ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 22 : PALI ROMAN Dha.A.5 papa-jaravagga

                    11. Jaravaggavannana
                   ----------------
               1. Visakhayasahayikavatthu. (118)
       "ko nu haso kimanandoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto visakhaya sahayika arabbha kathesi.
     Savatthiyam kira pancasata kulaputta "evam ima appamadavihariniyo
bhavissantiti attano attano bhariyayo visakham mahaupasikam paticchapesum.
Ta uyyanam va viharam va gacchantiyo taya saddhimyeva gacchanti. Ta
ekasmim kale "sattaham surachano bhavissatiti chane sanghutthe,
attano attano samikanam suram patiyadesum. Te sattaham surachanam
kilitva atthame divase kammantakiriyaya nikkhanta agamamsu.
Tapi itthiyo "mayam samikanam sammukha suram patum na labhimha,
avasesasura ca atthi, imam, yatha te na jananti, tatha pivissamati
visakhaya santikam gantva "icchama ayye uyyanam datthunti vatva,
"sadhu amma, tenahi kattabbakiccani katva nikkhamathati vutte,
taya saddhim gantva paticchannakarena suram niharapetva uyyane
pivitva matta vicarimsu. Visakha "ayuttam imahi katam, idani
`samanassa gotamassa savika suram pivitva vicarantiti titthiyapi
garahissantiti cintetva ta itthiyo aha "amma ayuttam vo
Katam, mamapi ayaso uppadito, samikapi vo kujjhissanti, idani kim
karissathati. "gilanalayam dassayissama ayyeti. "tenahi pannayissatha
sakena kammenati. Ta geham gantva gilanalayam karimsu. Atha tasam
samika "itthannama ca itthannama ca kahanti pucchitva "gilanati
sutva "addha etahi avasesasura pita bhavissatiti sallakkhetva
ta pothetva anayabyasanam papesum. Ta aparasmimpi chanavare tatheva
suram patukama visakham upasankamitva "ayye uyyanam no nehiti
vatva "pubbepi me tumhehi ayaso uppadito, gacchatha, na vo
aham nessamiti taya patikkhitta "idani evam na karissamati
samassasetva puna tam upasankamitva ahamsu "ayye buddhapujam
katukamamha, viharam no nehiti. "idani amma yujjati, gacchatha,
parivaccham karothati. Ta cankotakehi gandhamaladini 1- gahapetva
surapunne mutthivarake hatthehi olambetva mahapate parupitva
visakham upasankamitva taya saddhim viharam pavisamana ekamantam
nisiditva mutthivarakeheva suram pivitva varake chaddetva dhammasabhayam
satthu purato nisidimsu. Visakha "imasam bhante dhammam kathethati
aha. Tapi madavegena kampamanasarira "naccissama gayissamati
cittam uppadesum. Atheka marakayika devata "idani imasam sariresu
adhimuccitva samanassa gotamassa purato vippakaram dassessamiti
cintetva tasam sariresu adhimucci. Tasu ekacca satthu purato
@Footnote: 1. Si. Yu. gandhamala.
Panim paharitva hasitum, ekacca naccitum arabhimsu. Sattha "kimidanti
avajjento tam karanam natva "na idani marakayikanam otaram
labhitum dassami, na hi maya ettakam kalam paramiyo purentena
marakayikanam otaram labhatthaya puritati ta samvejetum bhamukalomato
ramsim 1- vissajjesi. Tavadeva andhakaratimisa ahosi. Ta bhita ahesum
maranabhayatajjita. Tena tasam kucchiyam sura jiri. Sattha nisinnapallanke
antarahito sinerumuddhani thatva unnalomato ramsim vissajjesi.
Tamkhananneva candasahassuggamanam viya ahosi. Atha sattha ta
itthiyo amantetva "tumhehi mama santikam agacchamanahi pamattahi
agantum na vattati, tumhakam hi pamadeneva marakayika devata
otaram labhitva tumhe hasadinam akaranatthane hasadini karapesi,
idani tumhehi ragadinam agginam nibbapanatthaya ussaham katum
vattatiti vatva imam gathamaha
        "ko nu haso, kimanando,    niccam pajjalite sati;
         andhakarena onaddha        padipam na gavesathati.
     Tattha "anandoti: tutthi. Idam vuttam hoti "imasmim lokasannivase
ragadihi ekadasahi aggihi niccam pajjalite sati, ko nu tumhakam
haso va tutthi va? nanu esa akattabbarupoyeva. Atthavatthukena
hi avijjandhakarena onaddha tumhe tassa andhakarassa
vidhamanatthaya kimkarana nanapadipam na gavesatha, na karothati.
@Footnote: 1. Si. Yu. rasmim.
     Desanavasane pancasata itthiyo sotapattiphale patitthahimsu.
Sattha tasam acalasaddhaya patitthitabhavam natva sinerumatthaka
otaritva buddhasane nisidi. Atha nam visakha aha "bhante sura
namesa papika, evarupa hi nama ima itthiyo tumhadisassa
buddhassa purato nisiditva iriyapathamattampi santhapetum asakkontiyo
utthaya panim paharitva hasitagitanaccadini katum arabhimsuti. Sattha
"ama visakhe papikaeva esa sura nama, etanhi nissaya
anekasata 1- anayabyasanam pattati vatva, "kada panesa bhante
uppannati vutte, tassa uppattim vittharena kathetum atitam aharitva
kumbhajatakam 2- kathesiti.
                   Visakhayasahayikavatthu.
                   -----------------
                   2. Sirimavatthu. (119)
       "passa cittakatam bimbanti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto sirimam arabbha kathesi.
