ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 28 : PALI ROMAN Sutta.A.1 (paramattha.1)

page69.

Tatha:- "catuhi kho gahapatiputta thanehi anukampako mitto suhado veditabbo, abhavenassa na nandati, bhavenassa nandati, avannam bhanamanam nivareti, vannam bhanamanam pasamsati". 1- Tatha:- "catuhi kho gahapatiputta thanehi atthakkhayi mitto suhado veditabbo, papa nivareti, kalyane niveseti, assutam saveti, saggassa maggam acikkhati"ti. 2- Tesvidha agariya adhippeta, atthato pana sabbepi yujjanti. Te mitte suhajje. Anukampamanoti anudayamano, tesam sukham upasamharitukamo dukkham apaharitukamo ca. Hapeti atthanti ditthadhammikasamparayikaparamatthavasena tividham, tatha attatthaparatthaubhayatthavasenapi tividham attham laddhavinasanena aladdhanuppadanenati dvidhapi hapeti vinaseti. Patibaddhacittoti "aham imam vina na jivissami, 3- esa me gati, esa me parayanan"ti evam attanam thapentopi patibaddhacitto hoti. "ime mam vina na jivanti, aham tesam gati, tesam parayanan"ti evam attanam uccatthane thapentopi patibaddhacitto hoti. Idha pana evam patibaddhacitto adhippeto. Etam bhayanti etam atthahapanabhayam, attano samapattihanim sandhaya vuttam. Santhaveti tividho santhavo tanhaditthimittasanthavavasena. Tattha atthasatappabhedapi tanha tanhasanthavo, dvasatthibhedapi ditthi ditthisanthavo, patibaddhacittataya mittanukampana mittasanthavo. So idha adhippeto. Tena hissa samapatti parihina. Tenaha "etam bhayam santhave pekkhamano aham adhigato"ti. Sesam vuttasadisamevati veditabbam. 4- Mittasuhajjagathavannana samatta. [38] Vamso visaloti ka uppatti? pubbe kira kassapassa bhagavato Sasane tayo paccekabodhisatta pabbajitva visativassasahassani gatapaccagatavattam @Footnote: 1 di. pa. 11/264/163 2 di. pa. 11/263/163 3 cha.Ma. jivami @4 cha.Ma. veditabbanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Puretva devaloke uppanna. Tato cavitva tesam settho 1- baranasirajakule nibbatto, itare paccantarajakulesu. Te ubhopi kammatthanam ugganhitva rajjam pahaya pabbajitva anukkamena paccekabuddha hutva nandamulakapabbhare vasanta ekadivasam samapattito vutthaya "mayam kim kammam katva imam lokuttarasukham anuppatta"ti avajjetva paccavekkhamana kassapabuddhakale attano cariyam addasamsu. Tato "tatiyo kuhin"ti avajjenta baranasiyam rajjam karentam disva tassa gune saritva "so pakatiyava appicchatadigunasamannagato ahosi, amhakanneva ovadako vatta vacanakkhamo papagarahi, handa nam arammanam dassetva mocessama"ti okasam gavesanta tam ekadivasam sabbalankaravibhusitam uyyanam gacchantam disva akasenagantva uyyanadvare velugumbamule atthamsu. Mahajano attano 2- rajadassanena rajanam oloketi. Tato raja "atthi nu kho koci mama dassane abyavato"ti olokento paccekabuddhe addakkhi, saha dassaneneva cassa tesu sineho uppajji. So hatthikkhandha oruyha santena upacarena te upasankamitva "bhante kimnama tumhe"ti pucchi. Te ahamsu "mayam maharaja asajjamana nama"ti. Bhante asajjamanati etassa ko atthoti. Alagganattho maharajati. Tato tam velugumbam dassenta ahamsu "seyyathapi maharaja imam velugumbam sabbaso mulakkhandhasakha 3- samsibbitva thitam asihattho puriso mule chetva avinchanto na sakkuneyya uddharitum, evameva tvam anto ca bahi ca jataya jatito asattavisatto tattha laggo. Seyyathapi tassa majjhagatopi 4- ayam vamsakaliro asanjatasakhatta kenaci alaggo thito, sakka ca pana agge va mule va chetva uddharitum, evameva mayam katthaci asajjamana sabbadisa gacchama"ti tavadeva catutthajjhanam samapajjitva passato eva ranno akasena nandamulakapabbharam agamamsu. Tato raja @Footnote: 1 cha.Ma. jetthako 2 cha. atitto 3 Si. mulakhandhasakhanusakham, @ cha.Ma. mulakhandhasakhanusakhahi 4 Si. seyyathapi va panassa vemajjhe jatopi, @ cha.Ma. seyyathapi va panassa vemajjhagatopi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Cintesi "kada nu kho ahampi evam asajjamane bhaveyyan"ti tattheva nisiditva vipassanto paccekabodhim sacchakasi. Purimanayeneva kammatthanam pucchito imam gatham abhasi:- "vamso visalova yatha visatto puttesu daresu ca ya apekkha vamsakkalirova asajjamano eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha vamsoti velu. Visaloti vitthinno. Cakaro avadharanattho, evakaro va ayam, sandhivasenettha evakaro datthabbo. 1- Tassa parapadena sambandho, tam paccha yojessama. Yathati patibhage. Visattoti laggo jatito samsibbito. Puttesu daresu cati puttadhitubhariyasu. Ya apekkhati ya tanha yo sneho. Vamsakkalirova asajjamanoti vamsakaliro viya alaggamano. Kim vuttam hoti? yatha vamso visalo visatto eva hoti, puttesu daresu ca ya apekkha, sapi evam tani vatthuni samsibbitva thitatta visatta eva. Svaham taya apekkhaya apekkhava visalo vamso viya visattoti evam apekkhaya adinavam disva tam pekkham maggananena chindanto ayam vamsakaliro viya rupadisu va labhadisu va kamabhavadisu va ditthadisu va tanhamanaditthivasena asajjamano paccekabodhim adhigatoti. Sesam purimanayeneva veditabbam. Vamsakaliragathavannana samatta. [39] Migo arannamhiti ka uppatti? eko kira bhikkhu kassapassa Bhagavato sasane yogavacaro kalam katva baranasiyam setthikule uppanno addhe mahaddhane mahabhoge, so sarago 2- ahosi, tato paradariko hutva tattheva kalakato niraye nibbatto tattha paccitva vipakavasesena setthibhariyaya @Footnote: 1 Ma. vakaro datthabbo 2 cha.Ma. subhago

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Kucchimhi itthipatisandhim aggahesi. Nirayato agatanam gattani unhani honti, tena setthibhariya dayhamanena udarena kicchena kasirena tam gabbham dharetva kalena darikam vijayi. Sa jatadivasato pabhuti matapitunam sesabandhuparijanananca dessa ahosi. Vayappatta ca yamhi kule dinna, tatthapi samikasassusassuranam dessava ahosi appiya amanapa. Atha nakkhatte ghosite setthiputto taya saddhim kilitum anicchanto vesim anetva kilati, sa tam dasinam santika sutva setthiputtam upasankamitva nanappakarehi anunayitva 1- aha "ayyaputta itthi nama sacepi dasannam rajunam kanittha hoti cakkavattino va dhita, tathapi samikassa pesanakara hoti, samike analapante sule aropita viya dukkham patisamvedeti. Sace aham anuggaharaha, anuggahetabba. No ce, vissajjetabba, attano natikulam gamissami"ti. Setthiputto "hotu bhadde, ma soci, kilanasajja hohi, nakkhattam kilissama"ti aha. Setthidhita tavatakenapi sallapamattakena ussahajata "sve nakkhattam kilissami"ti bahum khajjabhojjam patiyadeti. Setthiputto dutiyadivase anarocetvava kilanatthanam gato. Sa "idani pesessati, idani pesessati"ti maggam olokenti nisinna ussuram disva manusse pesesi, te paccagantva "setthiputto gato"ti arocesum. Sa sabbam tam patiyaditam adaya yanam abhiruhitva uyyanam gantum araddha. Atha nandamulakapabbhare paccekasambuddho sattame divase nirodha vutthaya anotatte mukham dhovitva nagalatadantaponam khaditva "kattha ajja bhikkham carissami"ti avajjento tam setthidhitaram disva "imissa mayi sakkaram karitva tam kammam parikkhayam gamissati"ti natva pabbharasamipe satthiyojanam manosilatalam, tattha thatva nivasetva pattacivaramadaya abhinnapadakajjhanam samapajjitva akasenagantva tassa patipathe oruyha baranasibhimukho agamasi. Tam disvava dasiyo setthidhitaya arocesum, sa yana oruyha @Footnote: 1 Ma. anayitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Sakkaccam vanditva pattam gahetva sabbarasasampannena khadaniyabhojaniyena puretva padumapupphena ca 1- paticchadetva hetthapi padumapuppham katva pupphakalapam hatthena gahetva paccekabuddham upasankamitva tassa hatthe pattam datva vanditva pupphakalapahattha patthesi "bhante yatha idam puppham, evaham yattha yattha uppajjami, tattha tattha mahajanassa piya bhaveyyam manapa"ti. Evam patthetva dutiyampi patthesi "bhante dukkho gabbhavaso, tam anupagamma padumapupphe eva patisandhi bhaveyya"ti. Tatiyampi patthesi "bhante jigucchaniyo matugamo, cakkavattidhitapi purisavasam 2- gacchati, tasma aham itthibhavam anupagamma puriso bhaveyyan"ti. Catutthampi patthesi "bhante imam samsaradukkham atikkamma pariyosane tumhehi pattam amatam papuneyyan"ti. Evam caturo panidhi katva tam padumapupphakalapam pujetva paccekabuddhassa pancapatitthitena vanditva "pupphasadiso eva me gandho ceva vanno ca hotu"ti imam pancamam panidhim akasi. Tato paccekabuddho pattam pupphakalapanca gahetva akase thatva:- "icchitam patthitam tuyham khippameva samijjhatu sabbe purentu sankappa cando pannaraso yatha"ti imaya gathaya setthidhita anumodanam katva "setthidhita mam gacchantam passatu"ti adhitthahitva nandamulakapabbharam agamasi. Setthidhitaya tam disva mahati piti uppanna, bhavantare katam akusalakammam anokasataya parikkhinam, cincambiladhotatambabhajanamiva suddha jata. Tavadeva cassa patikule natikule ca sabbo jano tuttho "kim karoma"ti piyavacanani pannakarani ca pesesi. Setthiputto manusse pesesi "sigham sigham anetha setthidhitaram, aham vissaritva uyyanam agato"ti. Tato pabhuti ca nam ure vilittacandanam viya amuttamuttaharam viya pupphamalam viya ca piyayanto parihari. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma. paravasam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Sa tattha yavatayukam issariyabhogasukham anubhavitva kalam katva purisabhavena devaloke padumapupphe uppajji. So devaputto gacchantopi padumapupphagabbheyeva gacchati, titthantopi, nisidantopi, sayantopi padumagabbheyeva sayati. Mahapadumadevaputtoti cassa namam akamsu. Evam so tena iddhanubhavena anulomapatilomam chadevaloke eva samsarati. Tena ca samayena baranasiranno visatiitthisahassani honti, raja ekissapi kucchiyam puttam na labhati. Amacca rajanam vinnapesum "deva kulavamsanupalako putto icchitabbo, atraje avijjamane khetrajopi kulavamsadharo hoti"ti. Raja "thapetva mahesim avasesa natakitthiyo sattaham dhammanatakam karotha"ti yathakamam bahi carapesi, tathapi puttam nalattha. Puna amacca ahamsu "maharaja mahesi nama punnena ca pannaya ca sabbitthinam agga, appeva nama devo mahesiyapi kucchimhi puttam labheyya"ti. Raja mahesiya etamattham arocesi. Sa aha "maharaja ya itthi saccavadini silavati, sa puttam labheyya, hirottapparahitaya kuto putto"ti pasadam abhiruhitva pancasilani samadiyitva punappunam anumajjati, silavatiya rajadhitaya pancasilani anumajjantiya puttapatthanacitte uppannamatte sakkassa asanam santappi. Atha sakko asanatapakaranam avajjento etamattham viditva "silavatiya rajadhitaya puttavaram demi"ti akasenagantva deviya pamukhe 1- thatva "kim patthesi devi"ti pucchi. Puttam maharajati. "dammi te devi puttam, ma cintayi"ti vatva devalokam gantva "atthi nu kho ettha khinayuko"ti avajjento "ayam mahapadumo uparidevaloke uppajjitum ito cavati"ti natva tassa vimanam gantva "tata mahapaduma manussalokam gacchahi"ti yaci. So aha "maharaja ma evam bhani, jeguccho manussaloko"ti. Tata tvam manussaloke punnam katva idhupapanno, tattheva thatva paramiyo puretabba, gaccha tatati. Dukkho maharaja gabbhavaso, na sakkomi tattha vasitunti. @Footnote: 1 cha.Ma. sammukhe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

"kim te tata gabbhavasena, tatha hi tvam kammam akasi, yatha padumagabbheyeva nibbattissasi, gaccha tata"ti punappunam vuccamano adhivasesi. Tato mahapadumo devaloka cavitva baranasiranno uyyane silapattapokkharaniyam padumagabbhe nibbatto. Tanca rattim mahesi paccusasamaye supinantena visatiitthisahassaparivuta uyyanam gantva silapattapokkharaniyam padumasare puttam laddha viya ahosi. Sa pabhataya rattiya silani rakkhamana tatheva tattha gantva ekam padumapuppham addasa, tam neva tire hoti na gambhire. Saha dassaneneva cassa tattha puttasineho uppajji. Sa samamyeva pavisitva tam puppham aggahesi, pupphe gahitamatteyeva pattani vikasimsu. Tattha pattake 1- asittasuvannapatimam viya darakam addasa, disvava "putto me laddho"ti saddam niccharesi. Mahajano sadhukarasahassani munci. Ranno ca pesesi. Raja sutva "kattha laddho"ti pucchitva laddhokasanca sutva "uyyananca pokkharaniyam padumanca amhakamyeva khettam, tasma amhakam khette jatatta khetrajo namayam putto"ti vatva nagaram pavesetva visatisahassaitthiyo dhatikiccam karapesi. Ya ya kumarassa rucim natva patthitapatthitam khadaniyam khadapeti, sa sa sahassam labhati. Sakalabaranasi calita, sabbo jano kumarassa pannakarasahassani pesesi. Kumaro tam tam atinetva "imam khada, imam bhunja"ti vuccamano bhojanena ubbalho ukkanthito hutva gopuradvaram gantva lakhagulakena kilati. Tada annataro paccekabuddho baranasim nissaya isipatane vasati, so kalasseva vutthaya senasanavattasariraparikammamanasikaradini sabbakiccani katva patisallana vutthito "ajja kattha bhikkham gahessami"ti avajjento kumarassa sampattim disva "esa pubbe kim kammamakari"ti vimamsanto "madisassa pindapatam datva catasso patthana patthesi, tattha tisso siddha, eka tava na sijjhati, tassa upayena arammanam dassemi"ti bhikkhacariyavasena @Footnote: 1 cha.Ma. tattake

