ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

page1.

Paramatthajotika nama khuddakanikayatthakatha suttanipatavannana (dutiyo bhago) -------------- namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa. 2. Culavagga 1. Ratanasuttavannana yanidha bhutaniti ratanasuttam. Ka uppatti? atite kira vesaliyam dubbhikkhadayo upaddava uppajjimsu, tesam vupasamanatthaya licchavino 1- rajagaham gantva yacitva bhagavantam vesalim anayimsu. Evam anito bhagava tesam upaddavanam vupasamanatthaya imam 2- suttamabhasi. Ayam tattha 3- sankhepo, porana panassa vesalivatthuto pabhuti uppattim vannayanti. Sa evam veditabba:- baranasiyam kira ranno 4- aggamahesiya kucchimhi gabbho santhasi, sa tam natva ranno nivedesi, raja gabbhapariharam adasi. Sa samma parihariyamanagabbha gabbhaparipakakale vijayanagharam pavisi. Punnavantinam 5- paccusasamaye gabbhavutthanam hoti, sa ca tasam annatara, tena paccusasamaye alattakapatalabandhujivakapupphasadisam mamsapesim vijayi. Tato "anna deviyo suvannabimbasadise putte vijayanti, aggamahesi mamsapesinti ranno purato mama avanno uppajjeyya"ti cintetva tena avannabhayena tam mamsapesim ekasmim bhajane pakkhipitva annena 6- bhajanena patikujjitva rajamuddikaya lanchetva gangaya sote pakkhipapesi, manussehi chadditamatte devata arakkham samvidahimsu. Suvannapattikam cettha jatihingulakehi 7- @Footnote: 1 cha.Ma. licchavayo, i. licchaviyo 2 cha.Ma.,i. idam 3 cha.Ma. ayamettha @4 cha.Ma. baranasiranno kira 5 cha.Ma. punnavatinam @6 ka. annatarena 7 cha.Ma. jatihingulakena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

"baranasiranno aggamahesiya paja"ti likhitva bandhimsu. Tato tam bhajanam umibhayadihi anupaddutam gangaya sotena payasi. Tena ca samayena annataro tapaso gopalakulam nissaya gangaya tire vasati, so patova gangam otinno tam bhajanam agacchantam disva pamsukulasannaya aggahesi. Tato tattha tam akkharapattikam rajamuddikaya lanchananca disva muncitva tam mamsapesim addasa. Disvanassa etadahosi "siya gabbho, tathahissa duggandhaputibhavo natthi"ti tam assamam netva suddhe okase thapesi. Atha addhamasaccayena dve mamsapesiyo ahesum, tapaso tam 1- disva sadhukataram thapesi. Tato puna addhamasaccayena ekamekissa mamsapesiya 2- hatthapadasisanamatthaya panca panca pilaka utthahimsu. 3- Tapaso disva puna sadhutaram thapesi. 3- Atha tato addhamasaccayena eka mamsapesi suvannabimbasadiso darako. Eka darika ahosi. Tesu tapasassa puttasineho uppajji, angutthato cassa khiram nibbatti. Tato pabhuti yada 4- khirabhattam labhati. Tada so bhattam bhunjitva khiram darakanam mukhe asincati. Tesam yam yam udaram pavisati, tam sabbam manibhajanagatam viya dissati, evam nicchavi ahesum. Apare pana ahu "sibbitva thapita viya nesam annamannam lina chavi ahosi"ti. Evam te nicchavitaya va linacchavitaya va licchaviti pannayimsu. Tapaso darake posento ussure gamam pindaya pavisati, atidiva patikkamati. Tassa tam byaparam natva gopalaka ahamsu "bhante pabbajitanam darakaposanam palibodho, amhakam darake detha, mayam posissama, 5- tumhe attano samanadhammam 6- karotha"ti. Tapaso "sadhu"ti patissuni. Gopalaka dutiyadivase maggam samam @Footnote: 1 cha.Ma. tanti na dissati 2 cha.Ma. pesiya 3-3 cha.Ma. ime patha na dissanti @4 cha.Ma. ca 5 cha.Ma. posessama 6 cha.Ma. kammam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Katva pupphehi okiritva dhajapataka ussapetva turiyehi vajjamanehi assamam agata. Tapaso "mahapunna daraka, appamadeneva 1- vaddhetha, vaddhetva ca annamannam avahavivaham karotha, pancagorasena rajanam tosetva bhumibhagam gahetva nagaram mapetha, tatra kumaram abhisincatha"ti vatva darake adasi. Te "sadhu"ti patissunitva darake netva posesum daraka vuddhimanvaya kilanta vivadatthanesu anne gopalakadarake hatthenapi padenapi paharanti, te rodanti. "kissa rodatha"ti ca matapituhi puttha 2- "ime nimmatapitika tapasaposita amhe atipaharantiti 3- vadanti. Tato tesam matapitaro "ime daraka anne darake vihethenti dukkhapenti, na ime sangahetabba, vajjitabba ime"ti ahamsu. Tato pabhuti kira so padeso "vajji"ti vuccati yojanasataparimanena. Atha nam padesam gopalaka rajanam tosetva aggahesum. Tattheva nagaram mapetva solasavassuddesikam kumaram abhisincitva rajanam akamsu. Taya cassa darikaya saddhim vareyyam katva katikam akamsu "baharito darika na anetabba, ito darika kassaci na databba"ti. Tesam pathamasamvasena dve daraka jata dhita ca putto ca, evam solasakkhattum dve dve jata. Tato tesam darakanam yathakkamam vaddhantanam aramuyyananivasanatthanaparivarasampattim gahetum appahontam tam nagaram tikkhattum gavutantarena gavutantarena pakarena parikkhipimsu, tassa punappunam visalikatatta vesalitveva namam jatam. idam vesalivatthu. Ayam pana vesali bhagavato uppannakale iddha vepullappatta ahosi. Tattha hi rajunamyeva satta sahassani satta ca satani satta ca rajano ahesum, tatha yuvarajasenapatibhanadagarikappabhutinam. Yathaha:- @Footnote: 1 cha.Ma. appamadena 2 cha.Ma. vutta 3 cha.Ma. ativa paharantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

