ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 24 : PALI ROMAN Dha.A.7 mala-nagavagga

                   21. Pakinnakavaggavannana
                     ------------
               1. Attanopubbakammavatthu. (213)
      "mattasukhapariccagati imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto attano pubbakammam arabbha kathesi.
      Ekasmim hi samaye vesali iddha ahosi phita bahujana
akinnamanussa. Tattha hi varena rajjam karontanam khattiyanamyeva
sattasatadhikani satta sahassani satta ca khattiya ahesum. Tesam
vasanatthaya tattakayeva pasada, tattakaneva kutagarani; uyyane
viharatthaya tattakayeva arama ca pokkharaniyo ca ahesum. Sa
aparena samayena dubbhikkha ahosi dussassa. Tattha chatakadosena
pathamam duggatamanussa kalamakamsu. Tesam tattha tattha chadditanam
kunapanam gandhena amanussa nagaram pavisimsu. Amanussupaddavena bahutara
kalamakamsu. Tesam kunapagandhapatikulataya sattanam ahivatakarogo
uppajji. Evam "dubbhikkhabhayam amanussabhayam rogabhayanti tini bhayani
uppajjimsu. Nagaravasino sannipatitva rajanam ahamsu "maharaja
imasmim nagare tini bhayani uppannani, ito pubbe yava sattama
rajaparivatta evarupam bhayam nama na uppannapubbam; dhammikarajunam hi
kale evarupam bhayam na uppajjatiti. Raja santhagare sabbesam
Sannipatam karetva "sace me adhammikabhavo atthi, tam vicinathati
aha. Vesalivasino sabbam pavenim vicinanta ranno kanci dosam
adisva "maharaja natthi te dosoti vatva "kathannu kho idam amhakam
bhayam vupasamam gaccheyyati mantayimsu. Tattha ekaccehi "balikammena
ayacanaya mangalakiriyayati vutte, sabbampi tam vidhim katva patibahitum
nasakkhimsu. Anne evamahamsu "../../bdpicture/cha sattharo mahanubhava, tesu
idhagatamattesu, bhayam vupasameyyati. Apare "sammasambuddho loke
uppanno, so hi bhagava sabbasattahitaya dhammam desesi mahiddhiko
mahanubhavo; tasmim idhagate, imani bhayani vupasamam gaccheyyunti
ahamsu. Tesam vacanam sabbepi abhinanditva "kaham nu kho so
bhagava etarahi viharatiti ahamsu. Tada pana sattha upakatthaya
vassupanayikaya ranno bimbisarassa patinnam datva veluvane
viharati. Tena ca samayena bimbisarassa samagame bimbisarena saddhim
sotapattiphalam patto mahali nama licchavi tassam parisaya santike
nisinno hoti. Vesalivasino mahantam pannakaram sajjetva
"rajanam bimbisaram sannapetva sattharam idha anethati
mahalinceva licchavim purohitaputtanca pahinimsu. Te gantva ranno
pannakaram datva tam pavattim nivedetva "maharaja sattharam
amhakam nagaram pesethati yacimsu. Raja "tumheva janathati
na sampaticchi. Te bhagavantam upasankamitva vanditva yacimsu "bhante
vesaliyam tini bhayani uppannani, tani, tumhesu gatesu, vupasamessanti,
Etha bhante, gacchamati. Sattha tesam vacanam sutva avajjanto
"vesaliyam ratanasutte 1- vutte, sarakkha cakkavalanam kotisatasahassam
pharissati, suttapariyosane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
bhavissati, tani bhayani vupasamissantiti natva tesam vacanam sampaticchi.
Raja bimbisaro "sattha 2- kira vesaligamanam sampaticchitanti sutva
nagare ghosanam karetva sattharam upasankamitva "kim bhante vesaligamanam
sampaticchitanti pucchitva, "ama maharajati vutte, "tenahi bhante
agametha, tava maggam patiyadessamiti vatva rajagahassa ca
gangaya ca antare pancayojanabhumim samam karetva yojane yojane
viharam patiyadetva satthu gamanakalam arocesi. Atha sattha pancahi
bhikkhusatehi saddhim maggam patipajji. Raja yojanantare yojanantare
jannukamatte 3- odhina pancavannani pupphani okirapetva
dhajapatakakaddaliadini ussapetva bhagavato chattatichattam katva
dve setacchattani ekekassa bhikkhuno ekamekam setacchattam
upadharetva saparivaro pupphagandhadihi pujam karonto sattharam
ekekasmim vihare vasapetva mahadanani datva pancahi divasehi
gangatiram papetva tattha navam alankaronto vesalikanam sasanam
pesesi "maggam patiyadetva satthu paccuggamanam karontuti. Te
"dvigunam pujam karissamati vesaliya ca gangaya ca antare
tiyojanabhumim samam karetva bhagavato catuhi setacchattehi ekekassa
@Footnote: 1. dha. khu. 25/5. su. khu. 25/367. 2. sattharati yuttataram.
@3. Si. Yu. jannumattena.
Bhikkhuno dvihi dvihi setacchattehi chattatichattani sajjetva pujam
kurumana agantva gangaya tire atthamsu. Bimbisaro dve nava
sanghatetva mandapam karetva pupphadamadihi alankarapetva
sabbaratanamayam buddhasanam pannapesi. Bhagava tasmim nisidi. Bhikkhupi
navam abhiruhitva bhagavantam parivaretva nisidimsu. Raja anugacchanto
galappamanam udakam otaritva "yava bhante bhagava agacchati, tavaham
idheva gangatire vasissamiti vatva navam uyyojetva nivatti. Sattha
yojanamattam addhanam gangaya gantva vesalikanam simam papuni.
Licchavirajano sattharam paccuggantva galappamanam udakam pavisitva
navam tiram upanetva sattharam navato otarayimsu. Satthara uttaritva
naditire akkantamatteyeva, mahamegho utthahitva pokkharavassam
vassi. Sabbattha jannukappamanauruppamanakatippamanadini udakani 1-
sandantani sabbakunapani gangayam pavesayimsu. Parisuddho bhumibhago
ahosi. Licchavirajano sattharam yojane yojane vasapetva
mahadanani datva dvigunam pujam karonta tihi divasehi vesalim nayimsu.
