ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 22 : PALI ROMAN Dha.A.5 papa-jaravagga

                    10. Dandavaggavannana
                     -------------
                1. Chabbaggiyabhikkhuvatthu. (107)
       "sabbe tasantiti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
chabbaggiye bhikkhu arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye, sattarasavaggiyehi senasane patijaggite,
chabbaggiya bhikkhu "nikkhamatha, mayam mahallakatara, amhakam etam
papunatiti vatva, tehi "na mayam dassama, amhehi pathamam patijaggitanti
vutte, te bhikkhu paharimsu. Sattarasavaggiya maranabhayatajjita mahaviravam
viravimsu. Sattha tesam saddam sutva "kim idanti pucchitva,
"idannamati arocite, "na bhikkhave ito patthaya
bhikkhuna nama evam kattabbam, yo karoti, idannama apajjatiti
paharadanasikkhapadam pannapetva "bhikkhave bhikkhuna nama `yatha
aham; tatheva annepi dandassa tasanti maccuno bhayantiti natva
paro na paharitabbo na ghatetabboti vatva anusandhim ghatetva
dhammam desento imam gathamaha
        "sabbe tasanti dandassa,   sabbe bhayanti maccuno,
         attanam upamam katva     na haneyya na ghatayeti.
     Tattha sabbe tasantiti: sabbepi satta, attani dande
patante, tassa dandassa tasanti. Maccunoti: maranassapi bhayantiyeva.
Imissa ca desanaya byanjanam niravasesam, attho pana savaseso. Yatha
hi ranna "sabbe sannipatantuti bheriya carapitaya rajamahamatte
thapetva sesa sannipatanti; evameva "sabbe tasantiti vuttepi,
"hatthajaneyyo assajaneyyo usabhajaneyyo khinasavoti ime
cattaro thapetva avasesa tasantiti veditabba. Imesu hi khinasavo
sakkayaditthiya pahinatta maranakasattam 1- apassanto na bhayati,
itare tayo sakkayaditthiya balavatta attano patipakkhabhutam sattam
apassanta na bhayanti. Na haneyya na ghatayeti: yatha aham; evam
annepi sattati na param haneyya na hanapeyyati attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Chabbaggiyabhikkhuvatthu.
                      -----------
                2. Chabbaggiyabhikkhuvatthu. (108)
       "sabbe tasantiti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
chabbaggiye bhikkhu arabbha  kathesi.
     Ekasmim hi samaye teneva 2- karanena purimasikkhapade sattarasa-
vaggiye paharimsu. Teneva karanena tesam talasattikam uggirimsu. Idhapi
@Footnote: 1. poranapotthake amaranakasattanti dissati. tampana
@viruddham. sihalikayuropiyapotthakesupi idisameva hoti.  2. Si. yeneva.
Sattha tesam saddam sutva "kim idanti pucchitva, "idannamati
arocite, "na bhikkhave ito patthaya bhikkhuna nama evam kattabbam,
yo karoti, idannama apajjatiti talasattikasikkhapadam pannapetva
"bhikkhave bhikkhuna nama `yatha aham; tatheva annepi dandassa
tasanti; yatha ca mayham; tatheva nesam jivitam piyanti natva paro
na paharitabbo na ghatetabboti vatva anusandhim ghatetva dhammam
desento imam gathamaha
        "sabbe tasanti dandassa,   sabbesam jivitam piyam,
         attanam upamam katva     na haneyya na ghatayeti.
     Tattha sabbesam jivitam piyanti: khinasavam thapetva sesasattanam
jivitam piyataram, khinasavo pana jivite va marane va upekkhakova hoti,
sesam purimadisamevati.
         Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Chabbaggiyabhikkhuvatthu.
                     -------------
                3. Sambahulakumarakavatthu. (109)
       "sukhakamani bhutaniti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto sambahule kumarake arabbha kathesi.
     Ekasmim hi divase sattha savatthiyam pindaya pavisanto
Antaramagge sambahule kumarake ekam gharasappajatikam ahim
dandakena paharante disva "kumaraka kim karothati pucchitva, "ahim
bhante dandena paharamati vutte, "kim karanati puna pucchitva,
"damsanabhayena 1- bhanteti vutte, "tumhe `attano sukham karissamati
imam paharanta nibbattanibbattatthane sukhalabhino na bhavissatha,
attano sukham patthentena hi param paharitum na vattatiti vatva
anusandhim ghatetva dhammam desento ima gatha abhasi
        "sukhakamani bhutani      yo dandena vihimsati
         attano sukhamesano,   pecca so na labhate sukham.
         Sukhakamani bhutani      yo dandena na himsati
         attano sukhamesano,   pecca so labhate sukhanti.
     Tattha yo dandenati: yo puggalo dandena va ledduadihi
va vihetheti. Pecca so na labhate sukhanti: so puggalo paraloke
manussasukham va dibbasukham va paramatthabhutam nibbanasukham va na labhati.
     Dutiyagathaya. 2- Pecca so labhateti: so puggalo paraloke
vuttappakaram tividhampi sukham labhatiti attho.
     Desanavasane pancasatapi te kumaraka sotapattiphale
patitthahimsuti.
                    Sambahulakumarakavatthu.
@Footnote: 1. Si. Yu. dasanabhayena.  2. Si. Yu. "dutiyagathayati natthi.
               4. Kondadhanattheravatthu. (110)
       "mavoca pharusam kanciti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto kondadhanattheram arabbha kathesi.
     Tassa kira pabbajitadivasato patthaya ekam itthirupam therena
saddhim vicarati. Tam thero na passati, mahajano pana passati. Antogamam
pindaya caratopissa manussa ekam bhikkham datva "bhante ayam
tumhakam hotu, ayam pana tumhakam sahayikayati vatva dutiyampi denti.
     "kim tassa pubbakammanti. Kassapabuddhakale kira dve sahayaka
bhikkhu ekamatukucchito nikkhantasadisa ativiya samagga ahesum.
Dighayukabuddhakale ca anusamvaccharam va anucchamasam va bhikkhu
uposathatthaya sannipatanti; tasma tepi "uposathaggam gamissamati
vasanatthana nikkhamimsu. Te eka tavatimsabhavane nibbattadevata
disva "ime bhikkhu ativiya samagga, sakka nukho ime bhinditunti
cintetva attano balataya cintitasamanantarameva agantva, tesu
ekena "avuso muhuttam agamehi, sarirakiccenamhi atthikoti vutte,
[sa devata] ekam manussitthivannam mapetva therassa gacchantaram
pavisitva nikkhamanakale ekena hatthena kesakalapam ekena nivasanam
santhapayamana tassa pitthito nikkhami. So tam na passati. Tam
agamayamano pana purato thitabhikkhu nivattitva olokayamano tam
tatha katva nikkhamantam passi. Sa tena ditthabhavam natva antaradhayi.
Itaro tam bhikkhum attano santikam agatakale aha "avuso silam
te bhinnanti. "natthavuso mayham evarupanti. "idaneva te maya
pacchato nikkhamamana tarunitthi idannama karonti dittha, tvam
`natthi mayham evarupanti vadesiti. So asaniya matthake avatthato 1-
viya "ma mam avuso nasehi, nattheva mayham evarupanti. Itaro
"maya samam akkhihi dittham, kim tava saddahissamiti dandako viya
bhijjitva pakkami, uposathaggepi "naham imina saddhim uposatham
karissamiti nisidi. Itaro "mayham bhante sile tilamattampi kalakam
natthiti bhikkhunam kathesi. Sopi "maya samam ditthanti aha. Devata
tam tena saddhim uposatham katum anicchantam disva "bhariyam me kammam
katanti cintetva "bhante mayham ayyassa silabhedo natthi, maya pana
vimamsanavasenetam katam, karotha tena saddhim uposathanti aha. So tassa
akase thatva kathentiya saddahitva uposatham akasi, na pana
there pubbe viya muducitto ahosi. Ettakam devataya pubbakammam.
     Ayuhapariyosane pana te 2- thera yathasukham devaloke nibbattimsu.
Devata avicimhi nibbattitva ekam buddhantaram tattha pacitva imasmim
buddhuppade savatthiyam nibbattitva vuddhimanvaya sasane pabbajitva
upasampadam labhi. Tassa pabbajitadivasato patthaya tam itthirupam tatheva
pannayi. Tenevassa "kondadhanoti namam karimsu. Tam tatha vicarantam
disva bhikkhu anathapindikam ahamsu "setthi imam dussilam tava vihara
@Footnote: 1. Yu. patthato.  2. Si. Yu. "teti natthi.
Nihara, imam hi nissaya sesabhikkhunam ayaso uppajjatiti. "kim pana
bhante sattha vihare natthiti. "atthi setthiti. "tenahi bhante satthava
janissatiti. Bhikkhu gantva visakhayapi tatheva kathesum. Sapi tesam
tatheva pativacanam adasi. Bhikkhupi tehi asampaticchitavacana ranno
arocayimsu "maharaja kondadhano bhikkhu ekam itthim gahetva
vicaranto sabbesam ayasam uppadeti, tam tumhakam vijita niharathati.
