ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

                       12. Sampannasilasuttavannana
      [111] Dvadasame sampannasilati ettha tividham sampannam
paripunnasamangimadhuravasena. Tesu:-
            "sampannam salikedaram    suva bhunjanti kosiya
             pativedemi te brahme  na ne varetumussahe"ti 1-
ettha paripunnattho sampannasaddo. "imina patimokkhasamvarena upeto hoti
samupeto upagato samupagato sampanno samannagato"ti 2- ettha samangibhavattho
sampannasaddo. "imissa bhante mahapathaviya hetthimatalam sampannam, seyyathapi
khuddamadhum anilakam, evamassadan"ti 3- ettha madhurattho sampannasaddo. Idha pana
paripunnatthepi samangibhavepi vattati, tasma sampannasilati paripunnasila
hutvatipi, silasamangino hutvatipi evamettha attho veditabbo.
      Tattha "paripunnasila"ti imina atthena khettadosavigamena khettaparipuri
viya paripunnam nama hoti. Tena vuttam "khettadosavigamena khettaparipuri viya
siladosavigamena silaparipuri vutta"ti. "silasamangino"ti imina panatthena silena
samangibhuta samodhanagata samannagata hutva viharathati vuttam hoti. Tattha dvihi
karanehi sampannasilata hoti silavapattiya adinavadassane, silasampattiya
anisamsadassanena ca. Tadubhayampi visuddhimagge 4- vuttanayena veditabbam. Tattha
@Footnote: 1 khu.ja. 27/1872/366 (sya)       2 abhi.vi. 35/511/296
@3 vi.maha. 1/17/8                 4 visuddhi. 1/67-72 (sya)
"sampannasila"ti ettavata kira bhagava catuparisuddhisilam uddisitva
"patimokkhasamvarasamvuta"ti imina jetthakasilam dassetitiadina ettha yam vattabbam,
tam hettha vuttameva. Kimassa uttarim karaniyanti evam sampannasilanam viharatam
tumhakam kinti siya uttari katabbam, patipajjitabbanti ceti attho.
      Evam "sampansila bhikkhave viharatha"tiadina sampadanupayena saddhim
silasampadaya bhikkhu niyojento anekapuggaladhitthanam katva desam arabhitva
idani yasma ekapuggaladhitthanavasena pavattitapi bhagavato desana
anekapuggaladhitthanava hoti sabbasadharanatta, tasma tam
ekapuggaladhitthanavasena dassento "carato cepi bhikkhave bhikkhuno"tiadimaha.
      Tattha abhijjhayati etayati abhijjha, parabhandabhijjhayanalakkhanassa
lobhassetam adhivacanam. Byapajjati putibhavati cittam etenati byapado, "anattham
me acari"ti adinayappavattassa ekunavisatiaghatavatthuvisayassa dosassetam adhivacanam
ubhinnampi "tattha katamo kamacchando, yo kamesu kamacchando kamasneho
kamapipasa kamaparilaho kamamuccha kamajjhosanan"ti, 1- tatha "lobho
lubbhana lubbhitattam sarago sarajjana sarajjitattam abhijjha lobho
akusalamulan"tiadina, 2- "doso dussana dussitattam byapado byapajjana
byapajjitattam virodho pativirodho candikkam asuropo anattamanata
cittassa"tiadina 3- ca vittharo veditabbo. Vigato hotiti ayanca abhijjha ayanca
byapado vigato hoti apagato, pahino hotiti attho. Ettavata
kamacchandanivaranassa ca byapadanivaranassa ca pahanam dassitam hoti.
      Thinamiddhanti thinanceva middhanca. Tesu cittassa akammannata thinam,
alasiyassetam adhivacanam vedanadinam tinnam khandhanam akammannata middham,
@Footnote: 1 abhi.san. 34/1159/270     2 abhi.san.  34/389/108
@3 abhi.san. 34/418/116, 34/1066/252
Apacalayikabhavassetam adhivacanam. Ubhinnampi "tattha katamam thinam, ya cittassa
akallata akammannata oliyana salliyana. Tattha katamam middham, ya kayassa
akallata akammannata onaho pariyonaho"tiadina 1- nayena vittharo
veditabbo.
      Uddhaccakukkuccanti uddhaccanceva kukkuccanca. Tattha uddhaccam nama
cittassa uddhatakaro. Kukkuccam nama akatakalyanassa katapapassa tappaccaya
vippatisaro. Ubhinnampi "tattha katamam uddhaccam, yam cittassa uddhaccam avupasamo
cetaso vikkhepo bhantattam cittassa"tiadina 2- vittharo. "akatam vata me
kalyanam, akatam kusalam, akatam bhiruttanam, katam papam, katam luddham, katam
kibbisan"tiadina 3- pavattiakaro veditabbo.
