ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 28 : PALI ROMAN Sutta.A.1 (paramattha.1)

                        9. Hemavatasuttavannana
      ajja pannarasoti hemavatasuttam. Ka uppatti? pucchavasika uppatti.
Hemavatena hi puttho bhagava "../../bdpicture/chasu loko samuppanno"tiadini abhasi, tattha "ajja
pannaraso"tiadi satagirena vuttam, "iti satagiro"tiadi sangatikarehi, "kacci
mano"tiadi hemavatena "../../bdpicture/chasu loko"tiadi bhagavata, tam sabbampi samodhanetva
"hemavatasuttan"ti vuccati. "satagirisuttan"ti ekacce. 1-
      Tattha yayam "ajja pannaraso"tiadi gatha, tassa uppatti:- imasmimyeva
bhaddakappe visativassasahassayukesu purisesu uppajjitva solasavassasahassayukani
thatva parinibbutassa bhagavato kassapasammasambuddhassa mahatiya pujaya sarirakiccam
akamsu. Tassa dhatuyo avikiritva suvannakkhandho viya ekagghana hutva atthamsu. 2-
Dighayukabuddhanam hi esa dhammata. Appayukabuddha pana yasma bahutarena janena
aditthaeva parinibbayanti, tasma dhatupujampi katva "tattha jana punnam
pasavissanti"ti anukampakaya "dhatuyo vikirantu"ti adhitthahanti, tena tesam
suvannavannana 3- viya dhatuyo vikiranti seyyathapi amhakam bhagavato.
      Manussa tassa bhagavato ekamyeva dhatugharam katva cetiyam patitthapesum.
Yojanam ubbedhena parikkhepena ca. Tassa ekekagavutantarani cattari dvarani
ahesum, ekam dvaram kimkiraja 4- aggahesi, ekam tasseva putto pathavindharo
nama, ekam senapatippamukha amacca, ekam setthippamukha janapada.
Rattasuvannamaya ekagghana rattasuvannarasapatibhaga ca nanaratanamaya itthaka
ahesum ekeka satasahassagghanika. Te haritalamanosilahi mattikakiccam surabhitelena
udakakiccanca katva tam cetiyam patitthapesum.
@Footnote: 1 cha.Ma. ekaccehi                        2 Si. santhahimsu
@3 cha.Ma.,i. suvannacunnani                   4 cha.Ma. kikiraja
      Evam patitthite cetiye dve kulaputta sahayaka nikkhamitva sammukhasavakanam
theranam santike pabbajimsu. Dighayukabuddhananhi sammukhasavakayeva pabbajenti
upasampadenti nissayam denti, itare na labhanti. Tato te kulaputta "sasane
bhante kati dhurani"ti pucchimsu. Thera "dve dhurani"ti kathesum "vasadhuram
pariyattidhuran"ti. Tattha pabbajitena kulaputtena acariyupajjhayasantike panca
vassani vasitva vattappativattam puretva patimokkham dve tini bhanavarasuttantani
ca pagunam katva kammatthanam uggahetva kule va gane va
niralayena arannam pavisitva arahattasacchikiriyaya ghatitabbam vayamitabbam, etam
vasadhuram. Attano thamena pana ekam va nikayam pariyapunitva dve va panca
va nikaye pariyattito ca atthato ca suvisuddham 1- sasanam anuyunjitabbam, etam
pariyattidhuranti. Atha te kulaputta "dvinnam dhuranam vasadhurameva setthan"ti
vatva "mayam panamha dahara, vuddhakale vasadhuram paripuressama, pariyattidhuram
tava puressama"ti pariyattim arabhimsu. Te pakatiyava pannavanto nacirasseva
sakale buddhavacane pakatannuno vinaye ca ativiya vinicchayakusala ahesum. Tesam
pariyattim nissaya parivaro uppajji, parivaram nissaya labho, ekamekassa
pancasata pancasata bhikkhu parivara ahesum. Te satthu sasanam dipenta viharimsu,
puna buddhakalo viya ahosi.
      Tada dve bhikkhu gamakavase viharanti dhammavadi ca adhammavadi ca.
Adhammavadi cando hoti pharuso mukharo, tassa ajjhacaro itarassa pakato
hoti. Tato nam "idam te avuso kammam sasanassa appatirupan"ti codesi, so
"kinte dittham kinte sutan"ti vikkhipati. Itaro "vinayadhara janissanti"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma. suvisadam
Tato adhammavadi "sace imam vatthum vinayadhara vinicchinissanti, addha me sasane
patittha na bhavissati"ti natva attano pakkham katukamo tavadeva parikkhare
adaya te dve there upasankamitva samanaparikkhare datva tesam nissayena
viharitumaraddho, sabbanca nesam upatthanam karonto sakkaccam vattappativattim
puretukamo viya akasi. Tato ekadivasam upatthanam gantva vanditva tehi
vissajjiyamanopi atthasiyeva, thera "kim kinci vattabbam atthi"ti tam pucchimsu.
So "ama bhante ekena me bhikkhuna saha ajjhacaram paticca vivado atthi, so
yadi tam vatthum idhagantva arocessati, 1- yathavinicchayam na vinicchinitabban"ti.
Thera "osatam vatthum yathavinicchayam avinicchinitum na vattati"ti ahamsu. So "evam
kariyamane bhante mama sasane patittha natthi, mayhametam papam hoti, ma tam
tumhepi vinicchinittha"ti. 2- Te tena nippiliyamana sampaticchimsu. So tesam
patinnam gahetva puna tam avasam gantva "sabbam vinayadharanam santike
nitthitan"ti dhammavadim sutthutaram avamannanto pharusena samudacarati. Dhammavadi
"nisittako 3- ayam jato"ti tavadeva nikkhamitva theranam parivaram bhikkhusahassam
upasankamitva aha "nanu avuso osatam vatthum 4- yathadhammam vinicchinitabbam,
anosarapetva eva va annamannam accayam desapetva samaggi katabba, ime
pana thera neva vatthum vinicchinimsu, na samaggim akamsu, kinnametan"ti. Tepi sutva
tunhi ahesum "nuna kinci acariyehi natan"ti. Tato adhammavadi okasam
labhitva "tvam pubbe `vinayadhara janissanti'ti bhanasi, idani tesam vinayadharanam 5-
arocehi tam vatthun"ti tam dhammavadim piletva "ajjatagge parajito tvam ma
@Footnote: 1 cha.Ma. aroceti
@2 cha.Ma. ma tumhe vinicchinathati 3 Ma. nirasanko, cha. nissanko
@4 cha.Ma. vatthu  5 Si. imedani te vinayadhara, Ma. imesam dani vinayadharanam
Tam avasam agacchi"ti vatva pakkami. Tato dhammavadi there upasankamitva "tumhe
sasanam anapekkhitva `amhe upatthesi paritosesi'ti puggalamevapekkhitva, 1-
sasanam arakkhitva puggalam arakkhittha, 2- ajjatagge dani tumhakam vinicchayam
vinicchinitum na vattati, ajja parinibbuto kassapo bhagava"ti mahasaddena kanditva
"nattham satthu sasanan"ti paridevamano pakkami.