     Sa kira rajagahe abhirupa ganika ekasmim antovasse
sumanasetthiputtassa bhariyaya punnakasetthidhitaya uttaraya nama
upasikaya aparajjhitva tam pasadetukama tassa gehe bhikkhusanghena
saddhim katabhattakiccam sattharam khamapetva tamdivasam dasabalassa
@Footnote: 1. Si. Yu. aneke satta. 2. khu. ja. 27/477. tadatthakatha. 7/191.
Bhattanumodanam sutva
        "akkodhena jine kodham,   asadhum sadhuna jine,
         jine kadariyam danena,    saccenalikavadinanti
gathapariyosane sotapattiphalam papuni. Ayamettha sankhePo.
Vittharakatha pana kodhavagge anumodanagathavannanayameva avibhavissati.
Evam sotapattiphalam patva dasabalam nimantetva punadivase mahadanam
datva sanghassa atthakabhattam nibaddham thapesi. Adito patthaya nibaddham
attha bhikkhu geham gacchanti. "sappim ganhatha, khiram ganhathati adini
vatva tesam patte pureti. Ekena laddham tinnampi catunnampi
pahoti. Devasikam solasakahapanaparibbayena pindapato diyati.
Athekadivasam eko bhikkhu tassa gehe atthakabhattam bhunjitva
tiyojanamatthake ekam viharam agamasi. Atha nam sayam therupatthane
nisinnam bhikkhu pucchimsu "avuso kaham bhikkham gahetva agatositi.
"sirimaya atthakabhattam me bhuttanti. "manapam katva deti avusoti.
"na sakka tassa bhattam vannetum, ativiya panitam katva deti,
ekena laddham tinnampi catunnampi pahoti; tassa pana deyyadhammatopi
dassanameva uttaritaram, sa hi evarupa ca evarupa cati tassa
gune kathesi. Atheko bhikkhu tassa gunakatham sutva adassaneneva
sineham uppadetva "maya gantva tam datthum vattatiti attano
vassaggam kathetva tam bhikkhum thitikam pucchitva "sve avuso
Tasmim gehe tvam 1- sanghatthero hutva atthakabhattam labhissasiti sutva
tamkhananneva pattacivaramadaya pakkanto, patova arune uggate,
salakaggam pavisitva thito sanghatthero hutva tassa gehe
atthakabhattam labhi. Yo paneso bhikkhu hiyo bhunjitva pakkami, tassa
gatavelayamevassa sarire rogo uppajji; tasma sa abharanani
omuncitva nipajji. Athassa dasiyo atthakabhattam labhitva agate
bhikkhu disva arocesum. Sa sahattha patte gahetva nisidapetum va
parivisitum va asakkonti dasiyo anapesi "amma patte gahetva
ayye nisidapetva yagum payetva khajjakam datva bhattavelaya
bhattassa patte puretva dethati. Ta "sadhu ayyeti bhikkhu
pavesetva yagum payetva khajjakam datva bhattavelaya bhattassa
patte puretva tassa arocesum. Sa "mam pariggahetva netha,
ayye vandissamiti vatva tahi pariggahetva bhikkhunam santikam nita
pavedhamanena sarirena bhikkhu vandi. So bhikkhu tam oloketva
cintesi "gilanaya tava ayam etissa rupasobha, arogakale pana
sabbabharanapatimanditaya imissa kidisi rupasampattiti. Athassa
anekavassakotisannicito kileso samudacari. So anannamano 2-
hutva bhattam bhunjitum asakkonto pattamadaya viharam gantva
pattam pidhaya ekamante thapetva civaram attharitva nipajji. Atha nam
eko sahayako bhikkhu yacantopi bhojetum nasakkhi. So chinnabhatto
@Footnote: 1. Yu. thatva.  2. Si. Yu. annani.
Ahosi. Tamdivasameva sayanhasamaye sirima kalamakasi. Raja satthu
sasanam pesesi "bhante jivakassa kanitthabhagini sirima kalamakasiti.
Sattha tam sutva ranno sasanam pahini "sirimaya jhapanakiccam
natthi, amakasusane tam, yatha kakasunakha 1- na khadanti; tatha
nipajjapetva rakkhapethati. Raja tatha akasi. Patipatiya tayo
divasa atikkanta, catutthe divase sariram uddhumayi. Navahi vanamukhehi
pulava paggharimsu. Sakalasariram bhinnam salibhattacati viya ahosi. Raja
nagare bherincarapesi "thapetva geharakkhadarake sirimaya dassanattham
anagacchantanam atthakahapanadandoti, satthu santikam ca pesesi
"buddhappamukho kira bhikkhusangho sirimaya dassanattham agacchatuti. Sattha
bhikkhunam arocapesi "sirimaya dassanattham gamissamati. Sopi daharabhikkhu
cattaro divase kassaci vacanam aggahetva chinnabhattova nipajji.
Patte bhattam putikam jatam, patte malam utthahi. Atha nam so
sahayakabhikkhu 2- upasankamitva "avuso sattha sirimaya dassanattham
gacchatiti aha. So tatha chatajjhattopi "sirimati vuttapadeyeva
sahasa utthahitva "kim bhanasiti aha; "sattha sirimam datthum gacchati,
tvampi gamissasiti vutte, "ama gamissamiti bhattam chaddetva pattam
dhovitva thavikaya pakkhipitva bhikkhusanghena saddhim agamasi. Sattha
bhikkhusanghaparivuto ekapasse atthasi. Bhikkhunisanghopi rajaparisapi 3-
@Footnote: 1. Si. kakasunakhadayo. Yu. kakadayo. 2. Si. Yu. sesasahayaka bhikkhu...ahamsu.
@3. Si. rajapurisapi.