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Kumarassa santikam agamasi. Kumaro tam disva "samana ma idha agacchi, ime hi tampi `idam khada, idam bhunja'ti vadeyyun"ti aha. So ekavacaneneva tato nivattitva attano senasanam pavisi. Kumaro parijanam aha "ayam samano maya vuttamatto nivatto, kuddho nu kho mama"ti. Tato tehi "pabbajita nama deva na kodhaparayana honti, parena pasannamanena yam dinnam hoti, tena yapenti"ti vuccamanopi "kuddho eva mamayam samano, khamapessami nan"ti matapitunam arocetva hatthim abhiruhitva mahata rajanubhavena isipatanam gantva migayutham disva pucchi "kim nama ete"ti. Ete sami miga namati. Ete 1- "imam khadatha, imam bhunjatha, imam sayatha"ti vatva patijagganta atthiti. Natthi sami, yattha tinodakam sulabham, tattha vasantiti. Kumaro "yatha ime arakkhiyamanava yattha icchanti, tattha vasanti, kada nu kho ahampi evam vaseyyan"ti etamarammanam aggahesi. Paccekabuddhopi tassa agamanam natva senasanamagganca cankamanca sammajjitva mattham katva ekadvikkhattum cankamitva padanikkhepam dassetva divaviharokasanca pannasalanca sammajjitva mattham katva pavisanapadanikkhepam dassetva nikkhamanapadanikkhepam adassetva annatra agamasi, kumaro tattha gantva tam padesam sammajjitva mattham katam 2- disva "vasati manne ettha so paccekabuddho"ti parijanena bhasitam sutva aha "patopi hesa 3- samano duttho, 4- idani hatthiassadihi 5- attano okasam akkantam 6- disva sutthutaram dusseyya, 7- idheva tumhe nisidatha"ti 8- hatthikkhandhato oruyha ekakova senasanam pavittho vattasisena susammatthokase padanikkhepam disva "ayam samano ettha cankamanto na vanijjadikammam cintesi, addha attano hitameva cintesi manne"ti pasannamanaso cankamam aruhitva durikataputhuvitakko gantva pasanaphalake @Footnote: 1 cha.Ma. etesam 2 ka. matthakatam 3 cha.Ma. so 4 cha.Ma. kuddho @5 ka....dini 6 ka. akkantani 7 cha.Ma. kujjheyya 8 cha.Ma. titthatha"ti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Nisiditva sanjataekaggo hutva pannasalam pavisitva vipassanto paccekabodhinanam adhigantva purimanayeneva purohitena kammatthane pucchite gaganatale nisinno imam gathamaha "migo arannamhi yatha abaddho yenicchakam gacchati gocaraya vinnu naro seritam pekkhamano eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha migoti dve miga tinamigo 1- ca pasadamigo ca. Apica sabbesam arannikanam catuppadanametam adhivacanam. Idha pana pasadamigo adhippetoti vadanti. 2- Arannamhiti gamanca gamupacaranca thapetva avasesam arannam, idha pana uyyanamadhippetam tasma uyyanamhiti vuttam hoti, yathati patibhage. Abaddhoti rajjubandhanadihi abaddho, etena vissatthacariyam dipeti. Yenicchakam gacchati gocarayati yena yena disabhagena gantumicchati, tena tena disabhagena gocaraya gacchati. Vuttampi cetam bhagavata:- "seyyathapi bhikkhave arannako migo aranne pavane caramano vissattho gacchati, vissattho titthati, vissattho nisidati, vissattho seyyam kappeti. Tam kissa hetu, anapathagato bhikkhave luddassa, evameva kho bhikkhave bhikkhu vivicceva kamehi .pe. Pathamam jhanam upasampajja viharati. Ayam vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakasi maram 3- apadam, vadhitva marassa cakkhum adassanam gato papimato"ti 4- vittharo. @Footnote: 1 cha.Ma. enimigo 2 cha.Ma. idha pana pasadamigo adhippeto 3 Ma. marassa @4 Ma.mu. 12/287/250-1

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Vinnu naroti panditapuriso. Seritanti sacchandavuttitam aparayattavuttitam. 1- 2- Idam vuttam hoti:- yatha migo arannamhi abaddho yenicchakam gacchati gocaraya, tatha ahampi tanhabandhanam chinditva evam gaccheyyanti, tasma annopi vinnu pandito naro seritam pekkhamano eko careti. 2- Migaarannagathavannana samatta. [40] Amantana hotiti ka uppatti? atite kira ekavajjikabrahmadatto Nama raja ahosi mudukajatiko. Yada amacca tena saha yuttam va ayuttam va mantetukama honti, tada nam patiyekkam patiyekkam ekamantam nenti. Tam ekadivasam divaseyyam upagatam annataro amacco "deva mama sotabbam atthi"ti ekamante gamanam yaci, so utthaya agamasi. Puna eko mahaupatthane nisinnam varam yaci, eko hatthikkhandhe, eko assapitthiyam, eko suvannarathe, eko sirikaya nisiditva uyyanam gacchantam yaci, raja tato orohitva ekamantam agamasi. Aparo janapadacarikam gacchantam yaci, tassapi vacanam sutva hatthikkhandhato oruyha ekamantam agamasi. Evam so tehi nibbinno hutva pabbaji. Amacca issariyena vaddhanti. Tesu eko gantva rajanam aha "amukam maharaja janapadam mayham dehi"ti. Raja "tam itthannamo bhunjati"ti bhanati, so ranno vacanam anadiyitva "gacchamaham tam janapadam gahetva bhunjami"ti tattha gantva kalaham katva puna ubhopi ranno santikam agantva annamannassa dosam arocenti, raja "na sakka ime tosetun"ti tesam lobhe adinavam disva vipassanto paccekasambodhim sacchakasi. So purimanayeneva imam udanagatham akasi:- @Footnote: 1 cha.Ma. aparayattatam 2-2 cha.Ma. pekkhamanoti pannacakkhuna olokayamano. atha va @dhammaseritam puggalaseritanca. lokuttaradhamma hi kilesavasam agamanato serino tehi @samannagata puggala ca, tesam bhavaniddeso serita. tam pekkhamanoti kim vuttam hoti @"yatha migo arannamhi abaddho yenacchakam gacchata gocaraya, kada nu kho ahampi evam @gaccheyyan"ti iti me tumhehi ito cito ca parivaretva thitehi baddhassa @yenicchakam gantum alabhantassa tasmim yenicchakagamanabhavena yenicchakagamane canisamsam @disva anukkamena samathavipassana paripurim agamamsu. tato paccekabodhim adhigatomhi. @tasma annepi vinnu pandito naro seritam pekkhamano eko care @khaggavisanakappoti. sesam vuttanayeneva veditabbanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

"amantana hoti sahayamajjhe vase thane gamane carikaya anabhijjhitam seritam pekkhamano eko care khaggavisanakappo"ti. Tassattho:- sahayamajjhe thitassa divaseyyasankhate vase ca, mahaupatthanasankhate thane ca, uyyanagamanasankhate gamane ca, janapadacarikasankhataya carikaya ca "idam me suna, idam me dehi"tiadina nayena tatha tatha amantana hoti, tasma aham tattha nibbijjitva yayam ariyajanasevita anekanisamsa ekantasukha, evam santepi lobhabhibhutehi sabbakapurisehi anabhijjhita anabhipatthita pabbajja, tam anabhijjhitam paresam avasavattanena dhammapuggalavasena ca seritam pekkhamano vipassanam arabhitva anukkamena paccekasambodhim adhigatosmiti. Sesam vuttanayameva. 1- Amantanagathavannana samatta. [41] Khidda ratiti ka uppatti? baranasiyam ekaputtakabrahmadatto Nama raja ahosi, so cassa ekaputtako piyo ahosi manapo panasamo, so sabbairiyapathesu puttam gahetvava vattati. So ekadivasam uyyanam gacchanto tam thapetva gato, kumaropi tamdivasanneva uppannena byadhina mato. Amacca "puttasinehena ranno hadayampi phaleyya"ti anarocetvava nam jhapesum. Raja uyyane suramadena matto puttam neva sari, tatha dutiyadivasepi nhanabhojanavelasu, atha bhuttavi nisinno saritva "puttam me anetha"ti aha. Tassa anurupena vidhanena tam pavuttim arocesum. Tato sokabhibhuto nisinno evam yoniso manasakasi "imasmim sati idam hoti, imassuppada idam uppajjati"ti. So evam anukkamena anulomapatilomam paticcasamuppadam sammasanto paccekasambodhim sacchakasi. Sesam samsaggagathaya vuttasadisameva thapetva gathayatthavannanam. @Footnote: 1 cha.Ma......nayamevati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Atthavannanayam pana khiddati kilana. Sa duvidha hoti kayika ca vacasika ca. Tattha kayika nama hatthihipi kilanti, assehipi rathehipiti 1- evamadi. Vacasika nama gitam silokabhananam mukhabheriti evamadi. Ratiti pancakamagunarati. Vipulanti yava atthiminjam ahacca thanena sakalattabhavabyapakam. Sesam pakatameva. Anusandhiyojanapi cettha samsaggagathaya vuttanayeneva veditabba, tato paranca sabbanti. Khiddaratigathavannana samatta. [42] Catuddisoti ka uppatti? pubbe kira kassapabhagavato Sasane panca paccekabodhisatta pabbajitva visativassasahassani gatapaccagatavattam puretva devaloke uppanna. Tato cavitva tesam jetthako baranasiyam raja ahosi, sesa pakatikarajano. Te cattaropi kammatthanam ugganhitva rajjam pahaya pabbajitva anukkamena paccekabuddha hutva nandamulakapabbhare vasanta ekadivasam samapattito vutthaya vamsakaliragathayam vuttanayeneva attano kammanca sahayanca avajjetva natva baranasiyam ranno upayena arammanam dassetum okasam gavesanti. So ca raja tikkhattum rattiya ubbijjati, bhito vissaram karoti, mahatale dhavati. Purohitena kalasseva vutthaya sukhaseyyam pucchitopi "kuto me acariya sukhan"ti sabbam tam pavuttim arocesi. Purohitopi "ayam rogo sutthutaram 2- na sakka yena kenaci uddhamvirecanadina bhesajjakammena vinetum, mayham pana khadanupayo uppanno"ti cintetva "rajjahanijivitantarayadinam pubbanimittam etam maharaja"ti rajanam sutthutaram ubbejetva tassa vupasamanattham "ettake ca ettake ca hatthiassarathadayo hirannasuvannanca dakkhinam katva 3- yanno yajitabbo"ti tam yannayajane samadapesi. @Footnote: 1 cha.Ma. rathehipi dhanuhipiti 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. datva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Tato paccekabuddha anekani panasahassani yannatthaya sampindiyamanani disva "etasmim kamme kate dubbodhaneyyo hoti. 1- Handa nam patikacceva gantva pekkhama"ti vamsakaliragathaya vuttanayeneva agantva pindaya caramana rajangane patipatiya agamamsu. Raja sihapanjare thito rajanganam olokayamano te addakkhi, saha dassaneneva cassa sineho uppajji. Tato te pakkosapetva akasatale pannattasane nisidapetva sakkaccam bhojapetva 2- katabhattakicce "ke tumhe"ti pucchi. Mayam maharaja catuddisa namati. Bhante catuddisati imassa ko atthoti. Catusu disasu katthaci kutoci bhayam va cittutraso va amhakam natthi maharajati. Bhante tumhakam tam bhayam kimkarana na hotiti. "mayam hi maharaja mettam bhavema, karunam bhavema, muditam bhavema, upekkham bhavema, tena no tam bhayam na hoti"ti vatva utthayasana attano vasatim agamamsu. Tato raja cintesi "ime samana mettadibhavanaya bhayam na hotiti bhananti, brahmana pana anekasahassapanavadham vannayanti, kesam nu kho vacanam saccan"ti. Athassa etadahosi "samana suddhena asuddham dhovanti, brahmana pana asuddhena asuddham. Na ca sakka asuddhenasuddham dhovitum, pabbajitanam eva vacanam saccan"ti. So "sabbe satta sukhita hontu"tiadina nayena mettadayo cattaropi brahmavihare bhavetva hitapharanacittena amacce anapesi "sabbe pane muncatha, sitani paniyani pivantu, haritani tinani khadantu, sito ca nesam vato upavayatu"ti. Te tatha akamsu. Tato raja "kalyanamittanam vacaneneva papakammato muttomhi"ti tattheva nisinno vipassitva paccekasambodhim sacchakasi. Amaccehi ca bhojanavelayam "bhunja maharaja kalo"ti vutte "naham raja"ti purimanayeneva sabbam vatva imam udanabyakaranagatham abhasi:- @Footnote: 1 cha.Ma. bhavissati 2 cha.Ma. bhojetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

"catuddiso appatigho ca hoti santussamano itaritarena parissayanam sahita achambhi eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha catuddisoti catusu disasu yathasukhavihari, "ekam disam pharitva viharati"tiadina 1- va nayena brahmaviharabhavanapharita catasso disa assa santitipi catuddiso. Tasu disasu katthaci satte sankhare va bhayena na patihannatiti appatigho. Santussamanoti dvadasavidhassa santosassa vasena santussako. Itaritarenati uccavacena paccayena. Parissayanam sahita achambhiti ettha parissayanti kayacittani, parihapenti va tesam sampattim, tani va paticca sayantiti parissaya, bahiranam sihabyagghadinam abbhantarananca kamacchandadinam kayacittupaddavanam etam adhivacanam. Te parissaye adhivasanakhantiya ca viriyadihi dhammehi ca sahatiti parissayanam sahita, thaddhabhavakarabhayabhavena 2- achambhi. Kim vuttam hoti? yatha te cattaro samana, evam itaritarena paccayena santussamano ettha patipattipadatthane santose thito catusu disasu mettadibhavanaya catuddiso, sattasankharesu patihananabhayabhavena appatigho ca hoti. So catuddisatta vuttappakaranam parissayanam sahita, appatighatta achambhi ca hotiti evam patipattigunam disva yoniso patipajjitva paccekabodhim adhigatomhiti. Atha va te samana viya santussamano itaritarena vuttanayeneva catuddiso hotiti natva evam catuddisabhavam patthayanto yoniso patipajjitva adhigatomhi. Tasma annopi idisam thanam patthayamano catuddisataya parissayanam sahita appatighataya ca achambhi hutva eko care khaggavisanakappoti. Sesam vuttanayameva. Catuddisagathavannana samatta. @Footnote: 1 an. catukka. 21/125/145, di.pa. 11/308/200 2 Si. thaddhabhavakaranabhayabhavena, @cha.Ma....karabhayabhavena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