"tena kho pana samayena vesali iddha cevahoti phita ca bahujana akinnamanussa subhikkha ca, satta ca pasadasahassani satta ca pasadasatani satta ca pasada satta ca kutagarasahassani satta ca kutagarasatani satta ca kutagarani, satta ca aramasahassani satta ca aramasatani satta ca arama, satta ca pokkharanisahassani satta ca pokkharanisatani satta ca pokkharaniyo"ti. 1- Sa aparena samayena dubbhikkha ahosi dubbutthika dussassa. Pathamam duggatamanussa maranti, te bahiddha chaddenti. Matamanusasanam kunapagandhena amanussa nagaram pavisimsu, tato bahutara miyanti, taya patikulataya ca sattanam ahivatakarogo uppajji. Iti tihi dubbhikkhaamanussarogabhayehi upaddutaya vesaliya nagaravasino upasankamitva rajanamahamsu "maharaja imasmim nagare tividham bhayuppannam, ito pubbe yava sattama rajakulaparivatta evarupam anuppannapubbam, tumhakam manne adhammikattena etarahi uppannan"ti. Raja sabbe santhagare sannipatapetva "mayham adhammikabhavam vicinatha"ti aha. Te sabbam pavenim vicinanta na kinci addasamsu. Tato ranno dosam adisva "idam bhayam amhakam katham vupasameyya"ti cintesum. Tattha ekacce cha sattharo apadisimsu "etehi okkantamatte vupasamissati"ti. Ekacce ahamsu "buddho kira loke uppanno, so bhagava sabbasattahitaya dhammam deseti mahiddhiko mahanubhavo, tena okkantamatte sabbabhayani vupasameyyun"ti. Tena te attamana hutva "kaham pana so bhagava etarahi viharati, amhehi pesite 2- agaccheyya"ti ahamsu. Athapare ahamsu "buddha nama anukampaka, kissa nagaccheyyum, so pana bhagava etarahi @Footnote: 1 vi.maha. 5/326/123 2 cha.Ma. va pesite

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Rajagahe viharati, raja ca tam bimbisaro upatthahati, kadaci so agantum na dadeyya"ti. "tena hi rajanam sannapetva aneyyatha"ti 1- dve licchavirajano mahata balanikayena pahutam pannakaram datva ranno santikam pesesum "bimbisaram sannapetva bhagavantam anetha"ti. Te gantva ranno pannakaram datva tam pavattim nivedetva "maharaja bhagavantam amhakam nagaram pesehi"ti ahamsu. Raja na sampaticchi, "tumhe eva janatha"ti aha. Te bhagavantam upasankamitva vanditva evamahamsu "bhante amhakam nagare tini bhayani uppannani, sace bhagava agaccheyya, sotthi no bhaveyya"ti. Tato 2- bhagava avajjitva "vesaliyam ratanasutte vutte sarakkha kotisatasahassacakkavalani pharissati, suttapariyosane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo bhavissati"ti adhivasesi. Atha raja bimbisaro bhagavato adhivasanam sutva "bhagavata vesaligamanam adhivasitan"ti nagare ghosanam karapetva bhagavantam upasankamitva aha "kim bhante sampaticchittha vesaligamanan"ti ama maharajati. Tena hi bhante agametha, yava maggam patiyademiti. Atha kho raja bimbisaro rajagahassa ca gangaya ca antara pancayojanam bhumim samam katva yojane yojane viharam mapetva bhagavato gamanakalam pativedesi, bhagava pancahi bhikkhusatehi parivuto payasi. Raja pancayojanamaggam pancavannehi pupphehi janumattam okirapetva dhajapatakapunnaghatakadaliadini ussapetva bhagavato dve setacchattani, ekamekassa ca bhikkhussa ekamekam ukkhipapetva saddhim attano parivarena pupphagandhadihi pujam karonto ekekasmim vihare bhagavantam vasapetva mahadanani datva pancahi divasehi gangatiram nesi. Tattha @Footnote: 1 cha.Ma. anessamati 2 cha.Ma. tatoti na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Sabbalankarena 1- navam alankaronto vesalikanam sasanam pesesi "agato bhagava, maggam patiyadetva sabbe bhagavato paccuggamanam karotha"ti. Te "digunam pujam karissama"ti vesaliya ca gangaya ca antara tiyojanam bhumim samam katva bhagavato cattari, ekekassa ca bhikkhussa dve dve setacchattani sajjetva pujam kurumana gangatire agantva atthamsu. Bimbisaro dve navayo sanghatetva mandapam katva pupphadamadihi alankaritva tattha sabbaratanamayam buddhasanam pannapesi, bhagava tasmim nisidi. Pancasata bhikkhupi navam abhiruhitva yathanurupam nisidimsu. Raja bhagavantam anugacchanto galappamanam udakam orohitva "yava bhante bhagava agacchati, tavaham idheva gangatire vasissami"ti vatva nivatto upari devata yava akanitthabhavanam pujamakamsu, hettha ganganivasino kambalassataradayo naga pujamakamsu. Evam