Upasakaparisapi upasikaparisapi ekekapasse atthamsu. Sattha
rajanam pucchi "ka esa maharajati. "bhante jivakassa bhagini
sirima namati. "sirima esati. "ama bhanteti. "tenahi nagare
bherincarapehi `sahassam datva sirimam ganhatuti. Raja tatha
akasi. Ekopi "ahanti va "ahanti va vadanto nama nahosi.
Raja satthu arocesi "na ganhanti bhanteti. "tenahi maharaja aggham
oharehiti. Raja "pancasatani datva ganhatuti bherincarapesi; 1-
kanci ganhanakam adisva "addhateyyani satani, dve satani, satam,
pannasam, pancavisatikahapane, dasakahapane, pancakahapane,
kahapanam, addham, padam, masakam, kakanikam datva sirimam ganhatuti
bherincarapetva "mudhapi ganhatuti bherincarapesi. "ahanti va
"ahanti va vadanto nama nahosi. Raja "mudhapi bhante ganhanto
nama natthiti aha. Sattha "passatha bhikkhave mahajanassa piyam
matugamam, imasmimyeva nagare sahassam datva pubbe ekadivasam labhimsu,
idani mudha ganhantopi natthi, evarupam nama rupam khayavayappattam,
passatha bhikkhave aturam attabhavanti vatva imam gathamaha
        "passa cittakatam bimbam     arukayam samussitam
         aturam bahusankappam,     yassa natthi dhuvam thititi.
     Tattha cittakatanti: katacittakam vatthabharanamalalankaradihi
@Footnote: 1. Si. Yu. bherincarapetva.
Cittakatanti 1- attho. Bimbanti: dighadiyuttatthanesu dighadihi
angapaccangehi santhitam attabhavam. Arukayanti: navannam vanamukhanam
vasena arubhutakayam. Samussitanti: tihi atthisatehi samussitam.
Aturanti: sabbakalam iriyapathadihi pariharitabbataya niccagilanam.
Bahusankappanti: mahajanena bahudha sankappitam. Yassa natthi dhuvam
thititi: yassa dhuvabhavo va thitibhavo va natthi, ekantena
bhedanavikkiranaviddhamsanadhammameva tam idam passathati attho.
     Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
ahosi. Sopi bhikkhu sotapattiphale patitthahiti.
                       Sirimavatthu.
                       ---------
                 3. Uttarattherivatthu. (120)
       "parijinnamidam rupanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto uttarattherim nama arabbha kathesi.
     Theri kira visavassasatika jatiya pindaya caritva
laddhapindapata antaravithiyam ekam bhikkhum passitva pindapatena
apucchitva tassa apatikkhipitva ganhantassa sabbam datva
nirahara ahosi; evam dutiyepi tatiyepi divase tasseva bhikkhuno
tasmimyeva thane bhattam datva nirahara ahosi; catutthe divase pana
@Footnote: 1. Si. Yu. vicittanti.
Pindaya caranti ekasmim sambadhatthane sattharam disva patikkamanti
olambantam attano civarakannam akkamitva santhatum asakkonti
parivattitva pati. Sattha tassa santikam gantva "bhagini parijinno
te attabhavo na cirasseva bhijjissatiti vatva imam gathamaha
        "parijinnamidam rupam           roganiddham pabhangunam,
         bhijjati puti sandeho,      maranantam hi jivitanti.
     Tassattho "bhagini idam tava sarirasankhatam rupam mahallakabhavena
parijinnam, tanca kho sabbaroganam nivasanatthanatthena roganiddham;
yatha kho pana tarunopi sigalo "jarasigaloti vuccati, tarunapi
galocilata "putilatati vuccati; evam tadahujatam suvannavannampi
samanam niccam paggharanatthena putikayam pabhangunam. So eso putiko
samano tava deho `bhijjati na cirasseva bhijjissatiti veditabbo.
Kimkarana? maranantam hi jivitam: yasma sabbasattanam jivitam
Maranapariyosanamevati vuttam hoti.
     Desanavasane theri sotapattiphalam patta. Mahajanassapi
satthika desana ahositi.
                     Uttarattherivatthu.
                      -----------
                4. Adhimanikabhikkhuvatthu. (121)
       "yanimaniti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
sambahule adhimanike bhikkhu arabbha kathesi.
     Pancasata kira bhikkhu satthu santike kammatthanam gahetva
arannam pavisitva ghatenta vayamanta jhanam nibbattetva kilesanam
asamudacarena "pabbajitakiccam no nipphannanti mannamana "attana
patiladdhagunam satthu arocessamati agacchimsu. Sattha tesam
bahidvarakotthakam pattakaleyeva anandattheram aha "ananda etesam
bhikkhunam pavisitva maya ditthena kammam natthi, amakasusanam gantva
tato paccagantva mam passantuti. Thero gantva tesam tamattham
arocesi. Te "kim amhakam amakasusanenati avatvava "dighadassina
buddhena karanam dittham bhavissatiti amakasusanam gantva tattha kunapani
passanta ekaham dviham patitesu kunapesu aghatam patilabhitva
tamkhanam patitesu allasariresu ragam uppadayimsu, tasmim khane attano
sakilesabhavam janimsu. Sattha gandhakutiyam nisinnova obhasam pharitva
tesam sammukhe kathento viya "patirupam nu kho bhikkhave tumhakam
evarupam atthisanghatam disva ragaratim uppadetunti vatva imam
gathamaha
        "yanimani apatthani    alabuneva sarade
         kapotakani atthini,   tani disvana ka ratiti.
     Tattha apatthaniti: chadditani. Saradeti: saradakale
Vatatapapahatani tattha tattha vippakinnani alabuni viya. Kapotakaniti:
kapotakavannani. Tani disvanati: tani evarupani atthini disva
tumhakam ka rati, nanu appamattakampi kamaratim katum na vattatiyevati
attho
     desanavasane te bhikkhu yathathitava arahattam patva bhagavantam
abhitthavamana agantva vandimsuti.
