oloketva attharanatthanam janahiti. Sa sahassagghanikam vattham
gahetva tattha tattha vicaranti tato appataramulam vattham adisva
"naham imasmim pasade punnabhagam labhamiti domanassappatta
ekasmim thane rodanti atthasi. Atha nam anandatthero disva
"kasma rodasiti pucchi. Sa tamattham arocesi. Thero "ma cintayi,
aham te attharanatthanam acikkhissamiti vatva `sopane padapunchanakam
katva attharahi, bhikkhu pade dhovitva pathamam tattha padam
punchitva anto pavisissanti, evante mahapphalam bhavissatiti aha.
Visakhaya kiretam asallakkhitatthanam. Visakha cattaro mase antovihare
buddhappamukhassa bhikkhusanghassa danam adasi. Osanadivase
bhikkhusanghassa civarasatake adasi. Sanghanavakena  laddhacivarasataka sahassam
agghimsu. Sabbesam pattani 1- puretva bhesajjam adasi. Danapariccage
nava kotiyo agamamsu. Iti "viharassa bhumiggahane nava kotiyo,
viharakarapane nava, viharamahe navati sabbapi sattavisati kotiyo
buddhasasane pariccaji. Itthibhave thatva micchaditthikassa gehe
vasamanaya evarupo pariccago nama annissa natthi.
       Sa viharamahassa nitthitadivase vaddhamanakacchayaya
puttanattaparivuta "yam yam maya pubbe patthitam, sabbameva matthakam pattanti
pasadam anupariyayanti pancahi gathahi madhurasaddena imam udanam
udanesi
         "kadaham navappasadam 2-      sudhamattikalepanam
          viharadanam dassami,        sankappo mayha purito.
         `kadaham Mancapithanca,         bhisibimbohanani ca
          senasanabhandam dassami,      sankappo mayha purito.
         `kadaham Salakabhattam,         sucimamsupasecanam
          bhojanadanam dassami,        sankappo mayha purito.
         `kadaham Kasikavattham          khomakappasikani ca
          civaradanam dassami,         sankappo mayha purito.
@Footnote: 1. patte (?) 2. Si. Ma. Yu. pasadam rammam.
         `kadaham Sappinavanitam          madhutelanca phanitam
          bhesajjadanam dassami,       sankappo mayha puritoti.
       Bhikkhu tassa saddam sutva satthu arocayimsu "bhante amhehi
ettake addhane visakhaya gayanam nama na ditthapubbam, sa ajja
puttanattaparivuta gayamana pasadam anupariyayati, kinnu khvassa pittam
kupitam, udahu ummattika jatati. Sattha "na bhikkhave mayham dhita
gayati, attano panassa ajjhasayo paripunno, sa `patthitappatthana
me matthakam pattati tutthamanasa udanam udanenti vicaratiti
vatva, "kada pana bhante taya patthana patthitati vutte, "sunissatha
bhikkhaveti, "sunissama bhanteti vutte, atitam ahari:
       bhikkhave ito kappasatasahassamatthake padumuttaro nama buddho
loke nibbatti, tassa vassasatasahassam ayu ahosi, khinasavanam
satasahassam parivaro, nagaram hamsavati nama, pita sunando nama raja,
mata sujata nama devi. Tassa satthu aggupatthayika upasika
attha vare yacitva matitthane thatva sattharam catuhi paccayehi
patijagganti sayam patam upatthanam gacchati. Tassa eka sahayika
taya saddhim nibaddham viharam gacchati. Sa tassa satthara saddhim
vissasena kathananca vallabhabhavanca disva "kinnu kho katva evam
buddhanam vallabha hotiti cintetva sattharam pucchi "bhante esa itthi
tumhakam kim hotiti. "upatthayikanam aggati. "bhante kim katva
upatthayikanam agga hotiti. "kappasatasahassam patthanam patthetvati.
"idani patthetva laddhum sakka bhanteti. "ama sakkati. "tenahi
bhante bhikkhusatasahassena saddhim sattaham mayham bhikkham ganhathati
aha. Sattha adhivasesi. Sa sattaham danam datva osanadivase
civarasatake datva sattharam vanditva padamule nipajjitva "bhante
naham imassa danassa phalena devissariyadinam annataram patthemi,
tumhadisassa buddhassa santike attha vare labhitva matitthane
thatva catuhi paccayehi patijaggitum samatthanam agga bhaveyyanti
patthanam patthesi. Sattha "samijjhissati nu kho imissa patthanati
anagatam avajjento kappasatasahassam oloketva "kappasatasahassa-
pariyosane gotamo nama buddho uppajjissati, tada tvam visakha
nama upasika hutva tassa santike attha vare labhitva matitthane
thatva catuhi paccayehi patijaggantinam upatthayikanam agga bhavissasiti
aha. Tassa sa sampatti sveva laddhabba viya ahosi. Sa
yavatayukam punnam katva tato cuta devaloke nibbattitva
devamanussesu samsaranti kassapasammasambuddhakale kikissa kasiranno
sattannam dhitanam kanittha sanghadasi nama hutva parakulam agantva
tahi bhaginihi saddhim digharattam danadini punnani katva kassapa-
sammasambuddhapadamulepi "anagate tumhadisassa buddhassa santike
attha vare labhitva matitthane thatva catuppaccayadayikanam agga
bhaveyyanti patthanam akasi; tato patthaya pana devamanussesu samsaranti
imasmim attabhave mendakasetthiputtassa dhananjayasetthino dhita
Hutva nibbatti, mayham sasane bahuni punnani akasi.