"kaham pana so bhanteti. "vihare maharajati. "katarasmim senasane
viharatiti. "asukasmim namati. "tenahi gacchatha, ahantam ganhapessamiti.
So sayanhasamaye viharam gantva tam senasanam purisehi parikkhipapetva
therassa vasanatthanabhimukho agamasi. 1- Thero mahasaddam sutva vihara
nikkhamitva pamukhe atthasi. Tampissa itthirupam pitthipasse thitam raja
addasa. Thero ranno agamanam natva viharam abhiruhitva nisidi.
Raja theram na vandi, tampi itthim naddasa. So dvarantarepi
hetthamancepi olokento adisvava theram aha "bhante imasmim
thane ekam itthim addasam, kaham sati. "na passami maharajati.
"idani maya tumhakam pitthipasse thita ditthati vuttepi, "aham
na passami maharajati. Raja "kinnu kho etanti cintetva
"bhante ito tava nikkhamathati vatva, 2- there tato nikkhamitva
pamukhe thite puna sa therassa pitthipasse atthasi. Raja tam disva
puna uparitalam abhiruhi. Tassa agatabhavam natva thero nisidi. Puna
@Footnote: 1. Si. Yu. ahosi. 2. "ahati akhyatapadena bhavitabbam. Ma. Yu. aha.
Raja tam sabbatthanesu olokentopi adisva "bhante kaham sa
itthiti punapi theram pucchi. "naham passami maharajati. "kathetha bhante,
maya idaneva itthi tumhakam pitthipasse ditthati. "ama maharaja,
mahajanopi `me pacchato itthi vicaratiti vadati, aham pana na passamiti.
Raja "patirupakena bhavitabbanti sallakkhetva puna theram "bhante ito
tava otarathati vatva, there otaritva pamukhe thite, puna tam tassa
pitthipasse thitam disva uparitalam abhiruhitva puna naddasa. So puna
theram pucchitva, tena "na passamiti vutte, "patirupakamevetanti nittham
gantva theram aha "bhante evarupe sankilese tumhakam pitthito
vicarante, anno koci tumhakam bhikkham na dassati, nibaddham mama geham
pavisatha, ahameva catuhi paccayehi upatthahissamiti theram nimantetva
pakkami. Bhikkhu "passathavuso paparanno kiriyam, `etam viharato
niharati vutte, agantva catuhi paccayehi nimantetva gatoti
ujjhayimsu. Tampi theram ahamsu "ambho dussila idani raja kondo
jatoti. Sopi pubbe bhikkhu kinci vattum asakkonto idani "tumhe
dussila, tumhe konda, tumhe itthim gahetva vicarathati aha.
Te gantva satthu arocesum "bhante kondadhano amhehi vutto
`tumhepi dussilati adini vatva akkosatiti. Sattha tam pakkosapetva
pucchi "saccam kira tvam bhikkhu evam vadesiti. "saccam bhanteti. "kimkaranati.
"maya saddhim kathitakaranati. "tumhepi bhikkhave imina saddhim kasma
kathethati. "imassa pacchato itthim vicarantim disva bhanteti. "ime kira
Taya saddhim itthim vicarantim disva vadanti, [1]- tvam 2- adisvava imehi
saddhim kasma kathesi? nanu pubbe tava papikam ditthim nissaya idam
jatam, idani kasma puna papikam ditthim ganhasiti. Bhikkhu "kimpana
bhante imina pubbe katanti pucchimsu. Atha nesam sattha tassa
pubbakammam kathetva [3]- "bhikkhu idam papakammam nissaya tvam imam
vippakaram patto, idani te puna tatharupam papikam ditthim gahetum
ayuttam, ma puna bhikkhuhi saddhim kinci kathesi, nissaddo mukhavattiyam
chinnakamsatalasadiso hohi, evam karonto nibbanam patto nama
bhavissasiti vatva anusandhim ghatetva dhammam desento ima gatha abhasi
        "mavoca pharusam kanci,    vutta pativadeyyu tam,
         dukkha hi sarambhakatha,  patidanda phuseyyu tam,
         sace neresi attanam   kamso upahato yatha,
         esa pattosi nibbanam,  sarambho te na vijjatiti.
     Tattha kanciti: kanci ekapuggalampi pharusam ma avoca.
Vuttati: taya pare "dussilati vutta tampi tatheva pativadeyyum.
Sarambhakathati: esa karanuttarayugaggahakatha nama dukkha.
Patidandati: kayadandadihi param paharantassa tadisava patidanda
tava matthake pateyyum. Sace neresiti: sace attanam niccalam katum
sakkhissasi. Kamso upahato yathati: mukhavattiyam chinditva talamattam
@Footnote: 1. Si. Yu. kathenti, etthantare ca "tvam kasma kathesi. ete tava disva kathentiti
@atthi.  2. Si. Yu. tam.  3. Yu. tam ovadanto.
Katva thapitakamsatalam viya. Tadisanhi hatthapadehi va dandena va pahatampi
saddam na karoti. Esa pattositi: sace evarupo bhavitum sakkhissasi, imam
patipadam purayamano idani appamattosi eso nibbanampatto nama.
Sarambho te na vijjatiti: evam sante pana te "tvam dussiloti "tumhe
dussilati evamadiko uttarikaranavacalakkhano sarambhopi na vijjati,
na bhavissatiyevati attho.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Kondadhanat-
theropi satthara dinne ovade thatva arahattam papuni, nacirasseva
akase uppatitva pathamam salakam ganhiti.
                    Kondadhanattheravatthu.
                      -----------
                 5. Uposathakammavatthu. (111)
       "yatha dandena gopaloti imam dhammadesanam sattha pubbarame
viharanto visakhadinam upasikanam uposathakammam arabbha kathesi.
     Savatthiyam kirekasmim uposathadivase pancasatamatta itthiyo
uposathika hutva viharam agamamsu. Visakha tasu mahallakitthiyo
upasankamitva pucchi "amma kimattham uposathika jatatthati, tahi
"dibbasampattim patthetvati vutte, majjhimitthiyo pucchi, tahi
"sapattivasa muccanatthayati vutte, tarunitthiyo pucchi, tahi
"pathamagabbhe puttapatilabhatthayati vutte, kumarikayo pucchi, tahi
"tarunabhaveyeva patikulam gamanatthayati vutte, tam sabbampi tasam
katham sutva ta adaya satthu santikam gantva patipatiya arocesi.
Tam sutva sattha "visakhe imesam sattanam jatiadayo nama
dandahatthagopalakasadisa, jati jaraya santikam pesetva 1-, jara
byadhino santikam, bayadhi maranassa santikam, maranam 2- kudhariya chindanta
viya jivitam chindati; evam santepi vivattam patthenta nama natthi,
vattameva pana patthentiti vatva anusandhim ghatetva dhammam desento
imam gathamaha
        "yatha dandena gopalo   gavo pajeti gocaram,
         evam jara ca maccu ca    ayum pajenti paninanti.
     Tattha pajetiti: cheko gopalako kedarantaram pavisantiyo
gavo dandena nivaretva teneva pothento sulabhatinodakam gocaram
neti pajeti. Ayum pajentiti: jivitindriyam chindanti khepenti.
Gopalako viya hi jara ca maccu ca, gogano viya jivitindriyam,
gocarabhumi viya maranam. Tattha jati tava sattanam jivitindriyam jaraya
santikam pesesi, jara byadhino santikam, byadhi maranassa santikam.
Tameva maranam kudhariya chedam viya chinditva gacchatiti idamettha
opammapatipadanam. 3-
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Uposathakammavatthu.
@Footnote: 1. Si. Yu. "pesetvati natthi. 2. Si. Yu. byadhi maranassa santikam pesetva
@kudhariya...  3. Si. Yu. opammasampatipadanam.