[43] Dussangahati ka uppatti? baranasiranno kira aggamahesi kalamakasi. Tato vitivattesu sokadivasesu ekam divasam amacca "rajunam nama tesu tesu kiccesu aggamahesi avassam icchitabba, sadhu devo annam devim anetu"ti yacimsu. Raja "tena hi bhane janatha"ti aha. Te pariyesanta samantarajje raja mato, tassa devi rajjam anusasati, sa ca gabbhini hoti, amacca "ayam ranno anurupa"ti natva tam yacimsu. Sa "gabbhini nama manussanam manapa na hoti, sace agametha, yava vijayami, evam hotu. No ce, annam pariyesatha"ti aha. Te rannopi etamattham arocesum. Raja "gabbhinipi hotu anetha"ti. Te anesum. Raja tam abhisincitva sabbam mahesiya bhogam adasi, tassa parijananca nanavidhehi pannakarehi sanganhati. Sa kalena pattam vijayi, tampi raja attano puttam viya 1- sabbiriyapathesu anke ca ure ca katva viharati. Tato deviya parijano cintesi "raja ativiya sanganhati kumaram, ativissasaniyani 2- rajahadayani, handa nam paribhedema"ti. Tato kumaram "tvam tata amhakam ranno putto, na imassa ranno, ma ettha vissasam apajji"ti ahamsu. Atha kumaro "ehi putta"ti ranna vuccamanopi hatthe gahetva akaddhiyamanopi pubbe viya rajanam na alliyati. Raja "kim etan"ti vimamsanto tam pavattim natva "are ete maya evam sangahitapi patikulavuttino eva"ti nibbijjitva rajjam pahaya pabbajito. "raja pabbajito"ti amaccaparijanapi bahu pabbajita, "saparijano raja pabbajito"ti manussa panite paccaye upanamenti, 3- raja panite paccaye yathavuddham dapeti. Tattha ye sundaram labhanti, te tussanti. Itare ujjhayanti "mayam parivenasammajjanadini sabbakiccani karonta lukhabhattam jinnavatthanca labhama"ti. So tampi natva "are yathavuddham diyyamanepi nama ujjhayanti, aho ayam parisa dussangaha"ti pattacivaram adaya eko @Footnote: 1 cha.Ma. jataputtamiva 2 Si. avissaniyani 3 cha.Ma. upanenti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Arannam pavisitva vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchakasi. Tattha agatehi ca kammatthanam pucchito imam gatham abhasi:- "dussangaha pabbajitapi eke atho gahattha gharamavasanta appossukko paraputtesu hutva eko care khaggavisanakappo"ti. Sa atthato pakata eva. Ayam pana yojana:- dussangaha pabbajitapi eke, ye asantosabhibhuta, tathavidha eva ca atho gahattha gharamavasanta. Etamaham dussangahabhavam jigucchanto vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. Sesam purimanayeneva veditabbam. 1- Dussangahagathavannana samatta. [44] Oropayitvati ka uppatti? baranasiyam kira Catumasikabrahmadatto nama raja gimhanam pathame mase uyyanam gato tattha ramaniye bhumibhage nilaghanapattasanchannam kovilararukkham disva "kovilaramule mama sayanam pannapetha"ti vatva uyyane kilitva sayanhasamayam tattha seyyam kappesi. Puna gimhanam majjhime mase uyyanam gato, tada kovilaro pupphito hoti, tadapi tatheva akasi. Puna gamhanam pacchime mase gato, tada kovilaro sanchinnapatto 2- sukkharukkho viya hoti, tadapi so adisvava tam rukkham pubbaparicayena tattheva seyyam anapesi, amacca janantapi "ranna anattan"ti bhayena tattha sayanam pannapesum. So uyyane kilitva sayanhasamayam tattha seyyam kappento tam rukkham disva "are ayam pubbe sanchannapatto manimayo viya abhirupadassano ahosi, tato manivannasakhantare thapitapavalankurasadisehi pupphehi sassirikacarudassano ahosi, muttadalasadisavalikakinno cassa hettha bhumibhago bandhana pamuttapupphasanchanno @Footnote: 1 cha.Ma. veditabbanti 2 Si. samsinapatto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Rattakambalasanthato viya ahosi, so namajja sukkharukkho viya sakhamattavaseso thito, aho jaraya upahato kovilaro"ti cintetva "anupadinnampi tava jara hannati, kimangam pana upadinnan"ti aniccasannam patilabhi. Tadanusareneva sabbasankhare dukkhato anattato ca vipassanto "aho vatahampi sanchinnapatto kovilaro viya apetagihibyanjano bhaveyyan"ti patthayamano anupubbena tasmim sayanatale dakkhinena passena nipannoyeva paccekabodhim sacchakasi, tato gamanakale amaccehi "kalo gantum maharaja"ti vutte "naham raja"tiadini vatva purimanayeneva gatham abhasi:- "oropayitva gihibyanjanani sanchinnapatto yatha kovilaro chetvana viro gihibandhanani eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha oropayitvati chaddetva 1- apanetva. Gihibyanjananiti kesamassuodatavatthalankaramalagandhavilepanaitthiputtadasidasadini. Etani hi gihibhavam byanjayanti, tasma "gihibyanjanani"ti vuccanti. Sanchinnapattoti patitapatto. Chetvanati maggananena chinditva. Viroti maggaviriyasamannagato. Gihibandhananiti kamabandhanani. Kama hi gihinam bandhanani. Ayam tava padattho. Ayam pana adhippayo:- "aho vatahampi oropayitva gihibyanjanani sanchinnapatto yatha kovilaro bhaveyyan"ti evam hi cintayamano vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. Sesam purimanayeneva veditabbanti. Kovilaragathavannana samatta. Pathamo vaggo nitthito. ------------- @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

[45-46] Sace labhethati ka uppatti? pubbe kira kassapassa bhagavato sasane dve paccekabodhisatta pabbajitva visativassasahassani gatapaccagatavattam puretva devaloke uppanna. Tato cavitva tesam jetthako baranasiranno putto, kanittho purohitassa putto ahosi. Te ekadivasamyeva patisandhim gahetva ekadivasameva matukucchito nikkhamitva sahapamsukilitasahayaka ahesum. Purohitaputto pannava ahosi. So rajaputtam aha "samma tvam pituno accayena rajjam labhissasi, aham purohitatthanam, susikkhitena ca sukham rajjam anusasitum sakka, ehi sippam aggahessama"ti. Tato ubhopi pubbopacitakamma 1- hutva gamanigamadisu bhikkham caramana paccantajanapadagamam gata. Tanca gamam paccekabuddha bhikkhacaravelaya pavisanti, atha manussa paccekabuddhe disva ussahajata asanani pannapenti, panitam khadaniyam bhojaniyam upanamenti manenti pujenti. Tesam etadahosi "amhehi sadisa uccakulino nama natthi, apica 2- panime manussa yadi icchanti, amhakam bhikkham denti, sace 3- nicchanti, na denti, imesam pana pabbajitanam evarupam sakkaram karonti, addha ete kinci sippam jananti, handa nesam santike sippam ugganhama"ti. Te manussesu patikkantesu okasam labhitva "yam bhante tumhe sippam janatha, tam amhepi sikkhapetha"ti yacimsu. Paccekabuddha "na sakka apabbajitena sikkhitun"ti ahamsu. Te pabbajjam yacitva pabbajimsu. Tato nesam paccekabuddha "evam vo nivasitabbam, evam parupitabban"tiadina nayena abhisamacarikam acikkhitva "imassa sippassa ekibhavabhirati nipphatti, tasma ekeneva nisiditabbam, ekena cankamitabbam, thatabbam, sayitabban"ti patiyekkam pannasalamadamsu, tato te attano attano pannasalam pavisitva nisidimsu. Purohitaputto nisinnakalato pabhuti cittasamadhanam laddha jhanam labhi. Rajaputto muhutteneva ukkanthito tassa santikam agato. So tam disva "kim samma"ti pucchi. @Footnote: 1 Si.,i. yannopavitakantha 2 cha.Ma. atha ca 3 cha.Ma. yadi ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

"ukkanthitomhi"ti aha. Tena hi idha nisidahiti. So tattha muhuttam nisiditva aha "imassa kira samma sippassa ekibhavabhirati nipphatti"ti. Purohitaputto "evam samma, tena hi tvam attano nisinnokasam eva gaccha, uggahessami imassa sippassa nipphattin"ti aha. So gantva punapi muhutteneva ukkanthito purimanayeneva tikkhattum agato. Tato nam purohitaputto tatheva uyyojetva tasmim gate cintesi "ayam attano ca kammam hapeti mama ca idha abhikkhanam agacchati"ti. 1- So pannasalato nikkhamma arannam pavittho. Itaro attano pannasalaya nisinno punapi muhutteneva ukkanthito hutva tassa pannasalam agantva ito cito ca maggantopi tam adisva cintesi "yo gahatthakale pannakarampi adaya agato mam datthum na labhati, so nama mayi agate dassanampi adatukamo pakkami, aho re citta na lajjasi. Yam mam catukkhattum idhanesi, sodani te vase na vattissami, annadatthu tameva mama vase vattapessami"ti attano senasanam pavisitva vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchikatva akasena nandamulakapabbharam agamasi. Itaropi arannam pavisitva vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchikatva tattheva agamasi. Te ubhopi manosilatale nisiditva patiyekkam patiyekkam ima udanagathayo abhasimsu:- "sace labhetha nipakam sahayam saddhim caram sadhuvihari dhiram abhibhuyya sabbani parissayani tareyya tenattamano satima. No ce labhetha nipakam sahayam saddhim caram sadhuvihari dhiram rajava rattham vijitam pahaya eko care matangarananeva nago"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. agacchantoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Tattha nipakanti pakatinipunam 1- panditam kasinaparikammadikusalam. Sadhuviharinti appanaviharena va upacarena va samannagatam. Dhiranti dhitisampannam. Tattha nipakatthena dhitisampada vutta. Idha pana dhitisampannamevati attho. Dhiti nama asithilaparalakkamata, "kamam taco ca naharu ca"ti 2- evam pavattaviriyassetam adhivacanam. Apica dhikatapapotipi dhiro. Rajava rattham vijitam pahayati yatha patiraja "vijitam rattham anatthavahan"ti natva rajjam pahaya eko carati, evam balasahayam pahaya eko care. Atha va rajava ratthanti yatha sutasomo raja vijitam rattham pahaya eko cari, yatha ca mahajanako, evam eko careti ayampi tassattho. Sesam vuttanusarena sakka janitunti na vittharitam. Sahayagathavannana samatta. [47] Addha pasamsamati imissa gathaya yava akasatale pannattasane paccekabuddhanam nisajja, tava catuddisagathaya uppattisadisa eva uppatti. Ayam pana viseso:- yatha so raja rattiya tikkhattum ubbijji, na tatha ayam, nevassa yanno paccupatthito ahosi. So akasatale pannattesu asanesu paccekabuddhe nisidapetva "ke tumhe"ti pucchi. Mayam maharaja anavajjabhojino namati. Bhante "anavajjabhojino"ti imassa ko atthoti. Sundaram va asundaram va laddha nibbikara bhunjama maharajati. Tam sutva ranno etadahosi "yannaham ime upaparikkheyyam edisa va no va"ti. Tamdivasam kanajakena bilangadutiyena parivisi, paccekabuddha amatam bhunjanta viya nibbikara bhunjimsu. Raja "honti ime 3- ekadivasam patinnatatta nibbikara, sve janissami"ti svatanayapi nimantesi, tato dutiyadivasepi tathevakasi. Tepi tatheva paribhunjimsu. Atha raja "idani sundaram datva vimamsissami"ti punapi nimantetva dve divase mahasakkaram katva panitena ativicitrena khadaniyena 4- bhojaniyena parivisi, @Footnote: 1 Ma. pakatinipakam 2 Ma.Ma. 13/186/159, an.duka. 20/5/50 khu.maha. 29/914/584-5 @ (sya) 3 cha.Ma. nama 4 cha.Ma. panitena ativicitrena khadaniyena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Tepi tatheva nibbikara bhunjitva ranno mangalam vatva pakkamimsu. Raja acirapakkantesu tesu "anavajjabhojinova ete samana, aho vatahampi anavajjabhoji bhaveyyan"ti cintetva maharajjam pahaya pabbajjam samadaya vipassanam arabhitva paccekabuddho hutva manjusakarukkhamule paccekabuddhanam majjhe attano arammanam vibhavento imam gatham abhasi:- "addha pasamsama sahayasampadam settha sama sevitabba sahaya ete aladdha anavajjabhoji eko care khaggavisanakappo"ti. Sa padatthato uttana eva, kevalam pana sahayasampadanti ettha asekkhehi siladikkhandhehi sampanna sahaya eva sahayasampadati veditabba. Ayam panettha yojana:- ya ayam vutta sahayasampada, tam sahayasampadam addha pasamsama, ekamseneva thomemati vuttam hoti. Katham? settha sama sevitabba sahayati. Kasma? attano hi siladihi setthe sevamanassa siladayo dhamma anuppanna uppajjanti, uppanna vuddhim virulhim vepullam papunanti. Same sevamanassa annamannam samadharanena kukkuccassa vinodanena ca laddha na parihayanti. Ete pana sahayake setthe ca same ca aladdha kuhanadimicchajivam vajjetva dhammena samena uppannam bhojanam bhunjanto tattha ca patighanunayam anuppadento anavajjabhoji hutva atthakamo kulaputto eko care khaggavisanakapPo. Ahampi hi evam caranto imam sampattim adhigatomhiti. Anavajjabhojigathavannana samatta. [48] Disva suvannassati ka uppatti? annataro baranasiraja Gimhasamaye divaseyyam upagato, santike cassa vannadasi gositacandanam pimsati. 1- @Footnote: 1 cha.Ma. pisati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Tassa ekabahayam ekam suvannavalayam, ekabahayam dve, tani sanghattanti, itaram na sanghattati. Raja tam disva "evameva ganavase sanghattana, ekavase asanghattana"ti punappunam tam dasim olokayamano cintesi, tena ca samayena sabbalankaravibhusita devi tam vijayanti thita hoti, sa "vannadasiya patibaddhacitto manne raja"ti cintetva tam dasim utthapetva sayameva pimsitumaraddha. Tassa ubhosu bahasu aneke suvannavalaya, te sanghattanta mahasaddam janayimsu. Raja sutthutaram nibbinno dakkhinena passena nipannoyeva vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchakasi. Tam anuttarena sukhena sukhitam nipannam candanahattha devi upasankamitva "alimpami maharaja"ti aha. Raja "apehi ma alimpahi"ti aha. Sa "kissa maharaja"ti aha. So "naham raja"ti. Evametesam tam kathasallapam sutva amacca upasankamimsu, tehipi maharajavadena alapito "naham bhane raja"ti aha. Sesam pathamagathaya vuttasadisameva. Ayam pana gathavannana:- 1- "disva suvannassa pabhassarani kammaraputtena sunitthitani sanghattamanani duve bhujasmim eko care khaggavisanakappo"ti. 1- Tattha disvati oloketva. Suvannassati kancanassa. "valayani"ti pathaseso. Savasesaattho 2- hi ayam attho. Pabhassaraniti pabhasanasilani, jutimantaniti vuttam hoti. Sesam uttanapadatthameva. Ayam pana yojana:- disva @Footnote: 1-1 cha.Ma. ayam gatha na dissati 2 cha. savasesapatho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Bhujismim suvannassa valayani "ganavase sati sanghattana, ekavase asanghattana"ti evam cintento vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. Sesam vuttanayamevati. Suvannavalayagathavannana samatta. [49] Evam dutiyenati ka uppatti? annataro baranasiraja daharova Pabbajitukamo amacce anapesi "devim gahetva rajjam pariharatha, aham pabbajissami"ti. Amacca "na maharaja arajakam rajjam amhehi sakka rakkhitum, samantarajano agamma vilumpissanti, yava ekaputtakopi uppajjati, tava agamehi"ti sannapesum. Muducitto raja adhivasesi. Atha devi gabbham ganhi, raja punapi te anapesi "devi gabbhini, puttam jatam rajje abhisincitva rajjam pariharatha, aham pabbajissami"ti. Amacca "dujjanam maharaja etam, devi puttam va vijayissati dhitaram va, vijayanakalam tava agamehi"ti punapi sannapesum. Atha sa puttam vijayi. Tadapi raja tatheva amacce anapesi. Amacca punapi rajanam "agamehi maharaja yava patibalo hoti"ti bahuhi karanehi sannapesum. Tato kumare patibale jate amacce sannipatapetva "patibalo ayam, tam rajje abhisincitva patipajjatha"ti amaccanam okasam adatva antarapana kasayavatthadayo sabbaparikkhare aharapetva antepure eva pabbajitva mahajanako viya nikkhami, sabbaparijano nanappakaram paridevamano rajanam anubandhi. Raja yava attano rajjasima, tava gantva kattaradandena lekham katva "ayam lekha natikkamitabba"ti aha. Mahajano lekhaya sisam katva bhumiyam nipanno paridevamano "tuyham dani tata ranna ana thapita 1- kim karissati"ti kumaram lekham atikkamapesi. Kumaro "tata tata"ti dhavitva rajanam sampapuni. @Footnote: 1 cha.Ma. ranno ana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Raja 1- "etam mahajanam pariharanto rajjam karesim, kim dani ekam darakam pariharitum na sakkhissan"ti kumaram gahetva arannam pavittho tattha pubbapaccekabuddhehi vasitapannasalam disva vasam kappesi saddhim puttena. Tato kumaro varasayanadisu kataparicayo tinasantharake va rajjumancake va sayamano rodati. Sitavatadihi phuttho samano "sitam tata, unham tata, makkhika tata khadanti, chatomhi tata, pipasitomhi tata"ti vadati. Raja tam sannapentoyeva rattim vitinameti. Divapissa pindaya caritva bhattam upanameti, tam hoti missakabhattam kanguvarakamuggadibahulam, kumaro acchadentampi tam jighacchavasena bhunjamano katipaheneva unhe thapitapadumam viya milayi. Paccekabodhisatto pana patisankhanabalena nibbikaroyeva bhunjati. Tato so kumaram sannapento aha "nagarasmim tata panitaharo labbhati, tattha gacchama"ti. Kumaro "ama tata"ti aha. Tato nam purakkhatva agatamaggeneva nivatti. Kumaramatapi devi "na dani raja kumaram gahetva aranne ciram vasissati, katipaheneva nivattissati"ti cintetva ranna kattaradandena likhitatthaneyeva vatim 2- karapetva vasam kappesi. Tato raja tassa vatiya avidure thatva "ettha te tata mata nisinna. Gacchahi"ti pesesi. Yava ca so tam thanam papunati. Tava udikkhanto atthasi "ma heva nam koci vihetheyya"ti. Kumaro matu santikam dhavanto agamasi, arakkhakapurisa ca nam disva deviya arocesum. Devi visatinatakitthisahassaparivuta gantva patiggahesi, ranno ca pavattim pucchi. Atha "pacchato agacchati"ti sutva manusse pesesi. Rajapi tavadeva sakavasatim agamasi. Manussa rajanam adisva nivattimsu. @Footnote: 1 cha.Ma. raja kumaram disva 2 Si. guttim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Tato devi nirasava hutva puttam gahetva nagaram patva 1- tam rajje abhisinci. Rajapi attano vasatim patva tattha nisinno vipassitva paccekabodhim sacchikatva manjusakarukkhamule paccekabuddhanam majjhe imam udanagatham abhasi:- "evam dutiyena saha mamassa vacabhilapo abhisajjana va etam bhayam ayatim pekkhamano eko care khaggavisanakappo"ti. Sa padatthato uttana eva. Ayam panettha adhippayo:- yvayam etena dutiyena kumarena situnhadini nivedentena sahavasena tam sannapentassa mama vacabhilapo, tasmim sinehavasena abhisajjana ca jata, sace aham imam na pariccajami, tato ayatimpi hessati, yatheva idani, evam dutiyena saha mamassa vacabhilapo abhisajjana va ubhayampi. Cetam antarayakaram visesadhigamassati etam bhayam ayatim pekkhamano tam chaddetva yoniso patipajjitva paccekabodhim adhigatomhiti. Sesam vuttanayamevati. Ayatibhayagathavannana samatta. [50] Kama hi citrati ka uppatti? baranasiyam kira setthiputto Daharova setthitthanam labhi, tassa tinnam utunam tayo pasada honti. So tattha sabbasampattihi devakumaro viya paricareti. So daharova samano "pabbajissami"ti matapitaro amantesi. 2- Te nam varenti. So tatheva nibandhati. Punapi nam matapitaro "tvam tata sukhumalo, dukkara pabbajja khuradharaya upari cankamanasadisa"ti nanappakarehi varenti. So tatheva nibandhati. Te cintesum. "sacayam pabbajati, amhakam domanassam hoti. Sace nam nivarema, etassa @Footnote: 1 cha.Ma. gantva 2 cha.Ma. yaci