                     Adhimanikabhikkhuvatthu.
                    ---------------
                5. Rupanandattherivatthu. (122)
       "atthinam nagaram katanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto janapadakalyanim rupanandattherim arabbha kathesi.
     Sa kirekadivasam cintesi "mayham jetthabhatiko rajjasirim
pahaya pabbajitva loke aggapuggalo buddho jato, puttopissa
rahulakumaro pabbajito, bhatapi me pabbajito, matapi me
pabbajita; ahampi, ettake natigane pabbajite, gehe kim karissami,
pabbajissamiti. Sa bhikkhunupassayam upasankamitva pabbaji natisineheneva,
no saddhaya; abhirupataya pana "rupanandati pannayi. Sa "sattha
kira `rupam aniccam dukkham anatta; vedana, sanna, sankhara,
vinnanam aniccam dukkham anattati vadatiti sutva "evam dassaniye
pasadike mamapi rupe dosam katheyyati satthu sammukhibhavam
Na gacchati. Savatthivasino patova danam datva samadinnuposatha
suddhuttarasanga gandhamaladihattha sayanhasamaye jetavane
sannipatitva dhammam sunanti. Bhikkhunisanghopi satthu dhammadesanaya
uppannacchando viharam gantva dhammam sunati. Dhammam sutva
nagaram pavisanta satthu gunakatham kathentava pavisanti.
     Catuppamanike hi lokasannivase appakava te satta;
yesam tathagatam passantanam pasado na uppajjati. Rupappamanika hi
satta tathagatassa lakkhananubyanjanapatimanditam suvannavannam
sariram disva pasidanti. Ghosappamanika anekani jatisatani nissaya
pavattam satthu gunaghosanceva atthangasamannagatam dhammadesanaghosanca
sutva pasidanti. Lukhappamanikapissa civaradilukhatam paticca pasidanti.
Dhammappamanikapi "evarupam dasabalassa silam, evarupo samadhi,
evarupa panna; bhagava siladihi gunehi asamo appatisamo
asamasamo appatipuggaloti pasidanti. Tesam tathagatassa gunam kathentanam
mukham nappahoti.
     Rupananda bhikkhuninanceva upasikananca santika tathagatassa
gunakatham sutva cintesi "ativiya me bhatikassa vannam kathentiyeva,
ekadivasampi me rupe dosam kathento kittakam kathessati; yannunaham bhikkhunihi
saddhim gantva attanam adassetvava tathagatam passitva dhammam 1-
sunitva agaccheyyanti. Sa "aham ajja dhammassavanam gamissamiti
@Footnote: 1. Si. Yu. dhammamassa.
Bhikkhuninam arocesi. Bhikkhuniyo "cirassam vata rupanandaya satthu upatthanam
gantukamata uppanna, ajja sattha imam nissaya vicittam dhammadesanam
desessatiti tutthamanasa tamadaya nikkhamimsu. Sa nikkhantakalato
patthaya "aham attanam neva dassessamiti cintesi. Sattha "ajja
rupananda mayham upatthanam agamissati, kidisi nu kho tassa
dhammadesana sappayati cintetva "rupagaruka esa attabhave
balavasineha, kantakena kantakuddharanam viya rupenevassa
rupamadanimmadanam sappayanti sannitthanam katva tassa viharam
pavisanasamaye ekam abhirupam itthim solasavassuddesikam rattavatthanivattham
sabbabharanapatimanditam vijanim gahetva attano santike thatva
vijamanam iddhibalena abhinimmini. Tam kho pana itthim sattha ceva
passanti rupananda ca. Bhikkhunihi saddhim viharam pavisitva
bhikkhuninam pitthipasse thatva pancapatitthitena sattharam vanditva
bhikkhuninam antare nisinna padato patthaya sattharam olokenti
lakkhanavicittam anubyanjanasamujjalam byamappabhaparikkhittam satthu
sariram disva punnacandasassirikam mukham olokenti samipe thitam
itthirupam addasa. Sa tam oloketva attabhavam olokenti
suvannarajahamsiya purato kakisadisam attanam avamanni. Iddhimayarupam
ditthakalato patthayeva hi tassa akkhini bhamimsu. Sa "aho
imissa kesa sobha, aho lalatam sobhanti 1- sabbesam sarirappadesanam
@Footnote: 1. Si. Yu. nalata sobhati.
Rupasiriya samakaddhitacitta tasmim rupe balavasineha ahosi.
Sattha tassa tattha abhiratim natva dhammam desentova tam rupam
solasavassuddesikabhavam atikkamitva visativassuddesikam katva dassesi.
Rupananda oloketva "na vatidam rupam purimasadisanti thokam virattacitta
ahosi. Sattha anukkameneva tassa itthiya sakim vijatavannam
majjhimitthivannam mahallakitthivannam jarajinnamahallakitthivannanti.