      Vicikicchati buddhadisu samsayo. Tassa "satthari kankhati vicikicchati na
adhimuccati na sampasidati"tiadina, "tattha katama vicikiccha, ya kankha kankhayana
kankhayitattam vimati vicikiccha dvelhakam dvedhapatho samsayo anekamsaggaho asappana
parisappana apariyogahana chambhitattam cittassa manovilekho"tiadina 4- ca
nayena vittharo veditabbo.
      Ettha ca abhijjhabyapadadinam vigamavasena ca pahanavasena ca tesam
vikkhambhanameva veditabbam. Yam sandhaya vuttam:-
            "so abhijjham loke pahaya vigatabhijjhena cetasa viharati,
       abhijjhaya cittam parisodheti. Byapadapadosam pahaya abyapannacitto
       viharati, byapadapadosa cittam parisodheti. Thinamiddham pahaya
@Footnote: 1 abhi.san. 34/1162/270         2 abhi.san. 34/429/119
@3 Ma.u. 14/248/215            4 abhi.san. 34/1008/242
       Vigatathinamiddho viharati alokasanni sato sampajano, thinamiddha
       cittam parisodheti. Uddhaccakukkuccam pahaya anuddhato viharati ajjhattam
       vupasantacitto, uddhaccakukkucca cittam parisodheti. Vicikiccham pahaya
       tinnavicikiccho viharati akathamkathi kusalesu dhammesu, vicikicchaya cittam
       parisodheti"ti. 1-
      Tattha yatha nivarananam pahanam hoti, tam veditabbam. Kathanca nesam pahanam
hoti? kamacchandassa tava asubhanimitte yonisomanasikarena pahanam hoti,
subhanimitte ayonisomanasikarenassa uppatti. Tenaha bhagava:-
            "atthi bhikkhave subhanimittam, tattha ayonisomanasikarabahulikaro,
       ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa uppadaya, uppannassa
       va kamacchandassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 2-
      Evam subhanimitte ayonisomanasikarena uppajjanakassa kamacchandassa
tappatipakkhato asubhanimitte yonisomanasikarena pahanam hoti. Tattha asubhanimittam
nama asubhampi asubharammanampi, yonisomanasikaro nama upayamanasikaro
pathamanasikaro anicce aniccanti va dukkhe dukkhanti va anattani anattati
va asubhe asubhanti va manasikaro. Tam tattha bahulam pavattayato kamacchando
pahiyati. Tenaha bhagava:-
               "atthi bhikkhave asubhanimittam, tattha yonisomanasikarabahulikaro,
          ayamaharo anuppannassa va kamacchandassa anuppadaya, uppannassa
          va kamacchandassa pahanaya"ti. 3-
      Apica cha dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti asubhanimittassa
uggaho asubhabhavananuyogo indriyesu guttadvarata bhojane mattannuta
@Footnote: 1 abhi.vi. 35/508/294-5    2 sam.maha. 19/232/91   3 sam.maha. 19/232/94
Kalyanamittata sappayakathati. Dasavidham hi asubhanimittam ugganhantassapi
kamacchando pahiyati, bhaventassapi, kamacchando pahiyati, indriyesu
pihitadvarassapi, catunnam pancannam alopanam okase sati udakam pivitva
yapanasilataya bhojane mattannunopi, tena vuttam:-
           "cattaro panca alope     abhunjitva udakam pive
            alam phasuviharaya          pahitattassa bhikkhuno"ti. 1-
      Asubhakammikatissattherasadise kalyanamitte sevantassapi kamacchando
pahiyati, thananisajjadisu dasaasubhanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha
dhamma kamacchandassa pahanaya samvattanti"ti.
      Patighanimitte ayonisomanasikarena byapadassa uppado hoti. Tattha
patighampi patighanimittam, patigharammanampi patighanimittam. Ayonisomanasikaro
sabbattha ekalakkhano eva. Tam tasmim nimitte bahulam pavattayato byapado
uppajjati. Tenaha bhagava:-
            "atthi bhikkhave patighanimittam, tattha ayonisomasikarabahulikaro
        ayamaharo anuppannassa va byapadassa uppadaya uppannassa
        va byapadassa bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 4-
     Mettaya pana cetovimuttiya yonisomanasikarenassa pahanam hoti. Tattha
"metta"ti vutte appanapi upacaropi vattati, "cetovimutti"ti pana appanava.