      Atha kho te bhikkhu samviggamanasa "mayam puggalamanurakkhanta sasanaratanam sobbhe
pakkhipimha"ti kukkuccam uppadesum. Te teneva kukkuccena upeta samyutta
kalam 3- katva sagge nibbattitum asakkonta ekacariyo himavati hemavate
pabbate nibbatti hemavato yakkhoti namena, dutiyacariyo majjhimappadese
satapabbate satagiroti namena. Tepi nesam parivara bhikkhu tesamyeva
anuvattitva sagge nibbattitum asakkonta tesam parivara yakkhava hutva
nibbattimsu. Tesam pana paccayadayaka gahattha devaloke nibbattimsu. Hemavatasatagira
atthavisatiyakkhasenapatinamabbhantara mahanubhava yakkharajano ahesum.
      Yakkhasenapatinanca ayam dhammata:- mase mase attha divasani
dhammavinicchayanattham himavati manosilatale nagavatimandape 4- devatanam sannipato
hoti, tattha sannipatitabbanti. Atha satagirahemavata tasmim samagame annamannam
disva sanjanimsu, "tvam samma kuhim uppanno, tvam kuhim uppanno"ti attano
attano uppattitthananca pucchitva vippatisarino ahesum "nattha mayam samma,
pubbe visati vassasahassani samanadhammam katva ekam papasahayam nissaya
yakkhayoniyam uppanna, amhakam pana paccayadayaka kamavacaradevesu nibbatta"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. puggalameva apekkhittha             2 cha.Ma. rakkhittha
@3 cha.Ma. upahatasayatta kalam              4 Si. bhagalavatipabbate
Atha nam satagiro aha "marisa himava nama acchariyabbhutasammato, kinci
acchariyam disva va sutva va mamapi aroceyyasi"ti. Hemavatopi aha "marisa
majjhimadeso nama acchariyabbhutasammato, kinci acchariyam disva va sutva va
mamapi aroceyyasi"ti. Evam tesu dvisu sahayesu annamannam katikam katva
tameva uppattim arincitva 1- vasamanesu ekam buddhantaram vitivattam, mahapathavi
ekayojanatigavutamattam ussada.
      Atha amhakam bodhisatto dipankarapadamule katapanidhano yava vessantarajatakam,
tava paramiyo puretva tusitabhavane uppajjitva tattha yavatayukam thatva dhammapadanidane
vuttanayeneva 2- devatahi abhiyacito 3- panca mahavilokanani viloketva
devatanam arocetva dvattimsaya pubbanimittesu vattamanesu idha patisandhim
aggahesi dasasahassilokadhatum kampetva, tani disvapi ime rajayakkha "imina
karanena nibbattani"ti na janimsu. "khiddapasutatta nevaddasamsu"ti eke.
Esa nayo jatiyam abhinikkhamane bodhiyanca. Dhammacakkappavattane pana pancavaggiye
amantetva bhagavati tiparivattam dvadasakaram varadhammacakkam pavattente
mahabhumicalam pubbanimittam patihariyani ca etesam eko satagiroyeva pathamam
addasa. Nibbattikarananca tesam natva sapariso bhagavantam upasankamma desanam 4-
assosi, na ca kinci visesam adhigacchi. Kasma? so hi dhammam sunanto
hemavatam anussaritva "agato nu kho me sahayako, no"ti parisam oloketva
tam apassanto "vancito 5- me sahayo, yo evam vicitrapatibhanam bhagavato
dhammadesanam na sunati"ti vikkhittacitto ahosi. Bhagava ca atthangatepi suriye
desanam na nitthapesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. avivajjetva
@2 cha.Ma. vuttanayena             3 cha.Ma. ayacito
@4 cha.Ma. dhammadesanam             5 Ma. papancito
      Atha satagiro "sahayam gahetva tena sahagamma dhammadesanam sossami"ti
assayanahatthiyanagarulayanadini mapetva pancahi yakkhasatehi parivuto
himavantabhimukho payasi. Tada hemavatopi yasma patisandhijatiabhinikkhamanabodhi-
parinibbanesveva dvattimsa pubbanimittani hutvava pativigacchanti, na
ciratthitikani honti, dhammacakkappavattane pana tani savisesani hutva cirataram thatva
nirujjhanti, tasma himavati tam acchariyapatubhavam "yato aham jato, na kadaci
ayam pabbato evam abhiramo bhutapubbo, handa dani mama sahayam gahetva
agamma tena saha imam pupphasirim anubhavissami"ti tatheva majjhimadesabhimukho
agacchati. Te ubhopi rajagahassa upari samagantva annamannassa agamanakaranam
pucchimsu. Hemavato aha "yato aham marisa jato, nayam pabbato evam
akalakusumitehi rukkhehi abhiramo bhutapubbo, tasma etam pupphasirim taya saddhim
anubhavissamiti agatomhi"ti. Satagiro aha "janasi pana tvam marisa yena
karanena imam akalapupphapatihariyam jatan"ti. Na janami marisati. Imam
marisa patihariyam na kevalam himavanteyeva, apica kho pana dasasahassilokadhatusu
nibbattam, sammasambuddho loke uppanno, ajja dhammacakkam pavattesi, tena
karanenati. Evam satagiro hemavatassa buddhuppadam kathetva tam bhagavato
santikam anetukamo imam gathamaha. Keci pana gotamake cetiye viharante
bhagavati ayamevamahati bhananti "ajja pannaraso"ti.
      [153] Tattha ajjati ayam rattindivo pakkhagananato pannaraso, upavasitabbato
uposatho. Tisu va uposathesu ajja pannaraso uposatho, na catuddasi uposatho,
na samaggiuposatho. Yasma va patimokkhuddesaatthangaupavasapannattidivasadisu
sambahulesu atthesu uposathasaddo pavattati. 1- "ayamavuso kappina uposatham
@Footnote: 1 cha.Ma. vattati
Gamissama"tiadisu hi patimokkhuddese uposathasaddo. "evam atthangasamannagato
kho visakhe uposatho upavuttho"tiadisu 1- panatipata veramaniadikesu atthangesu.