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Domanassam hoti. Apica amhakam domanassam hotu, ma ca etassa"ti anujanimsu. Tato so sabbaparijanam paridevamanam anadiyitva isipatanam gantva paccekabuddhanam santike pabbaji. Tassa ularasenasanam na papunati, mancake tattikam pattharitva sayi. So varasayane kataparicayo sabbarattim atidukkhito ahosi, pabhatepi sariraparikammam katva pattacivaramadaya paccekabuddhehi saddhim pindaya pavisi. Tattha vuddha aggasananca aggapindanca labhanti, navaka yam kincideva asanam lukhabhojananca. So tena lukhabhojanenapi atidukkhito ahosi. So katipaheneva 1- kiso dubbanno hutva nibbijji yatha tam aparipakagate samanadhamme. Tato matapitunam dutam pesetva uppabbaji. So katipahasseva balam gahetva punapi pabbajitukamo ahosi, tato teneva kamena pabbajitva punapi uppabbajitva tatiyavare pabbajitva sammapatipanno paccekasambodhim sacchikatva imam udanagatham vatva punapi paccekabuddhanam majjhe imameva byakaranagathampi abhasi:- "kama hi citra madhura manorama viruparupena mathenti cittam adinavam kamagunesu disva eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha kamati dve kama vatthukama ca kilesakama ca. Tattha vatthukama manapiyarupadayo dhamma, kilesakama chandadayo sabbepi ragappabheda. Idha pana vatthukama adhippeta. Rupadianekappakaravasena citRa. Lokassadavasena madhuRa. Balaputhujjananam manam ramentiti manorama. Viruparupenati virupena rupena, anekavidhena sabhavenati vuttam hoti. Te hi rupadivasena citra, rupadisupi @Footnote: 1 cha.Ma. katipahamyeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Niladivasena vividharupa. Evam tena viruparupena tatha tatha assadam dassetva mathenti cittam, pabbajjaya abhiramitum na dentiti. Sesamettha pakatameva, nigamanampi dvihi tihi va padehi yojetva purimagathasu vuttanayeneva veditabbanti. Kamagathavannana samatta. [51] Iti cati ka uppatti? baranasiyam kira ranno gando Udapadi, balha vedana vattanti, vejja "satthakammena vina phasu na hoti"ti bhananti. Raja tesam abhayam datva satthakammam karapesi. Te phaletva pubbalohitam niharitva nibbedanam katva vanapatam bandhimsu, 1- lukhamamsaharesu 2- ca nam samma ovadimsu, raja lukhabhojanena kisasariro ahosi, gando cassa milayi. So phasukasanni hutva siniddhaharam bhunji, tena ca sanjatavano tadisamyeva 3- patisevi. Tassa gando puna purimasabhavameva sampapuni. Evam yava tikkhattum satthakammam karapetva vejjehi parivajjito nibbijjitva rajjam pahaya pabbajitva arannam pavisitva vipassanam arabhitva sattahi vassehi paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham bhasitva nandamulakapabbharam agamasi. "iti ca gando ca upaddavo ca rogo ca sallanca bhayanca metam etam bhayam kamagunesu disva eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha etiti iti, agantukanam akusalabhagiyanam byasanahetunam etam adhivacanam. Tasma kamagunapi ete anekabyasanavahatthena dalhasannipatatthena @Footnote: 1 cha. vanam pattena bandhimsu, Ma. vanapatam patibandhisu @2 cha.Ma. aharacaresu 3 Ma. sanjatavanavisaye, cha. sanjatabalo visaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Ca iti. Gandopi asucim paggharati, uddhumataparipakkaparibhinno hoti. Tasma ete kilesasucipaggharanato uppadajarabhangehi uddhumataparipakkaparibhinnabhavato ca gando. Upaddavatiti upaddavo, anattham janento abhibhavati, ajjhottharatiti attho, rajadandadinametam adhivacanam. Tasma kamagunapete aviditanibbanattakamana- hetutaya 1- sabbupaddavavatthutaya ca upaddavo. Yasma panete kilesaturabhavam janenta silasankhatamarogyam, loluppam va uppadenta pakatikameva arogyam vilumpanti, tasma imina arogyavilumpanatthena rogo. Abbhantaramanuppavitthatthena pana antotudakatthena dunniharaniyatthena ca sallam. Ditthadhammikasamparayikabhayavahanato bhayam. Me etanti metam. Sesamettha pakatameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbanti. Itigathavannana samatta. [52] Sitancati ka uppatti? baranasiyam kira sitalukabrahmadatto Nama raja ahosi, so pabbajitva arannakutikaya viharati. Tasmim ca padese site sitam, unhe unhameva ca hoti abbhokasatta padesassa. Gocaragame bhikkha yavadatthaya na labbhati, pivanapaniyampi dullabham, vatatapadamsasirimsapapi 2- badhenti. Tassa etadahosi "ito addhayojanamatte samatto 3- padeso, tattha sabbepi ete parissaya natthi, yannunaham tattha gaccheyyam, phasukam viharantena sakka sukham 4- adhigantun"ti. Tassa puna ahosi "pabbajita nama paccayavasika na honti, evarupanca cittam vase vattenti. Na cittassa vase vattanti, naham gamissami"ti paccavekkhitva na agamasi. Evam yavatatiyakam uppannacittam paccavekkhitva @Footnote: 1 cha.Ma. aviditanibbanatthavahahetutaya, i. aviditatibbanatthavahahetutaya @2 cha.Ma......sarisapapi 3 cha.Ma. sampanno 4 cha.Ma. visesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Nivattesi. Tato tattheva satta vassani vasitva samma patipajjamano paccekasambodhim sacchikatva imam udanagatham bhasitva nandamulakapabbharam agamasi. "sitanca unhanca khudam pipasam vatatape damsasirimsape ca sabbanipetani abhisambhavitva eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha sitancati sitam nama duvidham abbhantaradhatukkhobhappaccayanca bahiradhatukkhobhappaccayanca, tatha unham. Damsati pingalamakkhika. Sirimsapati ye keci dighajatika saritva gacchanti. Sesam pakatameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbanti. Sitalukagathavannana samatta. [53] Nagovati ka uppatti? baranasiyam kira annataro raja Visati vassani rajjam karetva kalakato niraye visati eva vassani paccitva himavantappadese hatthiyoniyam uppajjitva sanjatakkhandho padumavannasakalasariro ularo yuthapati mahanago ahosi. Tassa obhaggobhaggam sakhabhangam hatthicchapava khadanti, ogahepi nam hatthiniyo kaddamena limpanti, sabbam palileyyakanagasseva ahosi. So yutha nibbijjitva pakkami. Tato nam padanusarena puna 1- yutham anubandhi. Evam yavatatiyam pakkanto anubaddhova. Tato cintesi "idani mayham nattako baranasiyam rajjam karesi, 2- yannunaham attano purimajatiya uyyanam gaccheyyam, tatra mam so rakkhissati"ti. Tato rattim niddaya vasam gate yuthe yutham pahaya tameva uyyanam pavisi. Uyyanapalo disva ranno @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 cha.Ma. kareti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Arocesi, raja "hatthim gahessami"ti senaya parivarayi. Hatthi rajanam eva abhimukho gacchati, raja "mam abhimukho eti"ti khurappam sannayhitva atthasi. Tato hatthi "vijjheyyapi mam eso"ti manusikaya vacaya "brahmadatta ma mam vijjha, ahante ayyako"ti aha. Raja "kim bhanasi"ti sabbam pucchi, hatthipi rajje ca narake ca hatthiyoniyanca pavattim sabbam arocesi. Raja "sundaram ma bhayi, ma ca kanci bhimsapehi"ti hatthino bhattanca attharake ca 1- hatthibhande ca upatthapesi. Athekadivasam raja hatthikkhandhagato "ayam visati vassani rajjam karetva nirayam patto, 2- vipakavasesena ca tiracchanayoniyam uppanno, tatthapi ganavasasanghattanam asahanto idhagato, aho dukkho ganavaso, ekavaso eva 3- ca pana sukho"ti cintetva tattheva vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchakasi. Tam lokuttarasukhena sukhitam amacca upasankamitva panipatam katva "yanakalo maharaja"ti ahamsu. Tato "naham raja"ti vatva purimanayeneva imam gatham abhasi:- "nagova yuthani vivajjayitva sanjatakhandho padumi ularo yathabhirantam viharam aranne eko care khaggavisanakappo"ti. Sa padatthato pakata eva. Ayam panettha adhippayayojana, sa ca kho yuttivaseneva, na anussavavasena. Yatha ayam hatthi manussakantesu silesu dantatta adantabhuminnagacchatiti va, sariramantataya va nago, evam kudassu namahampi @Footnote: 1 cha.Ma. vatatanca arakkhake ca @2 cha.Ma. rajjam katva niraye pakko 3 cha.Ma. ekibhavo eva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Ariyakantesu silesu dantatta adantabhumim nagamanena agum akaranena puna itthattam anagamanena ca gunasariramahantatta va nago bhaveyyam. Yatha cesa yuthani vivajjayitva 1- ekacariyasukhena yathabhirantam viharam aranne eko care khaggavisanakappo, kudassu namahampi evam ganam vivajjetva ekantaviharasukhena 2- jhanasukhena yathabhirantam viharam aranne attano yatha yatha sukham, tatha tatha, yattakam va icchami, tattakam aranne nivasam eko care khaggavisanakappo careyyanti attho. Yatha cesa susanthitakkhandhataya sanjatakhandho, kudassu namahampi evam asekkhasilakkhandhamahantataya sanjatakkhandho bhaveyyam. Yatha cesa padumasadisagattataya va padumakule uppannataya va padumi, kudassu namahampi evam padumasadisaujugattataya 3- va ariyajatipadume uppannataya va padumi bhaveyyam. Yatha cesa thamabalajavadihi ularo, kudassu namahampi evam parisuddhakayasamacaratadihi silasamadhinibbedhikapannadihi va ularo bhaveyyanti evam cintento vipassanam arabhitva paccekabodhim adhigatomhiti. Nagagathavannana samatta. [54] Atthana tanti ka uppatti? baranasiranno kira putto daharo Eva samano pabbajitukamo matapitaro amantesi, 4- matapitaro nam varenti. So variyamanopi nibandhatiyeva "pabbajissami"ti. Tato nam pubbe vuttam setthiputtam viya sabbam vatva anujanimsu. Pabbajitva ca uyyaneyeva vasitabbanti patijanapesum, so tatha akasi. Tassa mata patova visatisahassanatakitthiparivuta uyyanam gantva puttam yagum payetva antare 5- khajjakadini ca khadapetva @Footnote: 1 cha.Ma. vivajjetva 2 Si. ekantabhiratisukhena, cha.Ma. ekaviharasukhena @3 Si. padumasadisabojjhangamahantataya 4 cha.Ma. yaci 5 cha.Ma. antara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Yava majjhantikasamayam tena saddhim samullapitva nagaram pavisati, pita ca majjhantike agantva tam bhojetva attanapi bhunjitva divasam tena saddhim samullapitva sayanhasamaye jaggikapurise 1- thapetva nagaram pavisati. So evam rattindiva avivitto viharati. Tena kho pana samayena adiccabandhu nama paccekabuddho nandamulakapabbhare viharati. So avajjento tam addasa "ayam kumaro pabbajitum asakkhi, jatam chinditum na sakkoti"ti. Tato param avajji "attano dhammataya nibbijjissati, no"ti. Atha "dhammataya nibbindanto aticiram bhavissati"ti natva "tassa arammanam dassessami"ti pubbe vuttanayeneva manosilatalato agantva uyyane atthasi. Rajapuriso disva "paccekabuddho agato maharaja"ti ranno arocesi. Raja "idani me putto paccekabuddhena saddhim anukkanthito vasissati"ti pamuditamano hutva paccekabuddham sakkaccam upatthahitva tattheva vasam yacitva pannasaladivaviharatthanacankamadisabbam karetva vasesi. So tattha vasanto ekadivasam okasam labhitva kumaram pucchi "kosi tvan"ti. So aha "aham pabbajito"ti. Pabbajita nama na edisa hontiti. "atha bhante kidisa honti, kim mayham ananucchavikan"ti vutte "tvam attano ananucchavikam na pekkhasi, nanu te mata visatisahassitthikahi saddhim pubbanhasamaye agacchanti uyyanam avivittam karoti, pita mahata balakayena sayanhasamaye, jagganakapurisa sakalarattim, pabbajita nama tava sadisa na honti, edisa pana honti"ti. Tatra thitasseva iddhiya himavante annataram viharam dassesi. So tattha paccekabuddhe alambanabaham nissaya thite ca cankamante ca rajanakammasucikammadini karonte ca disva aha "tumhe idha nagacchatha, pabbajja @Footnote: 1 Si.,i. jagarakapurise, cha.Ma. jagganapurise