Yonisomanasikaro vuttalakkhanova. Tam tattha bahulam pavattayato byapado
pahiyati. Tenaha bhagava:-
@Footnote: 1 khu.thera. 26/983/395           2 cha.Ma. patighampi
@3 cha.Ma. ayam saddo na dissati         4 sam.maha. 19/232/92
            "atthi bhikkhave mettacetovimutti, tattha yonisomanasikarabahulikaro,
        ayamaharo anuppannassa va byapadassa anuppadaya, uppannassa
        va byapadassa pahanaya"ti. 1-
      Apica cha dhamma byapadassa pahanaya samvattanti mettanimittassa
uggaho mettabhavana kammassakatapaccavekkhana patisankhanabahulata kalyanamittata
sappayakathati. Odissakanodissakadisapharananam hi annataravasena mettam
ugganhantassapi byapado pahiyati, odhisoanodhisodisapharanavasena mettam
bhaventassapi byapado pahiyati, "tvam etassa kuddho kim karissati, kimassa
siladini vinasetum sakkhissasi, nanu tvam attano kammena agantva attano
kammeneva gamissasi, parassa kujjhanam nama vitaccitangaratattaayasalakaguthadini
gahetva param paharitukamata viya hoti. Esopi tava kuddho kim karissati,
kinte siladini vinasetum sakkhissati, esa attano kammena agantva
attano kammeneva gamissati, appaticchitapahenakam viya pativatakhittarajomutthi viya
ca etasseva esa kodho matthake patissati"ti evam attano ca parassa cati
ubhayesam kammassakatam paccavekkhatopi, paccavekkhitva patisankhane thitassapi,
assaguttattherasadise mettabhavanarate kalyanamitte sevantassapi byapado
pahiyati, thananisajjadisu mettanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha
dhamma byapadassa pahanaya samvattanti"ti.
      Aratiadisu ayonisomanasikarena thinamiddhassa uppado hoti. Arati nama
ukkanthitata, tandi nama kayalasiyam, vijambhita nama kayavinamana, bhattasammado
nama bhattamuccha bhattaparilaho, cetaso linattam nama cittassa linakaro.
@Footnote: 1 sam.maha. 19/232/94
Imesu aratiadisu ayonisomanasikaram bahulam pavattayato thinamiddham uppajjati.
Tenaha bhagava:-
            "atthi bhikkhave arati tandi vijambhita bhattasammado cetaso
         linattam, tattha ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa
         va thinamiddhassa uppadaya, uppannassa va thinamiddhassa bhiyyobhavaya
         vepullaya"ti. 1-
      Arambhadhatuadisu pana yonisomanasikarena thinamiddhassa pahanam hoti.
Arambhadhatu nama pathamarambhaviriyam, nikkamadhatu nama kosajjato nikkhantataya
tato balavataram, parakkamadhatu nama param param thanam akkamanato tatopi balavataram.
Imasmim tippabhede viriye yonisomanasikaram bahulam pavattayato thinamiddham pahiyati.
Tenaha bhagava:-
            "atthi bhikkhave arambhadhatu nikkamadhatu parakkamadhatu,
         tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannassa va
         thinamiddhassa anuppadaya, uppannassa va thinamiddhassa pahanaya"ti. 2-
      Apica cha dhamma thinamiddhassa pahanaya samvattanti atibhojane nimittaggaho
iriyapathasamparivattanata alokasannamanasikaro abbhokasavaso kalyanamittata
sappayakathati. Aharahatthakabhuttavamikatatthavattakaalamsatakakakamasakabhojanam bhunjitva
rattitthanadivatthane nisinnassa hi samanadhammam karoto thinamiddham mahahatthi
viya ottharantam agacchati, catupancaalopaokasam pana thapetva paniyam pivitva
yapanasilassa bhikkhuno tam na hoti. Evam atibhojane nimittam ganhantassapi
thinamiddham pahiyati. Yasmim iriyapathe thinamiddham okkamati, tato annam
@Footnote: 1 sam.maha. 19/232/92           2 sam.maha. 19/232/94
Parivattentassapi, rattim candalokam dipalokam ukkalokam diva suriyalokam
manasikarontassapi, abbhokase vasantassapi, mahakassapattherasadise vigatathinamiddhe
kalyanamitte sevantassapi thinamiddham pahiyati, thananisajjadisu
dhutanganissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma thinamiddhassa pahanaya
samvattanti"ti.