                 6. Ajagarapetavatthu. (112)
       "atha papani kammaniti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto ajagarapetam arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye mahamoggallanatthero lakkhanattherena saddhim
gijjhakutapabbata otaranto dibbena cakkhuna pancavisatiyojanikam
ajagarapetam nama addasa. Tassa sisato aggijala utthahitva
pariyantam gacchanti, pariyantato utthahitva sisam gacchanti, ubhayato
utthahitva majjhe osaranti. Thero tam disva sitam katva
lakkhanattherena sitakaranam puttho "akalo avuso imassa
panhassa byakaranaya, satthu santike mam puccheyyasiti vatva
rajagahe pindaya caritva satthu santikam gatakale lakkhanattherena
puttho aha "tatraham avuso ekam petam addasam, tassa evarupo
nama attabhavo, ahantam disva `na vata me evarupo attabhavo
ditthapubboti sitam patvakasinti. Sattha "cakkhubhuta vata me bhikkhave
savaka viharantitiadini vadanto therassa katham patitthapetva
"mayapesa bhikkhave peto bodhimandeyeva dittho, `ye ca pana me
vacanam na saddaheyyum, tesantam ahitaya assati na kathesim, idani
moggallanam sakkhim labhitva kathemiti vatva bhikkhuhi tassa pubbakammam
puttho byakasi:
     "kassapabuddhakale kira sumangalasetthi nama suvannitthakahi
bhumiyam pattharitva visatiusabhatthane tattakeneva dhanena viharam karetva
Tavatakeneva viharamaham karesi. So ekadivasam patova satthu santikam
gacchanto nagaradvare ekissa salaya kasavena 1- sasisam parupitva
kalalamakkhitehi padehi nipannam ekam coram disva "ayam kalalamakkhitapado
rattim vicaritva nipannamanusso bhavissatiti aha. Coro mukham vivaritva
setthim disva "hotu, janissami te kattabbanti aghatam bandhitva
sattakkhattum khettam jhapesi. Sattakkhattum vaje gunnam pade chindi,
sattakkhattum geham jhapesi. So ettakenapi kopam nibbapetum
asakkonto tassa culupatthakena saddhim mittasanthavam katva "kinte
setthino piyanti pucchitva "gandhakutito annam tassa piyataram natthiti
sutva "hotu, gandhakutim jhapetva kopam nibbapessamiti, satthari
pindaya pavitthe, paniyaparibhojaniyaghate bhinditva gandhakutiyam aggim
adasi. Setthi "gandhakuti kira jhayatiti sutva agacchanto jhamakale
agantva gandhakutim jhamam olokento valaggamattampi domanassam
akatva vamabahum samminjitva dakkhinena hatthena mahaappothikam
appothesi. Atha nam samipe thita pucchimsu "kasma sami ettakam dhanam
vissajjetva kataya gandhakutiya jhamakale appothesiti. So aha
"ettakam me kammam katva tata aggiadinam 2- asadharane buddhasasane
dhanam nidahitum laddham, `punapi ettakam vissajjetva satthu gandhakutim katum
labhissamiti tutthamanaso appothesinti. So puna tattakam dhanam
vissajjetva gandhakutim karetva visatisahassabhikkhuparivarassa satthuno
@Footnote: 1. Si. Yu. kasavam.  2. Si. Yu. aggiadihi.
Danam adasi. Tam disva coro cintesi "aham imam amaretva mankukatum
na sakkhissami, hotu, maressami nanti nivasanantare churikam bandhitva
sattaham vihare vicarantopi okasam na labhi. Mahasetthipi satta
divasani buddhappamukhassa bhikkhusanghassa danam datva sattharam vanditva
aha "bhante mama ekena purisena sattakkhattum khettam jhapitam,
sattakkhattum vaje gunnam pada chinna, sattakkhattum geham jhapitam,
idani gandhakutipi teneva jhapita bhavissati; aham imasmim dane
pathamam pattim tassa dammiti. Tam sutva coro "bhariyam vata me kammam
katam, evam aparadhakarake mayi imassa kopamattampi natthi, imasmim
dane mayhameva pathamam pattim deti; aham imasmim dubbhami, evarupam
me purisam akkhamapentassa devadandopi matthake pateyyati gantva
setthissa padamule nipajjitva "khamahi me samiti vatva, "kim
idanti vutte, "sami etam ettakam kammam maya katam, tassa me
khamahiti aha. Atha nam setthi "taya me idancidanca ettakam
katanti sabbam pucchitva, "ama maya katanti vutte, "tvam maya
na ditthapubbo, kasma me kujjhitva evamakasiti pucchi. So
ekadivasam nagara nikkhantena tena vuttam vacanam saretva "imina
me karanena kopo uppaditoti aha. Setthi attana vuttabhavam
saritva "ama tata maya vuttam, tam me khamahiti coram khamapetva
"utthehi tata, khamami te gacchati aha. "sace me sami khamasi,
saputtadaram mam tava gehe dasam karohiti. "tata tvam, maya ettake
Kathite, evarupam chedanamakasi, gehe vasantena pana saddhim na sakka
kinci kathetum, na me taya gehe vasantena kiccam atthi, khamami
te, gaccha tatati. Coro tam kammam katva ayupariyosane avicimhi
nibbatto digharattam tattha pacitva vipakavasesena idani
gijjhakutapabbate ajagarapeto hutva paccatiti.
     Evam sattha tassa pubbakammam kathetva "bhikkhave bala nama
papani kammani karonta na bujjhanti, paccha pana attana katakammehi
dayhanta attanava attano davaggisadisa hontiti vatva anusandhim
ghatetva dhammam desento imam gathamaha
        "atha papani kammani    karam balo na bujjhati;
         sehi kammehi dummedho  aggidaddhova tappatiti.
     Tattha atha papaniti: na kevalam balo kodhavasena papani
karoti, karontopi na bujjhatiti attho. Papam karonto ca "papam
karomiti abujjhanako nama natthi, "imassa kammassa evarupo nama
vipakoti ajananataya "na bujjhatiti vuttam. Sehiti: tehi attano
santakehi kammehi. Dummedhoti: duppanno puggalo niraye nibbattitva
aggidaddhova tappatiti attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Ajagarapetavatthu.
                      -----------
             7. Mahamoggallanattheravatthu. (113)
       "yo dandena adandesuti imam dhammamdesanam sattha veluvane
viharanto mahamoggallanattheram arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye titthiya sannipatitva cintesum "janathavuso
kena karanena samanassa gotamassa labhasakkaro maha hutva
nibbattoti. "mayam na janama, tumhe pana janathati. "ama janama,
mahamoggallanannama ekam nissaya uppanno, so hi devalokam
gantva devatahi katakammam pucchitva agantva manussanam kathesi "idam
nama katva evarupam sampattim labhantiti, nirayampi gantva niraye
nibbattanampi kammam pucchitva agantva manussanam kathesi "idam nama
katva evarupam dukkham anubhavantiti; manussa tassa katham sutva mahantam
labhasakkaram abhiharanti; sace tam maretum sakkhissama, so
labhasakkaro amhakam nibbattissatiti. Te "attheso upayoti
sabbe ekacchanda hutva "yankinci katva tam marapessamati
attano upatthake samadapetva sahassam labhitva purisaghatakakammam
katva carante core pakkosapetva "mahamoggallanatthero
nama kalasilayam vasati, tattha gantva tam marethati [1]-
kahapane adamsu. Cora dhanalobhena sampaticchitva "theram
maressamati gantva tassa vasanatthanam parivaresum. Thero tehi
parikkhittabhavam natva kuncikacchiddena nikkhamitva pakkami. Te
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "tesanti atthi.
Tamdivasam theram adisva punekadivasam gantva parikkhipimsu. Thero natva
kannikamandalam bhinditva akasam pakkhandi. Evam te pathamamasepi
majjhimamasepi theram gahetum nasakkhimsu. Pacchimamase pana sampatte
thero attana katakammassa akaddhanabhavam natva na apagacchi.
Cora gantva theram gahetva tandulakanamattanissa atthini karonta
bhindimsu. Atha nam "matoti sannaya ekasmim gumbapitthe khipitva
pakkamimsu. Thero "sattharam passitvava parinibbayissamiti attabhavam
jhanavethanena vethetva thiram katva akasena satthu santikam gantva
sattharam vanditva "bhante parinibbayissamiti aha. "parinibbayissasi
moggallanati. "ama bhanteti. "kattha gantvati. "kalasilapadesam
bhanteti. "tenahi moggallana mayham dhammam kathetva yahi, tadisassa
hi me savakassa idani dassanam natthiti. So "evam karissami
bhanteti sattharam vanditva akase uppatitva parinibbanadivase
sariputtatthero viya nanappakara iddhiyo katva dhammam kathetva
sattharam vanditva kalasilayam atavim gantva parinibbayi. "theram
kira cora maresunti ayampi katha sakalajambudipam patthari. Raja
ajatasattu core pariyesanatthaya carapurise payojesi. Tesupi coresu
surapane suram pivantesu eko ekassa pitthim paharitva patesi.
So tam santajjetva "ambho dubbinita tvam kasma me pitthim
pothesiti aha. "kimpana hare dutthacora taya mahamoggallano
pathamam pahatoti. "kimpana maya pahatabhavam tvam na janasiti. Iti
Nesam "maya pahato maya pahatoti vadantanam sutva te carapurisa
te sabbe core gahetva ranno arocesum. Raja core
pakkosapetva pucchi "tumhehi thero maritoti. "ama devati.
"kena tumhe uyyojitati. "naggasamanakehi devati. Raja pancasate
naggasamanake gahapetva pancasatehi corehi saddhim rajangane
nabhippamanesu avatesu nikkhanapetva palalehi paticchadapetva
aggim dapesi, atha nesam jhamabhavam natva ayanangalehi kasapetva
sabbe khandakhandam karapesi, catusu coresu sularopanam karapesi 1-.
     Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "aho mahamoggallanatthero
attano ananurupam maranam pattoti. Sattha agantva "kaya nuttha
bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati
vutte, "bhikkhave moggallanena imasseva attabhavassa ananurupam
maranam pattam, pubbe pana tena katassa kammassa anurupameva maranam
pattanti vatva "kimpanassa bhante pubbakammanti puttho vittharetva
kathesi:
     "atite kira baranasivasi eko kulaputto sayameva
kottanapacanadini karonto matapitaro patijaggi. Athassa matapitaro
nam "tata tvam ekakova gehe ca aranne ca kammam karonto
kilamasi, ekam te kumarikam anessamati vatva "ammatata 2-
na mayham evarupaya attho, aham yava tumhe jivatha, tava vo
@Footnote: 1. Si. Yu. catusu .pe. karapesiti natthi. 2. ammatata iti yuttataram. na. va.
Sahatthava upatthahissamiti tena patikkhitta punappunam yacitva
kumarikam anayimsu. Sa katipaheneva te upatthahitva paccha tesam
dassanampi anicchanti "na sakka tava matapituhi saddhim ekatthane
vasitunti ujjhayitva, tasmim attano katham agganhante, tassa
bahigatakale makacivakakhandani ca yaguphenanca gahetva tattha tattha
akiritva tenagantva "kimidanti puttha "imesam andhamahallakanam
etam kammam, sabbam geham kilittham karonta vicaranti, na sakka etehi
saddhim ekatthane vasitunti aha. Evam taya 1- punappunam kathayamanaya
evarupopi puritaparami satto matapituhi saddhim bhijji. So "hotu,
janissami tesam kattabbanti te bhojetva "ammatata 2- asukatthane
nama tumhakam nataka agamanam paccasimsanti, mayam tattha gamissamati
te yanakam aropetva adaya gacchanto atavimajjham pattakale
"tata rasmiyo ganhatha, gona patodasannaya gamissanti, imasmim
thane cora vasanti, aham otaramiti pitu hatthe rasmiyo datva
otaritva gacchanto saddam parivattetva coranam utthitasaddamakasi,
matapitaro tam saddam sutva "cora utthitati sannaya "tata
mayam mahallaka, tvam attanameva rakkhahiti ahamsu. So matapitaro
tatha viravantepi corasaddam karonto kottetva maretva ataviyam
khipitva paccagami.
     Sattha imam tassa pubbakammam kathetva "bhikkhave moggallano
@Footnote: 1. tassati yuttataram.  2. ammatata iti yuttataram na. va.
Ettakam kammam katva anekani vassasatasahassani niraye pacitva
vipakavasesena attabhavasate evameva kottetva sancunnito
maranam patto, evam moggallanena attano kammanurupameva maranam
laddham, pancahi corasatehi saddhim panca titthiyasatani mama puttassa
appadutthassa padussitva anurupameva maranam labhimsu; appadutthassa
hi padussanto dasahi karanehi anayabyasanam papunatiyevati vatva
anusandhim ghatetva dhammam desento ima gatha abhasi
        "yo dandena adandesu     appadutthesu dussati,
         dasannamannataram thanam       khippameva nigacchati:
         vedanam pharusam janim        sarirassa va bhedanam
         garukam vapi abadham       cittakkhepam va papune,
         rajato va upasaggam      abbhakkhanam va darunam
         parikkhayam va natinam        bhoganam va pabhangunam,
         athavassa agarani       aggi dahati pavako
         kayassa bheda duppanno   nirayam so upapajjatiti:
     tattha adandesuti: kayadandadivirahitesu khinasavesu. Appadutthesuti:
paresu va attani va niraparadhesu. Dasannamannataram thananti: dasasu
dukkhakaranesu annataram karanam. Vedananti: sisarogadibhedam
pharusam vedanam. Janinati: kicchadhigatassa dhanassa janim.
Bhedananti: hatthacchedadikam sararabhedanam. Garukanti:
pakkhahataekacakkhupithasappikunibhavakuttharogadibhedam garukabadham va.
Cittakkhepanti: ummadam. Upasagganti: yasavilopasenapatitthanadi-
acchindanadikam rajato upasaggam va. Abbhakkhananti: aditthaassuta-
acintitapubbam "idam sandhicchedadikammam idam va rajaparadhakammam taya
katanti evarupam darunam abbhakkhanam va. Parikkhayam va natinanti:
attano avassayo bhavitum samatthanam natinam parikkhayam va. Pabhangunanti:
pabhangubhavam putibhavam va. Yanhissa gehe dhannam, tam putibhavam
apajjati, suvannam angarabhavam, mutta kappasatthibhavam, kahapana
kapalakhandadibhavam, dvipadacatuppada kanadibhavanti attho. Aggi
dahatiti: ekasamvacchare dvittikkhattum annasmim dahake avijjamanepi
asaniaggi va patitva dahati, attano dhammataya utthito pavako va
dahatiyeva. Nirayanti: dittheva dhamme imesam dasannam thananam annataram
patvapi ekamsena samparaye pattabbam dassetum "nirayam so
upapajjatiti vuttam.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                  Mahamoggallanattheravatthu.
                  -------------------
                8. Bahubhandikabhikkhuvatthu. (114)
       "na naggacariyati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
bahubhandikam bhikkhum arabbha kathesi.
       Savatthivasi kireko kutumbiko, bhariyaya kalakataya, pabbaji.
So pabbajanto attano parivenanca aggisalanca bhandagabbhanca
karetva sabbampi bhandagabbham sappiteladihi puretva pabbaji.
Pabbajitva ca pana attano dase pakkosapetva yatharucitam
aharam pacapetva bhunji. Bahubhando ca bahuparikkharo ca ahosi;
rattim annam nivasanaparupanam hoti, diva annam; viharapaccante
vasati. Tassekadivasam civarapaccattharanani sukkhapentassa senasanacarikam
ahindanta bhikkhu passitva "kassimani avusoti pucchitva,
"mayhanti vutte "avuso bhagavata tini civarani anunnatani,
tvam ca evam appicchassa buddhassa sasane pabbajitva evam
bahuparikkharo jatoti tam satthu santikam netva "bhante ayam bhikkhu
atibahubhandoti arocesum. Sattha "saccam kira [tvam] bhikkhuti
pucchitva, "saccam bhanteti vutte, "kasma pana tvam bhikkhu, maya
appicchataya dhamme desite, evam bahubhando jatoti aha. So
tavattakeneva kupito "iminadani niharena carissamiti parupanam
chaddetva parisamajjhe ekacivaro atthasi. Atha nam sattha
upatthambhayamano "nanu tvam bhikkhu pubbe hirottappam gavesako
dakarakkhasakalepi hirottappam gavesamano dvadasa vassani vihasi;
Kasma idani evam garuke buddhasasane pabbajitva catupparisamajjhe
parupanam chaddetva hirottappam pahaya thitoti. So satthu vacanam
sutva hirottappam paccupatthapetva tam civaram parupitva sattharam
vanditva ekamantam nisidi. Bhikkhu tassa atthassa avibhavanattham
bhagavantam yacimsu. Atha bhagava atitam aharitva kathesi:
     "atite kira baranasiranno aggamahesiya kucchimhi bodhisatto
patisandhim ganhi. Tassa namagahanadivase 1- mahissasakumarotissa 2- namam
karimsu. Tassa kanitthabhata candakumaro nama ahosi. Tesam matari
kalakataya raja annam aggamahesitthane thapesi. Sapi puttam
vijayi. "suriyakumarotissa namam karimsu. Tam disva raja tuttho
"puttassa te varam dammiti aha. Sapi kho devi "icchitakale
ganhissamiti vatva puttassa vayappattakale rajanam aha "deva
mayham puttassa jatakale varo dinno, puttassa me rajjam dehiti.
Raja "mama dve putta aggikkhandha viya jalanta vicaranti,
na sakka tassa rajjam datunti patikkhipitvapi tam punappunam
yacamanameva disva "ayam me puttanam anatthampi kareyyati putte
pakkosapetva "tata aham suriyakumarassa jatakale varam adasim,
idani tassa mata rajjam yacati, ahantassa na datukamo, tassa
mata tumhakam anatthampi kareyya; gacchatha tumhe aranne vasitva
mamaccayenagantva rajjam ganheyyathati uyyojesi. Te pitaram
@Footnote: 1. Si. Yu. namakaranadivase. 2. Si. Yu. mahimsakakumaro.
Vanditva pasada otarante rajangane kilamano suriyakumaro
disva tam karanam natva tehi saddhimyeva nikkhami. Tesam himavantam
pavitthakale bodhisatto magga okkamma annatarasmim rukkhamule
nisiditva suriyakumaram aha "tata etam saram gantva nahatva ca
pivitva ca amhakampi paduminipattehi udakam aharati. So pana
saro vessavanassa santika ekena dakarakkhasena 1- laddho hoti.
