ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

                        5. Bahujanahitasuttavannana
      [84] Pancame loketi ettha tayo loka sattaloko sankharaloko
okasalokoti. Tesu indriyabaddhanam rupadhammanam arupadhammananca ruparupadhammananca
santanavasena vattamananam samuho sattaloko, pathavipabbatadibhedo
okasaloko, ubhayepi khandha sankharaloko. Tesu sattaloko idhadhippeto.
Tasma loketi sattaloke. Tatthapi na devaloke na brahmaloke, manussaloke.
Manussalokepi na annasmim cakkavale, imasmimyeva cakkavale. Tatrapi na
@Footnote: 1 abhi.vi. 35/810/412-3                 2 sam.sa. 15/12/8
Sabbatthanesu, "puratthimaya disaya kajangalam nama nigamo, tassa parena
mahasala, tato param paccantima janapada, orato majjhe. Puratthimadakkhinaya
disaya sallavati nama nadi, tato param paccantima janapada. Orato majjhe.
Dakkhinaya disaya setakannikam nama nigamo, tato param paccantima janapada,
orato majjhe. Pacchimaya disaya thunam nama brahmanagamo, tato param
paccantima janapada, orato majjhe. Uttaraya disaya usiraddhajo nama
pabbato, tato param paccantima janapada, orato "majjhe"ti 1- evam
paricchinne ayamato tiyojanasate vittharato addhateyyayojanasate parikkhepato
navayojanasate majjhimapadese uppajjati tathagato. Na kevalanca tathagatova,
paccekabuddha aggasavaka asitimahathera buddhamata buddhapita cakkavattiraja
anne ca sarappatta brahmanagahapatika ettheva uppajjanti. Idha
pana tathagatavareyeva sabbatthakavasena ayam nayo labbhati, itaresu
ekadesavasena.
      Uppajjamana uppajjantiti idam pana ubhayampi vippakatavacanameva,
uppajjanta bahujanahitatthaya uppajjanti, na annena karanenati evamettha
attho veditabbo. Evarupam hettha lakkhanam na sakka annena saddalakkhanena
patibahitum. Apica uppajjamana uppajjati nama uppanna namati ayam
pabhedo veditabbo.
      Tathagato hi mahabhiniharam karonto buddhakare dhamme pariyesanto
paramiyo purento panca mahapariccage pariccajanto natatthacariyam lokatthacariyam
buddhatthacariyam kotim papento paramiyo puretva tusitabhavane titthanto
tato otaritva pacchimabhave patisandhim ganhanto agaramajjhe vasanto
@Footnote: 1 vi.maha. 5/259/24-5
Abhinikkhamanto mahapadhanam padahanto paripakkanano bodhimandalam aruyha
marabalam vidhamento pathamayame pubbenivasam anussaranto majjhimayame
dibbacakkhum visodhento pacchimayame paticcasamuppade nanam otaretva
anekakaram sabbasankhare sammasitva sotapattimaggam pativijjhanto yava
anagamiphalam sacchikarontopi uppajjamano eva nama, arahattamaggakkhane
uppajjati nama, arahattaphalakkhane pana uppanno nama. Buddhanam hi
savakanam viya patipatiya iddhividhananadinam uppadanakiccam atthi, saheva
pana arahattamaggena sakalopi buddhagunarasi agato nama hoti. Tasma
te nibbattasabbakiccatta arahattaphalakkhane uppanna nama honti. Idha
arahattaphalakkhanam sandhaya "uppajjati"ti vutto. Uppanno hotiti ayam hettha
attho.
      Savakopi khinasavo savakabodhiya hetubhute punnasambhare samma nento
pubbayogam pubbacariyam gatapaccagatavattam purento carimabhave nibbattento
anukkamena vinnutam patva samsare adinavam disva pabbajjaya cetayamano
pabbajjam matthakam papetva siladini paripurento dhutadhamme samadaya
vattamano jagariyam anuyunjanto nanani nibbattento vipassanam patthapetva
hetthimamagge adhigacchantopi uppajjamano eva nama, arahattamaggakkhane
uppajjati nama, arahattaphalakkhane pana uppanno nama. Sekkho pana
pubbupanissayato patthaya yava gotrabhunana uppajjamano nama, pathamamaggakkhane
uppajjati nama, pathamaphalakkhanato patthaya uppanno nama. Ettavata
"tayome bhikkhave puggala loke uppajjamana uppajjanti"ti padanam attho
vutto hoti.
      Idani bahujanahitayatiadisu bahujanahitayati mahajanassa hitatthaya.
