ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                         5. Cundasuttavannana
    [75] Pancame mallesuti evamnamake janapade. Mahata bhikkhusamghenati
gunamahattasankhyamahattehi mahata. So hi bhikkhusamgho siladigunavisesayogenapi
maha tattha sabbapacchimakassa sotapannabhavato, sankhyamahattenapi maha
aparicchinnagananatta. Ayusankharossajjanato patthaya hi agatagata bhikkhu na
pakkamimsu. Cundassati evamnamakassa. Kammaraputtassati suvannakaraputtassa,
@Footnote: 1 cha.Ma. tenaha
So kira addho mahakutumbiko bhagavato pathamadassaneneva sotapanno
hutva attano ambavane satthu vasananucchavikam gandhakutim, bhikkhusamghassa ca
rattitthanadivatthanaupatthanasalakutimandapacankamanadike ca sampadetva
pakaraparikkhittam dvarakotthakayuttam viharam katva buddhappamukhassa samghassa
niyyadesi. Tam sandhaya vuttam "tatra sudam bhagava pavayam viharati cundassa
kammaraputtassa ambavane"ti
    patiyadapetvati sampadetva. "sukaramaddavanti sukarassa mudusiniddham
pavattamamsan"ti mahaatthakathayam vuttam. Keci pana "sukaramaddavanti na sukaramamsam,
sukarehi madditavamsakaliro"ti vadanti. Anne "sukarehi madditappadese jatam
ahichattakan"ti. Apare pana "sukaramaddavamnama ekam rasayatanan"ti bhanimsu. Tam hi
cundo kammaraputto "ajja bhagava parinibbayissati"ti sutva "appevanama nam
paribhunjitva cirataram tittheyya"ti satthu cirajivitukamyataya adasiti vadanti.
    Tena mam parivisati tena mam bhojehi. Kasma bhagava evamaha?
Paranuddayataya. Tanca karanam paliyam vuttameva. Tena abhihatabhikkhaya paresam
aparibhogarahato ca tatha vattum vattatiti dassitam hoti. Tasmim kira sukaramaddave
dvisahassadipaparivaresu catusu mahadipesu devata ojam pakkhipimsu. Tasma tam
anno koci samma jirapetum na sakkoti, tamattham pakasento sattha
parupavadamocanattham "nahantam cunda passami"tiadina sihanadam nadi. Ye hi pare
upavadeyyum "attana paribhuttavasesam neva bhikkhunam, na annesam manussanam
adasi, avate nikhanapetva vinasesi"ti, "tesam vacanokaso ma hotu"ti
parupavadamocanattham sihanadam nadi.
    Tattha sadevaketiadisu saha devehiti sadevako, saha marenati samarako,
saha brahmunati sabrahmako, saha samanabrahmanehiti sassamanabrahmani,
Pajatatta paja, saha devamanussehiti sadevamanussa. Tasmim sadevake loke
.pe. Sadevamanussaya. Tattha sadevakavacanena pancakamavacaradevaggahanam,
samarakavacanena chatthakamavacaradevaggahanam, sabrahmavacanena brahmakayikadibrahmaggahanam,
sassamanabrahmanivacanena sasanassa paccatthikapaccamittasamanabrahmanaggahanam
samitapapabahitapapasamanabrahmanaggahananca, pajavacanena sattalokaggahanam,
sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahanam. Evamettha tihi padehi
okasalokavasena, dvihi pajavasena sattaloko gahitoti veditabbo. Apare nayo:-
sadevakavacanena arupavacaradevaloko 1- gahito, samarakavacanena chakamavacaradevaloko,
sabrahmakavacanena rupi brahmaloko. Sassamanabrahmanavacanena catuparisavasena
sammutidevehi saha manussaloko, avasesasattaloko va gahitoti veditabbo.
    Bhuttavissati bhuttavato. Kharoti pharuso. Abadhoti visabhagarogo.
Balhati balavatiyo. Maranantikati marananta maranasamipapapanasamattha. Sato
sampajano adhivasesiti satim upatthitam katva nanena paricchinditva adhivasesi.