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Ca 1- tumhehi anunnata"ti. "ama pabbajja anunnata, pabbajitakalato patthaya samana nama attano nissaranam katum icchitapatthitanca padesam gantum labhanti, ettakamva vattati"ti vatva akase thatva:- "atthana tam sanganikaratassa yam phussaye 2- samayikam vimuttin"ti imam upaddhagatham vatva dissamaneneva kayena nandamulakapabbharam agamasi. Evam gate paccekabuddhe so attano pannasalam pavisitva nipajji. Arakkhapurisopi "sayito kumaro, idani kuhim gamissati"ti pamatto niddam okkami. So tassa pamattabhavam natva pattacivaram gahetva arannam pavisi. Tatra ca vivitto vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchikatva paccekabuddhatthanam gato. Tatra ca "kathamadhigatan"ti pucchito adiccabandhuna vuttam upaddhagatham paripunnam katva abhasi. Tassattho:- atthana tanti atthanam tam, akaranam tanti vuttam hoti, anunasikalopo kato "ariyasaccana dassanan"tiadisu 3- viya. Sanganikaratassati ganabhiratassa. Yanti karanavacanametam "yam hiriyati hiriyitabbena"tiadisu 4- viya. Phussayeti adhigacche. Samayikam vimuttinti lokiyasamapattim. Sa hi appitappitasamaye eva paccanikehi vimuccanato "samayika vimutti"ti vuccati. Tam samayikam vimuttim. Atthanam tam, na tam karanam vijjati sanganikaratassa, yena karanena phussayeti etam adiccabandhussa paccekabuddhassa vaco nisamma sanganikaratim pahaya yoniso patipajjanto adhigatomhiti aha. Sesam vuttanayamevati. Atthanagathavannana samatta. Dutiyo vaggo nitthito. ------------- @Footnote: 1 Si. pabbajja tava cha.Ma. pabbajja nama 2 cha.Ma. phassaye @3 khu.khu. 25/11/4, khu.su. 25/270/386 4 abhi.san. 34/1330/299

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

[55] Ditthivisukaniti ka uppatti? baranasiyam kira annataro raja rahogato cintesi "yatha sitadinam patighatakani unhadini atthi, atthi nu kho evam vattapatighatakam vivattam, no'ti. So amacce pucchi "vivattam janatha"ti. Te "janama maharaja"ti ahamsu. Raja kim tanti. Tato "antava loko"tiadina nayena sassatucchedam kathesum. Atha raja "ime na jananti, sabbepime ditthigatika"ti sayameva tesam vilomatanca ayuttatanca disva "vattapatighatakam vivattam atthi, tam gavesitabban"ti cintetva rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchakasi. Imanca udanagatham abhasi paccekabuddhamajjhe byakaranagathanca. "ditthivisukani upativatto patto niyamam patiladdhamaggo uppannananomhi anannaneyyo eko care khaggavisanakappo"ti. Tassattho:- ditthivisukaniti dvasatthiditthigatani. Tani hi maggasammaditthiya visukatthena vijjhanatthena vilomatthena ca visukani. Evam ditthiya visukani, ditthi eva va visukani ditthivisukani. Upativattoti dassanamaggena atikkanto patto niyamanti avinipatadhammataya sambodhiparayanataya ca niyatabhavam adhigato, sammattaniyamasankhatam va pathamamagganti. Ettavata pathamamaggakiccanipphatti ca tassa patilabho ca vutto. Idani patiladdhamaggoti imina sesamaggapatilabham dasseti. Uppannananomhiti uppannapaccekabodhinano amhi, etena phalam dasseti. Anannaneyyoti annehi "idam saccam idam saccan"ti na netabbo. Etena sayambhutam dipeti, patte va paccekabodhinane aneyyataya abhava

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Sayamvasitam. Samathavipassanaya va 1- ditthivisukani upativatto, adimaggena patto niyamam, sesehi patiladdhamaggo, phalananena uppannanano, tam sabbam attanava adhigatoti anannaneyyo. Sesam vuttanayeneva veditabbanti. Ditthivisukagathavannana samatta. [56] Nillolupoti ka uppatti? baranasiranno kira sudo antarabhattam Pacitva upanameti manunnadassanam sadurasam "appevanama me raja dhanamanuppadeyya"ti. Tam ranno gandheneva bhottukamyatam 2- janesi mukhe khelam uppadentam. Pathamakabale pana mukhe pakkhittamatte satta rasaharanisahassani amateneva phutthani ahesum. Sudo "idani me dassati, idani me dassati"ti cintesi. Rajapi "sakkararaho sudo"ti cintesi, "rasam sayitva pana sakkarontam mam papako kittisaddo abbhuggaccheyya "lolo ayam raja rasagaruko"ti na kinci abhani. Evam yava bhojanapariyosanam, tava sudopi "idani dassati, idani dassati"ti cintesi. Rajapi avannabhayena na kinci abhani. Tato sudo "natthi imassa ranno jivhavinnanan"ti dutiyadivase asadhubhattam 3- upanamesi. Raja bhunjanto "niggaharaho ajja sudo"ti janantopi pubbe viya paccavekkhitva avannabhayena na kinci abhani. Tato sudo "raja neva sundaram na asundaram janati"ti cintetva sabbam paribbayam attana gahetva yankincideva pacitva ranno deti. Raja "aho vata lobho, aham nama visati nagarasahassani bhunjanto imassa lobhena bhattamattampi na labhami"ti nibbijjitva rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchakasi, purimanayeneva ca imam gatham abhasi:- @Footnote: 1 Si. vipassanaya 2 cha.Ma. bhottukamatam @3 Si. asaduvantam, cha.Ma. arasabhattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

"nillolupo nikkuho nippipaso nimmakkho niddhantakasavamoho nirasayo sabbaloke bhavitva eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha nillolupoti aloluPo. Yo hi rasatanhabhibhuto hoti, so phusam luppati punappunanca luppati, tena lolupoti vuccati. Tasma esa tam patikkhipanto aha "nillolupo"ti. Nikkuhoti ettha kincapi yassa tividham kuhanavatthum natthi, so nikkuhoti vuccati, imissa pana gathaya manunnabhojanadisu vimhayamanapajjanato nikkuhoti ayamadhippayo. Nippipasoti ettha patumiccha pipasa, tassa abhavena nippipaso, sadhurasalobhena bhottukamyatavirahitoti attho. Nimmakkhoti ettha paragunavinasanalakkhano makkho, tassa abhavena nimmakkho. Attano gahatthakale sudassa gunamakkhanabhavam sandhayaha. Niddhantakasavamohoti ettha ragadayo tayo, kayaduccaritadini ca tiniti cha dhamma yathasambhavam appasannatthena sakabhavam vijahapetva parabhavam ganhapanatthena kasatatthena ca kasavati veditabba. Yathaha:- "tattha katame tayo kasava, ragakasavo dosakasavo mohakasavo, ime tayo kasava. Aparepi 1- tayo kasava kayakasavo vacikasavo manokasavo"ti. 2- Tesu moham thapetva pancannam kasavanam tesanca sabbesam mulabhutassa mohassa niddhantatta niddhantakasavamoho, tinnam eva va kayavacimanokasavanam mohassa ca niddhantatta niddhantakasavamoho. Itaresu nillolupatadihi @Footnote: 1 cha.Ma. tattha katame aparepi 2 abhi.vi. 35/924/450