mahatiya pujaya bhagava yojanamattam addhanam gangayam gantva vesalikanam simantaram pavittho. Tato licchavirajano tena bimbisarena katapujaya digunam karonta galappamane udake bhagavantam paccuggacchimsu. Teneva khanena tena muhuttena vijjuppabhavinaddhandhakaravisatakuto galagalayanto catusu disasu mahamegho vutthasi. Atha bhagavato 2- pathamapade gangatire nikkhittamatte pokkharavassam vassi. Ye temitukama te eva tementi, atemitukama na tementi. Sabbattha janumattam urumattam katimattam galappamanam udakam vahati, sabbakunapani udakena gangam pavesitani, parisuddho bhumibhago ahosi. Licchavirajano bhagavantam antara yojane vasapetva mahadanani datva tihi divasehi digunam pujam karonta vesalim nayimsu. Vesalim sampatte @Footnote: 1 cha.Ma. sabbalankarehi 2 cha.Ma. bhagavata

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Bhagavati sakko devanamindo devasanghapurakkhato agacchi, mahesakkhanam devanam sannipatena amanussa yebhuyyena palayimsu bhagava nagaradvare thatva anandattheram amantesi "imam ananda ratanasuttam uggahetva balikammupakaranani gahetva licchavikumarehi saddhim vesaliya tisu pakarantaresu vicaranto parittam karohi"ti ratanasuttam abhasi. Evam "kena panetam suttam vuttam, 1- kada kattha kasma ca vuttan"ti etesam panhanam vissajjana vittharena vesalivatthuto pabhuti poranehi vanniyati. Evam bhagavato vesalim anuppattadivaseyeva vesalinagaradvare tesam upaddavanam patighatatthaya vuttamidam ratanasuttam uggahetva ayasma anando parittatthaya bhasamano bhagavato pattena udakam adaya sabbanagaram abbhukkiranto anuvicari. "yam kinci"ti vuttamatteyeva ca therena ye pubbe apalata sankarakutabhittippadesadinissita amanussa. Te catuhi dvarehi palayimsu, dvarani anokasani ahesum. Tato ekacce dvaresu okasam alabhamana pakaram bhinditva palata. Amanussesu gatesu 2- manussanam gattesu rogo vupasanto, te nikkhamitva sabbagandhapupphadihi theram pujesum mahajano nagaramajjhe santhagaram sabbagandhehi 3- vilimpitva ratanakhacitam vitanam 3- katva sabbalankarehi alankaritva tattha buddhasanam pannapetva bhagavantam anesi. Bhagava santhagaram pavisitva pannatte asane nisidi. Bhikkhusamghopi kho rajano manussa ca patirupe okase nisidimsu. Sakkopi devanamindo dvisu devalokesu devaparisaya saddhim upanisidi anne ca deva, anandattheropi @Footnote: 1 cha.Ma. vuttanti natthi 2 cha.Ma. gatamattesu @3-3 cha.Ma. limpitva vitanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Sabbampi 1- vesalimanuvicaranto arakkham katva vesalinagaravasihi saddhim agantva ekamantam nisidi. Tattha bhagava sabbesam tadeva ratanasuttam abhasi. 2- [224] Tattha yanidha bhutaniti pathamagathaya yaniti yadisani appesakkhani va mahesakkhani va. Idhati imasmim padese, tasmim khane sannipatitatthanam sandhayaha. Bhutaniti kincapi bhutasaddo "bhutasmim pacittiyan"tievamadisu 3- vijjamane, "bhutamidanti bhikkhave samanupassatha"tievamadisu 5- khandhapancake, "cattaro kho bhikkhu mahabhuta hetu"tievamadisu 5- catubbidhe pathavidhatvadirupe, "yo ca kalaghaso bhuto"tievamadisu 6- khinasave, "sabbeva nikkhipissanti, bhuta loke samussayan"ti evamadisu 7- sabbasatte, "bhutagamapatabyataya pacittiyan"tievamadisu 8- rukkhadike, "bhute bhutato sanjanati"tievamadisu 9- catumaharajikanam hettha sattanikayam upadaya vattati, idha pana avisesato amanussesu datthabbo. Samagataniti sannipatitani, bhummaniti bhumiyam nibbattani. Va iti vikappane. Tena yanidha bhummani va bhutani samagataniti imam ekam vikappam katva puna dutiyam vikappam katum "yani va antalikkhe"ti aha. Antalikkhe va yani bhutani nibbattani, tani sabbani idha samagataniti attho. Ettha ca yamato yava akanittham, tava nibbattani bhutani akase patubhutavimanesu nibbattatta "antalikkhe bhutani"ti veditabbani. Tato hettha sineruto pabhuti yava bhumiyam rukkhalatadisu adhivatthani pathaviyanca nibbattani bhutani, tani sabbani bhumiyam bhumipatibaddhesu ca rukkhalatapabbatadisu nibbattatta "bhummani bhutani"ti veditabbani. @Footnote: 1 cha.Ma. sabbam 2 cha.Ma. abhasiti 3 vi.mahavi. 2/69/143 @4 Ma.mu. 12/401/358 5 Ma.u. 14/86/68 6 khu.ja. 27/340/95 (sya) @7 di.maha. 10/220/137 8 vi.mahavi. 2/90/160 9 Ma.mu. 12/3/2