Avihannamanoti vedananuvattanavasena asallakkhitadhammo viya aparaparam parivattanam
akaronto apiliyamano adukkhiyamano viya adhivasesi. Bhagavato hi vuluvagamakeyeva
ta vedana uppanna, samapattibalena pana vikkhambhita yava parinibbanadivasa
na uppajjimsu divase divase samapattihi patipanamanato. Tam divasam pana
parinibbayitukamo "kotisahassahatthinam balam dharentanam vajirasanghatasamanakayanam
aparimitakalam upacitapunnasambharanampi bhave sati evarupa vedana pavattanti,
kimangam pana annesan"ti sattanam samvegajananattham samapattim na samapajji,
tena vedana khara vattimsu. Ayamati ehi yama.
@Footnote: 1 cha.Ma. arupavacaraloko
    Cundassa bhattam bhunjitvatiadika aparabhage dhammasangahakehi thapita
gatha. Bhuttassa ca sukaramaddavenati bhuttassa udapadi, na pana bhuttapaccaya.
Yadi hi abhuttassa uppajjissa, atikharo abhavissa, siniddhabhojanam pana
bhuttatta tanuka vedana ahosi, teneva padasa gantum asakkhi. Etena yvayam
"yassa tam paribhuttam samma parinamam gaccheyya annatra tathagatassa"ti
sihanado nadito, tassa satthakata. Dassita. Buddhanam hi atthane gajjitam
nama natthi. Yasma tam paribhuttam bhagavato na kinci vikaram upadesi,
kammena pana laddhokasena uppadiyamanam vikaram appamattataya upasamento
sarire balam uppadesi, yena yatha vakkhamanam tividham payojanam sampadesi, 1-
tasma sammadeva tam parinamam gatam, maranantikatta pana vedananam avinnatam
apakatam ahositi. Viriccamanoti 2- abhinhapavattalohitavirecanova samano.
Avocati attana icchitatthane parinibbanatthaya evamaha.
    Kasma pana bhagava evam roge uppanne kusinaram agamasi, kim annattha
na sakka parinibbayitunti? parinibbayitum nama na katthaci na sakka, evam
pana cintesi:- mayi kusinaram gate mahasudassanasuttadesanaya 3- atthuppatti
bhavissati, taya ya devaloke anubhavitabbasadisa sampatti manussaloke maya
anubhuta, tam dvihi bhanavarehi patimandetva desessami, tam sutva bahu
jana kusalam kattabbam mannissanti. Subhaddopi tattha mam upasankamitva panham
pucchitva vissajjanapariyosane saranesu patitthaya pabbajitva laddhupasampado
kammatthanam bhavetva mayi dharanteyeva arahattam patva pacchimasavako nama
bhavissati, annattha mayi parinibbute dhatunimittam mahakalaho bhavissati, lohitam
@Footnote: 1 ka. sadhesi  2 virecamano, di.maha. 10/190/113
@3 di.maha. 10/210,241/128/148
Nadi viya sandissati. Kusinarayam pana parinibbute donabrahmano tam vivadam
vupasametva dhatuyo vibhajitva dassatiti imani tini karanani passanto
bhagava mahata ussahena kusinaram agamasi.
    Inghati codanatthe nipato. Kilantosmiti parissanto asmi. Tena
yathavuttavedananam balavabhavameva dasseti. Bhagava hi attano anubhavena tada
padasa agamasi, annesam pana yatha paduddharampi katum na sakka, tatha
vedana tikhina khara katuka vattimsu. Tenevaha "nisidissami"ti.
    Idaniti adhuna. Lulitanti madditam viya akulam. Avilanti alulam. Acchodakati
tanupasannasalila. Satodakati madhuratoya. Sitodakati sitalajala. Setodakati
nikkaddama. Udakanhi sabhavato setavannam, bhumivasena kaddamavilataya ca
annadisam hoti, kakudhapi 1- nadi vimalavalika samokinna setavanna sandati.
Tena vuttam "setodaka"ti. Supatitthati sundaratittha. Ramaniyati manoharabhumibhagataya
ramitabba yathavuttaudakasampattiya ca manorama.
    Kilantosmi cunda 2- nipajjissamiti tathagatassa hi:-
               "kalakanca gangeyyam         pandaram tambapingalam
                gandhamangalahemanca           uposathachaddantime dasa"ti
evam vuttesu dasasu hatthikulesu kalavakasankhatanam yam dasannam pakatihatthinam
balam, tam ekassa gangeyyassati evam dasagunitaya gananaya pakatihatthinam
kotisahassabalappamanam sarirabalam. Tam sabbampi tamdivasam 3- pacchabhattato patthaya
cangavare 4- pakkhittaudakam viya parikkhayam gatam. Pavaya tigavute 5- kusinaRa.