Sakko devaraja devaganaparivuto agamasi. Mahesakkhanam devatanam
sannipatena amanussa yebhuyyena palayimsu. Sattha sayam nagaradvare
thatva anandattheram amantesi "imam ananda ratanasuttam ugganhitva
licchavikumarehi saddhim vicaranto vesaliyam tinnam pakaranam antare
parittam karohiti. Thero satthara dinnam ratanasuttam ugganhitva
@Footnote: 1.ekavacanam katabbam.
Satthu selamayapattena udakam adaya nagaradvare thito, panidhanato
patthaya tathagatassa "dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramattha-
paramiyoti samatimsa paramiyo panca mahapariccage "lokatthacariya
natatthacariya buddhatthacariyati tisso cariyayo pacchimabhave
gabbhavakkantim jatim abhinikkhamanam padhanacariyam bodhipallanke maravijayam
sabbannutananappativedham dhammacakkappavattanam nava lokuttaradhammeti
sabbepime buddhagune avajjitva nagaram pavisitva tiyamarattim tisu
pakarantaresu parittam karonto vicari. Tena "yankinciti vuttamatteyeva,
uddham khittam udakam amanussanam upari pati. "yanidha bhutaniti gathakathanato
patthaya rajatavatamsaka viya udakabinduni akase uggantva gilananam
manussanam upari patimsu. Tavadeva vupasantaroga manussa utthaya
theram parivaresum. "yankinciti vuttapadato patthaya pana udakaphusitehi
phuttha phuttha pubbe apalayanta sankarakutabhittipadesadini nissita
amanussa tena tena dvarena palayimsu. Dvarani anokasani
ahesum. Te okasam alabhanta pakaram bhinditva palayimsu.
Mahajano nagaramajjhe santhagaram sabbagandhehi upalimpitva upari
suvannatarakadivicittam vitanam bandhitva buddhasanam pannapetva sattharam
anesi. Sattha pannattasane nisidi. Bhikkhusanghopi licchaviganopi
sattharam parivaretva nisidi. Sakkopi devaraja devaganaparivuto
patirupe okase atthasi. Theropi sakalanagaram anuvicaritva
vupasantarogena mahajanena saddhim agantva sattharam vanditva
Nisidi. Sattha parisam oloketva tadeva ratanasuttam abhasi.
Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi.
Evam "punadivasepi punadivasepiti sattaham tadeva ratanasuttam desetva
sabbabhayanam vupasantabhavam natva licchaviganam amantetva vesalito
nikkhami. Licchavirajano dvigunam sakkaram karonta puna tihi divasehi
sattharam gangatiram nayimsu. Gangaya nibbatta nagarajano cintayimsu
"manussa tathagatassa sakkaram karonti, mayam kim nu karomati.
Te suvannarajatamanimaya navayo mapetva suvannarajatamanimaye
pallanke pannapetva pancavannapadumasanchannam udakam katva
"bhante amhakampi anuggaham karothati attano attano navam
abhiruhanatthaya sattharam yacimsu. Manussa ca naga ca tathagatassa
pujam karonti. "mayam kim nu karomati bhummatthakadeve adim
katva yava akanitthabrahmaloka sabbadevata sakkaram karimsu. Tattha
naga yojanikani chattatichattani ukkhipimsu. Evam hettha naga
bhumitale manussa rukkhagacchapabbatadisu bhummatthakadevata antalikkhe
akasatthakadevatati nagabhavanam adim katva cakkavalapariyantena
yava brahmaloka chattatichattani ussapitani ahesum. Chattantaresu
dhaja, dhajantaresu pataka, tesam antarantara pupphadamavasacunna-
dhupadisakkaro ahosi. Sabbalankarapatimandita devaputta chanavesam
gahetva ugghosayamana akase vicarimsu. Tayoeva kira samagama
mahanta ahesum "yamakapatihariyasamagamo devorohanasamagamo ayam
Gangorohanasamagamoti. Paratire bimbisaropi licchavihi katasakkarato
dvigunam sakkaram sajjetva bhagavato agamanam udikkhamano atthasi.
Sattha gangaya ubhosu passesu rajunam mahantam pariccagam oloketva
nagadinanca ajjhasayam viditva ekekaya navaya pancapancabhikkhu-
sataparivaram ekekam nimmitabuddham mapesi. So ekekassa setacchattassa
ceva kapparukkhassa ca malapupphadamassa ca hettha nagaganaparivuto
nisinno hoti. Bhummatthakadevatadisupi ekekasmim okase saparivaram
ekekam nimmitabuddham mapesi. Evam sakalacakkavalagabbhe ekussave
ekacchane viya ca jate, naganam anuggaham karonto ekam ratananavam
abhiruhi. Bhikkhusupi ekeko ekekameva abhiruhi. Nagarajano buddhappamukham
bhikkhusangham nagabhavanam pavesetva sabbarattim satthu santike dhammakatham
sutva dutiyadivase dibbena khadaniyena bhojaniyena buddhappamukham
bhikkhusangham parivisimsu. Sattha anumodanam katva nagabhavana nikkhamitva
sakalacakkavaladevatahi pujiyamano pancahi navasatehi ganganadim
atikkami. Raja paccuggantva sattharam navato otaretva
agamanakale licchavihi katasakkarato dvigunam sakkaram katva
purimanayeneva pancahi divasehi rajagaham anesi.