       "iti kho bhikkhave na mayham dhita gayati, patthitappatthanaya pana
nipphattim disva udanam udanetiti vatva sattha dhammam desento
"bhikkhave yatha nama cheko malakaro nanapupphanam mahantam rasim
katva nanappakare malagune karoti; evameva visakhaya
nanappakarani kusalani katum cittam namatiti vatva imam gathamaha
        "yathapi puppharasimha      kayira malagune bahu:
         evam jatena maccena     kattabbam kusalam bahunti.
       Tattha "puppharasimhati: nanappakaranam pupphanam rasimha.
Kayirati: kareyya. Malagune bahuti: ekato vantikamaladibheda
nanappakara malavikatiyo. Maccenati: maritabbasabhavataya `maccoti
laddhanamena sattena civaradanadibhedam bahum kusalam kattabbam. Tattha
puppharasiggahanam bahupupphadassanattham. Sace hi appani pupphani honti,
malakaro ca cheko neva bahu malagune katum sakkoti; accheko pana
appesupi bahusupi pupphesu vijjamanesu na sakkotiyeva; bahusu pana
pupphesu sati, cheko malakaro dakkho kusalo bahu malagune
karoti; evameva sace ekaccassa saddha manda hoti,  bhoga ca bahu
samvijjanti, neva sakkoti bahuni kusalani katum, mandaya ca pana
saddhaya mandesu ca bhogesu, na sakkoti; ularaya ca pana saddhaya
mandesu ca bhogesu, na sakkotiyeva; ularaya ca pana saddhaya
ularesu ca bhogesu sati, sakkoti; tatharupava visakha upasika, tam
Sandhayetam vuttam
          "yathapi puppharasimha         kayira malagune  bahu;
           evam jatena maccena        kattabbam kusalam bahunti.
       Desanavasane bahu sotapannadayo ahesum. Mahajanasla
satthika desana jatati.
                       Visakhavatthu.
                      ----------
               9. Anandattherapanhavatthu. (41)
       "na pupphagandho pativatametiti imam dhammadesanam sattha
savatthiyam viharanto anandattherassa panham vissajjento kathesi.
       Thero kira sayanhasamaye patisallino cintesi "bhagavata
`mulagandho saragandho pupphagandhoti tayo uttamagandha vutta, tesam
anuvatameva gandho gacchati no pativatam; atthi nu kho tam gandhajatam yassa
pativatampi gandho gacchatiti. Athassa etadahosi "kim mayham attana
vinicchitena, sattharamyeva pucchissamiti. So sattharam upasankamitva
pucchi. Tena vuttam 1- "athakho ayasma anando sayanhasamayam
patisallana vutthito, 2- yena bhagava, tenupasankami; upasankamitva 3-
@Footnote: 1. an. tika. 20/290. 2. sayanhasamayam patisallana vutthitoti ime paliyam na
@dissanti.    3. etthantare ca "bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidi.
@ekamantam nisinno kho ayasma anandoti dissati.
Bhagavantam etadavoca "tinimani bhante gandhajatani, yesam anuvatameva
gandho gacchati no pativatam. Katamani tini? mulagandho, saragandho,
pupphagandhoti. 1- Imani kho bhante tini gandhajatani, yesam anuvatameva
gandho gacchati no pativatam. Atthi nu kho bhante kinci gandhajatam,
yassa anuvatampi gandho gacchati, pativatampi gandho gacchati, anuvatap
pativatampi gandho gacchatiti. Athassa bhagava panham vissajjento
"atthananda gandhajatam, yassa anuvatampi gandho gacchati, pativatampi
gandho gacchati, anuvatappativatampi gandho gacchatiti. "katamam pana
tam bhante gandhajatam, yassa anuvatampi gandho gacchati, pativatampi
gandho gacchati, anuvatappativatampi gandho gacchatiti. "idhananda yasmim
game va nigame va itthi va puriso va buddham saranam gato hoti, dhammam
saranam gato hoti, sangham saranam gato hoti; panatipata pativirato
hoti, adinnadana pativirato hoti, kamesu micchacara pativirato
hoti, musavada pativirato hoti, suramerayamajjapamadatthana
pativirato hoti; silava hoti kalyanadhammo; vigatamalamaccherena
cetasa agaram ajjhavasati muttacago payatapani vossaggarato
yacayogo danasamvibhagarato, tassa disasu samanabrahmana vannam
bhasanti `asukasmim nama game va nigame va itthi va puriso va
buddham saranam gato hoti, .pe. Danasamvibhagaratoti. Devatapissa
vannam bhasanti `asukasmim nama game va nigame va itthi va puriso
@Footnote: 1. itisaddo  natthi. na. va.
Va buddham saranam gato hoti, .pe. Danasamvibhagaratoti. Idam kho tam
ananda gandhajatam, yassa anuvatampi gandho  gacchati, pativatampi gandho
gacchati, anuvatappativatampi gandho gacchatiti vatva ima gatha
abhasi 1-
               "na pupphagandho  pativatameti,
                na candanam tagaramallika va;
                satanca gandho pativatameti.
                Sabba disa sappuriso pavayati.