"suddhassa ve sada phaggu, suddhassuposatho sada"tiadisu 2- upavase. "uposatho
nama nagaraja"tiadisu 3- pannattiyam. "tadahuposathe pannarase sisanhatassa"ti-
adisu 4- divase. Tasma anavasesattham 5- patikkhipitva asalhipunnamadivasamyeva
niyamento aha "ajja pannaraso uposatho"ti. Patipado dutiyoti evam
ganiyamane ajja pannaraso divasoti attho.
      Divibhavati dibya, dibyani 6- ettha atthiti dibya. 7- Kani tani?
Rupani. Tanhi rattim devanam dasasahassilokadhatuto sannipatitanam
sariravatthabharanavimanappabhahi abbhadiupakkilesavirahitaya candappabhaya ca sakalajambudipo
alankato ahosi, visesalankato ca paramavisuddhidevassa bhagavato sarirappabhaya.
Tenaha "dibya ratti upatthita"ti.
      Evam rattigunavannanapadesenapi sahayassa cittappasadam janento
buddhuppadam kathetva aha "anomanamam sattharam handa passama gotaman"ti.
Tattha anomehi alamakehi sabbakaraparipurehi ganehi namam assati anomanamo.
Tatha hissa "bujjhita saccaniti buddho, bodheta pajayati buddho"tiadina 8-
nayena buddhoti anomehi gunehi namam, "bhaggaragoti bhagava, bhaggadosoti
bhagava"tiadina 9- nayena ca anomehi gunehi namam. Esa nayo "araham
sammasambuddho vijjacaranasampanno"tiadisu. Ditthadhammikadisu va atthesu
@Footnote: 1 an.atthaka. 23/133/260 (sya)   2 Ma.mu. 12/79/52  3 di.maha. 10/246/151,
@Ma.u. 14/258/225  4 di.pa. 11/83/51, Ma.u. 14/256/223  5 cha.Ma. avasesattham
@6 cha.Ma. divi bhavani dibbani   7 cha.Ma. dibba, evamuparipi   8 khu.maha. 29/893/560
@  (sya), khu.cula. 30/546/271 (sya), khu.pati. 31/386/261 (sya)
@9 khu.maha. 29/379/252 (sya)
Devamanusse anusasati "imam pajahatha imam samadaya vattatha"ti sattha. Apica "sattha
bhagava satthavaho, yatha satthavaho satte kantaram tareti"tiadina 1-
niddese vuttanayenapi sattha. Tam anomanamam sattharam. Handati byavasanatthe
nipato. Passamati tena attanam saha sangahetva paccuppannavacanam gotamanti
gotamagottam. Kim vuttam hoti? "sattha, na sattha"ti ma vimatim akasi,
ekantabyavasito 2- hutvava ehi passama gotamanti.
      [154] Evam vutte hemavato "ayam satagiro `anomanamam sattharan'ti
bhananto tassa sabbannutam pakaseti, sabbannuno ca dullabha loke,
sabbannupatinnehi puranadisadiseheva loko upadduto, so pana yadi sabbannu, addha
tadilakkhanappatto bhavissati, tena tam evam parigganhissami"ti cintetva
tadilakkhanamva 3- pucchanto aha "kacci mano"ti.
      Tattha kacciti puccha. Manoti cittam. Supanihitoti sutthu thapito, acalo
asampavedhi. Sabbesu bhutesu sabbabhutesu. Tadinoti tadilakkhanappattasseva sato.
Puccha eva va ayam "so te sattha sabbabhutesu tadi, 4- udahu itthe anitthe
cati evarupe arammane. Sankappati vitakka. Vasikatati vasam gamita. Kim vuttam hoti?
yam tvam sattharam vadasi, tassa te satthuno kacci tadilakkhanappattassa sato sabbabhutesu
mano supanihito, udahu yava calanappaccayam na labhati, tava supanihito viya
khayati. So va te sattha kacci sabbabhutesu samacittena tadi, udahu no, ye
ca kho itthanitthesu arammanesu ragadosavasena sankappa uppajjeyyum, tyassa
kacci vasikata, udahu kadaci tesampi vasena vattatiti.
      [155] Tato satagiro bhagavato sabbannubhave byavasitatta sabbe
sabbannugune anujananto aha "mano cassa supanihito"tiadi. Tattha supanihitoti
@Footnote: 1 khu.maha. 29/885/545 (sya)            2 Ma. ekantabyavasiko
@3 cha.Ma. tadilakkhanam                       4 cha.Ma. tadi, evamuparipi
Sutthu thapito, pathavisamo avirujjhanatthena, sinerusamo suppatitthitacalanatthena,
indakhilasamo catubbidhamaraparavadiganehi akampiyatthena. Anacchariyametam, 1- bhagavato
idani sabbakarasampannatta sabbannubhave thitassa mano supanihito acalo
bhaveyya, yassa tiracchanabhutassapi saragadikale chaddantanagakule uppannassa
savisena sallena viddhassa acalo ahosi, vadhakepi tasmim na padussi, annadatthu tasseva
attano dante chetva adasi, tatha mahakapibhutassa mahatiya silaya sile
pahatassapi tasseva ca maggam dassesi, tatha vidhurapanditabhutassa padesu gahetva
satthiyojane kalapabbatapapate pakkhittassapi annadatthu tasseva yakkhassatthaya
dhammam desesi. Tasma sammadeva aha satagiro "mano cassa supanihito"ti.
      Sabbabhutesu tadinoti sabbasattesu tadilakkhanappattasseva sato mano
supanihito, na yava paccayam na labhatiti attho. Tattha bhagavato tadilakkhanam
pancadha veditabbam. Yathaha:-
              "bhagava pancahakarehi tadi, itthanitthe tadi,  cattaviti
           tadi, muttaviti tadi, tinnaviti tadi, tanniddesati tadi. Katham
           bhagava itthanitthe tadi? bhagava labhepi tadi"ti.
      Evamadi sabbam niddese 2- vuttanayena gahetabbam. Labhadayo ca tassa
mahaatthakathayam vittharitanayena gahetabba. 3- "puccha eva va ayam, so te
sattha sabbabhutesu tadi, no"ti. Imasmimpi vikappe sabbabhutesu samacittataya tadi
amhakam satthati attho. Ayam hi bhagava sukhupasamharakamataya dukkhapanayanakamataya
ca sabbasattesu samacitto, yadiso attani, tadiso paresu. Yadiso matari
mahamayaya, tadiso cincamanavikaya. Yadiso pitari suddhodane, tadiso suppabuddhe.