      Dutiyadivase bhikkhu pindapatapatikkanta sayanhasamaye
dhammasabhayam sannisinna katham samutthapesum "aho buddhanam anubhavo,
aho satthari devamanussanam pasado; gangaya nama orato ca
parato ca atthayojanamagge buddhagatena pasadena rajuhi samatalam
Bhumim katva valuka okiritva jannumattena odhina nanavannani
pupphani santhatani, gangaya udakam naganubhavena pancavannehi
padumehi sanchannam, yava akanitthabhavana chattatichattani ussapitani,
sakalacakkavalagabbham ekalankaram ekussavam viya ca jatanti. Sattha
agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave esa pujasakkaro
mayham buddhanubhavena nibbatto, na nagadevabrahmanubhavena, atite
pana appamattakapariccaganubhavena nibbattoti vatva bhikkhuhi yacito
tamattham pakasetukamo atitam ahari:
     "atite takkasilayam sankho nama brahmano ahosi. Tassa
putto susimo nama manavo solasavassuddesiko. So ekadivasam
pitaram upasankamitva "icchamaham tata baranasim gantva mante
sajjhayitunti. Atha nam pita aha "tenahi tata asuko nama
brahmano mama sahayako, tassa santikam gantva adhiyassuti. So
"sadhuti patisunitva anupubbena baranasim patva tam brahmanam
upasankamitva pitara pahitabhavam acikkhi. Atha nam so "sahayakassa
me puttoti sampaticchitva patippassaddhadaratham bhaddakena divasena
mante vacetum arabhi. So lahunca ganhanto bahunca ganhanto
gahitaggahitanca suvannabhajane pakkhittasihatelamiva avinassamanam
dharento na cirasseva acariyassa mukhato ugganhitabbam sabbam
ugganhitva sajjhayam karonto attano uggahitasippassa
Adimajjhameva passati, no pariyosanam. So acariyam upasankamitva
"aham imassa sippassa adimajjhameva passami, no pariyosananti
vatva, acariyena "ahampi tata na passamiti vutte, "atha ko
acariya pariyosanam janatiti pucchitva, "ime tata isayo
isipatane viharanti, te janeyyum, tesam santikam upasankamitva
pucchassuti acariyena vutte, paccekabuddhe upasankamitva pucchi
"tumhe kira pariyosanam janathati. "ama janamati. "tenahi
me acikkhathati.. "mayam apabbajitassa na acikkhama; sace te
pariyosanenattho, pabbajassuti. So "sadhuti sampaticchitva tesam
santike pabbaji. Athassa te "idam tava sikkhassuti vatva "evam te
nivasetabbam, evam parupitabbantiadina nayena abhisamacarikavattam
acikkhimsu. So tattha sikkhanto upanissayasampannatta na cirasseva
paccekasambodhim abhisambujjhitva sakalabaranasinagare gaganatale
punnacando viya pakato labhaggayasaggappatto ahosi. So
appayukasamvattanikassa kammassa katatta na cirasseva parinibbayi.
Athassa paccekabuddha ca mahajano ca sarirakiccam katva dhatuyo
gahetva nagaradvare thupam patitthapesum. Sankhopi brahmano "putto
me ciram gato, pavattimassa janissamiti tam datthukamo takkasilato
nikkhamitva anupubbena baranasim patva mahajanakayam sannipatitam
disva "addha imesu ekopi me puttassa pavattim janissatiti
upasankamitva pucchi "susimo nama manavo idhagami, api nu
Tassa pavattim janathati. "ama brahmana janama, asukassa
nama brahmanassa santike tayo vede sajjhayitva pabbajitva
paccekabodhim sacchikatva parinibbayi, ayamassa thupo patitthapitoti.
So bhumim hatthena paharitva roditva kanditva cetiyanganam gantva
tinani uddharitva uttarasatakena valukam aharitva cetiyangane
akiritva kamandaludakena paripphositva vanapupphehi pujam katva
satakena patakam aropetva thupassa upari attano chattam
bandhitva pakkami.
      Sattha idam atitam aharitva "tada bhikkhave aham sankho
brahmano ahosim, maya susimassa paccekabuddhassa cetiyangane
tinani uddhatani, tassa me kammassa nissandena atthayojanamaggam
vihatakhanukantakam katva suddham samatalam karimsu; maya tattha valuka
okinna, tassa me nissandena atthayojanamagge valukam okirimsu;
maya tattha vanakusumehi puja kata, tassa me nissandena atthayojana-
magge 1- nanavannani pupphani okinnani, ekayojanatthane
gangaya udakam pancavannehi padumehi sanchannam: maya tattha
kamandaludakena bhumi paripphosita, tassa me nissandena vesaliyam
pokkharavassam vassi; maya tattha pataka aropita chattanca baddham,
tassa me nissandena yava akanitthabhavana dhajapatakacchattatichattadihi
sakalacakkavalagabbham ekussavam viya jatam; iti kho bhikkhave esa
@Footnote: 1. Yu.  atthayojane magge.
Pujasakkaro mayham neva buddhanubhavena nibbatto, na naga-
devabrahmanubhavena, atite pana appamattakapariccaganubhavenati
vatva dhammam desento imam gathamaha
       "mattasukhapariccaga   passe ce vipulam sukham,
       caje mattasukham dhiro   sampassam vipulam sukhanti.
      Tattha "mattasukhapariccagati: mattasukhanti pamanayuttakam
parittasukham vuccati, tassa pariccagena. Vipulam sukhanti: ularam sukham
nibbanasukham vuccati, tance passeyyati attho. Idam vuttam hoti
"ekam hi bhojanapatim sajjapetva bhunjantassa mattasukham nama
uppajjati, tam pana pariccajitva uposatham va karontassa danam va
dentassa vipulam ularam nibbanasukham nama nibbattati; tasma sace
evam tassa mattasukhassa pariccaga vipulam sukham passati, athetam
vipulam sukham samma passanto pandito tam mattasukham cajeyyati.
        Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Attanopubbakammavatthu.
                       ---------
               2. Kukkutandakhadikavatthu. (214)
      "paradukkhupadhanenati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
ekam kukkutandakhadikam arabbha kathesi.
      Savatthiya kira avidure panduram nama eko gamo, tattheko
kevatto vasati. So savatthim gacchanto aciravatitire kacchapandani
disva tani adaya savatthim gantva ekasmim gehe pacapetva
khadanto tasmim 1- gehe kumarikaya ekam andam adasi. Sa
tam khaditva tato patthaya annam khadaniyam nama na icchi.