         Candanam tagaram vapi        uppalam atha vassiki
         etesam gandhajatanam      silagandho anuttaroti. 2-
       Tattha "na pupphagandhoti: tavatimsabhavane paricchattakarukkho
ayamato ca vittharato ca yojanasatiko, tassa pupphanam abha
pannasayojanani gacchati, gandho yojanasatam, sopi anuvatameva gacchati,
pativatam pana addhangulampi gantum na sakkoti, evarupopi na pupphagandho
pativatameti. Candananti: candanagandho. Tagaramallika vati: imesampi
gandho eva adhippeto. Saragandhanam aggassa hi lohitacandanassapi
tagaramallikayapi anuvatameva yati no pativatam. Satanca gandhoti:
sappurisanam pana buddhappaccekabuddhasavakanam silagandho pativatameti.
Kimkarana? sabba disa sappuriso pavayatiti: yasma sappuriso
@Footnote: 1. vatva ima gatha abhasiti na dissanti. na. va. 2. candanam .pe. anuttaroti
@na dissati. na. va.
Silagandhena sabba disa ajjhottharitva gacchati; tasma "tassa
gandho pativatametiti vattabbo; tena vuttam "pativatametiti. Vassikiti:
jatisumana. Etesanti: imesam candanadinam gandhajatanam gandhato
silavantanam sappurisanam silagandhova anuttaro asadiso appatibhagoti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                   Anandattherapanhavatthu.
                     ------------
         10. Mahakassapattherapindapatadanavatthu. 1-  (42)
       "appamatto ayam gandhoti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto mahakassapattherassa pindapatadanam arabbha kathesi.
       Ekasmim hi divase thero sattahaccayena nirodha vutthaya
"rajagahe sapadanam pindaya carissamiti nikkhami. Tasmim samaye
sakkassa devaranno paricarika kakutapadiniyo pancasata accharayo
"therassa pindapatam dassamati ussahajata panca pindapatasatani
sajjetva adaya antaramagge thatva "bhante imam pindapatam
ganhatha, sangaham no karothati vadimsu. "gacchatha tumhe aham
duggatanam sangaham karissamiti. "bhante ma no nasetha, sangaham no
@Footnote: 1. mahakassapattherapindapatadinnavatthuti sabbattha dissati.
Karothati. Thero natva puna patikkhipitva apagantum anicchamana
yacantiyo "attano pamanam na janatha, apagacchathati accharam pahari.
Ta therassa accharasaddam sutva santhambhitva thatum asakkontiyo
palayitva devalokameva gantva sakkena "kaham gatatthati puttha
"samapattivutthitassa mahakassapattherassa pindapatam dassamati
gatamha devati. "dinno pana voti. "ganhitum na icchatiti. "kim
kathesiti. "duggatanam sangaham karissamiti aha devati. "tumhe
kenakarena gatati. "iminava devati. Sakko "tumhadisiyo
therassa pindapatam kim dassantiti sayam datukamo hutva jarajinno
mahallako khandadanto palitakeso obhaggasariro mahallakatantavayo
hutva sujampi devadhitaram tatharupameva mahallikam katva ekam pesakaravithim
mapetva tantam pasarento acchi.
       Theropi "duggatanam sangaham karissamiti nagarabhimukho gacchanto
bahinagare eva tam vithim disva olokento dve jane addasa. Tasmim
khane sakko tantam pasareti, sujata tasaram vatteti. Thero cintesi
"ime mahallakakalepi kammam karonti, imasmim nagare imehi duggatataro
natthi manne, imehi dinnam ulunkamattampi gahetva imesam sangaham
karissamiti. So tesam gehabhimukhova ahosi. Sakko tam agacchantam
disva sujam aha "bhadde mayham ayyo ito agacchati, tam apassanti
viya hutva nisida, khanena nam vancetva pindapatam dassamati.
Thero agantva gehadvare atthasi. Tepi apassanta viya attano
Kammameva karonta thokam agamimsu. Atha sakko "gehadvare eko
thero viya thito, upadharehi tavati aha. "gantva upadharetha samiti.
So geha nikkhamitva, theram pancappatitthitena vanditva, ubhohi
hatthehi jannukani olambitva nitthunanto utthaya, "kataratthero nu
kho ayyoti thokam osakkitva, "akkhini me dhumayantiti. Vatva,
nalate hattham thapetva uddham oloketva, "aho dukkham, ayyo
no mahakassapatthero cirassam me kutidvaram agato, atthi nu kho
kinci geheti aha. Sujata thokam akula viya hutva "atthi samiti
pativacanam adasi. Sakko "bhante `lukham va panitam vati acintetva
sangaham no karothati pattam ganhi. Thero "etehi dinnam sakam va
hotu kundakamutthi va, sangaham nesam karissamiti pattam adasi. So
antogeham pavisitva ghatiodanam nama ghatito uddharitva pattam puretva
therassa hatthe thapesi. So ahosi pindapato anekasupabyanjano
sakalarajagahanagaram gandhena ajjhotthari. Tada thero cintesi "ayam
puriso appesakkho, pindapato mahesakkho sakkassa bhojanasadiso,
ko nu kho esoti. Atha nam "sakkoti natva aha "bhariyam te kammam katam
duggatanam sampattim vilumpantena, ajja mayham danam datva kocideva
duggato senapatitthanam va setthitthanam va labheyyati. "maya
duggatataro natthi bhanteti. "kimkarana tvam duggato devaloke rajjasirim
anubhavantoti. "bhante evannametam; maya pana, anuppanne buddhe,
kalyanakammam katam, buddhuppade vattamane, kalyanakammam katva
`cularathadevaputto Maharathadevaputto anekavannadevaputtoti ime tayo
samanadevaputta mama asannatthane nibbatta maya tejavantatara;
ahanhi, tesu devaputtesu `nakkhattam kilissamati pariccarikayo
gahetva antaravithim otinnesu, palayitva geham pavisami; tesam hi
sarirato tejo mama sariram ottharati, mama sarirato tejo tesam sariram na
ottharati, ko maya duggatataro bhanteti. "evam santepi, ito patthaya
mayham ma evam vancetva danam adasiti. "vancetva tumhakam dane
dinne, mayham kusalam atthi natthiti. "atthi avusoti. "evam sante,
kusalakammakaranam nama mayham bharo bhanteti. So evam vatva theram
vanditva sujam adaya theram padakkhinam katva vehasam abbhuggantva
         "aho danam paramadanam         kassape supatitthitanti
udanam udanesi.