@Footnote: 1 cha.Ma. anacchariyancetam    2 khu.maha. 29/180/138 (sya)    3 cha.Ma. veditabba
Yadiso putte rahule, tadiso vadhakesu devadattadhanapalakaangulimaladisu. Sadevake
lokepi tadi. Tasma sammadevaha satagiro "sabbabhutesu tadino"ti.
      Atho itthe anitthe cati ettha pana evam attho datthabbo:-
yam kinci ittham va anittham va arammanam, sabbappakarehi tattha ye ragadosavasena
sankappa uppajjeyyum, tyassa anuttarena maggena ragadinam pahinatta
vasikata, na kadaci tesam vase vattati. So hi bhagava anavilasankappo
suvimuttacitto suvimuttapannoti. Ettha ca supanihitamanataya ayonisomanasikarabhavo
vutto. Sabbabhutaitthanitthesu tadi so 1- yattha bhaveyya, tam sattasankharabhedato
duvidhamarammanam vuttam. Sankappavasibhavena tasmim arammane tassa manasikarassabhavato 2-
kilesappahanam vuttam. Supanihitamanataya ca manosamacarasuddhi, sabbabhutesu taditaya
ca kayasamacarasuddhi, sankappavasibhavena 3- vitakkamulakatta vacaya ca vacisamacarasuddhi.
Tatha supanihitamanataya ca lobhadisabbadosabhavo, sabbabhutesu taditaya
mettadigunasambhavo, 4- sankappavasibhavena patikule appatikulasannitadibheda
ariyiddhi, taya cassa sabbannubhavo vutto hotiti veditabbo.
      [156] Evam hemavato pubbe manodvaravaseneva tadibhavam pucchitva
tanca patijanantam vimamsitva 5- dalhikammattham idani dvarattayavasenapi pubbe
va sankhepena kayavacimanodvarasuddhim pucchitva tanca patijanantam vimamsitva 5-
dalhikammatthameva vittharenapi pucchanto aha "kacci adinnan"ti. Tattha
gathabandhasukhatthaya pathamam adinnadanaviratim pucchi. Ara pamadamhati pancasu
kamagunesu cittavossaggato duribhavena abrahmacariyaviratim pucchati. "ara
pamadamha"tipi va pathanti, ara matugamati vuttam hoti. Jhanam na rincatiti
@Footnote: 1 Si. itthanitthesu hi so, cha.Ma. sabbabhutesu itthanitthehi so
@2 cha.Ma. manasikarabhavato     3 Si. sankappesu vasibhavena
@4 cha.Ma. mettadigunasambhavo   5 cha.Ma. patijanantamimam sutva
Imina pana tassayeva tividhaya kayaduccaritaviratiya balavabhavam pucchati. Jhanayuttassa
hi virati balavati hotiti.
      [157] Atha satagiro yasma bhagava na kevalam etarahi, atitepi addhane
digharattam adinnadanadihi pativirato, tassayeva 1- viratiya anubhavena tam tam
mahapurisalakkhanam patilabhati, sadevako cassa loko "adinnadana pativirato samano
gotamo"tiadina nayena vannam bhasati, tasma vissatthaya vacaya sihanadam nadanto
aha "na so adinnam adiyati"ti. Tam atthato pakatameva. Imissapi gathaya
tatiyapade "pamadamha pamadamha"ti duvidha patho. Catutthapadeva 2- jhanam na
rincatiti jhanam rittakam sunnakam na karoti, na pariccajatiti attho veditabbo.
      [158] Evam kayadvare suddhim sutva idani vacidvare suddhim pucchanto
aha "kacci musa na bhanati"ti. Ettha khinatiti khino, vihimsati badhatiti attho.
Vacaya patho byapatho, khino byapatho assati khinabyapatho. Tam nakarena patisedhetva
pucchati "na khinabyapatho"ti, na pharusavacoti vuttam hoti. "nakhinabyapatho"tipi
patho, nakhinavacanoti attho. Pharusavacanam hi paresam hadayesu akhiyamanam 3-
titthati, tadivacano kacci na soti vuttam hoti. Vibhutiti vinaso, vibhutim kasati
karoti vati 4- vibhutikam, vibhutikameva vebhutikam, vebhutiyantipi vuccati,
pesunnassetam adhivacanam. Tanhi sattanam annamannato bhedena vinasam karoti. Sesam
uttanatthameva.
      [159] Atha satagiro yasma bhagava na kevalam etarahi, atitepi addhane
digharattam musavadadihi pativirato, tassayeva 5- ca viratiya anubhavena tam tam
mahapurisalakkhanam patilabhati, sadevako cassa loko "musavada pativirato samano
@Footnote: 1 cha.Ma. tassa tassayeva ca     2 cha.Ma. ca    3 Si. akhiyyamanam, ka. khinamanam
@4 Si.,Ma. kayati karoti cati                 5 cha.Ma. tassa tassayeva
Gotamo"ti vannam bhasati, tasma vissatthaya vacaya sihanadam nadanto aha
"musa ca so na bhanati"ti. Tattha musati vinidhaya ditthadinam 1- paravisamvadanavacanam,
tam so na bhanati. Dutiyapade pana pathamatthavasena na khinabyapathoti, dutiyatthavasena
nakhinabyapathoti patho. Catutthapade mantati panna vuccati. Bhagava yasma
taya mantaya paricchinditva atthameva bhasati atthato anapetavacanam, na sampham.
Annanapurekkharanhi niratthakam vacanam buddhanam natthi, tasma aha "manta
attham so bhasati"ti. Sesamettha pakatameva.
      [160] Evam vacidvarasuddhimpi sutva idani manodvarasuddhim pucchanto
aha "kacci na rajjati kamesu"ti tattha kamati vatthukama. Tesu
kilesakamena na rajjatiti pucchanto anabhijjhalutam pucchati. Anavilanti pucchanto
byapadenavilabhavam sandhaya abyapadatam pucchati. Moham atikkantoti pucchanto
yena mohena mulho micchaditthim ganhati, tassatikkamena sammaditthitam
pucchati. Dhammesu cakkhumati pucchanto sabbadhammesu appatihatassa nanacakkhuno,
pancacakkhuvisayesu va dhammesu pancannampi cakkhunam vasena sabbannutam pucchati
"dvarattayaparisuddhiyapi sabbannu na hoti"ti cintetva.