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Evam bhagava sabbaneva amanussabhutani "bhummani va yani va antalikkhe"ti dvihi padehi vikappetva puna ekena padena pariggahetva "sabbeva bhuta sumana bhavantu"ti aha. Sabbeti anavasesa. Evati avadharane, ekampi anapanetvati adhippayo. Bhutati amanussa. Sumana bhavantuti sukhitamana, pitisomanassajata bhavantu. 1- Athopiti kiccantarasanniyojanattham vakyopadane nipatadvayam. Sakkacca sunantu bhasitanti atthikatva 2- manasikatva sabbacetaso samannaharitva dibbasampattilokuttarasukhavaham mama desanam sunantu. Evamettha bhagava "yanidha bhutani samagatani"ti aniyamitavacanena bhutani pariggahetva puna "bhummani va yani va antalikkhe"ti dvidha vikappetva tato "sabbeva bhuta"ti puna ekajjham katva "sumana bhavantu"ti imina vacanena asayasampattiyam niyojento "sakkacca sunantu bhasitan"ti payogasampattiyam, tatha yonisomanasikarasampattiyam parato ghosasampattiyanca, tatha attasammapanidhi- sappurisupanissayasampattisu samadhipannahetusampattisu ca niyojento gatham samapesi, [225] Tasma hi bhutati dutiyagatha. Tattha tasmati karanavacanam. Bhutati amantanavacanam. Nisamethati sunatha. Sabbeti anavasesa. Kim vuttam hoti? yasma tumhe dibbatthanani tattha upabhogaparibhogasampadanca pahaya dhammassavanattham idha samagata, na natanatakadidassanattham, 3- tasma hi bhuta nisametha sabbeti. Atha va "sumana bhavantu sakkacca sunantu"ti vacanena tesam sumanabhavam sakkaccam sotukamyatam ca disva aha:- yasma tumhe sumanabhavena attasammapanidhiyonisomanasikarasayasuddhihi yutta 4- sakkaccam sotukamyataya sappurisupanissayaparatoghosapadatthanato payogasuddhihi ca yutta, @Footnote: 1 cha.Ma. bhavantuti attho 2 cha.Ma. atthim katva @3 cha.Ma. natanaccanadidassanattham 4 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Tasma hi bhuta nisametha sabbeti. Atha va yam purimagathaya ante "bhasitan"ti vuttam, tam karanabhavena apadisanto aha "yasma mama bhasitam nama atidullabham sabbakkhanaparivajjitassa khanassa dullabhatta, anekanisamsanca pannakarunagunena pavattatta, tam caham vattukamo `sunantu bhasitan'ti avocam, tasma hi bhuta nisametha sabbe"ti idam imina gathapadena vuttam hoti. Evametam karanam niropento attano bhasitanisamane niyojetva nisametabbam vattumaraddho "mettam karotha manusiya pajaya"ti. Tassattho:- yayam tihi upaddavehi upadduta manusi paja, tassa manusiya pajaya mettam 1- mittabhavam hitajjhasayatam paccupatthapethati. Keci pana "manusikam pajan"ti 2- pathanti, tam bhummatthasambhava na yujjati. Yampi canne attham vannayanti, sopi na yujjati. Adhippayo panettha:- naham buddhoti issariyabalena vadami, apica pana yam 3- tumhakanca imissa ca manusiya pajaya 4- hitam tam 4- vadami "mettam karotha manusiya pajaya"ti. Ettha ca ye sattasandam pathavim vijetva rajissayo yajamananupariyaga assamedham purisamedham sammapasam vajapeyyam niraggalam. Mettassa cittassa subhavitassa kalampi te nanubhavanti solasim ekampi ce panamadutthacitto mettayati kusali tena hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. mettanti na dissati 2 Si. manusiyanti, cha.Ma. manusiyam pajanti @3 cha.Ma. yanti na dissati 4-4 cha.Ma. hitattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Sabbe ca pane manasanukampi pahutamariyo pakaroti punnanti 1- evamadinam suttanam ekadasanisamsananca vasena ye mettam karonti, tesam metta hitati veditabba. "devatanukampito poso sada bhadrani passati"ti- 2- evamadinam vasena yesu kayirati, tesampi hitati veditabba. Evam ubhayesam 3- hitabhavam dassento "mettam karotha manusiya pajaya"ti vatva idani upakaram 4- dassento aha:- "diva ca ratto ca haranti ye balim tasma hi ne rakkhatha appamatta"ti. Tassattho:- ye manussa cittakammarupakammadihipi 5- devata katva cetiyarukkhadini ca upasankamitva devata uddissa diva balim karonti, kalapakkhadisu ca 6- rattim balim karonti. Salakabhattadini va datva arakkhadevata upadaya yava brahmadevatanam pattidananiyyatanena diva balim karonti, chattaropanadipamalaya 7- sabbarattim dhammassavanadini karapetva pattidananiyyatanena ca rattim balim karonti, te katham na rakkhitabba, yato evam diva ca ratto ca tumhe uddissa karontiyeva balim, tasma hi ne rakkhathati 8- tasma balikammakaranapi ne manusse rakkhatha gopetha, 9- ahitanca 10- tesam apanetha, hitam upanetha appamatta hutva tam katannubhavam hadaye katva niccamanussarantati. @Footnote: 1 an.atthaka. 23/91/152 (sya) 2 vi.maha. 5/276/64, di.maha. 10/153/81, @3 cha.Ma. ubhayesampi khu.u. 25/76/224 @4 cha.Ma. upakarampi 5 cha.Ma. cittakammakatthakammadihipi @6 Si.,Ma. dipapujanca kalapakkhadisu 7 cha.Ma..... dipamala @8 cha.Ma. tasma hi ne rakkhatha 9 cha.Ma. gopayatha 10 cha.Ma. ahitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