Sapi anupubbeneva "idampi antarahitam, idampi antarahitanti
jarajinnakale tam virajjamana khandadantam palitasiram obhaggam
gopanasivankam dandaparayanam pavedhamanam disva ativiya
virajji. Atha sattha tam byadhina abhibhutam katva dassesi. Sa
tamkhananneva dandanca talapannanca chaddetva mahaviravam
viravamana bhumiyam patitva sake muttakarise nimugga aparaparam
parivatti. Rupananda tam disva ativiya virajji. Sattha tassa itthiya
maranam dassesi. Sa tamkhananneva uddhumatakabhavam apajji. Navahi
vanamukhehi pubbavattiyo ceva pulava ca paggharimsu. Kakadayo
sannipatitva vilumpimsu. Rupananda tam oloketva "ayam itthi
imasmimyeva thane jaram patta byadhim patta maranam patta, imassapi
attabhavassa evameva jarabyadhimaranani agamissantiti attabhavam
aniccato passi. Aniccato ditthattaeva pana dukkhato anattato
ditthoyeva hoti. Athassa tayo bhava aditta viya givaya baddhakunapam
viya ca upatthahimsu. Kammatthanabhimukham cittam pakkhandi. Sattha taya
Aniccato ditthabhavam natva "sakkhissati nu kho sayameva attano
patittham katunti olokento "na sakkhissati, bahiddha paccayam
laddhum vattatiti cintetva tassa sappayavasena dhammam desento
ima gatha abhasi
        "aturam asucim putim           passa nande samussayam
         uggharantam paggharantam         balanam abhipatthitam;
         yatha idam tatha etam;       yatha etam tatha idam;
         dhatuyo sunnato passa,      ma lokam punaragami;
         bhave chandam virajetva      upasanta carissasiti.
Ittham sudam bhagava nandam bhikkhunim arabbha ima gathayo abhasitthati.
Nanda desananusarena nanam pesetva sotapattiphalam papuni.
     Athassa uttarim tinnam maggaphalanam vipassanaparivasatthaya sattha
sunnatakammatthanam kathetum "nande ma `imasmim sarire saro atthiti
sannam kari, appamattakopi hi ettha saro natthi, tini atthisatani
ussapetva katam atthinam nagarametanti vatva imam gathamaha
        "atthinam nagaram katam           mamsalohitalepanam,
         yattha jara ca maccu ca       mano makkho ca ohitoti.
     Tassattho "yatheva hi pubbannaparannadinam odahanatthaya
katthani ussapetva vallihi bandhitva mattikaya limpitva
nagarasankhatam bahiddha geham tharonti; evamidam ajjhattikampi tini
atthisatani ussapetva naharuvinaddham mamsalohitalepanam tacapaticchannam
Jiranalakkhanaya jaraya maranalakkhanassa maccuno arohasampadadini
paticca majjanalakkhanassa manassa sukatakaranavinasanalakkhanassa
makkhassa ca odahanatthaya nagaram katam. Evarupoeva hi ettha
kayikacetasiko abadho odahito, ito uddham kinci gayhupagam natthiti.
     Desanavasane theri arahattam papuni. Mahajanassa satthika
dhammadesana ahositi.
                     Rupanandattherivatthu.
                    --------------
                 6. Mallikadevivatthu. (123)
       "jiranti ve rajaratha sucittati imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto mallikam devim arabbha kathesi.
     Sa kira ekadivasam nahanakotthakam pavittha mukham dhovitva
onatasarira jangha dhovitum arabhi. Taya ca saddhimyeva pavittho eko
vallabhasunakho atthi. So tam tatha onatam disva asaddhammasanthavam
katum arabhi. Sa tassa 1- phassam sadiyanti atthasi. Raja uparipasade
vatapanena olokento tam disva tato agatakale "nassa vasali,
kasma evarupamakasiti aha. "kim maya katam devati. "sunakhena saddhim
@Footnote: 1. Si. Yu. "tassati natthi.
Santhavoti. "natthetam devati. "maya samam dittham, naham tava saddahissami,
nassa vasaliti. "maharaja yo koci imam kotthakam pavittho imina
vatapanena olokentassa ekova dvidha pannayatiti. "abhutam kathesi
papeti. "deva 1- sace me na saddahasi, etam kotthakam pavisa, ahantam
imina vatapanena olokessamiti. Raja mandadhatuko tassa
vacanam saddahitva kotthakam pavisi. Sapi kho devi vatapane thatva
olokenti "andhabala maharaja kinnametam ajikaya saddhim santhavam
karositi aha, "naham bhadde evarupam karomiti vuttepi, "mayapi
samam dittham, naham tava saddahissamiti aha. Tam sutva raja
"addha imam kotthakam pavittho ekova dvidha pannayatiti saddahi.
Mallika cintesi "ayam raja andhabalataya maya vancito, papam
me katam, ayanca me abhutena abbhacikkhito, idanca me kammam
satthapi janissati, dve aggasavakapi asiti mahasavakapi
janissanti; aho vata me bhariyam kammam katanti. Ayam kira ranno
asadisadane sahayika ahosi. Tattha ca ekadivasam katapariccago
dhanassa cuddasakotiagghanako ahosi. Tathagatassa setacchattam
nisidanapallanko adharako padapithanti imani pana cattari anagghaneva
ahesum. Sa maranakale evarupam mahapariccagam ananussaritva tadeva
papakammam anussaranti kalam katva avicimhi nibbatti. Ranno pana
sa ativiya piya ahosi. So balavasokabhibhuto tassa sarirakiccam
@Footnote: 1. Si. Yu. "devati natthi.
Karetva "nibbattatthanamassa pucchissamiti cintetva satthu
santikam agamasi. Sattha, yatha so agatakaranam na sarati; tatha
akasi. So satthu santike saraniyam dhammakatham sutva pamussi;
geham pavitthakale saritva "aham bhane `mallikaya nibbattatthanam
pucchissamiti satthu santikam gantva pamuttho, sve 1- puna pucchissamiti
punadivasepi agamasi. Satthapi patipatiya satta divasani, yatha so
na sarati; tatha akasi. Sapi sattahameva niraye pacitva atthame
divase tato cuta tusitabhavane nibbatti. Kasma panassa sattha [2]-
asaranabhavam akasi? sa kirassa ativiya piya ahosi manapa;
tasma tassa niraye nibbattabhavam sutva "sace evarupa
saddhasampanna niraye nibbatta, danam datva kim karissamiti micchaditthim
gahetva pancannam bhikkhusatanam gehe pavattam niccabhattam harapetva
niraye nibbatteyya; tenassa sattha sattaham asaranabhavam katva
atthame divase pindaya caranto sayameva rajadvaram agamasi.