Athassa mata kukkutiya vijatatthanato ekam andam gahetva
adasi. Sa tam khaditva rasatanhaya baddha tato patthaya
sayameva kukkutiya andani gahetva khadi. Kukkuti vijatakale
tam attano andani gahetva khadantim disva taya upadduta
aghatam bandhitva "itodani cuta "yakkhini hutva" 2- tava darake
khaditum samattha hutva nibbatteyyanti patthanam thapetva kalam
katva tasmimyeva gehe majjari hutva nibbatti. Itarapi kalam
katva tattheva kukkuti hutva nibbatti. Kukkuti andani vijayi.
Majjari agantva tani khaditva dutiyampi tatiyampi khadiyeva. Kukkuti
"tayo vare mama andani khaditva idani mam khaditukamasi, ito
cuta saputtakam tam khaditum labheyyanti patthanam katva tato cuta
dipini hutva nibbatti. Itarapi kalam katva migi hutva nibbatti.
Tassa vijatakale dipini agantva tam saddhim puttehi khadi. Evam
khadanta pancasu attabhavasatesu annamannassa dukkham uppadetva
avasane eka yakkhini hutva nibbatti, eka savatthiyam kuladhita
@Footnote: 1. tatthati yuttataram. 2. pamadalikhitena bhavitabbam.
Hutva nibbatti. Ito param "na hi verena veraniti gathaya
vuttanayeneva veditabbam. Idha pana sattha "veram hi averena upasammati,
no verenati vatva ubhinnampi dhammam desento imam gathamaha
       "paradukkhupadhanena       yo attano sukhamicchati,
        verasamsaggasamsattho      vera so na parimuccatiti.
      Tattha "paradukkhupadhanenati: parasmim dukkhatthapanena,
paradukkhuppadanenati attho. Verasamsaggasamsatthoti: so puggalo
akkosanappaccakkosanappaharanappatippaharanadinam vasena annamannam
katena verasamsaggena samsattho. Vera so na parimuccatiti: niccakalam
veravasena dukkhameva papunatiti attho.
      Desanavasane yakkhini saranesu patitthaya panca silani
samadayitva verato mucci. Itarapi sotapattiphale patitthahi.
Sampattanampi satthika desana ahositi.
                    Kukkutandakhadikavatthu.
                       ---------
                 3.  Bhaddiyabhikkhuvatthu. (215)
      "yam hi kiccanti imam dhammadesanam sattha bhaddiyam nissaya
jatiyavane viharanto bhaddiye bhikkhu arabbha kathesi.
      Te kira padukamandane uyyutta ahesum. Yathaha? tena kho
Pana samayena bhaddiya bhikkhu anekavihitam padukamandananuyogamanuyutta
viharanti: tinapadukam karontipi karentipi munjapadukam 1-
pabbajapadukam hintalapadukam kambalapadukam karontipi karentipi,
rincanti uddesam paripuccham adhisilam adhicittam adhippannanti. 2- Bhikkhu
tesam tathakaranabhavam ujjhayitva satthu arocesum. Sattha te
bhikkhu garahitva "bhikkhave tumhe annena kiccena agantva
annasmimyeva kicce uyyuttati vatva dhammam desento ima
gatha abhasi
      "yam hi kiccam, tadapaviddham,    akiccam pana kayirati; 3-
       unnalanam pamattanam       tesam vaddhanti asava;
       yesanca susamaraddha      niccam kayagata sati,
       akiccam te na sevanti,    kicce sataccakarino;
       satanam sampajananam       attham gacchanti asavati.
      Tattha "yam hi kiccanti: bhikkhuno hi pabbajitakalato patthaya
aparimanasilakkhandhagopanam arannavaso dhutanga pariharanam bhavana-
ramatatievamadi kiccam nama. Imehi pana, yam attano kiccam; tam
apaviddham chadditam. Akiccanti: bhikkhuno pana chattamandanam upahanamandanam
padukapattathalakadhamakarakakayabandhanaamsabandhanamandanam akiccam
@Footnote: 1. paliyampana "munjapadukam karontipi karentipi pabbajapadukam karontipi
@karentipi hintalapadukam karontipi karentipi kamalapadukam karontipi karentipi
@kambalapadukanti dissanti. na. va. 2. mahavagge 5/20. 3. Ma. kariyati.
Nama. Yehi tam kayirati, tesam mananalam ukkhipitva caranena unnalanam
sativossaggena pamattanam cattaropi asava vaddhantiti attho.
Susamaraddhati: supaggahita. Kayagata satiti: kayanupassanabhavana.
Akiccanti: te etam chattamandanadikam akiccam na sevanti na karontiti attho.
Kicceti: pabbajitakalato patthaya kattabbe aparimanasilakkhandhagopanadike
karaniye. Sataccakarinoti: satatam karino atthitakarino. Tesam
satiya avippavasena satanam "satthakasampajannam sappayasampajannam
gocarasampajannam asammohasampajannanti catuhi sampajannehi sampajananam
cattaropi asava attham gacchanti parikkhayam abhavam gacchantiti attho.
      Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu. Sampattanampi
satthika desana ahositi.
                      Bhaddiyabhikkhuvatthu.
                       ---------
              4. Lakuntakabhaddiyattheravatthu. (216)
      "mataram pitaram hantvati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto lakuntakabhaddiyattheram arabbha kathesi.
      Ekadivasam hi sambahula agantuka bhikkhu sattharam divatthane
nisinnam upasankamitva vanditva ekamantam nisidimsu. Tasmim khane
Lakuntakabhaddiyatthero bhagavato avidure atikkamati. Sattha tesam
bhikkhunam cittavaram natva "passatha bhikkhave, ayam bhikkhu matapitaro
hanitva niddukkho hutva yatiti vatva, tehi [bhikkhuhi] "kim
nu kho sattha vadatiti annamannam mukhani oloketva samsayam
pakkhantehi "kim nametam vadathati vutte, tesam dhammam desento
imam gathamaha
      "mataram pitaram hantva     rajano dve ca khattiye
       rattham sanucaram hantva    anigho yati brahmanoti.