      [161] Atha satagiro yasma bhagava appatvava arahattam anagamimaggena
kamaragabyapadanam pahinatta neva kamesu rajjati, na byapadena avilacitto,
sotapattimaggeneva ca micchaditthipaccayassa saccapaticchadakamohassa pahinatta moham
atikkanto, samam ca saccani abhisambujjhitva buddhoti vimokkhantikam namam
yathavuttani ca cakkhuni patilabhati, tasma tassa manodvarasuddhim sabbannutanca
ugghosento aha "na so rajjati kamesuti.
@Footnote: 1 cha.Ma. ditthadini
      [162] Evam hemavato bhagavato dvarattayaparisuddhim sabbannutanca
sutva tuttho uddhaggo atitajatiyam bahusaccavisadaya pannaya asajjamanavacanapatho
hutva acchariyabbhutarupe sabbannugune sotukamo aha "kacci vijjaya sampanno"ti.
Tattha vijjaya sampannoti imina dassanasampattim pucchati, samsuddhacaranoti
imina gamanasampattim. Chandavasena cettha digham katva cakaramaha, samsuddhacaranoti
attho. Asava khinati imina etaya dassanagamanasampattiya pattabbaya
asavakkhayasannitaya pathamanibbanadhatuya pattim pucchi, natthi punabbhavoti imina
dutiyanibbanadhatupattisamatthatam, paccavekkhanajhanena va paramassasampattim natva
thitabhavam.
      [163] Tato ya esa "so anekavihitam pubbenivasan"tiadina 1-
nayena bhayabheravadisu tividha, "so evam samahite citte .pe. Anenjappatte
nanadassanaya cittam abhiniharati"tiadi 2- nayena ambatthadisu atthavidha vijja
vutta, taya yasma sabbayapi sabbakarasampannaya bhagava upeto. Yam cetam
"idha mahanama ariyasavako silasampanno hoti, indriyesu guttadvaro hoti,
bhojane mattannu hoti, jagariyam anuyutto hoti, sattahi saddhammehi samannagato
hoti, catunnam jhananam abhicetasikanam ditthadhammasukhaviharanam nikamalabhi hoti"ti
evam uddisitva "kathanca mahanama ariyasavako silasampanno hoti"tiadina 3-
nayena sekhasutte niddittham pannarasappabhedam caranam, tam ca yasma
sabbupakkilesappahanena bhagavato ativiya samsuddham. Yepime kamasavadayo cattaro asava,
tepi yasma sabbe saparivara savasana bhagavato khina. Yasma ca imaya vijjacarana-
sampadaya khinasavo hutva tada bhagava "natthi dani punabbhavo"ti paccavekkhitva
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/49/28     2 di.Si. 9/279/99
@3 Ma.Ma. 13/24/18
Thito, tasma satagiro ca bhagavato sabbannubhave byapathena 1- samussahitahadayo
sabbepi te gune anujananto aha "vijjaya ceva sampanno"ti.
      [164] Tato hemavato "sammasambuddho bhagava"ti nikkankho hutva
akase thitoyeva bhagavantam pasamsanto satagiranca anumodento 2- aha
"sampannam munino cittan"ti. Tassattho:- sampannam munino cittam, "mano
cassa supanihito"ti ettha vuttatadibhavena punnam sampannam, "na so adinnam
adiyati"ti ettha vuttakayakammuna, "na so rajjati kamesu"ti ettha
vuttamanokammuna ca punnam sampannam, "musa ca so na bhanati"ti ettha
vuttabyapathena ca vacikammunati vuttam hoti. Evam sampannacittam ca anuttaraya
vijjasampadaya caranasampadaya ca sampannatta vijjacaranasampannam imehi
gunehi "mano cassa supanihito"tiadina nayena dhammato nam pasamsasi,
sabhavato tacchato bhutato eva nam pasamsasi, na kevalam saddhamattakenati dasseti.
      [165-166] Tato satagiropi "evametam marisa, sutthu taya natam ca
anumoditam ca"ti adhippayena tameva sambhavento 3- aha "sampannam munino
.pe. Dhammato anumodasi"ti. Evanca pana vatva puna bhagavato dassane tam
abhitthavayamano aha "sampannam .pe. Handa passama gotaman"ti.
      [167] Atha hemavato attano abhirucitagunehi purimajatibahusaccabalena
bhagavantam abhitthunanto satagiram aha "enijangham .pe. Ehi passama
gotaman"ti. Tassattho:- enimigasseva jangha assati enijangho. Buddhananhi
enimigasseva anupubbavatta jangha honti, na purato nimmamsa pacchato sumsumarakucchi
4- viya uddhumata. Kisa ca buddha honti digharassasamavattitayuttatthanesu
@Footnote: 1 cha.Ma. byavasayena            2 Si. samradhento, cha.Ma. aradhento
@3 cha.Ma. samradhento            4 cha.Ma. susumarakucchi
Tatharupaya angapaccangasampattiya, na parapurisa 1- viya thula. Pannaya
vilekhitakilesatta 2- va kisa. Ajjhattikabahirasapattaviddhamsanato viRa. Ekasanabhojitaya
ca parimitabhojitaya ca appahara, na dvittimattalopabhojitaya. Yathaha:-
            "aham kho pana udayi appekada imina pattena samatittikampi
        bhunjami, bhiyyopi bhunjami. `appaharo Samano gotamo appaharataya
        ca vannavadi'ti iti ce mam udayi savaka sakkareyyum garukareyyum maneyyum
        pujeyyum, sakkatva garukatva upanissaya  vihareyyum. Ye te udayi
        mama savaka kosakaharapi addhakosakaharapi veluvaharapi
        addhaveluvaharapi, na mam te imina dhammena sakkareyyum .pe.
        Upanissaya vihareyyun"ti. 3-
      Ahare chandaragabhavena alolupa atthangasamannagatam aharam aharenti.
Moneyyasampattiya munino. Anagarikataya vivekaninnamanasataya ca vane
jhayanti. Tenaha hemavato yakkho "enijangham .pe. Ehi passama
gotaman"ti.
      [168] Evanca vatva puna tassa bhagavato santike dhammam sotukamataya
"sihamvekacaran"ti imam gathamaha. Tassattho:- sihamvati durasadatthena ca khamanatthena
ca nibbhayatthena ca kesarasihasadisam. Yaya tanhaya "tanha dutiyo puriso"ti
vuccati, tassa abhavena ekacaram, ekissa lokadhatuya dvinnam buddhanam
anuppattitopi ekacaram. Khaggavisanasutte vuttanayenapi cettha tamtamattho
datthabbo. Naganti punabbhavam neva gantaram nagantaram. Atha va agum na
karontitipi nago. Balavatipi nago. Tam nagam. Kamesu anapekkhinanti dvisupi
@Footnote: 1 cha.Ma. vacarapurisa                     2 cha.Ma. vilikhita...