@Footnote: 1 Si.,Ma. kukutthapi  2 cha.Ma. cundaka, evamuparipi  3 cha.Ma. tasmim divase
@4 ka. pankavare, su.vi. 2/198/175  5 Ma.,ka. tini gavutani
Etasmim antare pancavisatiya thanesu nisiditva mahantam ussaham katva
agacchanto suriyatthangamanavelaya bhagava kusinaram papuniti evam "rogo nama
sabbam arogyam maddanto agacchati"ti imattham dassento sadevakassa lokassa
samvegakaram vacam bhasanto "kilantosmi cunda, nipajjissami"ti aha.
    Sihaseyyanti ettha kamabhogiseyya petaseyya tathagataseyya sihaseyyati
catasso seyya. Tattha "yebhuyyena bhikkhave kamabhogi vamena passena seyyam
kappenti"ti 1- ayam kamabhogiseyya. "yebhuyyena bhikkhave peta uttana
senti"ti 1- ayam petaseyya. Catutthajjhanam tathagataseyya. "siho bhikkhave
migaraja dakkhinena passena seyyam kappeti"ti 1- ayam sihaseyya. Ayam hi
tejussadairiyapathatta uttamaseyya nama. Tena vuttam "dakkhinena passena
sihaseyyam kappesi"ti. Pade padanti dakkhinapade vamapadam. Accadhayati
atiadhaya, gopphakam atikkamma thapetva. Gopphakena hi gopphake. Januna
janumhi sanghattiyamane abhinham vedana uppajjanti, seyya phasuka na
hoti. Yatha pana na sanghatteti, evam atikkamma thapite vedana nuppajjanti,
seyya phasuka hoti. Tasma evam nipajji.
    Gantva buddhoti ima gatha aparabhage dhammasangahakehi thapita. Tattha
nadikanti nadim. Appatimodha loketi appatimo idha imasmim sadevake loke.
Nhatva ca pivitva cudatariti gattanam sitikaranavasena nhatva ca paniyam
pivitva ca nadito uttari. Tada kira bhagavati nhayante antonadiyam
macchakacchapa, udakam, ubhosu tiresu vanasando, sabbo ca so bhumibhagoti
sabbam suvannavannameva ahosi. Purakkhatoti gunavisitthasattuttamagarubhavato
sadevakena lokena pujasammanavasena purakkhato. Bhikkhuganassa majjheti bhikkhusamghassa
@Footnote: 1 an.catukka 21/246/272
Majjhe. Tada bhikkhu bhagavato vedananam adhimattabhavam viditva asanna hutva
samantato parivaretvava gacchanti. Satthati ditthadhammikasamparayikaparamatthehi
sattanam anusasanato sattha. Pavatta bhagava idha dhammeti bhagyavantatadihi
bhagava idha siladisasanadhamme pavatta, dhamme va caturasitidhammakkhandhasahassani
pavatta pavatteta. Ambavananti tassa eva nadiya tire ambavanam. Amantayi
cundakanti tasmim kira khane ayasma anando udakasatikam pilento
ohiyi, cundakatthero samipe ahosi. Tasma tam bhagava amantayi. Pamukhe
nisiditi vattasisena satthu purato nisidi. "kinnukho sattha anapeti"ti.
Ettavata dhammabhandagariko anuppatto. Evam anuppattam atha kho bhagava
ayasmantam anandam amantesi.
    Upadaheyyati uppadeyya, vippatisarassa uppadako koci puriso
siya api bhaveyya. Alabhati ye annesi danam dadantanam dananisamsasankhata
labha honti, te alabha. Dulladdhanti punnavisesena laddhampi manussattam
dulladdham. Yassa teti yassa tava. Uttandulam va atikilinnam va ko tam janati,
kidisampi pacchimam pindapatam bhunjitva tathagato parinibbuto, addha te yam
va tam va dinnam bhavissatiti. Labhati ditthadhammikasamparayikadananisamsasankhata
labha. Suladdhanti tuyham manussattam suladdham. Sammukhati sammukhato, na anussavena
na paramparayati attho. Metanti me etam maya etam. Dvemeti dve ime.
Samasamaphalati sabbakarena samanaphala.