       Tena vuttam 1- "ekam samayam bhagava rajagahe viharati veluvane
kalandakanivape. Tena kho pana samayena ayasma mahakassapo
pipphaliguhayam viharati, sattaham ekapallankena nisinno hoti 2- annataram
samadhim samapajjitva. Athakho ayasma mahakassapo tassa sattahassa
accayena tamha samadhimha vutthasi. Athakho ayasmato
mahakassapassa tamha samadhimha vutthitassa etadahosi `yannunaham
rajagaham pindaya paviseyyanti. Tena kho pana samayena pancamattani
devatasatani ussukkam apannani honti ayasmato mahakassapassa
@Footnote: 1. khu. u. 25/114.  2. paliyam hotisaddo natthi.
Pindapatappatilabhaya. Athakho ayasma mahakassapo tani pancamattani
devatasatani patikkhipitva pubbanhasamayam nivasetva
pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi. Tena kho pana samayena
sakko devanamindo ayasmato mahakassapassa pindapatam
datukamo hoti pesakarakavannam abhinimminitva tantam vayamano, 1-
sujata asurakanna tasaram vatteti. 2- Athakho ayasma mahakassapo, 3-
yena sakkassa devanamindassa nivesanam, tenupasankami; addasa kho
sakko devanamindo ayasmantam mahakassapam duratova agacchantam;
disva 4- ghara nikkhamitva paccuggantva hatthato pattam gahetva
gharam pavisitva ghatiodanam 5- uddharitva pattam puretva ayasmato
mahakassapassa adasi. So ahosi pindapato anekasupo
anekabyanjano. Athakho ayasmato mahakassapassa etadahosi "ko nu kho
ayam satto, yassayam evarupo iddhanubhavoti. Athakho ayasmato
mahakassapassa etadahosi "sakko kho 6- ayam devanamindoti. Viditva 7-
sakkam devanamindam etadavoca "katam kho te idam kosiya, ma punapi
evarupamakasiti. "amhakampi bhante kassapa punnenattho, 8- amhakampi
punnena karaniyanti. Athakho sakko devanamindo ayasmantam mahakassapam
abhivadetva padakkhinam katva vehasam abbhuggantva akase
antalikkhe tikkhattum udanam udanesi
@Footnote: 1. vinatiti dissati. 2. puretiti. 3. etthantare ca "rajagahe sapadanam pindaya
@caramanoti.   4. disvanati.   5. ghatiya odananti dissati.   6. sakko nu khoti.
@7. iti viditvati. 8. punnena atthoti. na. va.
         "aho danam paramadanam       kassape supatitthitam,
          aho danam paramadanam       kassape supatitthitam,
          aho danam paramadanam       kassape supatitthitanti. 1-
       Bhagava vihare thito eva tassa saddam sutva bhikkhu amantetva
"passatha bhikkhave sakkam devanamindam udanam udanetva akasena
gacchantanti aha. "kim pana tena katam bhanteti. "vancetva tena
mayham puttassa kassapassa pindapato dinno, tam datva tutthamanaso
udanam udanento gacchatiti. "therassa pindapatam datum vattatiti
kathantena bhante natanti. "bhikkhave mama puttasadisannama pindapatikam
devapi manussapi pihayantiti vatva sayampi udanam udanesi.
       Sutte pana ettakameva agatam "assosi kho bhagava dibbaya
sotadhatuya visuddhaya atikkantamanusikaya sakkassa devanamindassa
vehasam abbhuggantva akase antalikkhe tikkhattum udanam
udanentassa
         "aho danam paramadanam       kassape supatitthitam,
          aho danam paramadanam       kassape supatitthitanti.
Athakho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               "pindapatikassa bhikkhuno
                attabharassa anannaposino
                deva pihayanti tadino
                upasantassa sada satimatoti.
@Footnote: 1. ime visamasamapada na dissanti. na. va.
Imanca udanam udanetva "bhikkhave sakko devanamindo
mama puttassa silagandhena agantva pindapatam adasiti vatva
imam gathamaha
         "appamatto ayam gandho       yvayam tagaracandani,
          yo ca silavatam gandho        vati devesu uttamoti.
       Tattha "appamattoti: parittappamano. Yo ca silavatanti:
yo pana silavantanam silagandho, so tagare viya lohitacandane viya ca
parittako na hoti ativiya ularo vippharito, teneva karanena
vati devesu uttamo varo settho hutva devesu ca manussesu ca
sabbatthakameva vati ottharanto gacchatiti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta. Desana
mahajanassa satthika jatati.