Vessavano ca tam aha "thapetva devadhammajananakeyeva anne
imam saram otaranti, te khaditum labhasiti. Tato patthaya so tam
saram otinnotinne devadhamme pucchitva ajanante khadati.
Suriyakumaropi tam saram avimamsitvava otari, tena ca "devadhamme
janasiti pucchito "devadhamma nama candimasuriyati aha. Atha nam
"tvam devadhamme na janasiti udakam pavesetva attano bhavane
thapesi. Bodhisattopi tam cirayantam disva candakumaram pesesi.
Sopi tena "devadhamme janasiti pucchito "devadhamma nama catasso
disati aha. Dakarakkhaso tampi udakam pavesetva tatheva thapesi.
Bodhisatto, tasmimpi cirayante, "antarayena bhavitabbanti sayam gantva
dvinnampi otaranapadam disva "ayam saro rakkhasapariggahitoti natva
khaggam sannayhitva dhanum gahetva atthasi. Rakkhaso tam anotarantam
disva vanakammikapurisavesenagantva aha "bho purisa tvam
maggakilanto kasma imam saram otaritva nahatva ca pivitva ca
@Footnote: 1. Yu. udakarakkhasena.
Bhisamulale khaditva pupphani pilandhitva na gacchasiti. Bodhisatto
tam disvava "eso yakkhoti natva "taya me bhataro gahitati
aha. "ama maya gahitati. "kimkaranati. "aham imam saram
otinne labhamiti, "kim pana sabbeva labhasiti. "devadhamme jananake
thapetva avasese labhamiti. "atthi pana te devadhammehi atthoti.
"ama atthiti. "aham kathessamiti. "tenahi kathehiti. "na sakka
kilitthagattena kathetunti. Yakkho bodhisattam nahapetva paniyam
payetva alankaritva alankatamandapamajjhe pallankam aropetva
sayamassa padamule nisidi. Atha nam bodhisatto "sakkaccam sunahiti
vatva imam gathamaha
        "hiriottappasampanna     sukkadhammasamahita
         santo sappurisa loke   `devadhammati vuccareti. 1-
     Yakkho imam dhammadesanam sutva pasanno bodhisattam aha
"pandita ahante pasanno ekam bhataram dammi, kataram anemiti.
"kanittham anehiti. "pandita tvam kevalam devadhamme janasiyeva,
na pana tesu vattasiti. "kimkaranati. "yasma jettham thapetva kanittham
aharapetva 2- jetthapacayikakammam na karositi. "devadhamme
aham yakkha janami, tesu ca vattami; mayam hi etam nissaya imam
arannam pavittha, etassa hi atthaya amhakam pitaram etassa
mata rajjam yaci, amhakampana pita tam varam adatva amhakam
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/3  2. Si. Yu. anapento.
Anurakkhanatthaya arannavasam anujani, so kumaro anivattitva
amhehi saddhim agato; `tam aranne eko yakkho khadatiti 1-
vuttepi, na koci saddahissati; tenaham garahabhayabhito tameva
aharapemiti. Yakkho bodhisattassa pasiditva "sadhu pandita tvameva
devadhamme janasi, devadhammesu 2- ca vattasiti dvepi bhataro anetva
adasi. Atha nam bodhisattassa yakkhabhave adinavam kathetva pancasu
silesu patitthapesi. So tena susamvihitarakkho tasmim aranne
vasitva, pitari kalakate, yakkham adaya baranasim gantva rajjam
gahetva candakumarassa uparajjam datva suriyakumarassa senapatitthanam
datva yakkhassa ramaniye thane ayatanam karetva, yatha so
labhaggappatto hoti; tatha akasi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva jatakam samodhanesi "tada
so dakarakkhaso bahubhandikabhikkhu ahosi, suriyakumaro anando,
candakumaro sariputto, mahissasakumaro ahamevati. Evam sattha
jatakam kathetva "evam tvam bhikkhu pubbe devadhamme gavesamano
hirottappasampanno vicaritva idani catupparisamajjhe imina
niharena thatva mama purato `appicchomhiti vadanto ayuttam akasi;
na hi satakapatikkhepadimattena samano nama hotiti vatva anusandhim
ghatetva dhammam desento imam gathamaha
@Footnote: 1. Si. Yu. khaditi.  2. tesuti yuttataram.
             "na naggacariya, na jata, na panka,
              nanasaka tandilasayika va
              rajojallam ukkutikappadhanam
              sodhenti maccam avitinnakankhanti.
     Tattha nanasakati: na anasaka, bhattapatikkhepoti attho.
Tandilasayikati: bhumisayanam. Rajojallanti: kaddamalepanakarena 1-
sarire sannicitarajo. Ukkutikappadhananti: ukkutikabhavena araddhaviriyam.
Idam vuttam hoti "yo hi macco `evam aham lokanissaranasankhatam
suddhim papunissamiti imesu naggacariyadisu yankinci samadaya
vatteyya, so kevalam micchadassananceva vaddheyya kilamathassa ca
bhagi assa; na hi etani susamadinnani atthavatthukaya kankhaya
avitinnabhavena avitinnakankham maccam sodhentiti.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Bahubhandikabhikkhuvatthu.
                     -------------
@Footnote: 1. Si. Yu....limpana.
                9. Santatimahamattavatthu. (115)
       "alankato cepi samancareyyati imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto santatimahamattam arabbha kathesi.
     So hi ekasmim kale ranno pasenadikosalassa paccantam
kupitam vupasametva agato. Athassa raja tuttho satta divasani
rajjam datva ekam naccagitakusalam itthim adasi. So satta divasani
suramadamatto hutva sattame divase sabbalankarapatimandito
hatthikkhandhavaragato nahanatittham gacchanto sattharam pindaya pavisantam
dvarantare disva hatthikkhandhavaragatova sisam caletva vandi. 1- Sattha
sitam katva, "ko nu kho bhante sitapatukaranahetuti anandattherena
puttho sitakaranam acikkhanto 2- aha "passa ananda santatimahamattam,
ajjeva sabbabharanapatimanditova mama santikam agantva catuppadika-
gathavasane arahattam patva sattatalamatte akase nisiditva
parinibbayissatiti. Mahajano therena saddhim kathentassa satthu vacanam
assosi. Tattha micchaditthika cintayimsu "passatha samanassa gotamassa
kiriyam, mukhamattameva bhasati, ajja kiresa evam suramadamatto
yathaalankatova tassa santike dhammam sutva parinibbayissati; ajja nam
musavadena nigganhissamati. Sammaditthika cintayimsu "aho buddhanam
mahanubhavo, ajja buddhalilhanceva santatimahamattalilhanca datthum
@Footnote: 1. Yu. vanditva pakkami.  2. Si. Yu. avikaronto.
Labhissamati. Santatimahamattopi nahanatitthe divasabhagam udakakilam
kilitva uyyanam gantva apanabhumiyam nisidi. Sapi itthi rangamajjhe
otaritva naccagitam dassetum arabhi, tassa sariralilhaya dassanattham
sattaham appaharataya tamdivasam naccagitam dassayamanaya antokucchiyam
satthakavata samutthaya hadayamamsam kantitva 1- agamamsu. Sa tamkhananneva
mukhena ceva akkhihi ca vivatehi kalamakasi. Santatimahamatto
"upadharetha nanti vatva, "niruddha samiti vuttamatteyeva balavasokena
abhibhuto. Tamkhanannevassa sattaham pitasura tattakapale 2- udakabindu
viya parikkhayam agamasi. So "na me imam sokam anno nibbapetum
sakkhissati annatra tathagatenati balakayaparivuto sayanhasamaye
satthu santikam gantva vanditva evamaha "bhante evarupo me
soko uppanno, `tam me tumhe nibbapetum sakkhissathati agatomhi,
patisaranam me hothati. Athanam sattha "sokam nibbapetum samatthasseva
santikam agatosi, imissa hi itthiya iminava karanena matakale
tava rodantassa paggharitaassuni catunnam mahasamuddanam udakato
atirekataraniti vatva imam gathamaha
        "yam pubbe, tam visosehi,   paccha te mahu kincanam,
         majjhe ce no gahessasi,  upasanto carissasiti.
     Gathapariyosane santatimahamatto arahattam patva attano
ayusankharam olokento tassa appavattanabhavam natva sattharam
@Footnote: 1. Ma. gahetva.  2. Si. tattakale.