    Nanu ca yam sujataya dinnam pindapatam bhunjitva tathagato abhisambuddho,
tam kilesanam appahinakale danam, 1- idam pana cundassa danam khinasavakale,
kasma etani samaphalaniti? parinibbanasamataya samapattisamataya anussaranasamataya
@Footnote: 1 Ma. dinnam
Ca. Bhagava hi sujataya dinnam pindapatam bhunjitva saupadisesaya nibbanadhatuya
parinibbuto cundena dinnam bhunjitva anupadisesaya nibbanadhatuya
parinibbutoti evam parinibbanasamatayapi samaphalani. Abhisambujjhanadivase ca
aggamaggassa hetubhuta catuvisatikotisatasahassasankha samapattiyo samapajji,
parinibbanadivasepi sabba ta samapajji. Evam samapattisamatayapi samaphalani.
Vuttanhetam bhagavata:-
           "yassa cetam pindapatam paribhunjitva anuttaram appamanam
        cetosamadhim upasampajja viharati, appamano tassa punnabhisando
        kusalabhisando"tiadi. 1-
    Sujata ca aparabhage assosi "na kira sa rukkhadevata, bodhisatto kira
so, 2- tam kira pindapatam paribhunjitva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho,
sattasattaham kirassa tena yapana ahosi"ti. Tassa idam sutva "labha vata
me"ti anussarantiya balavapitisomanassam udapadi. Cundassapi aparabhage
"avasanapindapato kira maya dinno, dhammasisam kira maya gahitam, mayham kira
pindapatam paribhunjitva sattha attana cirakalabhipatthitaya 3- anupadisesaya
nibbanadhatuya parinibbuto"ti sutva "labha vata me"ti anussarato balavapitisomanassam
udapadi. Evam anussaranasamatayapi samaphalani dvepi pindapatadananiti veditabbani.
    Ayusamvattanikanti dighayukasamvattanikam. Upacitanti pasutam uppaditam.
Yasasamvattanikanti parivarasamvattanikam. Adhipateyyasamvattanikanti setthabhavasamvattanikam.
    Etamattham viditvati etam danassa mahapphalatanceva siladigunehi attano
ca anuttaradakkhineyyabhavam anupadaparinibbanancati tividhampi attham sabbakarato
viditva tadatthadipanam imam udanam udanesi.
@Footnote: 1 an.catukka. 21/51/62  2 cha.Ma. kiresa  3 Si. cirakalabhisamacitaya
    Tattha dadato punnam pavaddhatiti danam dentassa cittasampattiya ca
dakkhineyyasampattiya ca danamayam punnam upaciyati, mahapphalataranca mahanisamsataranca
hotiti attho. Atha va dadato punnam pavaddhatiti deyyadhammam pariccajanto 1-
pariccagacetanaya bahulikataya anukkamena sabbattha anapattibahulo suvisuddhasilam
rakkhitva samathavipassananca bhavetum sakkotiti tassa danadivasena tividhampi
punnam abhivaddhatiti evamettha attho veditabbo. Samyamato silasamyamena
samyamentassa, samvare thitassati attho. Veram na ciyatiti pancavidhaveram nappavattati,
adosappadhanatta va adhisilassa kayavacacittehi samyamanto suvisuddhasilo
khantibahulataya kenaci veram na karoti, kuto tassa upacayo. Tasmassa samyamato
samyamantassa, samyamahetu va veram na ciyati. Kusalo ca jahati papakanti kusalo
pana nanasampanno suvisuddhasile patitthito atthattimsaya arammanesu attano
anurupam kammatthanam gahetva upacarappanabhedam jhanam sampadento papakam
lamakam kamacchandadiakusalam vikkhambhanavasena jahati pariccajati. So tameva jhanam
padakam katva sankharesu khayavayam patthapetva vipassanaya kammam karonto
vipassanam ussukkapetva ariyamaggena anavasesam papakam lamakam akusalam samucchedavasena
jahati. Ragadosamohakkhaya sa nibbutoti so evam papakam pajahitva ragadinam
khaya anavasesakilesanibbanena, tato param khandhanibbanena ca nibbuto hotiti.
Evam bhagava cundassa ca dakkhinasampattim, attano ca dakkhineyyasampattim
nissaya pitivegavissattham udanam udanesi.
                       Pancamasuttavannana nitthita.
                         --------------
@Footnote: 1 Si. pariccajantena



             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 426-434. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=9541&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=9541&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=162              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=4034              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4293              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4293              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]