@3 Ma.Ma. 13/242/218
Kamesu chandaragabhavena anapekkhinam. Upasankamma pucchama, maccupasappamocananti
tam evarupam mahesim upasankamma tebhumakavattassa maccupasassa pamocanam vivattam
nibbanam pucchama, yena va upayena dukkhasamudayasankhata maccupasa pamuccati,
tam maccupasappamocanam pucchamati. Imam gatham hemavato satagiram satagiraparisam
ca attano parisam ca sandhaya aha.
      Tena kho pana samayena rajagahe 1- asalhanakkhattam ghositam ahosi.
Atha samantato alankatappatiyatte devanagare sirim paccanubhonti viya rajagahe
kali nama kuraragharika upasika pasadamaruyha sihapanjaram vivaritva
gabbhaparissamam 2- vinodenti pavatappadese utuggahanattham thita tesam yakkhasenapatinam
tam buddhagunappatisamyuttam katham adimajjhapariyosanato assosi, sutva ca "evam
vividhagunasamannagata buddha"ti buddharammanam pitim uppadetva taya nivaranani
vikkhambhitva tattheva thita sotapattiphale patitthasi. Tato eva ca bhagavata
"etadaggam bhikkhave mama savikanam upasikanam anussavappasannanam, yadidam kali
upasika kuraragharika"ti 3- etadagge thapita.
      [169] Tepi yakkhasenapatayo sahassayakkhaparivara majjhimayamasamaye isipatanam
patva dhammacakkappavattitapallankeneva nisinnam bhagavantam upasankamma vanditva
imaya gathaya bhagavanti abhitthavitva okasamakarayimsu "akkhataram pavattaran"ti.
Tassattho:- thapetva tanham tebhumake dhamme "idam kho bhikkhave dukkham
ariyasaccan"tiadina 4- nayena saccanam vavatthanakathaya akkhataram. "tam kho panidam
dukkham ariyasaccam parinneyyanti me bhikkhave"tiadina 4- nayena tesu kiccanana-
katananapavattanena pavattaram. Ye va dhamma yatha voharitabba, tesu tatha
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati         2 i. ghammaparissamam
@3 an.ekaka. 20/267/27/15/14    4 vi.maha. 4/14/19, sam.maha. 19/1081/367-8
Voharakathanena akkhataram, tesamyeva dhammanam sattanurupato pavattaram.
Ugghatitannuvipancitannunam va desanaya akkhataram, veneyyanam patipadanena pavattaram.
Uddesena va akkhataram, vibhangena tehi tehi pakarehi vacanato pavattaram.
Bodhipakkhiyanam va salakkhanakathanena akkhataram, sattanam cittasantane pavattanena
pavattaram. Sankhepato va tihi parivattehi saccanam kathanena akkhataram, vittharato
pavattaram. "saddhindriyadi dhammo, tam tam dhammam pavattetiti dhammacakkan"ti 1-
evamadina patisambhidanayena vittharitassa pavattanena 2- pavattaram.
      Sabbadhammananti catubhumakadhammanam. Paragunti chahakarehi paragatam
abhinnaya parinnaya pahanena bhavanaya sacchikiriyaya samapattiya. So hi
bhagava sabbadhamme abhijananto gatoti abhinnaparagu, pancupadanakkhandhe
parijananto gatoti parinnaparagu, sabbakilese pajahanto gatoti
pahanaparagu, cattaro magge bhavento gatoti bhavanaparagu, nirodham
sacchikaronto gatoti sacchikiriyaparagu, sabbasamapattiyo samapajjanto gatoti
samapattiparagu. Evam sabbadhammanam paragum. Buddham verabhayatitanti annanasayanato
patibuddhatta buddham, sabbena ca 3- saranavannanayam vuttenatthena buddham,
pancaverabhayanam atitatta verabhayatitam. Evam bhagavantam abhitthavanta "mayam pucchama
gotaman"ti okasamakarayimsu.
      [170] Atha nesam yakkhanam tejena ca pannaya ca atthaya 4- ca aggo
hemavato yathadhippetam pucchitabbam pucchanto "kismim loko"ti imam gathamaha.
Tassadipade kisminti bhavena bhavalakkhane bhummavacanam, kismim uppanne loko
samuppanno hoti, 5- ayam hi ettha adhippayo. Sattalokasankharaloke sandhaya
@Footnote: 1 khu.pati. 31/40/373     2 cha.Ma. pavattanato      3 cha.Ma. va
@4 cha.Ma. ayam patho na dissati                    5 cha.Ma. hotiti
Pucchati. Kismim kubbati santhavanti ahanti va mamanti va tanhaditthisanthavam
kisamim kubbati, adhikaranatthe bhummavacanam. Kissa lokoti upayogatthe samivacanam,
kim upadaya lokoti sankhyam gacchatiti ayam hi ettha adhippayo. Kismim lokoti
bhavena bhavalakkhanadhikaranatthesu 1- bhummavacanam. Kismim sati kena karanena loko
vihannati piliyati badhiyatiti ayam hi ettha adhippayo.
      [171] Atha bhagava yasma chasu ajjhattikabahiresu ayatanesu uppannesu
sattaloko ca dhanadhannadivasena sankharaloko ca uppanno hoti, yasma cettha
sattaloko tesveva chasu duvidhampi santhavam karoti. Cakkhvayatanam va hi
"aham maman"ti ganhanto 2- ganhati avasesesu va annataram. Yathaha "cakkhu
attati yo vadeyya, tam na upapajjati"tiadi. 3- Yasma ca etaniyeva cha
upadaya duvidhopi lokoti sankhyam gacchati, yasma ca tesveva chasu sati sattaloko
dukkhapatubhavena vihannati, yathaha:-
              "hatthesu bhikkhave sati adananikkhepanam hoti, padesu
           sati abhikkamapatikkamo hoti, pabbesu sati saminjanapasaranam hoti,
           kucchismim sati jighacchapipasa hoti, evameva kho bhikkhave cakkhusmim
           sati cakkhusamphassapaccaya uppajjati. Ajjhattam sukhadukkhan"tiadi. 4-
      Tatha tesu adharabhutesu patihato sankharaloko vihannati. Yathaha:-
              "cakkhusmim anidassane sappatighe patihannati "iti ca
              "cakkhum bhikkhave patihannati manapamanapesu rupesu"ti 5- evamadi.
