ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 24 : PALI ROMAN Dha.A.7 mala-nagavagga

                   19. Dhammatthavaggavannana
                     -------------
               1. Vinicchayamahamattavatthu. (193)
       "na tena hoti dhammatthoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto vinicchayamahamatte arabbha kathesi.
       Ekadivasam hi bhikkhu savatthiya uttaradvaragame pindaya
caritva pindapatapatikkanta nagaramajjhena viharam agacchanti.
Tasmim khane mahamegho utthaya pavassi. Te sammukhagatam vinicchayasalam
pavisitva vinicchayamahamatte lancam gahetva samike assamike
karonte disva "aho ime adhammika, mayam pana `ime dhammena
vinicchayam karontiti sannino ahumhati cintetva, vasse vigate,
viharam gantva 1- sattharam vanditva ekamantam nisinna tamattham
arocesum. Sattha "na bhikkhave chandadivasika hutva sahasena attham
vinicchinanta dhammattha nama honti, aparadham pana anuvijjhitva
aparadhanurupam asahasena vinicchayam karonta eva dhammattha nama
hontiti vatva ima gatha abhasi
       "na tena hoti dhammattho,  yenattham sahasa naye;
        yo ca attham anatthanca    ubho niccheyya pandito
        asahasena dhammena      samena nayati pare,
        dhammassa gutto medhavi  `dhammatthoti pavuccatiti.
@Footnote: 1. hettha "agacchantiti padena na sameti.
       Tattha "tenati: ettakeneva karanena. Dhammatthoti: rajuhi
attana kattabbe vinicchayadhamme thito dhammattho nama na hoti.
Yenati: yena karanena. Atthanti: otinnam vinicchitabbam attham.
Sahasa nayeti: chandadisu patitthito sahasena musavadena viniccheyya.
Yo hi chande patitthaya attano natim va mittam va musavadam
vatva assamikameva samikam karoti, dose patitthaya attano verinam
musa vatva samikameva assamikam karoti, mohe patitthaya lancam
gahetva vinicchayakale annavihito viya ito cito ca olokento
musa vatva "imina jitam, ayam parajitoti param niharati, bhaye
patitthaya kassacideva issarajatikassa parajayam papunantassapi jayam
aropesi; ayam sahasena attham neti nama. So dhammattho nama
na hotiti attho. Yo ca attham anatthancati: bhutanca abhutanca
karanam. Ubho niccheyyati: yo pana pandito ubho atthanatthe
vinicchinitva vadati. Asahasenati: amusavadena. Dhammenati:
vinicchayadhammena, na chandadivasena. Samenati: aparadhanurupeneva
pare nayati jayam va parajayam va papeti. Dhammassa guttoti: so
dhammagutto dhammarakkhito dhammojapannaya samannagato medhavi
vinicchayadhamme thitatta `dhammatthoti pavuccatiti attho.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Vinicchayamahamattavatthu.
                      ----------
                  2. Chabbaggiyavatthu. (194)
       "na tena pandito hotiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto chabbaggiye bhikkhu arabbha kathesi.
       Te kira viharepi gamepi bhattaggam akulam karonta vicaranti.
Athekadivasam game bhattakiccam katva agate dahare ca samanere ca
bhikkhu pucchimsu "kidisam avuso bhattagganti. "bhante ma pucchittha,
chabbaggiya `mayameva byatta mayam pandita ime paharitva sise
kacavaram akiritva niharissamati vatva amhe pitthiyam gahetva
kacavaram okiranta bhattaggam akulam karimsuti. Bhikkhu satthu santikam
gantva tamattham arocesum. Sattha "naham bhikkhave bahum bhasitva
pare vihethayamanam `panditoti vadami, kheminam pana averam abhayameva
panditam vadamiti vatva imam gathamaha
       "na tena pandito hoti,    yavata bahu bhasati;
        khemi averi  abhayo     `panditoti pavuccatiti.
       Tattha "yavatati: yattakena  karanena sanghamajjhadisu bahum
katheti, na tena pandito nama hoti; yo pana sayam khemi pancannam
veranam abhavena averi nibbhayo, tam 1- agamma mahajanassa bhayam
na hoti; so pandito namati atthoti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Chabbaggiyavatthu.
                        ------
@Footnote: 1.  Ma. Si. Yu.  yam va.
                3. Ekudanattheravatthu. (195)
       "na tavata dhammadharoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ekudanattherannama khinasavam arabbha kathesi.