[226] Evam devatasu manussanam upakarabhavam dassetva tesam upaddavavupasamanattham buddhadigunappakasanena ca devamanussanam dhammassavanattham "yam kinci vittan"tiadina nayena saccavacanam upayunjitumaraddho. 1- Tattha yam kinciti aniyamitavasena anavasesam pariyadiyati yam kinci tattha tattha voharupagam. Vittanti dhanam. Tam hi vittim janetiti vittam. Idha vati manussalokam niddisati, huram vati tato param avasesalokam. Tena ca thapetva manusse sabbalokaggahane sampatte 2- "saggesu va"ti parato vuttattava 3- thapetva manusse ca sagge ca avasesanam nagasupannadinam gahanam veditabbam. Evamimehi dvihi padehi yam manussanam voharupatam alankaraparibhogupatanca jataruparajatamuttamaniveluriyapavala- lohitankamasaragalladikam, yam ca muttamanivalukatthataya bhumiya ratanamayavimanesu anekayojanasatavitthatesu bhavanesu uppannanam nagasupannadinam vittam, tam niddittham hoti. Saggesu vati kamavacararupavacaradevalokesu. Te hi sobhanena kammena iriyanti 4- gammantiti sagga, sutthu va aggatipi sagga. Yanti yam sassamikam va assamikam va. Ratananti ratim nayati vahati janayati vaddhetiti ratanam, yam kinci cittikatam mahaggham atulam dullabhadassanam anomasattaparibhoganca, tassetam adhivacanam. Yathaha:- "cittikatam mahagghanca atulam dullabhadassanam anomasattaparibhogam ratanam tena vuccati"ti. Panitanti 5- settham uttamam anappakam manapam. 5- Evam imina gathapadena yam saggesu anekayojanasatappamanasabbaratanamayavimanasudhammavejayantappabhutisu @Footnote: 1 cha.Ma. payujjitumaraddho 2 cha.Ma. patte 3 cha.Ma. vuttatta 4 cha.Ma. ajiyanti @5-5 cha. panitanti uttamam settham atappakam, Ma. uttamam settham anagghakam, @Si. uttamam settham anappakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Sassamikam, yam ca buddhuppadavirahena apayameva paripurentesu sattesu sunnavimana- patibaddham assamikam, yam va pana annampi pathavimahasamuddahimavantadinissitam assamikam ratanam, tam niddittham hoti. Na no samam atthi tathagatenati nati patisedhe, noti avadharane. Samanti tulyam. Atthiti vijjati. Tathagatenati buddhena. Kim vuttam hoti? yam etam Vittanca ratananaca pakasitam, ettha ekampi buddharatanena sadisam ratanam nevatthi. Yampi hi tam cittikatatthena ratanam seyyathidam? ranno cakkavattissa cakkaratanam Maniratananca, yamhi uppanne mahajano na annattha cittikaram karoti. Na koci pupphagandhadini gahetva yakkhatthanam va bhutatthanam va gacchati, sabbopi jano cakkaratanam maniratanameva cittim karoti pujeti tam tam varam pattheti, patthitapatthitancassa ekaccam samijjhati, tampi ratanam buddharatanena samam natthi. Yadi hi cittikatatthena ratanam, tathagatova ratanam. tathagate hi uppanne ye keci mahesakkha devamanussa, na te annatra cittikaram karonti, na kanci annam pujenti. Tatha hi brahma sahampati sinerumattena ratanadamena tathagatam pujesi, yathabalanca anne deva manussa ca bimbisarakosalarajaanathapindikadayo. Parinibbutampi ca 1- bhagavantam uddissa channavutikotidhanam vissajjetva asokamaharaja sakalajambudipe caturasiti viharasahassani patitthapesi, ko pana vado annesam cittikaranam. Apica kassapassa 2- parinibbutassapi jatibodhidhamma- cakkappavattanaparinibbanatthanani patimacetiyadini va uddissa evam cittikaragarukaro vattati yatha bhagavato. Evam cittikatatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. Tatha yampi tam mahagghatthena ratanam seyyathidam? kasikam vattham. Yathaha "jinnampi bhikkhave kasikam vattham vannavantanceva hoti sukhasamphassanca @Footnote: 1 ka. casaddo na dissati 2 cha.Ma. kassannassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Mahagghanca"ti, 1- tampi buddharatanena samam natthi. Yadi hi mahagghatthena ratanam, tathagatova ratanam. Tathagato hi yesam pamsukampi 2- patigganhati, tesam tam mahapphalam hoti mahanisamsam seyyathapi asokassa ranno. Idamassa mahagghataya. 3- Evam mahagghatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. 3- Evam mahagghatavacanena 4- cettha dosabhavasadhakam idam tava 5- suttapadam veditabbam:- "yesam kho pana patigganhati civarapindapatasenasanagilanapaccaya- bhesajjaparikkharam tesam tam mahapphalam hoti mahanisamsam. Idamassa mahagghataya vadami. Seyyathapi tam bhikkhave kasikavattham mahaggham, tathupamaham bhikkhave imam puggalam vadami"ti. 6- Evam mahagghatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. Taya yampi tam atulatthena ratanam. Seyyathidam? ranno cakkavattissa Cakkaratanam uppajjati indanilamanimayanabhi sattaratanamayasahassaram pavalamayanemi rattasuvannamayasandhi, yassa dasannam dasannam aranam upari ekam mundaram 7- hoti vatam gahetva saddakaranattham, yena kato saddo sukusalappatalitapancangika- turiyasaddo viya hoti, yassa nabhiya ubhosu passesu dve sihamukhani honti, abbhantaram sakatacakkasseva susiram, tassa katta va kareta va natthi. Kammapaccayena ututo samutthati. Yam raja dasavidham cakkavattivattam