Bahujanasukhayati mahajanassa sukhatthaya. Lokanukampayati sattalokassa anukampam
paticca. Katarasattalokassati? yo tathagatassa dhammadesanam sutva dhammam pativijjhati
amatapanam pivati, tassa. Bhagavato hi dhammacakkappavattanasuttantadesanaya
annatakondannappamukha attharasa brahmakotiyo dhammam pativijjhimsu. Evam yava
subhaddaparibbajakavinayana dhammam patividdhasattanam ganana natthi, mahasamayasuttadesanaya 1-
mangalasuttacularahulovadasamacittadesanayanti imesu catusu thanesu
abhisamayam pattasattanam paricchedo natthi. Evametassa aparimanassa sattalokassa
anukampaya. Savakassa pana arahato sekkhassa ca lokanukampaya uppatti
dhammasenapatiadihi dhammabhandagarikadihi ca desitadesanaya pativedhappattasattanam
vasena, aparabhage ca mahamahindattheradihi desitadesanaya patividdhasaccanam
vasena, yavajjatana ito param anagate ca sasanam nissaya saggamokkhamaggesu
patitthahantanam vasenapi ayamattho veditabbo.
      Apica bahujanahitayati bahujanassa hitatthaya, nesam pannasampattiya 2-
ditthadhammikasamparayikahitupadesakoti, bahujanasukhayati bahujanassa sukhatthaya,
cagasampattiya upakaranasukhasampadayakoti. Lokanukampayati lokassa anukampanatthaya,
mettakarunasampattiya matapitaro viya lokassa rakkhita gopitati.
Atthaya hitaya sukhaya devamanussananti idha devamanussanam gahanena
bhabbapuggale veneyyasatte eva gahetva tesam nibbanamaggaphaladhigamaya
tathagatassa uppatti dassita pathamavare, dutiyatatiyavaresu pana arahato sekkhassa
vasena yojetabbam. Tattha atthayati imina paramatthaya, nibbanayati vuttam
hoti. Hitayati tamsampapakamaggatthayati vuttam hoti. Nibbanasampapakamaggato
@Footnote: 1 cha.Ma. mahasamayasuttantadesanayam       2  Ma. pannanam sampattiya
Hi uttarim hitam nama natthi. Sukhayati phalasamapattisukhatthayati vuttam hoti tato
uttari sukhabhavato. Vuttanhetam "ayam samadhi paccuppannasukho ceva ayatinca
sukhavipako"ti. 1-
      Tathagatotiadinam padanam attho hettha vutto vijjacaranasampannotiadisu
tissopi vijja bhayabherave 2- agatanayena, chapi vijja chalabhinnavasena,
atthapi vijja ambatthasutte  agatati 3- vijjahi silasamvaradihi pannarasahi
caranadhammehi ca anannasadharanehi sampanno samannagatoti vijjacaranasampanno.
Sobhanagamanatta, sundaram thanam gatatta, samma gatatta va sugato. Sabbatha
viditalokatta lokavidu. Natthi etassa uttaroti anuttaro. Purisadamme
purisaveneyye sareti vinetiti purisadammasarathi. Ditthadhammikasamparayikaparamatthehi
yatharaham anusasatiti sattha. Sabbassapi neyyassa sabbappakarena sayambhunanena
buddhatta buddhoti ayamettha sankhepo, vittharo pana visuddhimaggato 4-
gahetabbo.
      So dhammam deseti adi .pe. Pariyosanakalyananti so bhagava
sattesu karunnam paticca hitvapi anuttaram  vivekasukham dhammam deseti, tanca
kho appam va bahum va desento adikalyanadippakarameva deseti. Katham?