@Footnote: 1 cha.Ma. bhavenabhavalakkhanakaranatthesu       2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 Ma.u. 14/422/362                 4 sam.sala. 18/305-308/214-5 (sya)
@5 abhi.dha. 34/597/182
      Tatha tehiyeva karanabhutehi duvidhopi loko vihannati. Yathaha:-
             "cakkhum avinjati 1- manapamanapiyesu 2- rupesu"ti ca, "cakkhum
         bhikkhave adittam, rupa aditta, kena adittam, ragaggina"ti 3-
         evamadi.
             Tasma chaajjhattikabahirayatanavasena tam puccham vissajjento
         aha "../../bdpicture/chasu loko samuppanno"ti.
      [172] Atha so yakkho attana vattavasena putthapanham bhagavata
dvadasayatanavasena 4- sankhipitva vissajjitam na sutthu upalakkhetva tanca attham
tappatipakkhanca natukamo sankhepeneva vattavivattam pucchanto aha "katamam
tan"ti. Tattha upadatabbatthena upadanam, dukkhasaccassetam adhivacanam. Yattha
loko vihannatiti "../../bdpicture/chasu loko vihannati"ti evam bhagavata yattha chabbidhe
upadane loko vihannatiti vutto, tam katamam upadananti evam upaddhagathaya
sarupeneva dukkhasaccam pucchi. Samudayasaccam pana tassa karanabhavena gahitameva
hoti. Niyyanam pucchitoti imaya pana upaddhagathaya maggasaccam pucchi.
Maggasaccena hi ariyasavako dukkham parijananto, samudayam pajahanto, nirodham
sacchikaronto, maggam bhavento ca 5- lokamha niyyati, tasma niyyananti
vuccati. Kathanti kena pakarena. Dukkha pamuccatiti "upadanan"ti vutta
vattadukkha pamokkham papunati. Evamettha sarupeneva maggasaccam pucchi, nirodhasaccam
pana tassa visayabhavena gahitameva hoti.
      [173] Evam yakkhena sarupena dassetva ca adassetva ca catusaccavasena
panham puttho bhagava teneva nayena vissajjento aha "panca kamaguna"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. vihannati               2 cha.Ma....manapesu
@3 vi.maha. 4/53/44-5, sam.sala. 18/31/23-4 (sya)
@4 cha.Ma. chayatanavasena           5 cha.Ma. ayam patho na dissati
Tattha pancakamagunasankhatagocaraggahanena taggocarani pancayatanani gahitaneva
honti. Mano chattho etesanti manochattha. Paveditati pakasita. Ettha
ajjhattikesu chatthassa manayatanassa gahanena tassa visayabhutam dhammayatanam
gahitameva hoti. Evam "katamam tam upadanan"ti imam panham vissajjento
punapi puttho 1- dvadasayatanavaseneva dukkhasaccam pakasesi. Manogahanena
sattannam vinnanadhatunam gahitatta tasu purimapancavinnanadhatuggahanena tasam
vatthuni panca cakkhvayatanadini ayatanani, manodhatumanovinnanadhatuggahanena
tasam vatthugocarabhedam dhammayatanam gahitamevati evampi dvadasayatanavasena
dukkhasaccam pakasesi. Lokuttaramanayatanadhammayatanekadeso panettha yattha loko
vihannati, tam sandhaya nidditthatta na sangayhati.
      Ettha chandam virajetvati ettha dvadasayatanabhede dukkhasacce
tanevayatanani khandhato dhatuto namarupatoti tatha tatha vavatthapetva tilakkhanam
aropetva vipassanto arahattamaggapariyosanaya vipassanaya tanhasankhatam
chandam sabbaso virajetva vinetva viddhamsetvati attho. Evam dukkha pamuccatiti
imina pakarena etasma vattadukkha pamuccatiti. Evamimaya upaddhagathaya
"niyyanam pucchito bruhi, katham dukkha pamuccati"ti ayam panho vissajjito
hoti, maggasaccanca pakasitam. Samudayanirodhasaccani panettha purimanayeneva
sangahitatta pakasitaneva hontiti veditabbani. Upaddhagathaya va dukkhasaccam,
chandena samudayasaccam. "virajetva"ti ettha viragena nirodhasaccam, "viraga
vimuccati"ti vacanato 2- maggasaccam. "evan"ti upadaya nidassanena maggasaccam,
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati          2 cha.Ma. vacanato va
Dukkhanirodhanti vacanato va. "dukkha pamuccati"ti dukkhapamokkhena nirodhasaccanti
evam cettha cattari saccani pakasitani hontiti veditabbani.
      [174] Evam catusaccagabbhaya gathaya lakkhanato niyyanam pakasetva
puna tadeva sakena niruttabhilapena nigamento aha "etam lokassa
niyyanan"ti. Ettha etanti pubbe vuttassa niddeso, lokassati tedhatulokassa.
Yathatathanti aviparitam. Etam vo ahamakkhamiti sacepi mam sahassakkhattum puccheyyatha,
etam vo ahamakkhami, na annam kasma? yasma evam dukkha pamuccati, na
annathati adhippayo. Atha va etena niyyanena ekadvattikkhattum niggatanampi
etam vo ahamakkhami, uparivisesadhigamayapi etadeva ahamakkhamiti attho.
Kasma? yasma evam dukkha pamuccati asesanissesati arahattanikutena
Desanam nitthapesi. Desanapariyosane dvepi yakkhasenapatayo sotapattiphale
patitthahimsu saddhim yakkhasahassena.
      [175] Atha hemavato pakatiyapi dhammagaru, idani ariyabhumiyam patitthaya
sutthutaram atitto vicitrapatibhanaya desanaya bhagavantam sekkhasekkhabhumim pucchanto
"ko sudha tarati 1- oghanti gatham abhasi. Tattha ko sudha tarati oghanti imina
caturogham ko taratiti sekkhabhumim pucchati avisesena. Yasma annavanti na
vitthatamattam napi gambhiramattam, apica pana yam vitthatataranca gambhirataranca tam vuccati,
tadisova samsarannavo. 2- Ayam hi samantato pariyantabhavena vitthato, hettha
patitthabhavena upari alambanabhavena ca gambhiro, tasma "ko idha tarati annavam,
tasmim ca appatitthe analambe gamthire annave ko na sidati"ti asekkhabhumim
pucchati.