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Ragakasavassa, nimmakkhataya dosakasavassa niddhantabhavo siddho eva. Nirasayoti 1- nittanho. Sabbaloketi sakalaloke, tisu bhavesu dvadasasu va ayatanesu bhavavibhavatanhavirahito hutvati attho. Sesam vuttanayeneva veditabbam. Atha va tayopi pade vatva eko careti eko caritum sakkuneyyati evampi ettha sambandho katabboti. Nillolupagathavannana samatta. [57] Papam sahayanti ka uppatti? baranasiyam kira annataro raja Mahaccarajanubhavena nagaram padakkhinam karonto manusse kotthagarato puranadhannani bahiddha niharante disva "kim bhane idan"ti amacce pucchi. Idani maharaja navadhannani uppajjissanti, tesam okasam katum ime manussa puranadhannadini chaddentiti. Raja kim bhane itthagarabalakayadinam vattam paripunnanti aha. Ama maharaja paripunnanti. Tena hi bhane danasalam karapetha, danam dassami, ma imani dhannani anupakarani vinassimsuti. Tato nam annataro ditthigatiko amacco "maharaja natthi dinnan"ti arabbha yava "bala ca pandita ca sandhavitva samsaritva dukkhassantam karissanti"ti vatva nivaresi. So dutiyampi tatiyampi kotthagare vilumpante disva tatheva anapesi. Tatiyampi nam "maharaja dattupannattam yadidam danan"tiadini vatva nivaresi. So "are aham attano santakampi na labhami datum, kim me imehi papasahayehi"ti nibbinno rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchakasi, tanca papasahayam garahanto imam udanagatham abhasi:- "papam sahayam parivajjayetha anatthadassim visame nivittham @Footnote: 1 Si. nirasasoti, Ma. nirasasoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Sayam na seve pasutam pamattam eko care khaggavisanakappo"ti. Tassayam sankhepattho:- yvayam dasavatthukaya ditthiya 1- samannagatatta papo, paresampi anattham passatiti anatthadassi, kayaduccaritadimhi ca visame nivittho, tam atthakamo kulaputto papam sahayam parivajjayetha anatthadassim visame nivittham. Sayam na seveti attano vasena na seve. Yadi pana paravaso hoti, kim sakka katunti vuttam hoti. Pasutanti pasatam, 2- ditthivasena tattha tattha lagganti attho. Pamattanti kamagunesu vossatthacittam, kusalabhavanarahitam va. Tam evarupam na seve na bhaje na payirupase, annadatthu eko care khaggavisanakappoti. Papasahayagathavannana samatta. [58] Bahussutanti ka uppatti? pubbe kira kassapassa bhagavato Sasane attha paccekabodhisatta pabbajitva gatapaccagatavattam puretva devaloke uppannati sabbam anavajjabhojigathaya vuttasadisameva. Ayam pana viseso:- paccekabuddhe nisidapetva raja aha "ke tumhe"ti. Te ahamsu "mayam maharaja bahussuta nama"ti. Raja "aham sutabrahmadatto nama, sutena tittim na gacchami, handa nesam santike vicitranayam saddhammadesanam sossami"ti attamano dakkhinodakam datva parivisitva bhattakiccapariyosane samghattherassa pattam gahetva vanditva purato nisidi "dhammakatham bhante karotha"ti. So "sukhito hotu maharaja, ragakkhayo hotu"ti vatva utthito. Raja "ayam na bahussuto, @Footnote: 1 cha.Ma. papaditthiya 2 Si. pasattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Dutiyo bahussuto bhavissati, sve dani vicitradhammadesanam sossami"ti svatanaya nimantesi. Evam yava sabbesam patipati gacchati, tava nimantesi. Te sabbepi "dosakkhayo hotu, mohakkhayo, gatikkhayo, vattakkhayo, upadhikkhayo, tanhakkhayo hotu"ti evam ekekam padam visesetva sesam pathamasadisameva vatva utthahimsu. Tato raja "ime `bahussuta mayan'ti bhananti, na ca tesam vicitrakatha, kimetehi vuttan"ti tesam vacanattham upaparikkhitumaraddho. Atha "ragakkhayo hotu"ti upaparikkhanto "rage khine dosopi mohopi annatarannatarepi kilesa khina honti"ti natva attamano ahosi "nippariyayabahussuta ime samana. Yatha hi purisena mahapathavim va akasam va anguliya niddisantena na angulimattova padeso niddittho hoti, apica kho pana pathaviakasa eva niddittha honti, evam imehi ekamekam attham niddisantehi aparimana attha niddittha honti"ti. Tato so "kudassu namahampi evam bahussuto bhavissami"ti tatharupam bahussutabhavam patthento rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "bahussutam dhammadharam bhajetha mittam ularam patibhanavantam annaya atthani vineyya kankham eko care khaggavisanakappo"ti. Tatthayam sankhepattho:- bahussutanti duvidho bahussuto tisu pitakesu atthato nikhilo 1- pariyattibahussuto ca, maggaphalavijjabhinnanam patividdhatta 2- pativedhabahussuto ca. Agatagamo dhammadharo. Ularehi pana kayavacimanokammehi @Footnote: 1 Si. niccalo 2 Ma. maggaphalavijjabhinnapatividdhattho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Samannagato ularo. Yuttapatibhano ca muttapatibhano ca yuttamuttapatibhano ca patibhanava. Pariyattiparipucchadhigamavasena va tidha patibhanava veditabbo. Yassa hi pariyatti patibhati, so pariyattipatibhanava. Yassa atthanca nayanca lakkhananca thanatthananca paripucchantassa paripuccha patibhati, so paripucchapatibhanava. Yena maggadayo patividdha honti, so adhigamapatibhanava. Tam evarupam bahussutam dhammadharam bhajetha mittam ularam patibhanavantam. Tato tassanubhavena attatthaparatthaubhayatthabhedato va ditthadhammikasamparayikaparamatthabhedato va anekappakarani annaya, atthani, tato "ahosim nu kho aham atitamaddhanan"tiadisu 1- kankhatthanesu vineyya kankham vicikiccham vinetva vinasetva evam katasabbakicco eko care khaggavisanakappoti. Bahussutagathavannana samatta. [59] Khiddam ratinti ka uppatti? baranasiyam vibhusakabrahmadatto nama Raja patova yagum va bhattam va bhunjitva nanavidhavibhusanehi attanam vibhusapetva mahaadase sakalasariram disva yam na icchati, tam apanetva annena vibhusanena vibhusapeti. Tassa ekadivasam evam karoto bhattavela majjhantikasamayo 2- patto. Atha avibhusitova dussapattena sisam vethetva bhunjitva divaseyyam upaganchi. Punapi utthahitva tatheva karoto suriyo ogato. 3- Evam dutiyadivasepi tatiyadivasepi. Athassa evam mandanappasutassa pitthirogo udapadi. Tassetadahosi "aho re aham sabbatthamena vibhusantopi imasmim kappake vibhusane asantuttho lobham uppadesim, lobho ca namesa apayagamaniyo dhammo, handa nam nigganhami"ti rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- @Footnote: 1 Ma.mu. 12/18/11, sam.ni. 16/02/26 2 cha.Ma. bhattavela majjhanhikasamayo @3 cha.Ma. atthangato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

"khiddam ratim kamasukhanca loke analankaritva anapekkhamano vibhusanatthana virato saccavadi eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha khidda ca rati ca pubbe vuttava. Kamasukhanti vatthukamasukham. Vatthukamapi hi sukhassa visayadibhavena sukhanti vuccanti. Yathaha "atthi rupam sukham sukhanupatitan"ti. 1- Evametam khiddam ratim kamasukhanca imasmim okasaloke analankaritva alanti akatva, etam tappakanti va sarabhutanti va evam aggahetva. Anapekkhamanoti tena alankaranena anapekkhanasilo apihaluko nittanho vibhusanatthana virato saccavadi eko careti. Ettha 2- vibhusa duvidha agarikavibhusa ca anagarikavibhusa ca. Tattha agarikavibhusa satakavethanamalagandhadi, anagarikavibhusa pattamandanani. Vibhusa eva vibhusanatthanam, tasma vibhusanatthana tividhaya viratiya virato. Avitathavacanato saccavaditi evamattho datthabbo. Vibhusanatthanagathavannana samatta. [60] Puttanca daranti ka uppatti? baranasiranno kira putto Daharakale eva abhisitto rajjam karesi. So pathamagathaya vuttapaccekabodhisatto viya rajjasirimanubhavanto ekadivasam cintesi "aham rajjam karento bahunam dukkham karomi, kimme ekabhogatthaya imina papena, handa sukhamuppademi"ti rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- @Footnote: 1 sam.kha. 17/60/57 2 cha.Ma. tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

"puttanca daram pitaranca mataram dhanani dhannani ca bandhavani hitvana kamani yathodhikani eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha dhananiti muttamaniveluriyasankhasilapavalarajatajatarupadini ratanani. Dhannaniti salivihiyavagodhumakankuvarakakudrusakapabhedani satta sesaparannani ca. Bandhavaniti natibandhugottabandhumittabandhusippabandhuvasena catubbidhe bandhave. Yathodhikaniti sakasakaodhivasena thitaneva, sesam vuttanayamevati. Puttadaragathavannana samatta. [61] Sango esoti ka uppatti? baranasiyam kira padalolabrahmadatto Nama raja ahosi. So patova yagum va bhattam va bhunjitva tisu pasadesu tividhanatakani passati. Tividhanatakaniti kira pubbarajato agatam, anantararajato agatam, attano kale utthitanti. So ekadivasam patova daharanatakapasadam gato, ta natakitthiyo "rajanam ramapessama"ti sakkassa devanamindassa accharayo viya atimanoharam naccagitavaditam payojesum. Raja "anacchariyametam daharanan"ti asantuttho hutva majjhimanatakapasadam gato, tapi natakitthiyo tatheva akamsu. So tatthapi tatheva asantuttho hutva mahanatakapasadam gato, tapi natakitthiyo tatheva akamsu. Raja dve tayo rajaparivatte atitanam tasam mahallakabhavena atthikilanasadisam naccam disva gitanca amadhuram sutva punadeva daharanatakapasadam, puna majjhimanatakapasadanti evam vicaritva katthaci asantuttho cintesi "ima natakitthiyo sakkam devanamindam accharayo viya mam ramapetukama sabbatthamena naccagitavaditam payojesum, svaham katthaci asantuttho lobhameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Vaddhemi, lobho ca namesa apayagamaniyo dhammo handaham lobham nigganhami"ti rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "sango eso parittamettha sokhyam appassado dukkhamettha bhiyyo gando 1- eso iti natva matima eko care khaggavisanakappo"ti. Tassattho:- sango esoti attano upabhogam niddisati. So hi sajjanti tattha panino kaddame pavittho hatthi viyati sango. Parittamettha sokhyanti ettha pancakamagunupabhogakale viparitasannaya uppadetabbato kamavacaradhammapariyapannato va lamakatthena sokhyam parittam, vijjuppabhaya obhasitanaccadassanasukham viya ittaram, tavakalikanti vuttam hoti. Appassado dukkhamettha bhiyyoti ettha ca yvayam "yam kho bhikkhave ime panca kamagune paticca uppajjati sukham somanassam, ayam kamanam assado"ti 2- vutto, so yadidam "ko ca bhikkhave kamanam adinavo, idha bhikkhave kulaputto yena sipputthanena jivikam kappeti yadi muddhaya yadi gananaya"tievamadina 2- nayenettha dukkham vuttam, tam upanidhaya appo udakabindumatto hoti, atha kho dukkhameva bhiyyo bahu, catusu samuddesu udakasadisam hoti. Tena vuttam "appassado dukkhamettha bhiyyo"ti. Gando esoti assadam dassetva akaddhanavasena baliso viya eso yadidam panca kamaguna. Iti natva matimati evam natva buddhima pandito puriso sabbametam pahaya eko care khaggavisanakappoti. Sangagathavannana samatta. @Footnote: 1 cha.Ma. galo 2 Ma.mu. 12/166/129

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

[62] Sandalayitvanati ka uppatti? baranasiyam kira anivattabrahmadatto nama raja ahosi. So sangamam otinno ajinitva annam va kiccam araddho anitthapetva na nivattati, tasma nam evam sanjanimsu. So ekadivasam uyyanam gacchati, tena ca samayena vanadaho utthasi, so aggi sukkhani ca haritani ca tinadini dahanto anivattamano eva gacchati. Raja tam disva tappatibhaganimittam uppadesi "yathayam vanadaho, evameva ekadasavidho aggi sabbe satte dahanto anivattamanova gacchati mahadukkham uppadento, kudassu namahampi imassa dukkhassa nivattanattham ayam aggi viya ariyamaggananaggina kilese dahanto anivattamano gaccheyyan"ti. Tato muhuttam gantva kevatte addasa nadiyam macche ganhante. Tesam jalantaram pavittho eko mahamaccho jalam bhetva palayi. Te "maccho jalam bhetva gato"ti saddamakamsu. Raja tampi vacanam sutva tappatibhaganimittam uppadesi "kudassu namahampi ariyamaggananena tanhaditthijalam bhetva asajjamano gaccheyyan"ti. So rajjam pahaya pabbajitva vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchakasi, imanca udanagatham abhasi:- "sandalayitvana samyojanani jalamva bhetva salilambucari aggiva daddham anivattamano eko care khaggavisanakappo"ti. Tassa dutiyapade jalanti suttamayam vuccati. Ambuti udakam, tattha caratiti ambucari, macchassetam adhivacanam. Salile ambucari salilambucari, tasmim nadisalile jalam bhetva ambucarivati vuttam hoti. Tatiyapade daddhanti daddhatthanam vuccati. Yatha aggi daddhatthanam puna na nivattati, na tattha bhiyyo agacchati,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Evam maggananaggina daddhakamagunatthanam anivattamano tattha bhiyyo anagacchantoti vuttam hoti. Sesam vuttanayamevati. Sandalanagathavannana samatta. [63] Okkhittacakkhuti ka uppatti? baranasiyam kira cakkhulolabrahmadatto Nama raja padalolabrahmadatto viya natakadassanamanuyutto hoti. Ayam pana viseso:- so asantuttho tattha tattha gacchati, ayam tam tam natakam disva ativiya abhinanditva natakaparivattadassanena tanham vaddhento vicarati. So kira natakadassanaya agatam annataram kutumbiyabhariyam disva ragam uppadesi. Tato samvegamapajjitva puna "aham imam tanham vaddhento apayaparipurako bhavissami, handa nam nigganhami"ti pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva attano purimapatipattim garahanto tappatipakkhagunam dipetum 1- imam udanagatham abhasi:- "okkhittacakkhu na ca padalolo guttindriyo rakkhitamanasano anavassuto aparidayhamano eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha okkhittacakkhuti hettha khittacakkhu, satta givatthini patipatiya thapetva parivajjanapahatabbadassanattham 2- yugamattam pekkhamanoti vuttam hoti. Na tu hanukatthina hadayatthim sanghattento. Evanhi okkhittacakkhuta na samanasaruppo hoti. Na ca padaloloti ekassa dutiyo, dvinnam tatiyoti @Footnote: 1 cha.Ma. tappatipakkhagunadipikam @2 Si. parivajjanapahatabbadassanattham, cha.Ma. parivajjahetabbadassanattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Evam ganamajjham pavisitukamataya kanduyamanapado viya avicaranto, 1- dighacarika- nivattacarikavirato va. 2- Guttindriyoti chasu indriyesu idha visum vuttavasesavasena gopitindriyo. Rakkhitamanasanoti manasamyeva manasanam, tam rakkhitamassati rakkhitamanasano. Yatha kilesehi na viluppati, evam rakkhitacittoti vuttam hoti. Anavassutoti imaya patipattiya tesu tesu arammanesu kilesaanvassavavirahito. Aparidayhamanoti evam anvassavaviraha eva kilesaggihi aparidayhamano. Bahiddha va anavassuto, ajjhattam aparidayhamano. Sesam vuttanayamevati. Okkhittacakkhugathavannana samatta. [64] Oharayitvati ka uppatti? baranasiyam kira ayam annopi Catumasikabrahmadatto nama raja catumase catumase 3- uyyanakilam gacchati. So ekadivasam gimhanam majjhimamase uyyanam pavisanto uyyanadvare pattasanchannam pupphalankatavitapam paricchattakakovilaram disva ekam puppham gahetva uyyanam pavisi. Tato "ranna aggapuppham gahitan"ti annataropi amacco hatthikkhandhe thito eva ekam puppham aggahesi. Eteneva upayena sabbo balakayo aggahesi. Puppham anassadenta pattampi ganhimsu. So rukkho nippattapuppho khandhamattova ahosi. Tam raja sayanhasamaye uyyana nikkhamanto disva "kim kato ayam rukkho, mamagamanavelayam manivannasakhantaresu pavalasadisapupphalankato ahosi, idani nippattapuppho jato"ti cintento tasseva avidure apupphitarukkham sanchannapalasam addasa. Disva cassa etadahosi "ayam rukkho pupphabharitasakhatta bahujanassa lobhaniyo ahosi, tena muhuttamyeva @Footnote: 1 Ma. adhavanto, cha. athavanto @2 Si. dighacarikaanavatthacarikavirato va, Ma. dighacarikaya va anavatthitacarika virato, @ cha. dighacarikaanavatthitacarikavirato va 3 i. catutthamase