               Mahakassapattherapindapatadanavatthu.
                     ------------
             11. Godhikattheraparinibbanavatthu. (43)
       "tesam sampannasilananti imam dhammadesanam sattha rajagaham
upanissaya veluvane viharanto godhikattherassa parinibbanam arabbha
kathesi.
       So hi ayasma isigilipasse kalasilayam viharanto appamatto
Atapi pahitatto samayikam cetovimuttim phusitva ekassa anusayikassa
rogassa vasena tato parihayi. So dutiyampi tatiyampi chakkhattum
jhanam nibbattetva parihino sattame vare uppadetva cintesi
"aham chakkhattum jhana parihino, parihinajjhanassa kho pana aniyata
gati, idaneva sattham aharissamiti kesoropanasattham gahetva galanalim
chinditum mancake nipajji. Maro tassa cittam natva "ayam bhikkhu
sattham aharitukamo, sattham aharanta kho pana jivite nirapekkha
honti, te vipassanam patthapetva arahattampi papunanti, sacaham etam
varessami, na me vacanam karissati, sattharam varapessamiti
annatakavesena sattharam upasankamitva evamaha
         "mahavira mahapunna          iddhiya yasasa jala
          sabbaverabhayatita           pade vandami cakkhuma.
          Savako te mahavira        maranam maranabhibhu
          akankhati cetayati,         tam nisedha jutindhara.
          Katham hi bhagava tuyham         savako sasane rato
          appattamanaso sekho       kalam kayira janesutati. 1-
       Tasmim khane therena sattham aharitam hoti. Sattha "maro
ayanti viditva imam gathamaha
       "evam hi dhira kubbanti         navakankhanti jivitam,
        samulam tanham abbuyha           godhiko parinibbutoti.
@Footnote: 1. sam. sa. 15/177.
Athakho bhagava sambahulehi bhikkhuhi saddhim therassa sattham aharitva
nipannatthanam agamasi. Tasmim khane maro papima "kattha nu kho
imassa patisandhivinnanam patitthitanti dhumarasi viya timirapunjo viya ca
hutva sabbadisasu therassa vinnanam samanvesati. 1- Tam bhagava
dhumatimirabhavam bhikkhunam dassetva "eso kho bhikkhave maro papima
godhikassa kulaputtassa vinnanam samanvesati `kattha godhikassa kulaputtassa
vinnanam patitthitanti, appatitthiteneva bhikkhave vinnanena godhiko
kulaputto parinibbutoti aha. Maropi tassa vinnanatthanam datthum
asakkonto kumaravanno 2- hutva beluvapanduvinam adaya sattharam
upasankamitva pucchi
         "uddham adho ca tiriyam           disasu ca vidisasu ca 3-
          anvesam nadhigacchami,         godhiko so kuhim gatoti.
Atha nam sattha aha
         "yo 4- dhiro dhitisampanno      jhayi jhanarato sada
          ahorattam anuyunjam            jivitam anikamayam
          jitvana maccuno senam         anagantva punabbhavam
          samulam tanham abbuyha           godhiko parinibbutoti.
Evam vutte, [5]-
@Footnote: 1. Si. Yu. samannesati. 2. Si. Yu. kumaravanni. Ma. kumaravannam.
@3. Si. Ma. Yu. disa
@anudisasvaham.   4. Si. Yu. so. 5. Si. Yu. etthantare "maro papima bhagavantam
@gathaya ajjhabhasiti atthi.
         "tassa sokaparetassa          vina kaccha abhassatha
          tato so dummano yakkho      tatthevantaradhayathati.
       Satthapi "kinte papima godhikassa kulaputtassa nibbattatthanena,
tassa hi nibbattatthanam tumhadisanam satampi sahassampi
datthum na sakkotiti vatva imam gathamaha
         "tesam sampannasilanam          appamadaviharinam
          sammadanna vimuttanam         maro maggam na vindatiti.
       Tattha "tesanti: yatha appatitthitena vinnanena godhiko
kulaputto parinibbuto, ye ca evam parinibbayanti, tesam.
Sampannasilananti: paripunnasilanam. Appamadaviharinanti:
satiavippavasasankhatena appamadena viharantanam. Sammadanna vimuttananti:
hetuna nayena karanena janitva "tadangavimuttiya vikkhambhanavimuttiya
samucchedavimuttiya patipassaddhivimuttiya nissaranavimuttiyati
imahi pancahi vimuttihi vimuttanam. Maro maggam na vindatiti:
evarupanam mahakhinasavanam sabbatthamena maggantopi maro gatamaggam
na vindati na patilabhati na passatiti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta. Desana
mahajanassa satthika jatati.
                  Godhikattheraparinibbanavatthu.
                   ----------------
                  12. Garahadinnavatthu. (44)
       "yatha sankaradhanasminti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto garahadinnam nama nigganthasavakam arabbha kathesi.