Aha "bhante parinibbanam me anujanathati. Sattha tena katakammam
janantopi "musavadena nigganhanattham sannipatita micchaditthika
okasam na labhissanti, `buddhalilhanceva santatimahamattalilhanca
passissamati santipatita sammaditthika imina katakammam sutva
punnesu adaram karissantiti sallakkhetva "tenahi taya katakammam
mayham kathehi, kathento ca bhumiyam thito akathetva sattatalamatte
akase thito kathehiti aha. So "sadhu bhanteti sattharam vanditva
ekatalappamanam uggamma orohitva puna sattharam vanditva
uggacchanto patipatiya sattatalappamane akase pallankena
nisiditva "sunatha me bhante pubbakammanti aha:
     "ito ekanavute kappe vipassibuddhakale bandhumatinagare
ekasmim kule nibbattitva cintesim `kinnu kho paresam chedanam va
pilanam va akaranakammanti upadharento punnesu ghosanakammam
disva tato patthaya tam kammam karonto mahajanam samadapetva
`punnani karotha, uposathadivasesu uposatham samadiyatha, danam detha,
dhammam sunatha; buddharatanadihi sadisam annam nama natthi, tinnam
ratananam sakkaram karothati ugghosento vicarami; tassa mayham
saddam sutva buddhapita bandhumo maharaja mam pakkosapetva
`tata kim karonto vicarasiti pucchitva, `deva tinnam ratananam gunam
pakasetva mahajanam punnakammesu samadapento vicaramiti vutte,
`kattha nisinno vicarasiti pucchitva, `padasava devati vutte, `tata
Na tvam evam vicaritum arahasi, imam pupphadamam pilandhitva assapitthe
nisinno vicarati mayham muttadamasadisam pupphadamam datva dantam
assam adasi: atha mam ranna dinnapariharena tatheva ugghosetva
vicarantam punapi raja pakkosapetva `tata kim karonto vicarasiti
pucchitva, `tadeva devati vutte, `tata assopi te nanucchaviko,
idha nisiditva vicarati catusindhavayuttam ratham adasi: tatiyavarepi
me raja saddam sutva pakkosapetva `tata kim karonto vicarasiti
pucchitva, `tadeva devati vutte, `tata rathopi te nanucchavikoti
mayham mahantam bhogam mahapasadhananca datva ekam hatthim adasi: svaham
sabbabharanapatimandito hatthikkhandhe nisiditva asitivassasahassani
dhammaghosakakammam akasim; tassa me ettakam kalam kayato candanagandho
vayati, mukhato uppalagandho vayati; idam maya katakammanti.
     Evam so attano pubbakammam kathetva akase nisinnova
tejodhatum samapajjitva parinibbayi. Sarire jala 1- utthahitva
mamsalohitam jhapesi. Sumanapupphani viya dhatuyo avasisimsu. Sattha
suddhavattham pasaresi. Dhatuyo tattha patimsu. Ta pakkhipitva catummahapathe
thupam karesi "mahajano vanditva punnabhagi bhavissatiti.
     Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "avuso santatimahamatto
ekagathavasane arahattam patva alankatapatiyattova akase
nisiditva parinibbuto: kinnu kho etam `samanoti vattum vattati
@Footnote: 1. Si. aggijala.
Udahu `brahmanoti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi
kathaya sannisinnati pucchitva, `imaya namati vutte, "bhikkhave mama
puttam `samanotipi vattum vattati, `brahmanotipi vattum vattatiyevati
vatva anusandhim ghatetva dhammam desento imam gathamaha
            "alankato cepi samancareyya
             santo danto niyato brahmacari
             sabbesu bhutesu nidhaya dandam,
             so brahmano so samano sa bhikkhuti.
     Tattha alankatoti: vatthabharanapatimandito. Tassattho
"vatthalankaradihi alankato cepi puggalo kayadihi samancareyya
ragadivupasamena santo indriyadamanena danto catummagganiyamena
niyato setthacariyaya brahmacari kayadandadinam oropitataya
sabbesu bhutesu nidhaya dandam, so evarupo bahitapapatta
`brahmanotipi samitapapatta `samanotipi bhinnakilesatta `bhikkhutipi
vattabboyevati.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Santatimahamattavatthu.
                    --------------
                10. Pilotikattheravatthu. (116)
       "hirinisedho purisoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto pilotikattheram arabbha kathesi.
     Ekasmim hi divase anandatthero ekam pilotikakhandanivattham
kapalam adaya bhikkhaya carantam darakam disva "kinte evam vicaritva
jivitato pabbajja na uttarati vatva, "bhante ko mam pabbajessatiti
vutte, "aham pabbajessamiti tam adaya viharam gantva sahattha
nahapetva kammatthanam datva pabbajesi. Tena pana nivatthapilotikakhandam
pasaretva olokento parissavanakaranamattampi gayhupagam kanci
padesam adisva kapalena saddhim ekissa rukkhasakhaya thapesi.
So pabbajitva laddhupasampado buddhanam uppannalabhasakkaram
paribhunjamano mahagghani civarani acchadetva vicaranto thulasariro
hutva ukkanthitva "kim me janassa saddhadeyyam nivasetva
vicaranena, attano pilotikameva nivasessamiti tam thanam gantva
pilotikam gahetva "ahirika nillajja evarupanam vatthanam acchadanatthanam
pahaya imam pilotikakhandam nivasetva kapalahattho bhikkhaya caritum
icchasiti tam arammanam katva attanava attanam ovadi. Ovadantasseva
panassa cittam pasidi. So tam pilotikam tattheva patisametva nivattitva
viharameva gato. So katipahaccayena puna ukkanthitva tatheva vatva
nivatti, punapi tathevati. Tam evam aparaparam vicarantam disava bhikkhu "kaham
avuso gacchasiti pucchanti. So "acariyassa santikam gacchamavusoti
Vatva eteneva niharena attano pilotikakhandameva arammanam katva
attanam nisedhetva katipaheneva arahattam papuni. Bhikkhu ahamsu
"kim avuso na idani acariyassa santikam gacchasi, nanu ayam tava
vicaranamaggoti. "avuso acariyena saddhim samsagge sati gatomhi,
idani pana me chinno 1- samsaggo, tenassa santikam na gacchamiti. Bhikkhu
tathagatassa arocesum "bhante pilotikatthero annam byakarotiti.
"kimaha bhikkhaveti. "idannama bhanteti. Tam sutva sattha "ama
bhikkhave, mama putto, samsagge sati, acariyassa santikam gato, idani
panassa samsaggo chinno, attanava attanam nisedhetva arahattam
pattoti vatva ima gatha abhasi
        "hirinisedho puriso        koci lokasmi vijjati,
         yo niddam apabodheti      asso bhadro kasamiva;
                asso yatha bhadro kasanivittho
                atapino samvegino bhavatha;
                saddhaya silena ca viriyena ca
                samadhina dhammavinicchayena ca
                sampannavijjacarana patissata
                pahassatha dukkhamidam anappakanti.
     Tattha "anto 2- uppannam akusalavitakkam hiriya nisedhetiti
hirinisedho. Koci lokasminti: evarupo puggalo 3- dullabho kocideva
@Footnote: 1. Si. Yu. pacchinno. 2. Si. Yu. attano. 3. Si. Yu. "puggaloti natthi.
Lokasmim vijjati. Yo niddanti: yo appamatto samanadhammam karonto
attano uppannam niddam apaharanto bujjhatiti apabodheti. Kasamivati:
yatha bhadro asso attani patamanam kasam apaharati attani patitum
na deti; yo evam niddam apabodheti, so dullabhoti attho.
     Dutiyagathaya ayam sankhepattho "bhikkhave yatha bhadro asso
pamadamagamma kasaya nivittho `ahampi nama kasaya pahatoti
aparabhage atappam karoti; evam tumhepi atapino samvegino bhavatha;
evambhuta lokiyalokuttaraya duvidhaya saddhaya ca catuparisuddhisilena ca
kayikacetasikaviriyena ca atthasamapattisamadhina ca karanakarana-
jananalakkhanena ca dhammavinicchayena samannagata hutva tissannam va
atthannam va vijjanam pancadasannanca carananam sampattiya sampanna-
vijjacarana upatthitassatitaya patissata hutva idam anappakam
vattadukkham pajahissathati.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Pilotikattheravatthu.
                     -------------
                11. Sukhasamaneravatthu. (117)
       "udakam hi nayanti nettikati imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto sukhasamaneram arabbha kathesi.
     Atitasmim hi baranasisetthino gandhakumaro nama putto
ahosi. Raja, tassa pitari kalakate, tam pakkosapetva samassasetva
mahantena sakkarena tasseva setthitthanam adasi. So tato patthaya
"gandhasetthiti pannayi. Athassa bhandagariko dhanagabbhadvaram
vivaritva "sami idante ettakam pitu dhanam, ettakam pitamahadinanti
niharitva dassesi. So dhanarasim oloketva aha "kimpana te
imam dhanam gahetva na gamimsuti. "sami dhanam gahetva gata nama
natthi, attana katam kusalakusalameva hi adaya satta gacchantiti.
So cintesi "te balataya dhanam santhapetva pahaya gata,
ahampanetam gahetva gamissamiti; evam pana cintento `danam va
dassami pujam va karissamiti acintetva "idam sabbam khaditva
gamissamiti cintesi. So satasahassam vissajjetva phalikamayam
nahanakotthakam karesi, satasahassam datva phalikamayameva nahanaphalakam,
satasahassam datva nisidanapallankam, satasahassam datva bhojanapatim,
satasahassameva datva bhojanatthane mandapam karesi 1-, satasahassam
datva bhojanapatiya asittakupadhanam karesi, satasahasseneva gehe
sihapanjaram santhapesi, attano patarasatthaya sahassam adasi,
@Footnote: 1. Si. Yu. karapesi.