      Cetaso avupasame ayonisomanasikarena uddhaccakukkuccassa uppado hoti.
Avupasamo nama avupasantakaro, atthato tam uddhaccakukkuccameva. Tattha
ayonisomanasikaram bahulam pavattayato uddhaccakukkuccam uppajjati. Tenaha:-
            "atthi bhikkhave cetaso avupasamo, tattha ayonisomanasikarabahulikaro,
        ayamaharo anuppannassa va uddhaccakukkuccassa uppadaya,
        uppannassa va uddhaccakukkuccassa bhiyyobhavaya
        vepullaya"ti. 1-
      Samadhisankhate pana cetaso vupasame yonisomanasikarenassa pahanam hoti.
Tenaha:-
            "atthi bhikkhave cetaso vupasamo, tattha yonisomanasikarabahulikaro,
        ayamaharo anuppannassa va uddhaccakukkuccassa anuppadaya,
        uppannassa va uddhaccakukkuccassa pahanaya"ti. 2-
     Apica cha dhamma uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti bahussutata
paripucchakata vinaye pakatannuta vuddhasevita kalyanamittata sappayakathati.
Bahusaccenapi hi ekam va dve va tayo va cattaro va panca va
nikaye palivasena ca atthavasena ca ugganhantassapi uddhaccakukkuccam pahiyati,
kappiyakappiyaparipucchabahulassapi, vinayapannattiyam cinnavasibhavataya pakatannunopi,
@Footnote: 1 sam.maha. 19/232/94           2 sam.maha. 19/232/94
Vuddhe mahallake there upasankamantassapi, upalittherasadise vinayadhare
kalyanamitte sevantassapi uddhaccakukkuccam pahiyati, thananisajjadisu
kappiyakappiyanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma
uddhaccakukkuccassa pahanaya samvattanti"ti.
     Vicikicchatthaniyesu dhammesu ayonisomanasikarena vicikicchaya uppado
hoti. Vicikicchatthaniya dhamma nama punappunam vicikicchaya karanatta
vicikicchava. Tattha ayonisomanasikaram bahulam pavattayato vicikiccha uppajjati.
Tenaha:-
            "atthi bhikkhave vicikicchatthaniya dhamma tattha
        ayonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo anuppannaya va vicikicchaya
        uppadaya, uppannaya va vicikicchaya bhiyyobhavaya vepullaya"ti. 1-
Kusaladidhammesu pana yonisomanasikarena vicikicchaya pahanam hoti.
Tenaha:-
            "atthi bhikkhave kusalakusala dhamma savajjanavajja dhamma
        (sevitabbasevitabba dhamma,) 2- hinappanita dhamma kanhasukkasappatibhaga
        dhamma, tattha yonisomanasikarabahulikaro, ayamaharo
        anuppannaya va vicikicchaya anuppadaya, uppannaya va vicikicchaya
        pahanaya"ti 3-
     apica cha dhamma vicikicchaya pahanaya samvattanti bahussutata paripucchakata
vinaye pakatannuta adhimokkhabahulata kalyanamittata sappayakathati. Bahusaccavasenapi
hi ekam va .pe. Panca va nikaye palivasena ca atthavasena
ca ugganhantassapi vicikiccha pahiyati, tini ratanani arabbha kusaladibhedesu
@Footnote: 1 sam.maha. 19/232/92       2 paliyam. natthi   3 sam.maha. 19/232/94
Dhammesu paripucchabahulassapi, vinaye cinnavasibhavassapi, tisu ratanesu
okappaniyasaddhasankhataadhimokkhabahulassapi, saddhadhimutte vakkalittherasadise
kalyanamitte sevantassapi vicikiccha pahiyati, thananisajjadisu tinnam ratananam
gunanissitasappayakathayapi pahiyati. Tena vuttam "../../bdpicture/cha dhamma vicikicchaya pahanaya
samvattanti"ti.
     Ettha ca yathavuttehi tehi tehi dhammehi vikkhambhanavasena pahinanam
imesam nivarananam kamacchandanivaranassa tava arahattamaggena accantappahanam
hoti, tatha thinamiddhanivaranassa uddhaccanivaranassa ca. Byapadanivaranassa pana
kukkuccanivaranassa ca anagamimaggena, vicikicchanivaranassa sotapattimaggena
accantappahanam hoti. Tasma tesam tatha pahanaya upakaradhamme dassetum
"araddham hoti viriyan"tiadi araddham. Idameva va yathavuttam abhijjhadinam
nivarananam pahanam, yasma hinaviriyataya kusitena, anupatthitassatitaya mutthassatina,
appatippassaddhadarathataya saraddhakayena, asamahitataya vikkhittacittena na
kadacipi te sakka nibbattetum, pageva itaram, tasma yatha patipannassa so
abhijjhadinam vigamo pahanam sambhavati, tam dassetum "araddham hoti viriyan"tiadi
araddham. Tassattho:- tesam nivarananam pahanaya sabbesampi va sankilesadhammanam
samucchindanatthaya viriyam araddham hoti, paggahitam asithilappavattanti
vuttam hoti. Araddhatta eva ca antara sankocassa anapajjanato
asallinam.