       Savatthiyam hi sirigutto ca garahadinno ca dve sahayaka
ahesum. Tesu sirigutto upasako. Garahadinno nigganthasavako. Tam
niggantha abhikkhanam evam vadanti "tava sahayakam siriguttam `kim tvam
samanam gotamam upasankamasi, tassa  santike kim labhissasiti vatva,
yatha amhe upasankamitva amhakam deyyadhammam dassati, kim evam
ovaditum na vattatiti. Garahadinno tesam vacanam sutva abhikkhanam
gantva thitanisinnatthanadisu siriguttam evam vadesi "samma kinte
samanena gotamena, tam upasankamitva kim labhissasi, kinte mama ayye
upasankamitva tesam danam datum na vattatiti. Sirigutto tassa katham
sutvapi bahudivase tunhi hutva nibbijjitva ekadivasam "samma tvam
abhikkhanam agantva mam thitatthanadisu evam vadesi `samanam gotamam
upasankamitva kim labhissasi, mama ayye upasankamitva tesam danam
dehiti, kathehi tava me, tava ayya kim janantiti. "aho sami
ma evam vadi, mama ayyanam annatannama natthi, sabbam
atitanagatappaccuppannam sabbam  kayavacimanokammam `idam bhavissati idam na
bhavissatiti sabbam bhabbabhabbam janantiti. "janantiti vadesiti. "ama
vademiti. "yadi evam, bhariyante katam ettakam kalam mayham etamattham
anacikkhantena, ajja maya ayyanam nananubhavo nato, gaccha
Samma ayye mama vacanena nimantehiti. So nigganthanam santikam
gantva te vanditva "mayham sahayako sirigutto svatanaya tumhe
nimantetiti aha. "siriguttena samam tvam vuttoti. "ama ayyati. Te
hatthatuttha hutva "nipphannam no kiccam, siriguttassa amhesu
pasannakalato patthaya ka nama sampatti amhakam na bhavissatiti vadimsu.
Siriguttassapi mahantam nivesanam. So tasmim dvinnam gehanam antare ubhato
digham avatam khanapetva guthakalalassa purapesi, bahiavate dvisu
pariyantesu khanuke kottapetva tesu rajjuyo bandhapetva
asananam uparimapade avatassa purimapasse thapapetva pacchimapade
rajjukesu thapapesi "evam nisinnakaleyeva avamsira patissantiti
mannamano, yatha avato na pannayati; evam asananam upari
paccattharanani dapesi, mahantamahanta catiyo dhovapetva
kadalipannehi ca pilotikahi ca mukhani bandhapetva ta tuccha eva
gehassa pacchabhage bahiyagubhattasitthasappiphanitapuvacunnamakkhita
katva thapapesi. Garahadinno patova tassa gharam vegena gantva
"ayyanam sakkaro sajjitoti pucchi. "ama samma sajjitoti. "kaham
panesoti. "etasu ettakasu catisu yagu, ettakasu bhattam,
ettakasu  sappiphanitapuvadini, asanani pannattaniti. So "sadhuti
vatva gato. Tassa gatakale pancasata niggantha agamimsu. Sirigutto
geha nikkhamitva pancappatitthitena nigganthe vanditva tesam purato
anjalim paggayha thito cintesi "tumhe kira atitadibhedam sabbam
Janatha, evam tumhakam upatthakena mayham kathitam; sace sabbam tumhe
janatha, mayham  geham ma pavisatha; mama geham pavitthanam hi vo neva yagu
atthi na bhattadini; sace ajanitva pavisissatha, guthaavate vo patetva
pothessamiti; evam cintetva purisanam sannam adasi "etesam
nisidanabhavam natva pacchimapasse thatva asananam upari paccattharanani
apaneyyatha, ma tani asucina makkhiyimsuti. Atha nigganthe "ito etha
bhanteti aha. Niggantha pavisitva pattharitasanesu nisiditum arabhimsu. Atha
ne manussa vadimsu "agametha bhante, ma tava nisidathati. "kimkaranati.
"amhakam geham pavitthanam ayyanam vattam natva nisiditum vattatiti. "kim
katum vattati avusoti. "attano attano pattasanamulesu thatva
sabbehi ekappahareneva nisiditum vattatiti. Idam kira so "ekasmim
avate patite, ma avasesa nisidimsuti karesi. Te "sadhuti vatva
"imehi kathitakatham amhehi katum vattatiti cintayimsu. Atha sabbe attano
attano pattasanamule patipatiya atthamsu. Atha ne "bhante khippam
ekappahareneva nisidathati vatva tesam nisidanabhavam natva asananam
upari paccattharanani niharimsu. Niggantha ekappahareneva nisinna,
rajjunam upari thapita asanapada bhattha. Niggantha avamsira avate
patimsu. Sirigutto, tesu patitesu, dvaram pidahitva uttinnuttinne
"atitanagatappaccuppannam kasma na janathati  dandehi pothapetva
"ettakam etesam vattissatiti dvaram vivarapesi. Te nikkhamitva
palayitum arabhimsu. Gamanamagge pana tesam suddhaparikammakatam bhumim picchilam
Karapesi. Te tattha asanthahitva patite patite puna pothapetva
"alam ettakam tumhakanti uyyojesi. Te "nasitamha taya, nasitamha
tayati kandanta upatthakassa gehadvaram agamamsu. Garahadinno
tesam tam vippakaram disva kuddho "nasitamhi siriguttena, hattham
pasaretva vandantanam cha devaloke yatharuciya datum samatthe nama
punnakkhettabhute mama ayye pothapetva byasanam papesiti
rajakulam gantva tassa kahapanasahassam dandam karesi. Athassa raja
sasanam pesesi. So gantva rajanam vanditva "deva upaparikkhitva
dandam ganhissatha, ma anupaparikkhitvati aha. "upaparikkhitva
ganhissamiti. "sadhu deva, tenahi ganhahiti. "tenahi bhanahiti. "deva
mayham sahayako nigganthasavako mam upasankamitva thitanisinnatthanadisu
abhinham evam vadesi `samma kinte samanena gotamena, tam upasankamitva
kim labhissatiti idam adim katva sirigutto sabbam tam pavattim arocetva
"deva sace imasmim karane dandam gahetum yuttam, ganhathati. Raja
garahadinnam oloketva "saccam kira te evam vuttanti aha. "saccam
devati. "tvam ettakampi ajanante `sattharoti gahetva vicaranto
`sabbam janantiti kimkarana tathagatasavakassa kathesi, taya aropitadando
tuyhameva hotuti. Evam sveva dandam papito, tasseva kulupaka
pothetva nihata.