Sayamasatthayapi sahassameva, punnamidivase pana bhojanatthaya satasahassam
dapesi, tam bhattam bhunjanadivase satasahassam vissajjetva nagaram
alankaritva bherincarapesi "gandhasetthissa kira bhattabhunjanalilham
oloketuti. Mahajano mancatimancam bandhitva sannipati. Sopi
satasahassagghanake nahanakotthake satasahassagghanake phalake nisiditva
solasahi gandhodakaghatehi nahatva tam sihapanjaram vivaritva tasmim
pallanke nisidi. Athassa tasmim asittakupadhane tam patim thapetva
satasahassagghanakam bhojanam vaddhesum. So natakitthiparivuto evarupaya
sampattiya tam bhojanam bhunjati. Aparena samayena eko gamikamanusso
attano paribbayaharanattham daruadini yanake pakkhipitva nagaram
gantva sahayakassa gehe nivasam ganhi. Tada pana punnamidivaso
hoti. "gandhasetthino bhunjanalilham oloketuti nagare bherincarapesum.
Atha nam sahayako aha "samma 1- gandhasetthino te bhunjanalilha
ditthapubbati. "na ditthapubba sammati. "tenahi samma ehi, gacchama;
ayam nagaram 2- bheri carati, mahasampattim passissamati. Nagaravasi
janapadam 3- gahetva agamasi. Mahajanopi mancatimancam 4- abhiruhitva
passati. Gamavasi bhattagandham ghayitvava nagaravasim aha "mayham
etaya 5- patiya bhattapinde pipasa jatati. "samma ma etam
patthayi, na sakka laddhunti. "samma alabhanto na jivissamiti. So
@Footnote: 1. Si. Yu. "sammati natthi. 2. Si. Yu. nagare. 3. Si. Yu. janapadavasim 4. Si. Yu.
@mancatimance. 5. etissanti yuttataram.
Tam patibahitum asakkonto parisapariyante thatva "namami te
samiti tikkhattum mahasaddam niccharetva, "ko esoti vutte,
"aham samiti. "kim etanti. "ayam eko gamavasi tumhakam patiyam
bhattapinde pipasam uppadesi, ekam bhattapindam dapethati. "na sakka
laddhunti. "kim samma sutanteti. "samma sutamme, apica labhanto jivissami,
alabhantassa me maranam bhavissatiti. So puna viravi "ayam kira sami
alabhanto marissati, jivitamassa dethati. "ambho bhattapindo nama
satampi agghati satadvayampi agghati, yo yo yacati, tassa tassa
dadamano kimaham bhunjissamiti. "sami ayam alabhanto marissati,
jivitamassa dethati. "na sakka mudha laddhum, yadi pana alabhanto
na jivissati, tini samvaccharani mama gehe bhatim karotu, ekamassa
bhattapatim dapessamiti. Gamavasi tam sutva "evam hotu sammati
sahayakam vatva puttadaram pahaya "bhattapatiatthaya tini samvaccharani
bhatim karissamiti setthissa geham pavisi. So bhatim karonto sabbakiccani
sakkaccam akasi, gehe va aranne va diva va rattim va [1]-
kattabbakammani kataneva pannayimsu. "bhattabhatikoti vutte, sakalanagare
pannayi. Athassa divasesu paripunnesu bhattaveyyavatiko "bhattabhatikassa
sami divaso paripunno, dukkaram tena katam tini samvaccharani bhatim
karontena, ekampi kammam na sankopitapubbanti aha. Athassa
setthi attano sayamasapatarasatthaya dve sahassani tassa
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "sabbaniti atthi.
Patarasatthaya sahassanti tini sahassani dapetva aha "ajja
mayham kattabbapariharam tasseva karothati; vatva ca pana thapetva
ekam cintamanim nama piyabhariyam avasesajanampi "ajja tameva
parivarethati vatva sabbam sampattim tassa niyyadesi. So setthino
nahanodakena tattheva 1- kotthake tasmim phalake nisinno nahatva
tasseva nivasanasatake nivasetva tasseva pallanke nisidi.
Setthipi nagare bherincarapesi "bhattabhatiko gandhasetthissa gehe
tini samvaccharani bhatim katva bhattapatim labhi, tassa bhunjanasampattim
olokentuti. Mahajano mancatimancam abhiruhitva passati.
Gamavasissa olokitolokitatthanam kampanakarappattam ahosi.
Nataka tam parivaretva atthamsu. Tassa purato bhattapatim vaddhetva
thapayimsu. Athassa hatthadhovanavelaya gandhamadane eko paccekabuddho
sattame divase samapattito vutthaya "kattha nu kho ajja bhikkhacaratthaya
gacchamiti upadharento bhattabhatikam addasa. Atha so 2- "ayam tini
samvaccharani bhatim katva bhattapatim labhi, atthi nu kho etassa saddha
natthiti upadharento "atthiti natva "saddhapi ekacce sangaham
katum na sakkonti, sakkhissati nu kho me sangaham katunti cintetva
[atha nam] "sakkhissati ceva mama ca sangahakaranam nissaya
mahasampattim labhissatiti natva civaram parupitva pattamadaya
vehasam abbhuggantva parisantarena gantva tassa purato thitameva
@Footnote: 1. Si. Yu. tasseva. 2. Si. Yu. athassa etadahosi.
Attanam dassesi. So paccekabuddham disva cintesi "aham pubbe
adinnabhavena ekissa bhattapatiya atthaya tini samvaccharani
paragehe bhatim akasim, idani me idam bhattam ekarattindivam rakkheyya,
sace pana tam ayyassa dassami; anekani [1]- kappakotisahassani
rakkhissati, ayyasseva nam dassamiti. So tini samvaccharani bhatim
katva laddhabhattapatito ekapindampi mukhe atthapetvava tanham
vinodetva sayameva patim ukkhipitva paccekabuddhassa santikam gantva
patim annassa hatthe datva pancapatitthitena vanditva patim
vamahatthena gahetva dakkhinahatthena tassa patte bhattam akiri.
Paccekabuddho bhattassa upaddhasesakale pattam hatthena pidahi.
Atha nam so aha "bhante ekova pativimso na sakka dvidha katum,
ma mam idha loke sanganhatha 2-, paraloke sangahameva karotha, savasesam
akatva niravasesameva dassamiti. Attano hi thokampi anavasesetva
dinnam niravasesannama, tam mahapphalam hoti. So tatha karonto sabbam
datva puna vanditva "bhante ekam bhattapatim nissaya tini samvaccharani
me paragehe bhatim karontena dukkham anubhutam, idani me nibbattatthane
sukhameva hotu, tumhehi ditthadhammasseva bhagi bhaveyyanti aha.
Paccekabuddho "evam hotu, cintamani viya te sabbakame dadamana
sankappa punnacando viya paripurentuti anumodanam karonto
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "manti atthi. 2. sanganhathati bhavitabbam.
        "icchitam patthitam tuyham       khippameva samijjhatu,
         sabbe purentu sankappa   cando pannaraso 1- yatha,
         icchitam patthitam tuyham       khippameva samijjhatu,
         sabbe purentu sankappa   mani jotiraso yathati
vatva "ayam mahajano 2- yava gandhamadanapabbatagamana mam passantova
titthatuti adhitthaya akasena gandhamadanam agamasi. Mahajanopi nam
passantova atthasi. So tattha gantva tam pindapatam pancasatanam
paccekabuddhanam vibhajitva adasi. Sabbe attano pahonakam ganhimsu.
"appo pindapato katham pahotiti na cintetabbam. Cattari hi
acinteyyani vuttani, tatrayam paccekabuddhavisayoti. Mahajano
paccekabuddhanam pindapatam vibhajitva diyamanam disva sadhukarasahassani
pavattesi, asanipatasaddo viya ahosi. Tam sutva gandhasetthi cintesi
"bhattabhatiko maya dinnasampattim dharetum nasakkhi manne, tenayam
mahajano parihasam karonto unnadatiti. So pavattijananattham
manusse pesesi. Te agantva "sampattidharanako nama
sami evarupo hotiti vatva tam pavattim arocesum. Setthi
tam sutva pancavannaya pitiya phutthasariro hutva "aho
dukkaram tena katam, aham ettakam kalam evarupaya sampattiya thito
kinci datum nasakkhinti tam pakkosapetva "saccam kira taya
idannama katanti pucchitva, "ama samiti vutte, "handa sahassam
@Footnote: 1. Yu. pannareSi. 2. Si. Yu. jano.
Gahetva tava dane mayhampi pattim dehiti aha. So tatha akasi.