      Tattha "sanucaranti: ayasadhakena ayuttakena sahitam, ettha
hi "tanha janeti purisanti vacanato tisu bhavesu sattanam jananato
tanha mata nama. "aham asukassa nama ranno va rajamahamattassa
va puttoti pitaram nissaya asmimanassa uppajjanato asmimano
pita nama. Loko viya rajanam yasma sabbani ditthigatani
dve sassatucchedaditthiyo bhajanti; tasma sassatucchedaditthiyo dve
khattiyarajano nama. Dvadasayatanani vitthatatthena ratthasadisatta
rattham nama. Ayasadhako ayuttakapuriso viya tam nissito nandirago
anucaro nama. Anighoti: niddukkho. Brahmanoti: khinasavo.
Etesam tanhadinam arahattamaggannanasina hatatta khinasavo.
Niddukkho hutva yatiti ayamettha attho.
      Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu.
      Dutiyagathayapi vatthu purimasadisameva. Tadapi sattha
Lakuntakabhaddiyattherameva arabbha tesam dhammam desento imam gathamaha
      "mataram pitaram hantva     rajano dve ca sotthiye
       veyyagghapancamam hantva   anigho yati brahmanoti.
      Tattha "dve ca sotthiyeti: dve ca brahmane. Imissa
hi gathaya sattha attano dhammissarataya ca desanavidhikusalataya ca
sassatucchedaditthiyo dve brahmanarajano katva kathesi.
Veyyagghapancamanti ettha byagghanucarito sappatibhayo duppatipanno
maggo veyyaggho nama, vicikicchanivaranampi tena sadisataya veyyaggham
nama, tam pancamam assati nivaranapancakam veyyagghapancamam nama. Idanca
veyyagghapancamam arahattamaggannanasina nissesam hantva anigho
yati brahmanoti ayamettha attho. Sesam purimasadisamevati.
                   Lakuntakabhaddiyattheravatthu.
                       ---------
               5.    Darusakatikavatthu. (217)
      "suppabuddhanti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
darusakatikassa puttam arabbha kathesi.
      Rajagahasmim hi "sammaditthikaputto ca micchaditthikaputto cati
dve daraka abhikkhanam gulakilam kilanti. Tesu sammaditthikaputto
gulam khipamano buddhanussatim avajjitva "namo buddhassati
Vatva gulam khipati. Itaro titthiyanam gune uddisitva "namo
arahantananti vatva khipati. Tesu sammaditthikaputto jinati, itaro
parajayati. So tassa kiriyam disva "ayam evam anussaritva evam vatva
gulam khipanto mam jinati, ahampi evarupam karissamiti buddhanussatiyam
paricayamakasi. Athekadivasam tassa pita sakatam yojetva darunam atthaya
gacchanto tampi darakam adaya gantva ataviyam darunam sakatam puretva
agacchanto bahinagare susanasamante udakaphasukatthane gone
mocetva bhattavissaggam akasi. Athassa gona sayanhasamaye
nagaram pavisantena goganena saddhim nagarameva pavisimsu. Sakatikopi
gone anubandhanto nagaram pavisitva sayam gone disva adaya
nikkhamanto dvaram na sampapuni. Tasmim hi asampatteyeva, dvaram
pidahi. Athassa putto ekakova rattibhage sakatassa hettha
nipajjitva niddam okkami. Rajagaham pana pakatiyapi amanussabahulam.
Ayanca susanasantike nipanno. Tattha nam amanussa passimsu. Eko
sasanassa patikantako micchaditthiko, eko sammaditthiko. Tesu
micchaditthiko aha "ayam no bhakkho, imam khadamati. Itaro
"alam, ma te rucciti tam nivaresi. So tena nivariyamanopi
tassa vacanam anadayitva darakam padesu gahetva akaddhi. So
buddhanussatiparicitatta tasmim khane "namo buddhassati aha.
Amanusso mahabhayabhito patikkamitva atthasi. Atha nam itaro
"amhehi akiccam katam, dandakammamassa karomati vatva tam
Rakkhamano atthasi. Micchaditthiko nagaram pavisitva ranno bhojanapatim
puretva bhojanam ahari. Atha nam ubhopi tassa matapitaro viya hutva
tam utthapetva bhojetva "imani akkharani rajava passatu, ma
annoti tam pavattim pakasetva yakkhanubhavena bhojanapatiyam akkharani
chinditva gata. Punadivase "rajakulato corehi bhajanabhandam avahatanti
kolahalam karonta dvarani pidahitva oloketva tattha apassanta
nagara nikkhamitva ito cito ca olokenta darusakate suvannapatim
disva "ayam coroti tam darakam gahetva ranno dassesum. Raja
akkharani disva "kimetam tatati pucchi. "naham deva janami,
matapitaro me agantva rattim bhojetva rakkhamana atthamsu,
aham `matapitaro mam rakkhantiti nibbhayova niddam upagato, ettakam
aham janamiti aha. Athassa matapitaropi tam thanam agamamsu. Raja
tam pavattim natva te tayopi jane adaya satthu santikam gantva
sabbam arocetva "kinnu kho bhante buddhanussatiyeva rakkha hoti
udahu dhammanussatiadayopiti pucchi. Athassa sattha "maharaja
na kevalam buddhanussatiyeva rakkha, yesam pana chabbidhena cittam
subhavitam, tesam annena rakkhavaranena va mantosadhehi va kiccam
natthiti vatva chatthanani dassento ima gatha abhasi
      "suppabuddham pabujjhanti       sada gotamasavaka,
      yesam diva ca ratto ca     niccam buddhagata sati.
      Suppabuddham pabujjhanti        sada gotamasavaka,
      yesam diva ca ratto ca     niccam dhammagata sati.
      Suppabuddham pabujjhanti        sada gotamasavaka,
      yesam diva ca ratto ca     niccam sanghagata sati.
      Suppabuddham  pabujjhanti       sada gotamasavaka,
      yesam diva ca ratto ca     niccam kayagata sati.
      Suppabuddham pabujjhanti        sada gotamasavaka,
      yesam diva ca ratto ca     ahimsaya rato mano.