ekagathapi hi santagarukatta 5- dhammassa pathamapadena adikalyana, dutiyatatiyehi
majjhekalyana, pacchimena pariyosanakalyana. Ekanusandhikam suttam nidanena
adikalyanam, nigamanena pariyosanakalyanam, sesena majjhekalyanam. Nananusandhikam
suttam pathamena anusandhina adikalyanam, pacchimena pariyosanakalyanam sesehi
@Footnote: 1 di.pa. 11/355/249, an.pancaka. 26/27/25, abhi.vi. 35/804/407
@2 Ma.mu. 12/34/22        3 Si.,Ma. agatahi
@4 visuddhi. 1/124 (sya)    5 cha.Ma. samantabhadrakatta
Majjhekalyanam. Sakalopi va sasanadhammo attano atthabhutena silena
adikalyano, samathavipassanamaggaphalehi majjhekalyano, nibbanena pariyosanakalyano
silasamadhihi va adikalyano, vipassanamaggehi majjhekalyano, phalanibbanehi
pariyosanakalyano. Buddhasubuddhataya va adikalyano, dhammasudhammataya
majjhekalyano, samghasuppatipattiya pariyosanakalyano. Tam sutva tathattaya
patipannena adhigantabbaya abhisambodhiya va adikalyano, paccekabodhiya
majjhekalyano, savakabodhiya pariyosanakalyano. Suyyamano cesa
nivaranavikkhambhanato savanenapi kalyanameva avahatiti adikalyano, patipajjiyamano
samathavipassanasukhavahanato patipattiyapi sukhameva avahatiti majjhekalyano,
tathapatipanno ca patipattiphale nitthite tadibhavavahanato patipattiphalenapi
kalyanameva avahatiti pariyosanakalyano. Nathappabhavatta ca pabhavasuddhiya
adikalyano, attasuddhiya 1- majjhekalyano, kiccasuddhiya pariyosanakalyano.
Tena vuttam "so dhammam deseti adi .pe. Pariyosanakalyanan"ti.
      Yam pana bhagava dhammam desento sasanabrahmacariyam maggabrahmacariyanca pakaseti,
nananayehi dipeti, tam yathanurupam atthasampattiya sattham, byanjanasampattiya
sabyanjanam. Sankasanapakasanavivaranavibhajanauttanikaranapannattiatthapadasamayogato
sattham, akkharapadabyanjanakaraniruttiniddesasampattiya sabyanjanam.
Atthagambhiratapativedhagambhiratahi va sattham, dhammagambhiratadesanagambhiratahi sabyanjanam.
Atthapatibhanapatisambhidavisayato va sattham, dhammaniruttipatisambhidavisayato sabyanjanam
panditavedaniyato parikkhakajanappasadakanti 2- sattham, saddheyyato
lokiyajanappasadakanti sabyanjanam. Gamabhiradhippayato sattham, uttanapadato sabyanjanam
upanetabbassa abhavato sakalaparipunnabhavena kevalaparipunnam, apanetabbassa
@Footnote: 1 cha.Ma. atthasuddhiya    2 Ma. sarikkhakajanappasadakanti
Abhavato niddosabhavena parisuddham, apica patipattiya adhigamabyattito sattham,
pariyattiya agamabyattito sabyanjanam, siladipancadhammakkhandhaparipuriya paripunnam,
nirupakkilesato nittharanatthaya pavattito lokamisanirapekkhato ca parisuddham
sikkhattayapariggahitatta brahmabhutehi setthabhutehi caritabbato tesam cariyabhavato
ca brahmacariyam. Tasma "sattham sabyanjanam .pe. Pakaseti"ti vuccati. Pathamoti
ganananupubbato sabbalokuttamabhavato ca pathamo puggalo.
      Tasseva satthuno savakoti tasseva yathavuttagunassa satthu sammasambuddhassa
dhammadesanaya savanante jato dhammasenapatisadiso savako, na puranadi viya
patinnamattena satthu savako. Patipadoti patipadasankhatena ariyamaggena
ariyaya jatiya jato bhavoti patipado, anitthitapatipattikicco, patipajjamanoti
attho. Suttageyyadi pariyattidhammo bahum suto etenati bahussuto.
Patimokkhasamvaradisilena ceva arannikangadidhutangavatehi ca upapanno sampanno
samannagatoti silavatupapanno. Iti bhagava "lokanukampa nama hitajjhasayena
dhammadesana, sa ca imesu eva tisu puggalesu patibaddha"ti dasseti. Sesam
suvinneyyameva.
      Gathasu tassanvayoti tasseva satthu patipattiya dhammadesanaya ca anugamanena
tassanvayo anujato. Avijjandhakaram vidhamitva saparasantanesu dhammalokasankhataya
pabhaya karanato pabhankaRa. Dhammamudirayantati catusaccadhammam kathenta.
Apapurantiti 1- ugghatenti. Amatassa nibbanassa. Dvaram ariyamaggam. Yogati
kamayogadito. Satthavahenati veneyyasatthavahanato bhavakantaranittharanato
satthavaho, bhagava, tena satthavahena. Sudesitam maggamanukkamantiti 2- tena samma
@Footnote: 1 Ma. apapurentiti       2 Ma. maggamanuggamantiti
Desitam ariyamaggam tassa desananusarena anugacchanti patipajjanti. Idhevati
imasmimyeva attabhave. Sesam uttanameva.
                       Pancamasuttavannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 296-303. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=6544&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=6544&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=263              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6110              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6017              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6017              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]