       So kira ekakova ekasmim vanasande viharati. Ekamevassa
udanam pagunam
              "adhicetaso appamajjato
               munino monapathesu sikkhato
               soka na bhavanti tadino
               upasantassa sada satimatoti.
       So kira uposathadivase sayameva dhammassavanam ghosetva imam
gatham vadati. Pathaviudriyanasaddo viya devatanam sadhukarasaddo hoti.
Athekasmim uposathadivase pancapancasataparivara dve tepitaka bhikkhu
tassa vasanatthanam agamamsu. So te disvava tutthamanaso "sadhu
vo katam idhagacchantehi, ajja mayam tumhakam santike dhammam
sunissamati aha. "atthi pana avuso idha dhammam sotaroti. "atthi
bhante, ayam vanasando dhammassavanadivase devatanam sadhukarasaddena
ekaninnado hotiti. Tesu eko tepitakatthero dhammam osaresi,
eko kathesi. Ekadevatapi sadhukaram na adasi. Te ahamsu "tvam
avuso `dhammassavanadivase imasmim vanasande devata mahantena
saddena sadhukaram dentiti vadesi, kinnametanti. "bhante annesu
Divasesu evam hoti, ajja pana na janami `kimetanti, "tenahi
avuso tvam tava dhammam kathehiti. So vijanim gahetva asane
nisinno tameva gatham vadesi. Devata mahantena saddena sadhukaramakamsu.
Atha nesam parivarabhikkhu ujjhayimsu "imasmim vanasande devata
mukholokanena sadhukaram dadanti, tepitakabhikkhusu ettakam bhanantesupi,
kinci pasamsanamattampi avatva, ekena mahallakattherena ekagathaya
kathitaya, mahasaddena sadhukaram dadantiti. Te viharampi gantva satthu
tamattham arocesum. Sattha "naham bhikkhave, yo bahum ugganhati va
bhasati va, tam `dhammadharoti vadami; yo pana ekampi gatham ugganhitva
saccani pativijjhati, ayam dhammadharo namati vatva imam gathamaha
       "na tavata dhammadharo,      yavata bahu bhasati;
        yo ca appampi sutvana      dhammam kayena passati,
        sa ve dhammadharo hoti,     yo dhammam nappamajjatiti.
       Tattha "yavatati: yattakena uggahana dharana vacanadina
karanena bahum bhasati, tavata tattakena dhammadharo na hoti,
vamsanurakkhako pavenipalako nama hoti. Appampiti: yo pana
appamattakampi sutva dhammamanvaya atthamanvaya dhammanudhammapatipanno
hutva namakayena dukkhadini parijananto catusaccadhammam
passati, sa ve dhammadharo hoti. Yo dhammam nappamajjatiti: yopi
araddhaviriyo hutva "ajja ajjevati pativedham akankhanto dhammam
Nappamajjati, ayampi dhammadharoyevati attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Ekudanattheravatthu.
                       ---------
              4. Lakuntakabhaddiyattheravatthu. (196)
       "na tena  thero hotiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto lakuntakabhaddiyattheram arabbha kathesi.
       Ekadivasanhi, tasmim there satthu upatthanam gantva pakkantamatte,
timsamatta arannaka bhikkhu tam passantayeva agantva sattharam
vanditva nisidimsu. Sattha tesam arahattupanissayam disva imam panham
pucchi "ito gatam ekam theram passathati. "na passama bhanteti.
"nanu dittho soti. 1- "ekam bhante samaneram passimhati. "na so
bhikkhave samanero, thero esoti. "ativiya khuddako bhanteti.
"naham bhikkhave mahallakabhavena therasane nisinnamattakena `theroti
vadami, yo pana saccani pativijjhitva mahajanassa ahimsakabhave
thito, ayam thero namati vatva ima gatha abhasi
       "na tena thero [2]- hoti,   yenassa palitam siro,
        paripakko vayo tassa,       `moghajinnoti vuccati;
@Footnote: 1. Si. Yu. dittho voti. [2] Ma. etthantare "soti atthi.
        "yamhi saccanca dhammo ca  ahimsa sannamo damo,
         sa ve vantamalo dhiro,  so `theroti pavuccatiti.
       Tattha "paripakkoti: parinato 1- vuddhabhavam pattoti attho.
Moghajinnoti: anto therakarananam dhammanam abhavena tucchajinno
nama. Saccancati: yamhi pana puggale solasahakarehi patividdhatta
catubbidhasaccam nanena sacchikatatta navavidho lokuttaradhammo ca
atthi. Ahimsati ahimsanabhavena 2- desanamattametam. Yamhi pana catubbidhapi
appamannabhavana atthiti attho. Sannamo damoti: silanceva
indriyasamvaro ca. Vantamaloti: maggananena nihatamalo. Dhiroti:
dhitisampanno. Theroti: so imehi thirabhavakaranehi samannagatatta
`theroti pavuccatiti attho.
       Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsuti.
                   Lakuntakabhaddiyattheravatthu.
                      -----------
                 5. Sambahulabhikkhuvatthu. (197)
       "na vakkaranamattenati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto sambahule bhikkhu arabbha kathesi.
       Ekasmim hi samaye dahare ca samanere ca attano
@Footnote: 1. Si. Yu. parijinnavuddhibhavapatto.  2. atirekapadam viya khayati.
@atha va "ahimsanabhavoti bhavitabbam.
Dhammacariyanamyeva civararajanadini veyyavaccani karonte disva ekacce
thera cintayimsu "mayampi byanjanasamaye kusala, amhakameva kinci
natthi; yannuna mayam sattharam upasankamitva evam vadeyyama `bhante
mayam byanjanasamaye kusala, `annesam santike dhammam ugganhitvapi
imesam santike asodhetva ma sajjhayitthati daharasamanere
anapethati, evam hi amhakam labhasakkaro vaddhissatiti. Te
sattharam upasankamitva tatha vadimsu. Sattha tesam vacanam sutva
"imasmim sasane pavenivaseneva evam vattum labhati, ime pana
labhasakkaranissitati 1- natva "aham tumhe vakkaranamattena
"sadhurupati na vadami, yassa panete issadayo dhamma arahattamaggena
samucchinna, esoeva sadhurupoti vatva ima gatha abhasi
       "na vakkaranamattena     vannapokkharataya va
        sadhurupo naro hoti    issuki macchari satho,
        yassa cetam samucchinnam    mulaghaccham samuhatam,
        sa vantadoso medhavi   sadhurupoti vuccatiti.
      Tattha "na vakkaranamattenati: vacikaranamattena lakkhana-
sampannavacanamattena. Vannapokkharataya vati: sariravannasampanna-
manapabhavena. Naroti: ettakeneva karanena paralabhadisu issamanako
pancavidhena maccherena samannagato keratikapakkhabhajanena satho naro
sadhurupo nama na hoti. Yassa cetanti: yassa ca puggalassa etam
@Footnote: 1. Si. Yu. labhasannisita.
Issadidosajatam arahattamaggananena samucchinnam mulaghatam katva
samuhatam, so vantadoso dhammojapannaya samannagato `sadhurupoti
vuccatiti attho.
      Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Sambahulabhikkhuvatthu.
                       --------
                  6.  Hatthakavatthu. (198)
      "na mundakena samanoti imam dhammadesanam sattha savatthiyam viharanto
hatthakam arabbha kathesi.
      So kira vadakkhitto "tumhe asukavelaya asukatthanam nama
gaccheyyatha, 1- vadam karissamati vatva puretarameva tattha
gantva "passatha, titthiya mama bhayena na agata, eseva nesam
parajayotiadini vatva vadakkhitto annenannam paticaranto vicarati.
Sattha "hatthako kira evam karotiti sutva tam pakkosapetva "saccam
kira tvam hatthaka evam karositi pucchitva, "saccanti vutte, "kasma
evam karosi? evarupam hi musavadam karonto sisamundanadimatteneva 2-
samano nama na hoti; yo pana anuni va thulani va papani
sametva thito, ayameva samanoti vatva ima gatha abhasi
@Footnote: 1. Ma. Si. Yu. agaccheyyatha.  2. Si. Yu. sisamundanadina vicaranamattena.
       "na mundakena samano     abbato alikam bhanam,
        icchalobhasamapanno    samano kim bhavissati:
        yo ca sameti papani   anumthulani sabbaso,
        samitatta hi papanam   `samanoti pavuccatiti.
      Tattha "mundakenati: sisamundamattena. Abbatoti: silavatena ca
dhutangavatena ca virahito. Alikam bhananti: musavadam bhananto appattesu
arammanesu icchaya pattesu ca lobhena samannagato samano nama
kim bhavissati. Sametiti: yo ca parittani va mahantani va papani
vupasameti, so tesam samitatta `samanoti pavuccatiti attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                       Hatthakavatthu.
                         -----
               7. Annatarabrahmanavatthu. (199)
       "na tena bhikkhu so hotiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto annataram brahmanam arabbha kathesi.