      Suppabuddham pabujjhanti        sada gotamasavaka,
      yesam diva ca ratto ca     bhavanaya rato manoti.
     Tattha "suppabuddham pabujjhantiti: buddhagatam satim gahetva
supantayeva pabujjhanta suppabuddham pabujjhanti nama. Sada
gotamasavakati: gotamagottassa buddhassa savanante jatatta
tasseva anusasanisavanataya gotamasavaka. Buddhagata satiti: yesam 1-
"itipi so bhagavatiadippabhede buddhagune arabbha uppajjamana
sati niccakalam atthi, te sadapi suppabuddham pabujjhantiti attho.
Tatha asakkonta pana ekadivasam tisu kalesu dvisu kalesu ekasmimpi
kale buddhanussatim manasikaronta suppabuddham pabujjhantiyeva nama.
Dhammagata satiti "svakkhato bhagavata dhammotiadippabhede
dhammagune arabbha uppajjamana sati. Sanghagata satiti "supatipanno
@Footnote: 1. Si. Yu. `yesanti natthi.
Bhagavato savakasanghotiadippabhede sanghagune arabbha uppajjamana
sati. Kayagata satiti dvattimsakaravasena va navasivatthikavasena va
catudhatuvavatthanavasena va ajjhattanilakasinadirupajjhanavasena va
uppajjamana sati. Ahimsaya ratoti: so karunasahagatena cetasa
ekam disam pharitva viharatiti 1- evam vuttaya karunabhavanaya rato.
Bhavanayati: mettabhavanaya. Kincapi hi hettha karunabhavanaya
vuttatta idha sabbapi avasesa bhavana, idha pana mettabhavanava
adhippeta. Sesam pathamagathayam vuttanayeneva veditabbam.
      Desanavasane so darako matapituhi saddhim sotapattiphale
patitthahi. Paccha pana pabbajitva sabbepi arahattam papunimsu.
Sampattanampi satthika desana ahositi.
                     Darusakatikavatthu.
                       --------
                6. Vajjiputtakabhikkhuvatthu. (218)
      "duppabbajjam durabhiramanti imam dhammadesanam sattha vesaliyam
nissaya mahavane viharanto annataram vajjiputtakam bhikkhum arabbha
kathesi, yam sandhaya vuttam "annataro vajjiputtako bhikkhu vesaliyam
viharati annatarasmim vanasande. Tena kho pana samayena vesaliyam
@Footnote: 1. di. Si. 9/310.
Sabbarattim chanavaro hoti. Athakho so bhikakhu vesaliyam turiyatalita-
vaditanigghosasaddam sutva paridevamano tayam velayam imam gathamaha
               "ekaka mayam aranne viharama
                apaviddhamva vanasmim darukam,
                etadisikaya rattiya
                ko su dani amhehi papiyoti.
      So kira vajjiratthe rajaputto varena sampattam rajjam pahaya
pabbajito, vesaliyam catummaharajikehi saddhim ekabaddham katva
sakalanagare dhajapatakadihi patimandite, komudiya punnamaya
sabbarattim chanavare vattamane, bheriadinam turiyanam talitanam nigghosam
vinadinanca vaditanam saddam sutva, yani vesaliyam satta
rajasahassani satta rajasatani satta ca rajano, tattakayeva ca nesam
uparajasenapatiadayo, tesu alankatapatiyattesu nakkhattakilanatthaya vithim
otinnesu, satthihatthe mahacankame cankamamano gaganamajjhe thitam punnacandam
disva cankamakotiyam phalakam nissaya thito vethanalankaravirahitatta vane
chadditadarukam viya attabhavam oloketva "atthi nu kho anno amhehi
lamakataroti cintento pakatiya arannakadigunayuttopi tasmim khane
anabhiratiya pilito evamaha. So tasmim vanasande adhivatthaya
devataya "imam bhikkhum samvejessamiti adhippayena
               "ekako tvam aranne viharasi
                apaviddhamva vanasmim darukam,
                Tassa te bahuka pihayanti
                nerayika viya saggagaminanti
vuttam imam gatham sutva punadivase sattharam upasankamitva vanditva
nisidi. Sattha tam pavattim natva gharavasassa dukkhatam pakasetukamo
panca dukkhani samodhanetva imam gathamaha
      "duppabbajjam durabhiramam     duravasa ghara dukkha
       dukkho samanasamvaso    dukkhanupatitaddhagu;
       tasma na caddhagu siya   na ca dukkhanupatito siyati.
     Tattha duppabbajjanti appam va mahantam va bhogakkhandham
ceva natiparivattanca pahaya imasmim sasane uram datva pabbajjam
nama dukkham. Durabhiramanti: evam pabbajitenapi bhikkhacariyaya jivitavuttim
ghatantena aparimanasilakkhandhagopanadhammanudhammapatipattipuranavasena
abhiramitum dukkham. Duravasati: yasma pana gharam avasantena rajunam
rajakiccam issaranam issarakiccam vahitabbam, parijano 1- ceva dhammika ca
samanabrahmana sangahitabba, evam santepi, gharavaso chiddaghato
viya mahasamuddo viya ca duppuro; tasma ghara namete duravasa
dukkha avasitum teneva karanena dukkhati attho. Dukkho
samanasamvasoti: gihino hi ye jatigottakulabhogehi pabbajita va
silacarabahusaccadihi samanapi hutva "kosi tvam, ko ahantiadini
vatva adhikaranappasuta honti, te asamana nama, tehi saddhim
@Footnote: 1. Yu. parijana.
Samvaso nama dukkhoti attho. Dukkhanupatitaddhaguti: ye vattasankhatam
addhanam patipannatta addhagu; te dukkhena anupatitava. Tasma
na caddhaguti: yasma dukkhanupatitabhavopi dukkho addhagubhavopi
dukkho; tasma vattasankhatam addhanam gamanataya addhagupi na bhaveyya
vuttappakarena dukkhena anupatitopi na bhaveyyati attho.