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Byasanam patto, ayam pana anno alobhaniyatta tatheva thito. Idampi rajjam pupphitarukkho viya sobhaniyam, bhikkhubhavo pana apupphitarukkho viya alobhaniyo. Tasma yava idampi ayam rukkho viya na viluppati, tava ayamanno sanchannapatto yatha paricchattako, evam kasavena hi sanchannena 1- hutva pabbajitabban"ti. So rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "oharayitva gihibyanjanani sanchannapatto yatha parichatto kasayavattho abhinikkhamitva eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha kasayavattho abhinikkhamitvati imassa padassa geha abhinikkhamitva kasayavattho hutvati evamattho veditabbo. Sesam vuttanayeneva sakka janitunti na vittharitanti. Paricchattakagathavannana samatta. Tatiyo vaggo nitthito. ------------- [65] Rasesuti ka uppatti? annataro kira baranasiraja uyyane amaccaputtehi parivuto silapattapokkharaniyam kilati. Tassa sudo sabbamamsanam rasam gahetva ativa susankhatam amatakappam antarabhattam pacitva upanamesi, so tattha gedhamapanno kassaci kinci adatva attanava bhunji. Udake kilanto 2- ativikale nikkhanto sigham sigham bhunji. Yehi saddhim pubbe bhunjati, na tesam @Footnote: 1 Si. kasayenapi sanchannena, cha.Ma. kasavena parisanchannena @2 Ma. udake kilanto, cha. udakakilato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Kanci sari. Atha paccha patisankhanam uppadetva "aho maya papam katam, yvaham rasatanhaya abhibhuto sabbajanam visaritva ekakova bhunjim, handa rasatanham nigganhami"ti rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva attano purimapatipattim garahanto tappatipakkhagunadipikam imam udanagatham abhasi:- "rasesu gedham akaram alolo anannaposi sapadanacari kule kule appatibaddhacitto eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha rasesuti ambilamadhuratittakakatukalonikakharikakasavadibhedesu sayaniyesu. Gedham akaranti giddhimakaronto, tanham anuppadentoti vuttam hoti. Aloloti "idam sayissami, idam sayissami"ti evam rasavisesesu anakulo. Anannapositi positabbakasaddhiviharikadivirahito, kayasamvaranamattena 1- santutthoti vuttam hoti. Yatha va pubbe uyyane rasesu gedhakarane lolo hutva annaposi ahosim, 2- evam ahutva yaya tanhaya lolo hutva rasesu gedham karoti, tam tanham hitva ayatim tanhamulakassa annassa attabhavassa anibbattanena anannapositi dasseti. Atha va atthabhanjanakatthena anneti kilesa vuccanti, tesam aposanena anannapositi ayamettha attho. Sapadanacariti avokkammacari anupubbacari, gharapatipatim achaddetva addhakulanca daliddakulanca nirantaram pindaya pavisamanoti attho. Kule kule appatibaddhacittoti khattiyakuladisu yattha katthaci kilesavasena alaggacitto, candupamo niccanavako hutvati attho. Sesam vuttanayamevati. Rasagedhagathavannana samatta. @Footnote: 1 cha.Ma. kayasandharanamattena 2 cha.Ma. asim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

[66] Pahaya pancavarananiti ka uppatti? baranasiyam kira annataro raja pathamajjhanalabhi ahosi. So jhananurakkhanattham rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva attano patipattisampadam dipento imam udanagatham abhasi:- "pahaya pancavaranani cetaso upakkilese byapanujja sabbe anissito chetva 1- sinehadosam eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha avarananiti nivarananeva, tani atthato uragasutte vuttani. Tani pana yasma abbhadayo viya candasuriye ceto avaranti, tasma "avaranani cetaso"ti vuttani. Tani upacarena va appanaya va pahaya. Upakkileseti upagamma cittam vibadhente akusaladhamme, vatthopamadisu vutte abhijjhadayo va. Byapanujjati panuditva vinasetva, vipassanamaggena pajahitvati attho. Sabbeti anavasese. Evam samathavipassanasampanno pathamamaggena ditthinissayassa pahinatta anissito, sesamaggehi chetva tedhatukagatam sinehadosam, tanharaganti 2- vuttam hoti. Sineho eva hi gunapatipakkhato sinehadosoti vutto. Sesam vuttanayamevati. Avaranagathavannana samatta. [67] Vipitthikatvanati ka uppatti? baranasiyam kira annataro Raja catutthajjhanalabhi ahosi. So jhananurakkhanattham rajjam pahaya pabbajitva @Footnote: 1 si,Ma. chetva 2 Si. tanham raganti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Vipassanto paccekabodhim sacchikatva attano patipattisampadam dassento 1- imam udanagatham abhasi:- "vipitthikatvana sukham dukkhanca pubbeva ca somanassadomanassam laddhanupekkham samatham visuddham eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha vipitthikatvanati pitthito katva, chaddetva jahitvati attho. Sukham dukkhancati kayikasatasatam. Somanassadomanassanti cetasikasatasatam. Upekkhanti catutthajjhanupekkham. Samathanti catutthajjhanasamathameva. Visuddhanti pancanivaranavitakkavicarapitisukhasankhatehi navahi paccanikadhammehi vimuttatta visuddham, niddhantasuvannamiva vigatupakkilesanti attho. Ayam pana yojana:- vipitthikatvana sukham dukkhanca pubbeva, pathamajjhanupacarabhumiyamyeva dukkham, tatiyajjhanupacarabhumiyam sukhanti adhippayo. Puna adito vuttam cakaram parato netva "somanassam domanassanca vipitthikatvana pubbeva"ti adhikaro. Tena somanassam catutthajjhanupacare, domanassanca dutiyajjhanupacareyevati dipeti. Etani hi etesam pariyayato pahanatthanani. Nippariyayato pana dukkhassa pathamajjhanam, domanassassa dutiyajjhanam, sukhassa tatiyajjhanam, somanassassa catutthajjhanam pahanatthanam. Yathaha "pathamam jhanam upasampajja viharati etthuppannam dukkhindriyam aparisesam nirujjhati"tiadim. 2- Tam sabbam atthasaliniya dhammasangahatthakathayam 3- vuttam. Yato pubbeva tisu @Footnote: 1 cha.Ma. dipento 2 sam.maha. 19/510/188 @3 abhi.A. 1/165/229

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

Pathamajjhanadisu dukkhadomanassasukhani vipitthikatva catutthajjhane somanassam vipitthikatva imaya patipadaya laddhanupekkham samatham visuddham eko careti. Sesam sabbattha pakatamevati. Vipitthikatvagathavannana samatta. [68] Araddhaviriyoti ka uppatti? annataro kira paccantaraja Sahassayodhaparimanabalakayo rajjena khuddako, pannaya mahanto ahosi. So ekadivasam "kincapi aham khuddako, pannavata ca pana sakka sakalajambudipam gahetun"ti cintetva samantaranno dutam pahesi "sattadivasabbhantare me rajjam va detu yuddham va"ti. Tato so attano amacce samodhanetva aha "maya tumhe anapucchayeva sahasam katam, amukassa ranno evam pahitam, kim katabban"ti. Te ahamsu "sakka maharaja so duto nivattetun"ti. Na sakka, gato bhavissatiti. Yadi evam vinasitamha taya, tena hi dukkham annassa hatthena 2- maritum, handa mayam annamannam paharitva marama, attanam paharitva marama, ubbandhama, visam khadamati. Evam tesu ekameko maranameva samvanneti. Tato raja "kim me imehi, atthi bhane mayham yodha"ti aha. Atha "aham maharaja yodho, aham maharaja yodho"ti tam yodhasahassam utthahi. 3- Raja "ete upaparikkhissami"ti mantva citakam sajjetva aha "maya bhane idam nama sahasam katam, tam me amacca patikkosanti, soham citakam pavisami, 4- ko maya saddhim pavisati, kena mayham jivitam pariccattan"ti. Evam vutte pancasata yodha utthahimsu "mayam maharaja pavisama"ti. Tato raja @Footnote: 1 cha.Ma. paditam 2 cha.Ma. satthena @3 ka. utthahati 4 cha.Ma. pavisissami

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Apare pancasate yodhe aha "tumhe dani tata kim karissatha"ti. Te ahamsu "nayam maharaja purisakaro, itthicariya 1- esa, apica maharajena patiranno duto pesito, tena mayam ranna saddhim yujjhitva marissama"ti. Tato raja "pariccattam tumhehi mama jivitan"ti caturanginisenam sannayhitva tena yodhasahassena parivuto gantva rajjasimaya nisidi. Sopi patiraja tam pavattim sutva "are so khuddakaraja mama dasassapi nappahoti"ti tusitva 2- sabbam balanikayam adaya yujjhitum nikkhami. Khuddakaraja tam abbhuyyatam disva balakayam aha "tata tumhe na bahuka, sabbe sampinditva asicammam gahetva sigham imassa ranno purato ujukam eva gacchatha"ti. Te tatha akamsu, atha sa sena duvidha 3- bhijjitva antaramadasi. Te tam rajanam jivaggaham ganhimsu, anne yodha palayimsu. Khuddakaraja "tam maremi"ti purato dhavati, patiraja tam abhayam yaci. Tato tassa abhayam datva sapatham karapetva tam attano manussam katva tena saha 4- annam rajanam jivaggaham ganhitum arabbha gantva 4- tassa rajjasimaya thatva pesesi "rajjam va me detu yuddham va"ti. So "aham ekayuddhampi na sahami"ti rajjam niyyadesi. 5- 6- Eteneva upayena rajano yujjhanti, te parajissanti. Ete rajano ayujjhitva rajjam niyyadenti. Sabbe rajano gahetva ante baranasirajanam aggahesi. 6- 7- So ekasatarajaparivuto sakalajambudipe rajjam anusasanto rajjasirim anubhavi. So raja aparakale cintesi 7- "aham pubbe khuddako ahosim, somhi @Footnote: 1 cha.Ma. itthikiriya 2 Si. russitva, Ma. dussitva, cha. kujjhitva @3 cha.Ma. dvidha 4-4 cha.Ma. annam rajanam abbhuggantva 5 cha.Ma. niyyatesi @6-6 cha.Ma. eteneva upayena sabbarajano gahetva ante baranasirajanampi aggahesi @7-7 cha.Ma. soekasatarajaparivuto sakalajambudipe rajjam anusasanto cintesi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Attano nanasampattiya sakalajambudipassa issaro jato. 1- Yam me nanam lokiyaviriyasampayuttam, tam 1- neva nibbidaya na viragaya samvattati, sadhu vatassa svaham imina nanena lokuttaradhammam gaveseyyan"ti. Tato baranasiranno rajjam datva puttadaranca sakajanapadameva pesetva pabbajjam samadaya vipassanam arabhitva paccekabodhim sacchikatva attano viriyasampattim dipento imam udanagatham abhasi:- "araddhaviriyo paramatthapattiya alinacitto akusitavutti dalhanikkamo thamabalupapanno eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha araddham viriyamassati araddhaviriyo. Etena attano viriyarambham adiviriyam dasseti. Paramattho vuccati nibbanam, tassa pattiya paramatthapattiya. Etena viriyarambhena pattabbaphalam dasseti. Alinacittoti etena balaviriyupatthambhanam 2- cittacetasikanam alinatam dasseti, akusitavuttiti etena thanasanacankamadisu kayassa anavasidanam. Dalhanikkamoti etena "kamam taco ca nharu ca"ti 3- evam pavattam padahanaviriyam dasseti, yantam anupubbasikkhadisu padahanto "kayena ceva paramasaccam sacchikaroti, pannaya ca nam ativijjha passati"ti 4- vuccati. Atha va etena maggasampayuttam viriyam dasseti. Tanhi dalhanca bhavanaya laddhatta, 5- nikkamo ca sabbaso patipakkha nikkhantatta, tasma tamsamangi puggalopi dalho nikkamo assati dalhanikkamo. 6- Thamabalupapannoti maggakkhane kayathamena @Footnote: 1-1 cha.Ma. tam kho pana me nanam lokiyaviriyasampayuttam 2 cha.Ma. balaviriyupatthambhanam Si. @viriyupatthambhanam 3 cha.Ma. 13/184/159, ana.duka. 20/5/50, khu.maha. 29/918/584-5 @4 cha.Ma. paramasaccam sacchikaroti, pannaya ca nam ativijjha passatiti vuccati 5 cha.Ma.,i. @ tanhi dalhanca bhavanaparipurim gatatta 6 cha.Ma. assati dalhanikkamoti vuccati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

Nanabalena ca upapanno, atha va thamabhutena balena upapannoti thamabalupapanno, thirananabalupapannoti vuttam hoti. Etena tassa viriyassa vipassanananasampayogam dipento yoniso padhanabhavam 1- sadheti. Pubbabhagamajjhimaukkatthaviriyavasena va tayopi pada yojetabba. Sesam vuttanayamevati. Araddhaviriyagathavannana samatta. [69] Patisallananti ka uppatti? imissa gathaya avaranagathaya Uppattisadisa eva uppatti, natthi koci viseso. Atthavannanaya panassa patisallananti tehi tehi sattasankharehi patinivattitva sallinam ekamattasevita 2- ekibhavo, kayavivekoti attho. Jhananti paccanikajjhapanato arammanalakkhanupanijjhanato ca cittaviveko vuccati. Tattha atthasamapattiyo nivaranadipaccanikajjhapanato arammanupanijjhanato ca jhananti vuccati, vipassanamaggaphalani sattasannadipaccanikajjhapanato, lakkhanupanijjhanatoyeva cetatha jhanani. 3- Idha pana arammanupanijjhanamyeva adhippetam. Evametam patisallanam ca jhanam ca arincamano ajahamano anisajjamano. Dhammesuti vipassanupagesu pancakkhandhadidhammesu. Niccanti satatam samitam abbhokinnam. Anudhammacariti te dhamme arabbha pavattamanena anugatam vipassanadhammam caramano, atha va dhammati nava lokuttaradhamma, tesam dhammanam anulomo dhammoti anudhammo, vipassanayetam adhivacanam. Tattha "dhammanam niccam anudhammacari"ti vattabbe gathabandhasukhattham vibhattibyattiyena 4- "dhammesu"ti vuttam siya. Adinavam sammasita bhavesuti taya anudhammacaritasankhataya @Footnote: 1 cha.Ma. padahanabhavam @2 Si. ekamantasevita, cha. ekattasevita, Ma. ekamattasevitatta @3 Si. jhanani, cha.Ma. phalani 4 cha.Ma. vibhattibyattayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Vipassanaya aniccakaradidosam tisu bhavesu samanupassanto evam imam kayavivekacittavivekam arincamano sikhapattavipassanasankhataya patipadaya adhigatoti vattabbo eko careti evam yojana veditabba. Patisallanagathavannana samatta. [70] Tanhakkhayanti ka uppatti? annataro kira baranasiraja Mahaccarajanubhavena nagaram padakkhinam karoti. Tassa sarirasobhaya avattitahadaya 1- satta purato gacchantapi nivattitva tameva ullokenti, pacchato gacchantapi, ubhohi passehi gacchantapi. Pakatiya eva hi buddhadassane punnacandasamuddarajadassane ca atitto loko. Atha annatara kutumbiyabhariyapi uparipasadagata sihapanjaram vivaritva olokayamana atthasi. Raja tam disvava patibaddhacitto hutva amaccam anapesi "janahi tava bhane ayam itthi sassamika va assamika va"ti. So gantva "sassamika"ti arocesi. Atha raja cintesi "ima visatisahassa natakitthiyo devaccharayo viya mamyeva ekam abhiramenti, so danaham etapi atusitva 2- parassa itthiya tanham uppadesim, sa uppanna apayameva akaddhati"ti tanhaya adinavam disva "handa nam nigganhami"ti rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "tanhakkhayam patthayamappamatto anelamugo sutava satima @Footnote: 1 Si.,Ma. avajjitahadaya 2 Si. atiyitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