Setthipissa sabbam attano santakam majjhe bhinditva adasi.
     Catasso hi sampada nama "vatthusampada paccayasampada
cetanasampada gunatirekasampadati. Tattha nirodhasamapattiraho
araha va anagami va dakkhineyyo vatthusampada nama, paccayanam
dhammena samena uppatti paccayasampada nama, danato pubbe danakale
pacchabhageti tisu kalesu cetanaya somanassasahagatananasampayuttabhavo
cetanasampada nama, dakkhineyyassa pana samapattito vutthitabhavo
gunatirekasampada namati. Imassa ca "khinasavo paccekabuddho
dakkhineyyo, bhatim katva laddhabhavena paccayo dhammato
uppanno, tisu kalesu cetana parisuddha, samapattito
vutthatamatto paccekabuddho gunatirekoti catassopi sampada
nipphanna, etasam anubhavena dittheva dhamme mahasampattim
papunati; tasma so setthino santika sampattim labhati.
     Aparabhage ca rajapi imina katakammam sutva tam pakkosapetva
sahassam datva pattim gahetva tutthamanaso mahantam bhogam datva
setthitthanam adasi. "bhattabhatikasetthitissa namam ahosi. So
gandhasetthina saddhim sahayo hutva ekato khadanto pivanto [1]-
yavatayukam thatva tato cuto devaloke nibbattitva ekam buddhantaram
dibbasampattim anubhavitva imasmim buddhuppade savatthiyam
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare sayantoti atthi.
Sariputtattherassa upatthakakule patisandhim ganhi. Athassa mata
laddhagabbhaparihara katipahaccayena "aho vataham pancasatehi bhikkhuhi
saddhim sariputtattherassa satarasabhojanam datva kasayavatthanivattha
suvannasarakam adaya asanapariyante nisinna tesam bhikkhunam ucchitthasesakam
bhunjeyyanti dohalini hutva tatheva katva dohalam pativinodesi.
Sa sesamangalesupi tatharupameva danam datva puttam vijayitva
namagahanadivase "puttassa me bhante sikkhapadani dethati theram
aha. Thero "kimassa namanti pucchitva, "bhante puttassa me
patisandhigahanato patthaya imasmim gehe kassaci dukkhannama
na bhutapubbam, tenevassa `sukhakumarotveva namam bhavissatiti vutte,
tadevassa namam gahetva sikkhapadani adasi. Tada evamassa 1-
matu "naham mama puttassa ajjhasayam bhindissamiti cittam uppajji.
Sa tassa kannavijjhanamangaladisupi tatheva danam adasi. Kumaropi
sattavassikakale "icchamaham amma therassa santike pabbajitunti
aha. Sa "sadhu tata, naham tava ajjhasayam bhindissamiti theram
nimantetva bhojetva "bhante putto me pabbajitum icchati, imaham
sayanhasamaye viharam anessamiti theram uyyojetva natake
sannipatetva "puttassa me gihikale kattabbakiccam ajjeva
karissamati vatva puttam alankaritva mahantena sirisobhaggena
viharam netva therassa niyyadesi. Theropi tam "tata pabbajja
@Footnote: 1. cassati padena bhavitabbam.
Nama dukkara, sakkhissasi abhiramitunti vatva, "karissami vo bhante
ovadanti vutte, kammatthanam datva pabbajesi. Matapitaropissa
pabbajjasakkaram karonta antovihareyeva sattaham buddhappamukhassa
bhikkhusanghassa satarasabhojanam datva sayam attano geham agamamsu.
Atthame divase sariputtatthero, bhikkhusanghe gamam pindaya pavitthe,
vihare kattabbakiccam katva samaneram pattacivaram gahapetva
gamam pindaya pavisi. Samanero antaramagge matikadini disva
panditasamanero viya theram pucchi. Theropi tassa tatheva byakasi.
Samanero tani tani karanani sutva "sace tumhe attano pattacivaram
ganheyyatha, aham nivatteyyanti vatva, therena tassa ajjhasayam
abhinditva "ahara me pattacivaranti pattacivare gahite, theram
vanditva nivattamano "bhante mayham aharam aharamana satarasabhojanam
ahareyyathati aha. "kuto tam labhissamiti. "attano punnena
alabhanta mama punnena labhissatha bhanteti. Athassa thero kuncikam
datva gamam pindaya pavisi. So viharam gantva therassa gabbham
vivaritva pavisitva dvaram pidhaya attano kaye nanam otaretva
nisidi. Tassa gunatejena sakkassa asanam unhakaram dassesi. Sakko
"kinnu kho etanti olokento samaneram disva "sukhasamanero
upajjhayassa pattacivaram datva `samanadhammam karissamiti nivatto, maya
tattha gantum vattatiti cintetva cattaro maharaje pakkosapetva
"gacchatha tata, viharassa upavane dussadde sakune palapethati
Uyyojesi. Te tatha katva samanta arakkham ganhimsu. Candimasuriye
"attano vimanani ganhitva titthathati anapesi. Tepi tatha
karimsu. Sayampi avinjanatthane arakkham ganhi. Viharo 1- sannisinno
niravo ahosi. Samanero ekaggena cittena vipassanam vaddhetva
tini maggaphalani papuni. Thero samanerena "satarasabhojanam
ahareyyathati vutto "kassa nu kho ghare sakka laddhunti
olokento ekam ajjhasayasampannam upatthakakulam disva tattha
gantva "bhante sadhu vo katam ajja idhagacchantehiti tehi
tutthamanasehi pattam gahetva nisidapetva yagukhajjakam datva
yava bhattakala dhammakatham yacito tesam saraniyam dhammakatham
kathetva kalam sallakkhetva desanam nitthapesi. Athassa satarasabhojanam
datva tam adaya gantukamam theram disva "bhunjatha bhante, aparampi
dassamati theram bhojetva puna pattapuram adamsu. Thero tam adaya
"samanero me chatoti turitaturito viharam payasi. Tamdivasam
sattha patova nikkhamitva gandhakutiyam nisinno avajjesi "ajja
sukhasamanero upajjhayassa pattacivaram datva `samanadhammam karissamiti
nivatto, nipphannam nu kho tassa kiccanti, so tinnamyeva maggaphalanam
pattabhavam disva uttarimpi upadharento "sakkhissatayam ajja arahattam
papunitum, sariputto pana `samanero me chatoti vegena bhattam
adaya nikkhamati, sace imasmim arahattam appatte bhattam aharissati,
@Footnote: 1. Si. Yu. vihare.
Imassa antarayo bhavissati; maya gantva dvarakotthake arakkham
ganhitum vattatiti cintetva gandhakutito nikkhamma dvarakotthake
thatva arakkham ganhi. Theropi bhattam ahari. Atha nam hettha
vuttanayeneva cattaro panhe pucchi. Panhavisajjanavasane samanero
arahattam papuni. Sattha theram amantetva "gaccha sariputta,
samanerassa te bhattam dehiti aha. Thero gantva dvaram akotesi.
Samanero nikkhamitva upajjhayassa vattam katva, "bhattakiccam
karohiti vutte, therassa bhattena anatthikabhavam natva sattavassiko
kumaro tamkhananneva arahattam patto nicasanatthanam 1- paccavekkhanto
bhattakiccam katva pattam dhovi. Tasmim kale cattaro maharajano
arakkham vissajjesum. Candimasuriyapi vimanani muncimsu. Sakkopi
avinjanatthane arakkham vissajjesi. Suriyo nabhamajjham atikkantoyeva
pannayi.
     Bhikkhu "sayanho pannayati, samanerena idaneva bhattakiccam
katam; kim nu kho ajja pubbanho balava jato, sayanho mandoti
vadimsu. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya
sannisinnati pucchitva, "bhante ajja pubbanho balava jato,
sayanho mando; samanerena idaneva bhattam bhuttam, atha ca
pana suriyo nabhamajjham atikkanto pannayatiti vutte, "bhikkhave
evameva hoti punnavantanam samanadhammam karanakale, ajja hi
@Footnote: 1. nibbanatthanantipi dissati.
Cattaro maharajano samanta arakkham ganhimsu, candimasuriya
vimanani gahetva atthamsu, sakko avinjanake arakkham ganhi,
ahampi dvarakotthake arakkham ganhim; ajja sukhasamanero
matikaya udakam harante usukare usum ujum karonte tacchake
cakkadini karonte disva attanam dametva arahattam pattoti
vatva imam gathamaha
                 "udakam hi nayanti nettika,
                  usukara namayanti tejanam,
                  darum namayanti tacchaka,
                  attanam damayanti subbatati.
     Tattha "subbatati: suvada sukhena ovaditabba anusasitabbati
attho. Sesam hettha vuttanayameva.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Sukhasamaneravatthu.
                  Dandavaggavannana nitthita.
                      Dasamo vaggo.
                       ---------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 22 page 44-90. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=22&A=882&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=22&A=882&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=20              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=618              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=610              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=610              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]