puretva tadahuposathe pannarase punnamidivase sisamnhato uposathiko uparipasadavaragato silani avajjento 8- nisinno punnacandam viya suriyam viya ca utthentam passati, yassa dvadasayojanato pabhuti 9- saddo suyyati, @Footnote: 1 an.tika. 20/100/241 2 Si. pamsukulampi 3-3 cha.Ma. ime patha na dissanti @4 cha.Ma. mahagghatavacane 5 ka. tavasaddo na dissati 6 an.tika. 20/100/242 @7 Si. muddharam, Ma. pavaladandam 8 cha.Ma. sodhento 9 cha.Ma. pabhutiti na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Tiyojanato 1- vanno dissati, yam mahajanena "dutiyo manne cando va suriyo va utthito"ti ativiya kotuhalajatena dissamanam nagarassa upari agantva ranno antepurassa pacinassa passena 2- natiuccam natinicam hutva mahajanassa gandhapupphadihi pujetum yuttatthane akkhahatam viya titthati. Tadeva anubandhamanam hatthiratanam uppajjati, sabbaseto rattapado sattappatittho iddhima vehasangamo uposathakula va chaddantakula va agacchati. 3- Uposathakula ce agacchanto sabbajettho 3- agacchati, chaddantakula ce 4- sabbakanittho sikkhitasikkho damathupeto, so dvadasayojanam parisam gahetva sakalajambudipam anupariyayitva 5- purepatarasameva sakarajadhanim agacchati. Tampi anubandhamanam assaratanam uppajjati, sabbaseto rattapado kakasiso munjakeso valahakassa rajakula agacchati. Sesamettha hatthiratanasadisameva. Tampi anubandhamanam maniratanam uppajjati, so hoti mani veluriyo subho jotima 6- atthamso suparikammakato ayamato cakkanabhisadiso, vepullapabbata agacchati, so caturangasamannagatepi andhakare ranno dhajaggam gato yojanam obhaseti, yassobhasena manussa "diva"ti mannamana kammante payojenti, antamaso kunthakipillikam upadaya passanti. Tampi anubandhamanam itthiratanam uppajjati, pakatiaggamahesi va hoti, uttarakuruto va agacchati maddarajakulato va, atidighadichadosavivajjita atikkanta manusikavannam 7- appatta dibbavannam, yassa ranno sitakale unhani gattani honti, unhakale sitani, satadha pothitatulapicuno 8- viya @Footnote: 1 cha.Ma. yojanato 2 cha.Ma. pacinapasse 3-3 cha.Ma. uposathakula agacchato hi sabbajettho @4 ka. ce chaddantakula 5 cha.Ma. anusamyayitva @6 cha.Ma. jatima 7 cha.Ma. manusam vannam 8 cha.Ma. photitatulapicuno

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Samphassova 1- hoti, kayato candanagandho vayati, mukhato uppalagandho, pubbutthayikadianekagunasamannagatava 2- hoti. Tampi anubandhamanam gahapatiratanam uppajjati ranno pakatikammakaro setthi, yassa cakkaratane uppannamatte dibbacakkhum patubhavati, yena samannagato 3- samantato yojanamatte nidhim passati sassamikampi assamikampi, so rajanam upasankamitva pavareti "appossukko tvam deva hohi, ahante dhanena dhanakaraniyam karissami"ti. Tampi anubandhamanam parinayakaratanam uppajjati ranno pakatijetthaputto, cakkaratane uppannamatte atirekapannaveyyattiyena samannagato hoti, so 4- dvadasayojanaya parisaya cetasa cittam parijanitva niggahapaggahakaranasamattho 5- hoti, so rajanam upasankamitva pavareti "appossukko tvam deva hohi, ahante rajjam anusasissami"ti. Yam va panannampi evarupam atulatthena ratanam, yassa na sakka tulayitva tirayitva aggho katum "satam va sahassam va agghati kotim va"ti. Tattha ekaratanampi buddharatanena samam natthi. Yadi hi atulatthena ratanam, tathagatova ratanam. Tathagato hi na sakka silato va samadhito va pannadinam va annatarato kenaci tulayitva tirayitva "ettako guno 6- imina samo va 7- sappatibhago va"ti paricchinditum. Evam atulatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. Tatha yampi tam dullabhadassanatthena ratanam seyyathidam? dullabhapatubhavo 8- Raja cakkavatti cakkadini ca tassa ratanani, tam buddharatanena samam natthi. @Footnote: 1 cha.Ma. samphasso 2 cha.Ma. ca 3 cha.Ma. samannagatoti na dissati @4 cha.Ma. ayam patho na dissati 5 cha.Ma. niggahapaggahasamattho 6 cha.Ma. ettakaguno va @7 Si. samodhanetva 8 Si. dullabhapatubhavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Yadi hi dullabhadassanatthena ratanam, tathagatova ratanam, kuto cakkavattiadinam ratanam, 1- yani ekasmimyeva kappe anekani uppajjanti. Yasma pana asankhyeyyepi kappe tathagatasunno loko hoti, tasma tathagato eva kadaci karahaci uppajjanato dullabhadassano. Vuttampi 2- cetam bhagavata parinibbanasamaye:- "devata ananda ujjhayanti `dura ca vatamha 3- agata tathagatassa dassanaya, kadaci karahaci tathagata loke uppajjanti arahanto sammasambuddha, ajjeva rattiya pacchimayame tathagatassa parinibbanam bhavissati, ayanca mahesakkho bhikkhu bhagavato purato thito ovarento, na mayam labhama pacchime kale tathagatam dassanaya'ti". 