Sankhatadhammo niyato padhanava eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha tanhakkhayanti nibbanam, evam ditthadinavaya tanhaya eva appavattim. Appamattoti sataccakari. 1- Anelamugoti alalamukho. Atha va anelo ca amulo ca, pandito byattoti vuttam hoti. Hitasukhasampapakam sutamassa atthiti sutava, agamasampannoti vuttam hoti. Satimati cirakatadinam anussarita. Sankhatadhammoti dhammopaparikkhaya parinnatadhammo. Niyatoti ariyamaggena niyamam patto. Padhanavati sammappadhanaviriyasampanno. Uppatipatiya esa patho yojetabbo. Evametehi appamadadihi samannagato niyamasampapakena padhanena padhanava, tena padhanena pattaniyamato 2- niyato, tato arahattappattiya sankhatadhammo. Araha hi puna sankhatabbabhavato "sankhatadhammo"ti vuccati. Yathaha "ye ca sankhatadhammase, ye ca sekha puthu idha"ti. 3- Sesam vuttanayamevati. Tanhakkhayagathavannana samatta. [71] Sihovati ka uppatti? annatarassa kira baranasiranno dure Uyyanam hoti, so pageva vutthaya uyyanam gacchanto antaramagge yana oruyha udakatthanam upagato "mukham dhovissami"ti. Tasminca padese sihi sihapotakam janetva 4- gocaraya gata, rajapuriso tam disva "sihapotako deva"ti arocesi. Raja "siho kira na kassaci bhayati"ti tam upaparikkhitum bheriadini akotapesi, sihapotako tam saddam sutvapi tatheva sayi. Raja yavatatiyakam akotapesi, so tatiyavare sisam ukkhipitva sabbam parisam oloketva tatheva sayi. Atha raja @Footnote: 1 cha.Ma. sataccakari sakkaccakari 2 cha.Ma. pattaniyamatta @3 khu.su. 25/1045/532, khu.cula. 40/90/23 (sya) 4 Si. jahitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

"yavassa mata nagacchati, tava gacchama"ti vatva gacchanto cintesi "tamdivasam jatopi sihapotako na santasati na bhayati, kudassu namahampi tanhaditthiparitasam chetva na santaseyyam na bhayeyyan"ti. So tam arammanam gahetva gacchanto puna kevattehi macche gahetva sakhasu bandhitva pasarite jale vatam asamsajjamanamyeva 1- gacchamanam disva tampi nimittam aggahesi "kudassu namahampi tanhaditthijalam mohajalam va phaletva evam asajjamano gaccheyyan"ti. Atha uyyanam gantva silapatte pokkharanitire nisinno vatabbhahatani padumani onamitva udakam phusitva vatavigame puna yathatthane thitani udakena anupalittani disva tampi nimittam aggahesi "kudassu namahampi yatha etani udake jatani udakena anupalittani titthanti, evam loke jato lokena anupalitto tittheyyan"ti. So punappunam "yatha sihavatapadumani, evam asantasantena asajjamanena anupalittena bhavitabban"ti cintetva rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "sihova saddesu asantasanto vatova jalamhi asajjamano padumamva toyena alimpamano 2- eko care khaggavisanakappo"ti tattha sihoti cattaro siha tinasiho narasiho 3- kalasiho kesarasihoti. Kesarasiho tesam aggamakkhayati, sova idha adhippeto. Vato puratthimadivasena anekavidho, padumam rattasetadivasena. Tesu yo koci vato yam kinci padumanca @Footnote: 1 Si. asangamyeva, cha.Ma. alaggamyeva 2 cha.Ma. alippamano @3 Ma. narasiho, cha. pandusiho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Vattatiyeva. Tattha yasma santaso attasinehena hoti, attasineho ca tanhalepo, sopi ditthisampayuttena va ditthivippayuttena va lobhena hoti, so ca tanhayeva. Sajjanam pana tattha upaparikkhavirahitassa mohena hoti, moho ca avijja. Tattha samathena tanhaya pahanam hoti, vipassanaya avijjaya. Tasma samathena attasineham pahaya sihova saddesu aniccadisu asantasanto, vipassanaya moham pahaya vatova jalamhi khandhayatanadisu asajjamano, samatheneva lobham lobhasampayuttam eva 1- ditthinca pahaya, padumamva toyena sabbabhavabhogalobhena alimpamano ettha ca samathassa silam padatthanam, samatho samadhi, vipassana pannati evam tesu dvisu dhammesu siddhesu tayopi khandha siddha honti. Tattha silakkhandhena surato hoti, so sihova saddesu aghatavatthusu kujjhitukamataya na santasati, pannakkhandhena patividdhasabhavo vatova jalamhi khandhadidhammabhede na sajjati, samadhikkhandhena vitarago padumamva toyena ragena na limpati. 2- Evam samathavipassanahi silasamadhipannakkhandhehi ca yathasambhavam avijjatanhanam tinnanca akusalamulanam pahanavasena asantasanto asajjamano alimpamano ca veditabbo. Sesam vuttanayamevati. Asantasantagathavannana samatta. [72] Siho yathati ka uppatti? annataro kira baranasiraja Paccantam kupitam vupasametum gamanugamimaggam chaddetva ujum atavimaggam gahetva mahatiya senaya gacchati. Tena ca samayena annatarasmim pabbatapade siho balasuriyatapam tappamano nipanno hoti. Tam disva rajapuriso ranno arocesi. Raja "siho kira saddena na santasati"ti bherisankhapanavadihi saddam @Footnote: 1 Si. lokasampayuttatta eva 2 cha.Ma. lippati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Karapesi, siho tatheva nipajji. Dutiyampi karapesi, siho tatheva nipajji, tatiyampi karapesi, siho "mama patisattu atthi"ti catuhi padehi suppatitthitam patitthahitva sihanadam nadi. Tam sutvava hattharohadayo hatthiadihi orohitva tinagahanani pavittha, hatthiassagana disavidisa palata. Ranno hatthipi rajanam gahetva vanagahanadini pothayamano palayi. So tam sandharetum asakkonto rukkhasakhaya olambitva pathavim patitva ekapadikamaggena gacchanto paccekabuddhanam vasanatthanam papunitva tattha paccekabuddhe pucchi "api bhante saddamassuttha"ti. Ama maharajati. Kissa saddam bhanteti. Pathamam bherisankhadinam, paccha sihassati. Na bhayittha bhanteti. Na mayam maharaja kassaci saddassa bhayamati. Sakka pana bhante mayhampi edisam katunti. Sakka maharaja sace pabbajasiti, pabbajami bhanteti. Tato nam pabbajetva pubbe vuttanayeneva abhisamacarikam sikkhapesum. Sopi pabbe vuttanayeneva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "siho yatha dathabali pasayha raja miganam abhibhuyya cari sevetha pantani senasanani eko care khaggavisanakappo"ti tattha sahana ca hanana ca sighajavatta ca siho. Kesarasihova idha adhippeto. Datha balamassa atthiti dathabali. Pasayha abhibhuyyati ubhayam carisaddena saha yojetabbam pasayhacari abhibhuyyacariti. Tattha pasayha niggahetva caranena pasayhacari, abhibhavitva santasetva vasikatva caranena abhibhuyyacari. Svayam kayabalena pasayhacari, tejasa abhibhuyyacari. Tattha sace koci vadeyya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

"kim pasayha abhibhuyya cari"ti, tato migananti samivacanam upayogavacanam katva "mige pasayha abhibhuyya cari"ti pativattabbam. Pantaniti durani. Senasananiti vasanatthanani. Sesam pubbe vuttanayeneva sakka janitunti na vittharitanti. Dathabaligathavannana samatta. [73] Mettam upekkhanti ka uppatti? annataro kira raja Mettadijhanalabhi ahosi. So "jhanasukhantarayakaram rajjan"ti jhananurakkhanattham rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "mettam upekkham karunam vimuttim asevamano muditanca kale sabbena lokena avirujjhamano eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha "sabbe satta sukhita hontu"tiadina nayena hitasukhupanayanakamata metata. "aho vata imamha dukkha vimucceyyun"tiadina nayena ahitadukkhapanayanakamata karuna "modanti vata bhonto satta, modanti sadhu sutthu"tiadina nayena hitasukhavippayogakamata mudita. "pannayissanti sakena kammena"ti sukhadukkhesu ajjhupekkhanata upekkha. Gathabandhasukhattham pana uppatipatiya mettam vatva upekkha vutta, mudita paccha. Vimuttinti catassopi hi eta attano paccanikadhammehi vimuttatta vimuttiyo tena vuttam "mettam upekkham karunam vimuttim asevamano muditanca kale"ti. Tattha asevamanoti tisso tikacatukkajjhanavasena, upekkham catutthajjhanavasena bhavayamano. Kaleti mettam asevitva tato vutthaya karunam, tato vutthaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Muditam, tato itarato va nippitikajjhanato vutthaya upekkham asevamano "kale asevamano"ti vuccati, asevitum phasukale va, sabbena lokena avirujjhamanoti dasasu disasu sabbena sattalokena avirujjhamanoti 1- mettadinanhi bhavitatta satta appatikula honti, sattesu ca virodhibhuto patigho vupasammati. Tena vuttam "sabbena lokena avirujjhamano"ti. Ayamettha sankhepo, vittharena pana mettadikatha atthasaliniya dhammasangahatthakathayam 2- vutta. Sesam pubbavuttasadisamevati. Appamannagathavannana samatta. [74] Raganca dosancati ka uppatti? rajagaham kira upanissaya Matango nama paccekabuddho viharati sabbapacchimo paccekabuddhanam. Atha amhakam bodhisatte uppanne devatayo bodhisattassa pujanatthaya agacchantiyo tam disva "marisa marisa buddho loke uppanno"ti bhanimsu. So nirodha vutthahanto tam saddam sutva attano ca jivitakkhayam disva himavante mahapapato 3- nama pabbato paccekabuddhanam parinibbanatthanam, tattha akasena gantva pubbe parinibbutapaccekabuddhassa atthisanghatam papate pakkhipitva silatale nisiditva imam udanagatham abhasi:- "raganca dosanca pahaya moham sandalayitvana samyojanani asantasam jivitasankhayamhi eko care khaggavisanakappo"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. avirujjhamano @2 abhi.A. 1/251/247 3 Ma. sujato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Tattha ragadosamoha uragasutte vutta. Samyojananiti dasa samyojanani, tani ca tena tena maggena sandalayitva. Asantasam jivitasankhayamhiti jivitasankhayo vuccati cuticittassa paribhedo, tasmim ca jivitasankhaye jivitanikantiya pahinatta asantasanti. Ettavata sopadisesanibbanadhatum attano dassetva gathapariyosane anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayiti. Jivitasankhayagathavannana samatta. [75] Bhajantiti ka uppatti? baranasiyam kira annataro raja Adigathaya vuttappakarameva phitam rajjam samanusasati, tassa kharo abadho uppajji, dukkha vedana vattanti. Visatisahassitthiyo parivaretva hatthapadasambahanadini karonti. Amacca "na danayam raja jivissati, handa mayam attano saranam gavesissama"ti 1- cintetva annassa ranno santikam gantva upatthanam yacimsu. Te tattha upatthahantiyeva, na kinci labhanti. Rajapi abadha vutthahitva pucchi "itthannamo ca itthannamo ca kuhin"ti. Tato tam pavuttim sutva sisam caletva tunhi ahosi. Tepi amacca "raja vutthito"ti sutva tattha kinci alabhamana paramena parijunnena samannagata punadeva agantva rajanam vanditva ekamantam atthamsu. Tena ca ranna "kuhim tata tumhe gata"ti vutta ahamsu "devam dubbalam disva ajivikabhayenamha asukam nama janapadam gata"ti. Raja sisam caletva cintesi "yannunaham ime vimamseyyam, kim punapi evam kareyyum no"ti. So pubbe abadhikarogena 2- phuttho viya galhavedanam attanam dassento gilanalayamakasi. Itthiyo samparivaretva pubbasadisameva sabbam akamsu. Tepi amacca tatheva puna bahutaram @Footnote: 1 cha.Ma. gavesamati 2 Si. sabhavikarogena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Janam gahetva pakkamimsu. Evam raja yavatatiyam sabbam vuttasadisam 1- akasi, tepi tatheva pakkamimsu. Tato catutthampi te agate disva "aho ime dukkaram akamsu, ye mam byadhitam pahaya anapekkha pakkamimsu"ti nibbinno rajjam pahaya pabbajitva vipassanto paccekabodhim sacchikatva imam udanagatham abhasi:- "bhajanti sevanti ca karanattha nikkarana dullabha ajja mitta attatthapanna asuci manussa eko care khaggavisanakappo"ti. Tattha bhajantiti sarirena alliyitva 2- payirupasanti. Sevantiti anjalikamma- dihi kimkarapatissavitaya ca paricanti. Karanam attho etesanti karanattha, bhajanaya sevanaya ca nannam karanamatthi, attho eva nesam karanam, attahetu sevantiti vuttam hoti. Nikkarana dullabha ajja mittati "ito kinci lacchama"ti evam attapatilabhakaranena nikkarana, kevalam:- "upakaro ca yo mitto sukhadukkho 3- ca yo sakha. Atthakkhayi ca yo mitto yo ca mittanukampako"ti 4- evam vuttena ariyena mittabhavena samannagata dullabha ajja mitta. Attani thita etesam panna, attanamyeva olokenti, na annanti attatthapanna. Ditthatthapannati ayampi kira poranapatho, sampati dittheyeva atthe etesam panna, ayatim na pekkhantiti vuttam hoti. Asuciti asucina anariyena kayavacimanokammena samannagata. Sesam pubbe vuttayeneva veditabbanti. Karanatthagathavannana samatta. Catuttho vaggo nitthito ekadasahi gathahi. @Footnote: 1 cha.Ma. pubbasadisam 2 Si. alliyanti @3 di.pa. 11/265/163 4 cha.Ma. sukhe dukkhe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

Evametam ekacattalisagathaparimanam khaggavisanasuttam katthacideva vuttena yojananayena sabbattha yathanurupam yojetva anusandhito atthato ca veditabbam. Ativittharabhayena pana amhehi na sabbattha yojitanti. Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya khaggavisanasuttavannana nitthita. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 28 page 69-132. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=1743&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=28&A=1743&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=296              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6971              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6874              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6874              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]