Raja "sattha agatoti sutva nikkhamitva pattam adaya pasadam
abhiruhitum arabhi. Sattha pana rathasalaya nisiditum akaram dassesi.
Raja sattharam tattheva nisidapetva yagukhajjakena patimanetva
vanditva nisinnova "bhante aham `mallikaya deviya nibbattatthanam
pucchissamiti agantva pamuttho; kattha nu kho sa bhante nibbattati.
"tusitabhavane maharajati. "bhante taya 3- tusitabhavane anibbattiya 4- ko
@Footnote: 1. Si. Yu. svedani. 2. Si. Yu. etthantare `sattahanti atthi. 3. tassati
@yuttataram. 4. anibbattayati padena bhavitabbam.
Anno nibbattissati, bhante natthi taya sadisa itthi; tassa hi
nisinnatthanadisu `sve tathagatassa idam dassami, idam karissamiti
danasamvidhanam thapetva annam kiccameva natthi; bhante tassa paralokam
gatakalato patthaya sariram me na vahatiti. Atha nam sattha "ma
cintayi maharaja, sabbesam dhuvadhammo ayanti vatva "ayam maharaja
ratho kassati pucchi. Raja sirasi anjalim patitthapetva "pitamahassa
me bhanteti [aha.] "ayam kassati. "pitu me bhanteti. "ayam pana
ratho kassati. "mama bhanteti. Evam vutte sattha "maharaja tava
pitamahassa ratho kena karanena tava pitu ratham na papuni, tava pitu ratho
tava ratham na papuni; evarupassa nama katthakalingarassapi jara
agacchati, kimangam pana attabhavassa; maharaja sappurisadhammasseva hi
jara natthi, satta pana ajiranaka nama natthiti vatva imam gathamaha
               "jiranti ve rajaratha sucitta,
                atho sarirampi jaram upeti,
                satanca dhammo na jaram upeti,
                santo have sabbhi pavedayantiti.
     Tattha veti: 1- nipato. Sucittati: sattahi ratanehi aparehi ca
rathalankarehi sutthu citta rajunampi ratha jiranti. Sarirampiti:
na kevalam rathaeva, idam supatijaggitam sarirampi khandiccadini papunati
@Footnote: 1. poranapotthake "haveti patho.
Jaram upeti. Satancati: buddhadinam pana santanam navavidho lokuttaradhammo
ca kinci upaghatam na karoti jaram na upeti nama. Pavedayantiti. Evam
santo buddhadayo sabbhi panditehi saddhim kathentiti attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Mallikadevivatthu.
                     ------------
              7. Loludayittheravatthu. 1-  (124)
       "appassutayam purisoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto loludayittheram arabbha kathesi.
     So kira mangalam karontanam geham gantva "tirokuddesu
titthantiti adina nayena avamangalam kathesi, avamangalam karontanam geham
gantva, tirokuddadisu kathetabbesu, "dananca dhammacariya cati
adina nayena mangalagatha va "yankinci vittam idha va huram vati
ratanasuttam va kathesi. Evam tesu tesu thanesu "annam kathessamiti
annam kathentopi "annam kathemiti na janati. Bhikkhu tassa katham
sutva satthu arocesum "kim 2- bhante loludayi mangalamangalatthanesu
annasmim kathetabbe annameva kathetiti. Sattha "na bhikkhave idanevesa
@Footnote: 1. Si. Yu. laludayittheravatthu.  2. kinti atirekapadena bhavitabbam.
Evam katheti, pubbepi annasmim kathetabbe annameva kathesiti vatva
tehi yacito 1- atitam ahari:
     atite baranasiyam aggidattassa nama brahmanassa putto
somadattakumaro nama rajanam upatthahi. So tassa piyo ahosi
manaPo. Brahmano pana kasikammam nissaya jivati. Tassa dve
gona ahesum, tesu eko mato. Brahmano puttam aha "tata
somadatta rajanam me yacitva ekam gonam aharati. Somadatto
"sacaham rajanam yacissami, lahubhavo me pannayissatiti cintetva
"tumheyeva tata rajanam yacathati vatva, "tenahi tata mam gahetva
yahiti vutte 2-, cintesi "ayam brahmano dandhapanno `abhikkama
patikkamati vacanamattampi na janati, annasmim vattabbe annameva
vadati; sikkhapetva tam nessamiti. So tam adaya viranatthambhakam
nama susanam gantva tinakalape bandhitva "ayam raja, ayam
uparaja, ayam senapatiti 3- katva patipatiya pitu dassetva
"tumhehi rajakulam gantva evam abhikkamitabbam, evam patikkamitabbam;
evam nama raja vattabbo, evam uparaja; rajanam upasankamitva
`jayatu maharajati 4- evam vatva imam gatham vatva gonam yaceyyathati
gatham ugganhapesi
@Footnote: 1. Si. Yu. "tehi yacitoti natthi.  2. Si. vutto.  3. Si. senapatiti namani
@katva.  4. Si. Yu. `jayatu bhavam maharajati vatva evam thatva...
        "dve me gona maharaja,   yehi khettam kasama se,
         tesu eko mato deva,     dutiyam dehi khattiyati.
So samvaccharamattena tam gatham pagunam katva pagunabhavam puttassa
arocetva, "tenahi tata kancideva pannakaram adaya agacchatha,
aham purimataram gantva ranno santike thassamiti vutte, "sadhu
tatati pannakaram gahetva somadattassa ranno santike
thitakale ussahappatto rajakulam gantva, ranna tutthacittena
katapatisammodano "tata cirassam vata agatattha, idamasanam, nisiditva
vadatha, yenatthoti vutte, imam gathamaha
        "dve me gona maharaja,   yehi khettam kasama se,
         tesu eko mato deva,     dutiyam ganha khattiyati.