4- Evam dullabhadassanatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. Tatha yampi tam anomasattaparibhogatthena ratanam. Seyyathidam? ranno Cakkavattissa cakkaratanadi. Tanhi kotisatasahassadhananampi sattabhumikapasadavaratale nivasantanampi candalavenanesadarathakarapukkusadinam nicakulikanam omakapurisanam supinantepi paribhogatthaya na nibbattati. Ubhato sujatassa pana ranno khattiyasseva paripuritadasavidhacakkavattivattassa paribhogatthaya nibbattanato anomasattaparibhogamyeva hoti, tampi buddharatanena samam natthi. Yadi hi anomasatta- paribhogatthena ratanam, tathagatova ratanam. Tathagato hi loke anomakasattasammatanampi 5- anupanissayasampannanam viparitadassananam puranakassapadinam channam sattharanam annesanca evarupanam supinantepi aparibhogo, upanissayasampannananca pana @Footnote: 1 cha.Ma. ratanattam 2 cha.Ma. vuttam 3 cha.Ma. vatamha @4 di.maha. 10/200/122 5 Ma.,ka. omaka.....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Catuppadayapi gathaya pariyosane arahattamadhigantum samatthanam nibbedhikanana- dassananam bahiyadaruciriyappabhutinam 1- annesanca mahakulappasutanam mahasavakanam paribhogo. Te hi tam dassananuttariyasavananuttariyaparicariyanuttariyadini sadhenta tatha tatha paribhunjanti. Evam anomasattaparibhogatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. Yampi tam avisesato ratijananatthena ratanam. Seyyathapi? ranno cakkavattissa Cakkaratanam. Tanhi disvava 2- raja cakkavatti attamano hoti, evampi tam ranno ratim janeti. Puna ca param raja cakkavatti vamena hatthena suvannabhingaram 3- gahetva dakkhinena hatthena cakkaratanam abbhukkirati "pavattatu bhavam cakkaratanam, abhivijinatu bhavam cakkaratanan"ti. Tato cakkaratanam pancangikaturiyam viya 4- madhurassaram niccharantam akasena puratthimadisam gacchati, anvadeva raja cakkavatti cakkanubhavena dvadasayojanavitthinnaya caturanginiya senaya natiuccam natinicam uccarukkhanam hetthabhagena, nicarukkhanam uparibhagena, rukkhesu pupphaphalapallavadipannakaram gahetva agatanam hatthato pannakaranca ganhanto "ehi kho maharaja"ti evamadina paramanipaccakarena agate patirajano "pano na hantabbo"ti- adina nayena anusasanto gacchati. Yattha pana raja bhunjitukamo va divaseyyam va kappetukamo hoti, tattha cakkaratanam akasa otaritva udakadisabbakiccakkhame same bhumibhage akkhahatam viya titthati. Puna ranno gamanacitte uppanne purimanayeneva saddam karontam gacchati, yam sutva dvadasayojanikapi parisa akasena gacchati. cakkaratanam anupubbena puratthimasamuddam ajjhogahati, tasmim ajjhogahante udakam yojanappamanam apagantva bhittikatam @Footnote: 1 ka. bahiyadarucirikappabhutinam 2 cha.Ma. disva @3 cha.Ma......bhinkaram, evamuparipi 4 cha.Ma. pancangikam viya turiyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Viya titthati. Mahajano yathakamam satta ratanani ganhati. Puna raja suvannabhingaram gahetva "ito patthaya mama rajjan"ti udakena abbhukkiritva nivattati. Sena purato hoti, cakkaratanam pacchato, raja majjhe. Cakkaratanassa 1- osakkitosakkitatthanam udakam paripureti. 2- Eteneva upayena dakkhinapacchimauttarepi samudde gacchati. Evam catuddisam anupariyayitva 3- cakkaratanam tiyojanasatappamanam 4- akasam arohati. Tattha thito raja cakkaratananubhavena 5- attana vijitavijayo 5- pancasataparittadipapatimanditam sattayojanasahassaparimandalam pubbavideham, tatha atthayojanasahassaparimandalam uttarakurum sattayojanasahassaparimandalamyeva amaragoyanam, dasayojanasahassaparimandalam jambudipancati evam catumahadipadvisahassaparittadipa- patimanditam ekam cakkavalam suphullapundarikavanam viya oloketi. Evam olokayato cassa anappaka rati uppajjati. Evampi tam cakkaratanam ranno ratim janeti, tampi buddharatanasamam natthi. Yadi hi ratijananatthena ratanam, tathagatova ratanam, kim karissati etam cakkaratanam. Tathagato hi yassa dibbaya ratiya cakkaratanadihi sabbehipi janita cakkavattirati sankhampi kalampi kalabhagampi na upeti, tatopi ratito uttaritaranca panitataranca attano ovadappatikaranam asankhyeyyanampi devamanussanam pathamajjhanaratim, dutiyatatiyacatutthapancamajjhanaratim, akasanancayatanaratim vinnanancayatanaratim, akincannayatanaratim, nevasannanasannayatanaratim, sotapattimaggaratim, sotapattiphalaratim, sakadagamianagamiarahattamaggaphalaratinca janeti. Evam ratijananatthenapi tathagatasamam ratanam natthi. 