      Desanavasane so bhikkhu pancasu thanesu dassite dukkhe
nibbindanto pancorambhagiyani ca pancuddhambhagiyani ca samyojanani
padaletva arahatte patitthahiti.
                    Vajjiputtakabhikkhuvatthu.
                      -----------
                 7. Cittagahapativatthu. (219)
      "saddho silena sampannoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto cittagahapatim arabbha kathesi.
      Vatthu balavagge "asantam bhavamiccheyyati gathavannanayam
vittharitam. Gathapi tatthevagata. Vuttam hi tattha "kim pana bhante
etassa tumhakam santikam agacchantassevayam sakkaro uppajjati
udahu annattha gacchantassapi uppajjeyyati. 1- "ananda mama
santikam agacchantassapi annattha gacchantassapi tassa
@Footnote: 1. Yu. uppajjethati.
Uppajjatiyeva, ayam hi upasako saddho pasanno sampannasilo, evarupo
yam yam padesam 1- bhajati; tattha tatthevassa labhasakkaro nibbattatiti
vatva imam gathamaha
          "saddho silena sampanno      yasobhogasamappito
           yam yam padesam bhajati;         tattha tattheva pujitoti.
      Tattha "saddhoti: lokiyalokuttaraya saddhaya samannagato.
Silenati: "agariyasilam anagariyasilanti 2- duvidham silam, tesu idha
agariyasilam 3- adhippetam, tena samannagatoti attho. Yasobhoga-
samappitoti: yadiso anathapindikadinam pancaupasakasataparivara-
sankhato agariyayaso tadiseneva yasena dhanadhannadiko ceva
sattavidhaariyadhanasankhato ca duvidho bhogo tena ca samannagatoti
attho. Yam yanti: puratthimadisu disasu evarupo kulaputto yam yam
padesam bhajati; tattha tattha evarupena labhasakkarena pujito va hotiti.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Cittagahapativatthu.
                        ------
@Footnote: 1. Yu. disam. 2. Yu. agariyasilam anagariyasilanti.
@3. anuttanattadipanayam anagariyasilanti dissati.
                 8. Culasubhaddavatthu. (220)
      "dure santo pakasentiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto anathapindikassa dhitaram culasubhaddam nama arabbha kathesi.
      Anathapindikassa kira daharakalato patthaya ugganagaravasi
uggo nama setthiputto sahayako ahosi. Te ekacariyakule sippam
ugganhanta annamannam katikam karimsu "amhakam vayappattakale
puttadhitasu jatasu, yo puttassa atthaya dhitaram vareti; tena
tassa dhita databbati. Te ubhopi vayappatta attano attano
nagare setthitthane patitthahimsu.
      Ekasmim samaye uggasetthi vanijjam payojento pancahi
sakatasatehi savatthim agamasi. Anathapindiko attano dhitaram culasubhaddam
amantetva "amma pita te uggasetthi nama agato, tassa
kattabbakiccam tava bharoti anapesi. Sa "sadhuti patissunitva
tassa agatadivasato patthaya sahattheneva supabyanjanadini sampadeti,
malagandhavilepanadini abhisankharoti, bhojanakale tassa nahanodakam
patiyadapetva nahanakalato patthaya sabbakiccani sadhukam karoti.
Uggasetthi tassa acarasampattim disva pasannacitto ekadivasam
anathapindikena saddhim sukhakathaya nisinno "mayam daharakale evam
nama katikam karimhati saretva culasubhaddam attano puttassatthaya
varesi. So pana pakatiya micchaditthiko; tasma dasabalassa tamattham
Arocetva satthara uggasetthino upanissayam disva anunnato,
bhariyaya saddhim mantetva tassa vacanam sampaticchitva divasam thapetva,
dhitaram visakham datva uyyojento dhananjayasetthi viya mahantam sakkaram
katva subhaddam amantetva "amma sassurakule vasantiya nama anto
aggi bahi na niharitabboti dhananjayasetthina visakhaya dinnanayeneva
dasa ovade datva uyyojento "sace me gatatthane dhitu doso
uppajjati, tumhehi sodhetabboti attha kutumbike patibhoge
gahetva, tassa uyyojanadivase buddhappamukhassa bhikkhusanghassa
mahadanam datva, purimabhave dhitara katanam sucaritanam phalavibhutim
lokassa pakatam katva dassento viya mahantena sakkarena dhitaram
uyyojesi. Tassa anupubbena ugganagaram pattakale sassurakulena
saddhim mahajano paccuggamanam akasi. Sapi attano sirivibhavam
pakatam katum visakha viya sakalanagarassa attanam dassenti rathe
thatva nagaram pavisitva nagarehi pesitam pannakaram gahetva
anurupavasena tesam tesam pesenti sakalanagaram attano gunehi
ekabaddham akasi.
      Mangaladivasadisu panassa sassuro acelakanam sakkaram karonto
"agantva amhakam samane vandatuti pesesi. Sa lajjaya nagge
passitum asakkonti gantum na icchati. So punappunam pesetvapi
taya patikkhitto kujjhitva "niharatha nanti aha. Sa "na sakka
mama akaranena dosam aropetunti kutumbike pakkosapetva tamattham
Arocesi. Te tassa niddosabhavam natva setthim sannapesum. So
"ayam mama samane `ahirikati na vandatiti bhariyaya arocesi. Sa
"kidisa nu kho imissa samana, ativiya ne pasamsatiti tam
pakkosapetva aha
      "kidisa samana tuyham        balham kho ne pasamsasi.
       Kimsila kimsamacara        tam me akkhahi pucchitati.
      Athassa subhadda buddhananceva buddhasavakananca gune
pakasenti
      "santindriya santamanasa    santam tesam gatam thitam,
       okkhittacakkhu mitabhani,     tadisa samana mama.
       Kayakammam suci tesam,       vacakammam anavilam,
       manokammam suvisuddham,        tadisa samana mama.
       Vimala sankhamuttabha       suddha antarabahira 1-
       punna suddhehi dhammehi,    tadisa samana mama.
       Labhena unnato loko     alabhena ca onato,
       labhalabhena ekattha,    tadisa samana mama.