       So kira bahirasamaye pabbajitva bhikkham caranto cintesi "samano
gotamo attano savake bhikkhaya carante `bhikkhuti vadati, mampi `bhikkhuti
vattum vattatiti. So sattharam upasankamitva "bho gotama ahampi bhikkham
caritva jivami, mampi `bhikkhuti vadehiti aha. Atha nam sattha "naham
Brahmana bhikkhanamattena `bhikkhuti vadami, na hi visam dhammam samadaya
vattanto bhikkhu nama hoti; yo pana sabbasankhare sankhaya carati,
so bhikkhu namati vatva ima gatha abhasi
        "na tena bhikkhu so hoti   yavata bhikkhate pare,
         visam dhammam samadaya      bhikkhu hoti na tavata;
         yodha punnanca papanca    vahetva 1- brahmacariyava
         sankhaya loke carati,    sa ve bhikkhuti vuccatiti.
      Tattha "yavatati: yattakena pare bhikkhati, tena bhikkhanamattena
bhikkhu nama na hoti. Visanti: visamam dhammam visagandham va kayakammadikam
dhammam samadaya caranto bhikkhu nama na hoti. Yodhati: yo idha
sasane ubhayampetam punnanca papanca maggabrahmacariyena vahetva
panuditva brahmacariyava hoti. Sankhayati: nanena. Loketi:
khandhadiloke "ime ajjhattika khandha, ime bahirati evam
sabbepi dhamme janitva carati, so tena nanena kilesanam
bhinnatta `bhikkhuti vuccatiti attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Annatarabrahmanavatthu.
                      -----------
@Footnote: 1. Si. Yu. bahitva.
                   8. Titthiyavatthu. (200)
       "na monenati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
titthiye arabbha kathesi.
       Te kira bhuttatthanesu manussanam anumodanam katva, "khemam
hotu, sukham hotu, ayu vaddhatu; asukatthane nama kalalam atthi,
asukatthane nama kantako atthi, evarupam thanam gantum na
vattatitiadina nayena mangalam vatva pakkamanti. Bhikkhu pana pathamabodhiyam
anumodanadinam ananunnatakale bhattagge manussanam anumodanam
akatvava pakkamanti. Manussa "mayam titthiyanam santika mangalam
sunama, bhadanta pana tunhibhutava pakkamantiti ujjhayimsu. Bhikkhu
tamattham satthu arocesum. Sattha "bhikkhave ito patthaya bhattaggadisu
yathasukham anumodanam karotha, upanisinnakatham kathethati anujani. Te
tatha karimsu. Manussa anumodanadini sunanta ussahappatta bhikkhu
nimantetva sakkaram karonta vicaranti. Titthiya "mayam munino
monam karoma, samanassa gotamassa savaka bhattaggadisu mahakatham
kathenta vicarantiti ujjhayimsu. Sattha tamattham sutva "naham
bhikkhave tunhibhavamattena `muniti vadami; ekacce hi ajananta
na kathenti, ekacce avisaradataya, ekacce `ma no imam atisayattham
anne janimsuti maccherena; tasma na monamattena muni hoti,
papavupasamanena pana muni nama hotiti vatva ima gatha abhasi
        "na monena muni hoti    mulharupo aviddasu,
        yo ca tulamva paggayha     varamadaya pandito
        papani parivajjeti,     sa muni, tena so muni;
        yo munati ubho loke,  muni tena pavuccatiti.
       Tattha "na monenati: kamam hi moneyyapatipadasankhatena
maggananamonena muni nama hoti, idha pana tunhibhavam sandhaya
"monenati vuttam. Mulharupoti: tuccharuPo. Aviddasuti: avinnu.
"evarupo hi tunhibhutopi muni nama na hoti; athava, moneyyamuni
nama na hoti, tucchasabhavo pana annani ca hotiti attho.
Yo ca tulamva paggayhati: yatha hi tulam gahetva thito, atirekance
hoti, harati, unakance hoti, pakkhipati; evameva yo atirekam
haranto viya papam harati parivajjeti unakam pakkhipanto viya kusalam
paripureti; evanca pana karonto silasamadhipannavimuttivimutti-
nanadassanasankhatam varam uttamameva adaya papani akusalakammani
parivajjeti. Sa muniti: so muni namati attho. Tena so muniti:
"kasma pana so muniti ce; yam hettha vuttakaranam, tena so
muniti attho. Yo munati ubho loketi: yo puggalo imasmim
khandhadiloke tulam aropetva minanto viya "ime ajjhattika
khandha, ime bahiratiadina nayena ime ubho atthe munati.
Muni tena pavuccatiti: tena karanena `muniti pavuccati evati attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                       Titthiyavatthu.