@Footnote: 1 cha.Ma. taratiti  2 cha.Ma. tadiso ca samsarannavo
      [176] Atha bhagava yo bhikkhu jivitahetupi vitikkamam akaronto sabbada
silasampanno lokiyalokuttaraya ca pannaya pannava, upacarappanasamadhina
iriyapathahetthimamaggaphalehi ca susamahito, tilakkhanam aropetva vipassanaya
niyakajjhattacintanasilo, sataccakiriyavahaya 1- appamadasatiya ca samannagato,
yasma so catutthamaggena imam suduttaram ogham anavasesam tarati, tasma sekkhabhumim
vissajjento "sabbada silasampanno"ti imam tisikkhagabbhagathamaha. Ettha hi
silasampadaya adhisilasikkha, satisamadhihi adhicittasikkha, ajjhattacintitapannahi
adhipannasikkhati tisso sikkha saupakara sanisamsa ca vutta. Upakaro hi
sikkhanam lokiyapanna sati ca, anisamso samannaphalaniti.
      [177] Evam pathamagathaya sekkhabhumim dassetva idani asekkhabhumim
dassento dutiyagathamaha. Tassattho:- virato kamasannayati ya kaci
kamasanna, tato sabbato catutthamaggasampayuttaya samucchedaviratiya virato.
"viratto"tipi patho, tada "kamasannaya"ti bhummavacanam hoti, sagathavagge pana
"kamasannasu"tipi 2- patho. Catuhipi maggehi dasannam samyojananam atitatta
sabbasamyojanatigo, catuttheneva va uddhambhagiyasabbasamyojanatigo, 3- tatratatrabhi-
nandinitanhasankhataya nandiya tinnam ca bhavanam parikkhinatta nandibhavaparikkhino
so tadiso khinasavo bhikkhu gambhire samsarannave na sidati nandiparikkhayena
ca 4- saupadisesam, bhavaparikkhayena ca anupadisesam nibbanadhatuphalam 5- samapajja 6-
paramassasappattiyati.
      [178] Atha hemavato sahayanca yakkhaparisanca oloketva
pitisomanassajato "gambhirapannan"ti evamadihi gathahi bhagavantam abhitthavitva
@Footnote: 1 Ma. sataccakiriyamappahaya  2 sam.sa. 15/96/62
@3 ka. udadhambhagiyasamyojanatigo  4 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@5 cha.Ma. nibbanathalam  6 Si. asajja
Sabbavatiya parisaya sahayena ca saddhim abhivadetva padakkhinam katva attano
vasanatthanam agamasi.
      Tasam pana gathanam ayam atthavannana:- gambhirapannanti gambhiraya
pannaya samannagatam. Tattha patisambhidayam vuttanayeneva gambhirapanna veditabba.
Vuttam hi tattha "gambhiresu khandhesu nanam pavattatiti gambhirapanna"tiadi. 1-
Iti gambhirapannam. 2- Nipunatthadassinti nipunehi khattiyapanditadihi abhisankhatanam
panhanam atthadassim, attanam va yani nipunani karanani duppativijjhani
annehi tesam dassanena nipunatthadassim. Ragadikincanabhavena akincanam. Duvidhe
kame tividhe ca bhave alagganena kamabhave asattam. Khandhadippabhedesu
sabbarammanesu chandaragabandhanabhavena sabbadhi vippamuttam. Dibbe pathe
kamamananti atthasamapattibhede dibbe pathe samapajjanavasena cankamantam. Tattha
kincapi na taya velaya bhagava dibbe pathe kamati, apica kho pubbe kamanam
upadaya kamanasattisambhavena tattha laddhavasibhavataya evam vuccati. Atha va ye
te visuddhideva arahanto, tesam pathe santavihare 3- kamanenapetam vuttam.
Mahantanam gunanam esanena mahesim.
      [179] Dutiyagathaya aparena pariyayena thuti araddhati katva puna
nipunatthadassiggahanam nidasseti. 4- Atha va nipunatthe dassetaranti attho.
Pannadadanti pannapatilabhasamvattanikaya patipattiya kathanena pannadayakam.
Kamalaye asattanti yvayam kamesu tanhaditthivasena duvidho alayo, tattha
asattam. Sabbavidunti sabbadhammavidum, sabbannunti vuttam hoti. Sumedhanti tassa
sabbannubhavassa maggabhutaya paramipannasankhataya medhaya samannagatam. Ariye
@Footnote: 1 khu.pati. 31/4/406  2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 i. chasattavihare    4 Si. na dissati
Patheti atthangike magge, phalasamapattiyam va. Kamamananti pannaya ajjhogahamanam
maggalakkhanam natva desanato, pavisamanam va khane khane phalasamapattisamapajjanato,
catubbidhamaggabhavanasankhataya 1- kamanasattiya kamitapubbam va.
      [180] Sudittham vata no ajjati ajja amhehi sundaram dittham, ajja
va amhakam sundaram ditthi, dassananti attho. Suppabhatam suhutthitanti ajja
amhakam sutthu pabhatam, sobhanam va pabhatam ahosi, ajja vata no sundaram
utthitam ahosi, anuparodhasayanato utthitam. 2- Kim karanam? yam addasama sambuddham,
yasma sambuddham addasamati attano labhasampattim arabbha pamojjam pavedeti.
      [181] Iddhimantoti kammavipakajiddhiya samannagata. Yasassinoti
labhaggaparivaraggasampanna. Saranam yantiti kincapi maggeneva gata, tathapi
sotapannabhavaparidipanattham pasadadassanattham 3- ca vacam bhindati.
      [182] Gama gamanti devagama devagamam. Naga naganti devapabbata
devapabbatam. Namassamana sambuddham, dhammassa ca sudhammatanti "sammasambuddho
vata bhagava, svakkhato vata bhagavata dhammo"tiadina nayena buddhasubodhitanca
dhammasudhammatanca, "suppatipanno vata bhagavato savakasamgho"tiadina samghasuppatipattinca
abhitthavitva 4- namassamana dhammaghosaka hutva vicarissamati vuttam hoti.
Sesamettha uttanamevati.
                      Paratthajotikaya khuddakatthakathaya
                          suttanipatatthakathaya
                      hemavatasuttavannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 Si. catubbidhe hi magge bhavanasankhataya   2 Si. anuppageva sayanato utthitam,
@  i. anuppageva sayanato utthanam          3 Si. pasadupadassanatthanca
@  Ma. pasadanurupadassanatthanaca             4 cha.Ma. abhitthavitva abhitthavitva



             The Pali Atthakatha in Roman Book 28 page 223-246. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=5287&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=28&A=5287&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=309              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7410              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7371              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7371              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]