Ranna "kim vadesi tata, puna vadehiti vuttepi, tameva gathamaha.
Raja tena virajjhitva kathitabhavam natva sitam katva "somadatta
tumhakam gehe bahu manne gonati vatva, "tumhehi dinna
bahu bhavissanti devati vutte, bodhisattassa tusitva brahmanassa
solasa gone alankarabhandakam nivasanagamancassa brahmadeyyam
datva mahantena yasena brahmanam uyyojesi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "tada raja anando
ahosi, brahmano loludayi, somadatto ahamevati jatakam
samodhanetva "na bhikkhave idaneva, pubbepesa attano
Appassutataya, annasmim vattabbe, annameva vadati, 1- appassutapuriso
hi balibaddasadiso nama hotiti vatva imam gathamaha
        "appassutayam puriso      balibaddova jirati,
         mamsani tassa vaddhanti,    panna tassa na vaddhatiti.
     Tattha appassutayanti: ekassa va dvinnam va pannasakanam
athava pana suttavagganam 2- sabbantimena paricchedena ekassa va
dvinnam va suttanampi abhavena appassuto ayam. Appam 3-
kammatthanam pana uggahetva anuyunjanto bahussutova. Balibaddova
jiratiti: yatha hi balibaddo jiramano vaddhamano neva matapitunam,
na sesanatakanam atthaya vaddhati, athakho niratthakameva jirati;
evameva ayampi na upajjhayavattam karoti, na acariyavattam,
na agantukavattadini, na bhavanamattampi anuyunjati, niratthakameva
jirati. Mamsani tassa vaddhantiti: yatha balibaddassa "yuganangaladini
vahitum asamattho esoti aranne vissatthassa tattheva vicarantassa
khadantassa pivantassa mamsani vaddhanti; evameva imassapi
upajjhayadihi vissatthassa sangham nissaya cattaro paccaye labhitva
udaravirecanadini katva kayam posentassa mamsani vaddhanti, thulasariro
hutva vicarati. Panna tassati: lokiyalokuttara panassa panna
ekangulimattapi na vaddhati. Aranne pana gacchalatadini viya 4-
@Footnote: 1. vadesiti. yuttataram.  2. Si. Yu. vagganam.  3. appanti atirekapadena bhavitabbam.
@4. Si. Yu. viyassa.
Chadvarani nissaya tanha ceva navavidhamano ca vaddhatiti attho.
         Desanavasane mahajano sotapattiphaladini papuniti.
                    Loludayittheravatthu.
                     ------------
                  8. Pathamabodhivatthu. (125)
       "anekajatisamsaranti imam dhammadesanam sattha bodhirukkhamule
nisinno udanavasena udanetva aparabhage anandattherena puttho 1-
kathesi.
     So hi bodhirukkhamule nisinno, suriye anatthangateyeva, marabalam
vidhamitva pathamayame pubbenivasapaticchadakam tamam padaletva
majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayame sattesu karunnatam
paticca paccayakare nanam otaretva tam anulomapatilomavasena
sammasanto arunuggamanavelaya saha acchariyehi 2- sammasambodhim
abhisambujjhitva anekehi buddhasatasahassehi avijahitam udanam
udanento ima gatha abhasi
      "anekajatisamsaram          sandhavissam anibbisam
       gahakaram gavesanto,       dukkha jati punappunam;
       gahakaraka ditthosi,        puna geham na kahasi,
@Footnote: 1. Si. Yu. anandattherassa udanagathavatthu.  2. Si. Yu. "saha acchariyehiti natthi.
       Sabba te phasuka bhagga,  gahakutam visankhatam,
       visankharagatam cittam,        tanhanam khayamajjhagati.
     Tattha gahakaram gavesantoti: aham imassa attabhavasankhatassa
gehassa karakam tanhavaddhakim gavesanto, yena nanena sakka so
datthum tassa bodhinanassatthaya dipankarapadamule katabhiniharo
ettakam kalam anekajatisamsaram anekajatisatasahassasankhayam imam
samsaravattam anibbisam tam nanam avindanto alabhantoyeva sandhavissam
samsarim aparaparam anuvicarinti attho. Dukkha jati punappunanti idam
gahakarakagavesanassa karanavacanam. Yasma jarabyadhimaranamissataya
jati namesa punappunam upagantum dukkha, na ca sa tasmim aditthe
nivattati; tasma tam gavesanto sandhavissanti attho. Ditthositi:
sabbannutananam pativijjhanteneva maya idani dittho asi. Puna gehanti:
puna imasmim samsaravatte attabhavasankhatam mama geham na kahasi.
Sabba te phasuka bhaggati: tava sabba avasesakilesaphasuka maya
bhagga. Gahakutam visankhatanti: imassa taya katassa attabhavagehassa
avijjasankhatam kannikamandalampi maya viddhamsitam. Visankharagatam
cittanti: idani mama cittam visankharam nibbanam arammanakaranavasena gatam
anupavittham. Tanhanam khayamajjhagati: tanhanam khayasankhatam
arahattam adhigatosmiti attho.
                      Pathamabodhivatthu.
                      -----------
               9. Mahadhanasetthiputtavatthu. (126)
       "acaritva brahmacariyanti: imam dhammadesanam sattha isipatane
migadaye viharanto mahadhanasetthiputtam arabbha kathesi.
     So kira baranasiyam asitikotivibhave kule nibbatti. Athassa
matapitaro cintesum "amhakam kule mahabhogakkhandho, tam puttassa
no hatthe thapetva yathasukham paribhogam karissama, annena kammena
kiccam natthiti; tam naccagitavaditamattameva sikkhapesum. Tasmimyeva
nagare annasmim asitikotivibhave kule eka dhitapi nibbatti.