      Upatthita sati appamutthati na kevalanca viriyameva, satipi arammanabhimukhabhavena
upatthita hoti, tatha upatthitatta eva ca cirakatacirabhasitanam
saranasamatthataya asammuttha passaddhoti kayacittadarathappassambhanena kayopissa
Passaddho hoti. Tattha yasma namakaye passaddhe rupakayopissa passaddho
eva hoti, tasma "namakayo rupakayo"ti avisesetva "passaddho kayo"ti
vuttam. Asaraddhoti so ca passaddhatta eva asaraddho, vigatadarathoti vuttam
hoti. Samahitam cittam ekagganti cittampissa samma ahitam sutthu thapitam
appitam viya hoti, samahitatta eva ca ekaggam acalam nipphandanam nirinjananti.
Ettavata jhanamagganam pubbabhagapatipada kathita. Tenevaha:-
            "carampi bhikkhave bhikkhu evambhuto atapi ottapi satatam
       samitam araddhaviriyo pahitattoti vuccati"ti. 1-
Tassattho hettha vutto eva.
      Gathasu yatam careti yatamano careyya, cankamanadivasena gamanam kappentopi
"anuppannanam papakanam akusalanam dhammanam anuppadaya chandam janeti
vayamati"tiadina 2- nayena vuttasammappadhanaviriyavasena yatanto ghatento vayamanto
yatha akusala dhamma pahiyanti, kusala dhamma bhavanaparipurim gacchanti,
evam gamanam kappeyyati attho. Esa nayo sesesupi. Keci pana "yatan"ti
etassa samyatoti attham vadanti. Tittheti tittheyya thanam kappeyya. Accheti
nisideyya. Sayeti nipajjeyya. Yatamenam pasarayeti etam pasaretabbam hatthapadadim
yatam yatamano yathavuttaviriyasamangiyeva hutva pasareyya, sabbattha pamadam
vijaheyyati adhippayo.
      Idani yatha patipajjanto yatam yatamano nama hoti, tam patipadam
dassetum "uddhan"tiadi vuttam. Tattha uddhanti upari. Tiriyanti tiriyato,
puratthimadisadivasena samantato disabhagesuti attho. Apacinanti hettha.
Yavata jagato gatiti yattaka sattasankharabhedassa lokassa pavatti, tattha
@Footnote: 1 khu.iti. 25/110/329   2 sam.maha. 19/651-662/214  abhi.vi. 35/390/249
Sabbatthati attho. Ettavata anavasesato sammasanananassa visayam sangahetva
dasseti. Samavekkhitati samma hetuna nayena avekkhita, aniccadivasena
vipassakoti vuttam hoti. Dhammananti sattasunnanam. Khandhananti rupadinam
pancannam khandhanam. Udayabbayanti udayanca vayanca. Idam vuttam hoti:- upari
tiriyam adhoti tisangahe sabbasmim loke atitadibhedabhinnanam pancupadanakkhandha-
sankhatanam sabbesam ruparupadhammanam aniccatadisammasanadhigatena udayabbayananena
pancavisatiya akarehi udayam, pancavisatiya akarehi vayanca samavekkhita
samanupassita bhaveyyati.
      Cetosamathasamicinti cittasankilesanam accantavupasamanato cetosamathasankhatassa
ariyamaggassa anucchavikapatipadam nanadassanavisuddhim. Sikkhamananti patipajjamanam
bhaventam nanaparamparam nibbattentam. Sadati sabbakalam, rattinceva diva ca.
Satanti catusampajannena samannagataya satiya satokarim. Satatam pahitattoti
sabbakalam pahitatto nibbanam patipesitattoti tathavidham bhikkhum buddhadayo ariya
ahu acikkhanti kathenti. Sesam vuttanayameva.
                      Dvadasamasuttavannana nitthita.
                        ----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 399-410. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=8857&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=8857&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=292              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6749              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6622              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6622              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]