                 9. Ariyabalisikavatthu. (201)
       "na tena ariyo hotiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ekam ariyam nama balisikam arabbha kathesi.
       Ekadivasam hi sattha tassa sotapattimaggassa upanissayam disva
savatthiya uttaradvaragame pindaya caritva bhikkhusanghaparivuto
tato agacchati. Tasmim khane so balisiko balisena macche
ganhanto buddhappamukham bhikkhusangham disva balisayatthim chaddetva
atthasi. Sattha tassa avidure thane nivattitva thito "tvam
kinnamo, tvam kimnamoti sariputtattheradinam namani pucchi. Tepi
"aham sariputto, aham moggallanoti attano attano namani
kathayimsu. Balisiko cintesi "sattha sabbesam namani pucchati, mamapi
namam pucchissati manneti. Sattha tassa iccham natva "upasaka
tvam ko namati 1- pucchitva, "aham bhante ariyo namati vutte,
"na upasaka tadiso panatipati ariyo nama hoti, ariyo pana
mahajanassa avihimsanabhave thitoti vatva imam gathamaha
         "na tena ariyo hoti    yena panani himsati;
          ahimsa sabbapananam    `ariyoti pavuccatiti.
      Tattha "ahimsati: ahimsanena. Idam vuttam hoti "yena panani
@Footnote: 1.  Si. Yu. namoti.
Himsati, na tena karanena ariyo hoti; yo pana sabbapananam
paniadina ahimsanena mettadibhavanaya patitthitatta himsato ara
thito, ayam `ariyoti pavuccatiti attho.
       Desanavasane balisiko sotapattiphale patitthahi. Sampattanampi
satthika desana ahositi.
                     Ariyabalisikavatthu.
                        ------
                10.  Sambahulabhikkhuvatthu. (202)
       "na silabbatamattenati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto sambahule siladisampanne bhikkhu arabbha kathesi.
       Tesu kira ekaccanam evam ahosi "mayam sampannasila, mayam
dhutangadhara, mayam bahussuta, mayam pantasenasanavasino, mayam
jhanalabhino, 1- na amhakam arahattam dullabham, icchitadivaseyeva arahattam
papunissamati. Yepi tattha anagamino, tesampi etadahosi
"na amhakam idani arahattam dullabhanti. Te sabbepi ekadivasam
sattharam upasankamitva vanditva nisinna "api nukho vo 2- bhikkhave
pabbajitakiccam matthakam pattanti satthara puttha evamahamsu "bhante
@Footnote: 1. Si. Yu. jhanabhinnayalabhino.  2. Si. Yu. "voti natthi.
Mayam evarupa ca evarupa ca; tasma `icchiticchitakkhaneyeva arahattam
pattum samatthamhati cintetva viharamati. Sattha tesam vacanam sutva
"bhikkhave bhikkhuna nama parisuddhasiladimattakena va anagamisukha-
mattakena va `appakam no bhavadukkhanti datthum na vattati, asavakkhayam
pana appatva `sukhitomhiti cittam na uppadetabbanti vatva ima
gatha abhasi
       "na silabbatamattena      bahusaccena va pana
        athava samadhilabhena    vivittasayanena va
       `phusami nekkhammasukham     aputhujjanasevitam'
        bhikkhu  vissasamapadi   appatto asavakkhayanti.
       Tattha "silabbatamattenati: catuparisuddhisilamattena va
terasadhutangagunamattena va. Bahusaccena vati: tinnam pitakanam
uggahitamattena va. Samadhilabhenati: atthasamapattilabhena va.
Nekkhammasukhanti: anagamisukham. Tasma `anagamisukham phusamiti
ettakamattena va. Aputhujjanasevitanti: puthujjanehi asevitam
ariyehi sevitameva. Bhikkhuti: tesam annataramalapanto aha.
Vissasamapaditi: vissasam na apajjeyya. Idam vuttam hoti
"bhikkhu imina sampannasiladibhavamattakeneva `mayham bhavo appako
parittakoti asavakkhayasankhatam arahattam appatto hutva bhikkhu
nama vissasam na apajjeyya; yatha hi appamattakopi gutho
duggandho, evam appamattakopi bhavo dukkhoti.
       Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu. Sampattanampi
satthika desana ahositi.
                     Sambahulabhikkhuvatthu.
                 Dhammatthavaggavannana nitthita.
                    Ekunavisatimo vaggo.
                      ----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 24 page 41-57. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=828&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=828&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=29              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=946              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=948              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=948              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]