Tassapi matapitaro tatheva cintetva tam naccagitavaditamattameva
sikkhapesum. Tesam vayappattanam avahavivaho ahosi. Atha nesam
aparabhage matapitaro kalamakamsu. Dveasitikotidhanam ekasmimyeva
gehe ahosi. Setthiputto divasassa tikkhattum ranno upatthanam
gacchati. Atha tasmim nagare dhutta cintesum "sacayam setthiputto
surasondo bhavissati, amhakam phasukam bhavissati; ugganhapema nam
surasondabhavanti. Te suram adaya khajjamamse ceva lonasakkhara ca
dussante bandhitva mulakande gahetva tassa rajakulato
agacchantassa maggam olokayamana nisiditva tam agacchantam
disva suram pivitva lonasakkharam mukhe khipitva mulakandam damsitva
"vassasatam jiva sami setthiputta, tam nissaya mayam khadanapivanasamattha
bhaveyyamati ahamsu. So tesam vacanam sutva pacchato agacchantam
culupatthakam pucchi "kim ete pivantiti. "ekam panakam samiti.
"manapajatikam etanti. "sami imasmim jivaloke imina sadisam
patabbayuttakam nama natthiti. So "evam sante mayapi patum
vattatiti thokam thokam aharapetva pivati. Athassa na cirasseva.
Te dhutta pivanabhavam natva tam parivarayimsu. Gacchante kale
parivaro maha ahosi. So satenapi satadvayenapi suram aharapetva
pivanto anukkamena nisinnatthanadisu kahapanarasim thapetva suram
pivanto "imina mala aharatha, imina gandham, ayam gite cheko,
ayam nacce, ayam vadite, imassa sahassam detha, imassa dve
sahassaniti evam vikkiranto na cirasseva attano santakam asitikotidhanam
khepetva, "khinam te sami dhananti vutte, "kim bhariyaya me santakam
natthiti, "atthi samiti, "tenahi tam aharathati, tampi tatheva khepetva
anupubbena khettaaramuyyanayoggadikampi antamaso bhajanabhandakampi
attharanapavurananisidanampi sabbam attano santakam vikkinitva khadi.
Athassa mahallakakaleyeva parihinabhogassa attano geham vikkinitva
gahitageha niharimsu. So bhariyam adaya parajanassa gehabhittim nissaya
vasanto kapalakhandam adaya bhikkhaya caritva janassa ucchitthabhattam
bhunjitum arabhi. Atha nam ekadivasam asanasalaya dvare thatva
daharasamanerehi diyamanam ucchitthabhojanam patigganhantam disva
sattha sitam patvakasi. Atha nam anandatthero sitakaranam pucchi.
Sattha sitakaranam kathento "passananda imam mahadhanasetthiputtam
imasmimyeva nagare dveasitikotidhanam khepetva bhariyam adaya bhikkhaya
Carantam: sace hi ayam pathamavaye bhoge akhepetva kammante
payojissa, imasmimyeva nagare aggasetthi abhavissa, sace pana
nikkhamitva pabbajissa, arahattam papunissa, bhariyapissa anagamiphale
patitthahissa; sace majjhimavaye bhoge akhepetva kammante payojissa,
dutiyasetthi abhavissa, nikkhamitva pabbajanto anagami abhavissa,
bhariyapissa sakadagamiphale patitthahissa; sace pacchimavaye bhoge
akhepetva kammante payojissa, tatiyasetthi abhavissa, nikkhamitva
pabbajantopi sakadagami abhavissa, bhariyapissa sotapattiphale
patitthahissa: idani panesa gihibhogapi parihino samannatopi
parihino; parihayitva ca pana sukkhapallale koncasakuno viya
jatoti vatva ima gatha abhasi
        "acaritva brahmacariyam      aladdha yobbane dhanam
         jinnakoncavajhayanti      khinamaccheva pallale.
         Acaritva brahmacariyam      aladdha yobbane dhanam
         senti capatikhinava      puranani anutthunanti.
     Tattha acaritvati: brahmacariyavasam avasitva. Yobbaneti:
anuppanne va bhoge uppadetum uppanne va bhoge anurakkhitum
samatthakale dhanampi alabhitva. Khinamaccheti: 1- te evarupa bala
udakassa abhava khinamaccheva pallale parikkhinapatta jinnakonca
viya avajjhayanti. Idam vuttam hoti "pallale udakassa abhavo
@Footnote: 1. khinamacche vati yuttataram. na. va.
Viya hi imesam vasanatthanassa abhavo, macchanam khinabhavo viya
imesam bhoganam abhavo, khinapattanam koncanam uppatitva
gamanabhavo viya imesam idaneva jalapathathalapathadihi bhoge santhapetum
asamatthabhavo; tasma ete khinapatta konca viya ettheva
nipajjitva avajjhayantiti. Capatikhinavati: capato atikhina
capavinimuttati attho. Idam vuttam hoti "yatha capavinimutta
sara yathavegam gantva patita, gahetva ukkhipante asati, tattheva
upacikanam bhattam honti; evam imepi tayo vaye atikkanta idani
attanam uddharitum asamatthataya maranam upagamissanti; tena vuttam
"senti capatikhinavati. Puranani anutthunanti: iti amhehi
khaditam, iti pitanti pubbe katani khaditapitanaccagitavaditadini
anutthunanta [1]- anusocanta sentiti.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                   Mahadhanasetthiputtavatthu.
                  Jaravaggavannana nitthita.
                    Ekadasamo vaggo.
                      -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 22 page 91-120. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=22&A=1836&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=22&A=1836&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=21              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=662              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=657              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=657              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]