       So tam kujjhitva tato patthaya addhamasamattam siriguttena
saddhim akathetva cintesi "evam vicaritum mayham ayuttam, 1- etassa
@Footnote: 1. Si. Yu. nagghati.
Kulupakanampi maya byasanam katum vattatiti siriguttam upasankamitva aha
"sahaya siriguttati. "kim sammati. "natisuhajjanam nama kalahopi
hoti vivadopi, tvam kinci na kathesi, kasma evam karositi. "samma
tava maya saddhim akathanato na kathemi, yam katam, katameva tam; na mayam mettim
bhindissamati.
       Tato patthaya ubhopi ekatthane titthanti nisidanti. Athekadivasam
sirigutto garahadinnam aha "kinte nigganthehi, te upasankamitva
kim labhissasi, mama sattharam upasankamitum va ayyanam danam datum va
kinte na vattatiti. Sopi etameva paccasimsati, tenassa kanduvanatthane
nakhena vilekhitam viya ahosi. Sopi siriguttam "tava sattha kim
janatiti pucchi. "ambho ma evam vada, satthu me ajanitabbam nama
natthi; atitadibhedam sabbam janati, solasahakarehi sattanam cittam
paricchindatiti. "evam na janami, kasma mayham ettakam kalam na kathesi;
tenahi gaccha, sattharam svatanaya nimantehi, bhojessami, pancahi
bhikkhusatehi saddhim mama bhikkham ganhitum vadehiti. Sirigutto sattharam
upasankamitva vanditva evamaha "bhante mama sahayako garahadinno
tumhe nimantapeti, pancahi kira bhikkhusatehi saddhim sve tassa bhikkham
ganhatha; purimadivase kho pana tassa kulupakanam maya idam nama katam, maya
katassa patikkaranampi na janami, tumhakam suddhacittena bhikkham datukamatampi
na janami, avajjetva, yuttance, adhivasetha, no ce ma
adhivasayitthati. Sattha "kim nu kho so amhakam datukamoti
Avajjetva addasa "dvinnam gehanam antare mahantam avatam
khanapetva asitisakatamattani khadiradaruni aharapetva puretva
aggim datva amhe angaraavate patetva nigganhitukamoti,
puna avajjesi "kinnu kho tattha gatappaccaya attho atthi natthiti,
tato idam addasa "aham angaraavate padam pasaressami, tam
paticchadetva thapitakilanjam antaradhayissati, angarakasum bhinditva
cakkamattam mahapadumam utthahissati, athaham padumakannikam akkamanto
gantva asane nisidissami, pancasatapi bhikkhu tatheva gantva
nisidissanti; mahajano sannipatissati, aham tasmim samagame dvihi
gathahi anumodanam karissami, anumodanapariyosane caturasitiya
panasahassanam dhammabhisamayo bhavissati, sirigutto ca garahadinno ca
sotapanna bhavissanti, attano dhanarasim sasane vikkirissanti; imam
kulaputtam nissaya maya gantum vattatiti bhikkham adhivasesi. Sirigutto
satthu adhivasanam viditva garahadinnassa arocetva "lokajetthassa
sakkaram karohiti aha. Garahadinno "idanissa kattabbayuttakam
janissamiti dvinnam gehanam antare mahantam avatam khanapetva
asitisakatani 1- khadiradaruni aharapetva [2]- aggim datva sabbarattim
dhumapetva khadirangararasim karetva avatamatthake rukkhapadarani
thapetva kilanjena paticchadetva gomayena limpapetva ekena
passena dubbaladandake attharitva gamanamaggam karesi "evam
@Footnote: 1. Si. Yu. asitisakatamattani.  2. Si. Yu. etthantare "puretvati atthi.
Akkantakkantakale dandakesu bhaggesu, parivattitva angarakasuyam patissantiti
mannamano, gehapacchabhage siriguttena thapitaniyameneva catiyo
thapapesi, asananipi tatheva pannapesi. Sirigutto patova tassa
geham gantva "kato te samma sakkaroti aha. "ama sammati.
"kaham panesoti. "ehi, passamati sabbam siriguttena dassitaniyameneva
dassesi. Sirigutto "sadhu sammati aha. Mahajano sannipati.
Micchaditthikena hi nimantite satthari, mahanto sannipato hoti.
Micchaditthikapi "samanassa gotamassa vippakaram passissamati sannipatanti.