       Yasena unnato loko      ayasena ca onato,
       yasayasena ekattha,      tadisa samana mama.
       Pasamsaya unnato loko     nindayapi ca onato,
       sama nindapasamsasu,       tadisa samana mama.
@Footnote: 1. santarabahira [?]
       Sukhena unnato loko      dukkhenapi ca onato,
       akampa sukhadukkhesu,       tadisa samana mamati-
evamadihi vacanehi sassum tosesi. Atha nam "sakka tava samane amhakampi
dassetunti vatva, "sakkati vutte, "tenahi yatha mayam te passama;
tatha karohiti [aha]. Sa "sadhuti buddhappamukhassa bhikkhusanghassa
mahadanam sajjetva uparipasadatale thatva jetavanabhimukhi 1-
sakkaccam pancapatitthitena vanditva buddhagune avajjitva
gandhavasapupphadhupehi pujam katva "bhante svatanaya buddhappamukham
bhikkhusangham nimantemi, imina me sannanena sattha nimantitabhavam
janatuti vatva sumanapupphanam attha mutthiyo akase khipi. Pupphani
gantva catuparisamajjhe dhammam desentassa satthuno upari malavitanam
hutva atthamsu.
      Tasmim khane anathapindikopi dhammakatham sutva svatanaya
sattharam nimantesi. Sattha "adhivuttham maya gahapati svatanaya
bhattanti vatva, "bhante maya puretaram agato natthi, kassa nu kho
vo adhivutthanti vutte, "culasubhaddaya gahapati nimantitoti vatva,
"nanu bhante subhadda dure vasati ito visatiyojanasatamatthaketi
vutte, "ama gahapati, dure vasantapi hi sappurisa abhimukhe
thita viya pakasentiti vatva imam gathamaha
@Footnote: 1. jetavanabhimukhiniti yuttataram.
       "dure santo pakasenti,  himavantova pabbato;
        asantettha na dissanti,   rattim khitta yatha sarati.
      Tattha "santoti: ragadinam santataya buddhadayo santo nama.
Idha pana pubbabuddhesu katadhikara ussannakusalamula bhavitabhavana
satta "santoti adhippeta. Pakasentiti: dure thitapi buddhanam
nanapatham agacchanta pakata honti. Himavantovati: yatha hi
tiyojanasahassavitthato pancayojanasatubbedho caturasitiya kutasahassehi
patimandito himavantapabbato dure thitanampi abhimukhe thito viya
pakaseti; evam pakasentiti attho. Asantetthati: ditthadhammagaruka
vitinnaparaloka amisacakkhuka jivitatthaya pabbajita balapuggala
asanto nama, te ettha buddhanam dakkhinassa janumandalassa
santike nisinnapi na dissanti na pannayanti. Rattim khittati:
rattim caturangasamannagate andhakare khitta sara viya. Tatharupassa 1-
upanissayabhutassa pubbahetuno abhavena na pannayantiti attho.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu.
     Sakkopi kho devaraja "satthara culasubhaddaya nimantanam
adhivasitanti natva vissakammadevaputtam anapesi "panca kutagarasatani
nimminitva sve buddhappamukham bhikkhusangham ugganagaram nehiti. So
punadivase pancasatani kutagarani nimminitva jetavanadvare
atthasi. Sattha uccinitva visuddhakhinasavanamyeva panca satani
adaya saparivaro kutagaresu nisiditva ugganagaram agamasi.
@Footnote: 1. Si. tatharupa.
Uggasetthipi saparivaro subhaddaya dinnanayena tathagatassa agamanamaggam
olokento sattharam mahantena sirivibhavena agacchantam disva
pasannamanaso hutva maladihi sakkaram karonto sampaticchitva
vanditva mahadanam datva punappunam nimantetva sattaham mahadanam
adasi. Satthapissa sappayam sallakkhetva dhammam desesi. Tam adim
katva caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Sattha
subhaddaya anuggahanattham "idheva hohiti anuruddhattheram nivattapetva
savatthimeva agamasi. Tato patthaya tam nagaram saddham pasannam ahositi.
                      Culasubhaddavatthu.
                         -----
               9. Ekaviharittheravatthu. (221)
      "ekasananti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
ekaviharittheram nama arabbha kathesi.
      So kira thero "ekova nisidati ekova cankamati ekova
titthatiti catuparisantare pakato ahosi. Atha nam bhikkhu "bhante
evarupo namayam theroti tathagatassa arocesum. Sattha "sadhu
sadhuti sadhukaram datva "bhikkhuna nama vivittena bhavitabbanti
viveke anisamsam kathetva imam gathamaha
      "ekasanam ekaseyyam     eko caramatandito
       eko damayamattanam      vanante ramito siyati.
      Tattha "ekasanam ekaseyyanti: bhikkhusahassamajjhepi
mulakammatthanam avijahitva teneva manasikarena nisinnassa asanam
ekasanam nama. Lohapasadasadisepi ca pasade bhikkhusahassamajjhepi
pannatte vicitrapaccattharanupadhane maharahe sayane satim
upatthapetva dakkhinena passena mulakammatthanamanasikarena
nipannassa bhikkhuno seyya ekaseyya nama. Evarupam ekasananca
ekaseyyanca bhajethati attho. Atanditoti: janghabalam nissaya
jivitakappanena akusito hutva sabbiriyapathesu ekova carantoti
attho. Eko damayamattananti: rattitthanadisu kammatthanam
anuyunjitva maggaphaladhigamanavasena ekakova hutva attanam
damentoti attho. Vanante ramito siyati: evamattanam damento
itthipurisasaddadihi vivittavanasandeyeva abhirato bhaveyya. Na hi
sakka akinnaviharina evam attanam dametunti attho.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Tato patthaya
mahajano ekaviharameva patthetiti.
                    Ekaviharittheravatthu.
                 Pakinnakavaggavannana nitthita.
                    Ekavisatimo vaggo.
                       ---------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 24 page 87-118. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=1721&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=1721&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=31              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1035              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1035              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1035              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]