Sammaditthikapi "ajja sattha mahadhammadesanam desessati, buddhavisayam
buddhalilham upadharessamati sannipatanti. Punadivase sattha pancahi
bhikkhusatehi saddhim garahadinnassa gehadvaram agamasi. So geha
nikkhamitva pancapatitthitena vanditva purato anjalim paggayha thito
cintesi "bhante `tumhe kira atitadibhedam sabbam janatha, sattanam
solasahakarehi cittam paricchindathati evam tumhakam upatthakena mayham
kathitam; sace janatha, 1- mayham geham ma pavisatha, pavitthanam hi vo neva
yagu atthi na bhattadini, sabbe kho pana tumhe angarakasuyam patetva
nigganhissamiti; evam cintetva satthu pattam gahetva "ito etu
bhagavati vatva "bhante amhakam geham agatanam vattam natva agantum
vattatiti aha. "kim katum vattati avusoti. "ekekassa pavisitva
purato gantva nisinnakale paccha annena agantum vattatiti.
@Footnote: 1. Si. Ma. sace na janatha.
Evam kirassa ahosi "purato gacchantam angarakasuyam patitam disva
avasesa nagacchissanti, ekekameva patetva nigganhissamiti.
Sattha "sadhuti vatva ekakova pavisi. Garahadinno angarakasum
patva apasakkitva thito "purato yatha bhanteti aha. Atha sattha
angarakasumatthake padam pasaresi, kilanjam antaradhayi, angarakasum
bhinditva cakkamattani padumani utthahimsu. Sattha padumakannika
akkamanto gantva pannattabuddhasane nisidi. Bhikkhupi tatheva gantva
asane nisidimsu. Garahadinnassa kayato daho utthahi. So vegena
gantva siriguttam upasankamitva "sami tanam me hohiti aha.
"kimetanti. "pancannam bhikkhusatanam gehe yagu va bhattadini va
natthi, kim nu kho karomiti. "kim pana taya katanti. "aham dvinnam gehanam
antare mahantam avatam angarapuram karesim `tattha patetva
nigganhissamiti; atha nam bhinditva mahapadumani utthahimsu, sabbe
padumakannika akkamitva gantva pannattasane nisinna, idani
kim karomiti. "nanu tvam idaneva mayham `ettaka catiyo yaguya
ettaka bhattadinanti dassesiti. "musa tam sami, tucchava catiyoti.
"hotu, gaccha, tasu catisu yaguadini olokehiti. Tamkhananneva tena
yasu catisu yagu vutta, ta yaguya purimsu, yasu bhattadini vuttani,
ta bhattadinam paripunnava ahesum. Tam sampattim disva garahadinnassa
sariram pitipamojjena puritam, cittam pasannam. So sakkaccam buddhappamukham
bhikkhusangham parivisitva katabhattakiccassa satthuno anumodanam
Karetukamo pattam ganhi. Sattha anumodanam karonto "ime satta
pannacakkhuno abhaveneva mama savakanam buddhasasanassa ca gunam na
jananti, pannacakkhuvirahita andha nama, pannavanto sacakkhuka
namati vatva ima gatha abhasi
        "yatha sankaradhanasmim        ujjhitasmim mahapathe
         padumam tattha jayetha         sucigandham manoramam
         evam sankarabhutesu         andhabhute puthujjane
         atirocati pannaya          sammasambuddhasavakoti.
       Tattha "sankaradhanasminti: sankaratthanasmim, kacavararasimhiti
attho. Ujjhitasmim mahapatheti: mahamagge chadditasmim. Sucigandhanti:
surabhigandham. Manoramanti: mano ettha ramatiti manoramam. Sankarabhutesuti:
sankaramivabhutesu. Puthujjaneti: puthunam kilesanam jananato
evamladdhaname lokiyamahajane. Idam vuttam hoti; yatha nama mahapathe
chaddite sankaradhanasmim asucijegucchapatikkulepi sucigandham padumam
jayetha, tam rajarajamahamattadinam manoramam piyam manapam uparimatthake
patitthanarahameva bhaveyya; evameva sankarabhutesupi puthujjanesu
jatesu, nippannassa mahajanassa acakkhukassa antare nibbattopi
attano pannabalena kamesu adinavam nekkhamme ca anisamsam
disva nikkhamitva pabbajito pabbajjamattenapi tato uttarim
silasamadhippannavimuttivimuttinanadassanani aropetvapi
sammasambuddhasavako khinasavo bhikkhu andhabhute puthujjane atikkamitva
Virocati sobhatiti.
       Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
ahosi. Garahadinno ca sirigutto ca sotapattiphalam papunimsu. Te
sabbam attano dhanam buddhasasane vippakkirimsu. Sattha utthayasana
viharam agamasi.
       Bhikkhu sayanhasamaye dhammasabhayam katham samutthapesum "aho
acchariya buddhaguna nama, tatharupam nama khadirangararasim bhinditva
padumani utthahimsuti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi
kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "anacchariyam
bhikkhave, yam mama etarahi buddhabhutassa angararasito padumani
utthitani, tani pubbe padesanane vattamanassa bodhisattabhutassapi
me utthahimsuti vatva "kada bhante, acikkhatha noti tehi yacito,
atitam aharitva
       "kamam patami nirayam      uddhampado 1- avamsiro
        nanariyam karissami;     handa pindam patiggahati
imam khadirangarajatakam 2- vittharetva kathesiti.
                      Garahadinnavatthu.
                 Pupphavaggavannana nitthita.
                      Catuttho vaggo.
                       ---------
@Footnote: 1. uddhapadotipi atthi.  2. khu. ja. eka. 27/13. tadatthakatha 1/338.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 20 page 1-99. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=20&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=20&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=14              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=395              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=385              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=385              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]