6- @Footnote: 1 ka. cakkaratanena 2 cha.Ma. paripurati 3 cha.Ma. anusamyayitva @4 cha.Ma. tiyojanappamanam 5-5 cha.Ma. vijitam 6 cha.Ma. natthiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Apica ratanam nametam duvidham hoti savinnanakam avinnanakanca. Tattha avinnanakam cakkaratanam maniratananca, 1- yam va panannampi anindriyabaddham suvannarajatadi, savinnanakam hatthiratanadi parinayakaratanapariyosanam, yam va panannampi evarupam indriyabaddham. Evam duvidhe cettha savinnanakaratanam aggamakkhayati. Kasma? yasma avinnanakam suvannarajatamanimuttadiratanam savinnanakanam hatthiratanadinam alankaratthaya upaniyati. Savinnanakaratanampi duvidham tiracchanagataratananca manussaratananca. Tattha manussaratanam aggamakkhayati. Kasma? yasma tiracchanagataratanam manussaratanassa upaguyham 2- hoti. Manussaratanampi duvidham itthiratanam purisaratananca. Tattha purisaratanam aggamakkhayati. Kasma? yasma itthiratanam purisaratanassa paricarikattam apajjati. Purisaratanampi duvidham agarikaratanam anagarikaratananca. Tattha anagarikaratanam aggamakkhayati. Kasma? yasma agarikaratanesu aggo cakkavattipi siladigunayuttam anagarikaratanam 3- pancapatitthitena vanditva upatthahitva payirupasitva ca dibbamanasika sampattiyo papunitva ante nibbanasampattim papunati. Evam anagarikaratanampi duvidham ariyaputhujjanavasena, ariyaratanampi duvidham sekkhasekkhavasena, asekkharatanampi duvidham sukkhavipassakasamathayanikavasena, samathayanikaratanampi duvidham savakaparamippattamappattanca. Tattha savakaparamippattam aggamakkhayati. Kasma? gunamahantataya. Savakaparamippattaratanatopi paccekabuddharatanam aggamakkhayati. Kasma? gunamahantataya. Sariputtamoggallanasadisapi hi anekasata savaka ekassa paccekabuddhassa gunanam satabhagampi @Footnote: 1 cha.Ma. casaddo na dissati 2 cha.Ma. opavayham @3 ka. anagariyaratanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Sahassabhagampi 1- na upenti. Paccekabuddharatanatopi sammasambuddharatanam aggamakkhayati. Kasma? gunamahantataya. Yadi hi sakalampi 2- jambudipam puretva pallankena pallankam ghatenta nisinna paccekabuddha ekassa sammasambuddhassa gunanam neva sankham na kalam na kalabhagam upenti. Vuttampi cetam bhagavata "yavata bhikkhave satta apada va dvipada va .pe. Tathagato tesam aggamakkhayati"ti 3- adi. Evam kenaci pariyayena tathagataratanasamam ratanam natthi. Tenaha bhagava "na no samam atthi tathagatena"ti. Evam bhagava buddharatanassa annehi ratanehi asamatam vatva idani tesam sattanam uppannupaddavavupasamanattham neva jatim na gottam na kolaputtiyam na vannapokkharatadim nissaya, apica kho avicimupadaya bhavaggapariyante loke silasamadhikkhandhadihi gunehi buddharatanassa asadisabhavam nissaya saccavacanam payunjati:- "idampi buddhe ratanam panitam etena saccena suvatthi hotu"ti. Tassattho:- idampi idha va huram va saggesu va yam kinci atthi vittam va ratanam va, tena saddhim tehi tehi gunehi asamatta buddharatanam panitam. Yadi etam saccam, etena saccena imesam paninam sotthi hotu, sobhananam atthita hotu arogata nirupaddavatati. Ettha ca yatha "cakkhum kho ananda sunnam attena va attaniyena va"tievamadisu 4- attabhavena va attaniyabhavena vati attho. Itaratha hi cakkhu atta va attaniyam vati appatisiddhameva @Footnote: 6 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. sakalampi hi @3 sam.maha. 19/139/39, an.catukka. 21/34/39, an.pancaka. 23/32/38 (sya), @khu.iti. 25/90/308 4 sam.sala. 18/102/68

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Siya. Evam ratanam panitanti ratanattam panitam, ratanabhavo panitoti ayamattho veditabbo. Itaratha hi buddho neva ratananti sijjheyya. Na hi yattha ratanam atthi, tam ratananti sijjhati. Yattha pana cittikatadiatthasankhatam yena va tena va vidhina sambandhagatam 1- ratanattam atthi, yasma tam ratanattamupadaya ratananti pannayissati. 2- Tasma tassa ratanattassa atthitaya ratananti sijjhati. Atha va idampi buddhe ratananti iminapi karanena buddhova ratananti evamettha attho veditabbo. Vuttamattaya ca bhagavata imaya gathaya rajakulassa sotthi jata, bhayam vupasantam. Imissapi 3- gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [227] Evam buddhagunena saccam vatva idani nibbanadhammagunena vattumaraddho "khayam viragan"ti. Tattha yasma nibbanasacchikiriyaya ragadayo khina honti parikkhina, yasma va tam tesam anuppadanirodhakkhayamattam, yasma ca tam ragadiviyuttam sampayogato ca arammanato ca, yasma va tampi sacchikate ragadayo accantam virata 4- honti vigata viddhamsita, 5- tasma "khayan"ti ca "viragan"ti ca vuccati. Yasma panassa na uppado pannayati, na vayo na thitassa annathattam, tasma tam na jayati na jiyati na miyati katva "amatan"ti vuccati, uttamatthena pana atappakatthena 6- ca panitanti. Yadajjhagati yam ajjhaga vindi patilabhi, attano nanabalena sacchakasi. Sakyamuniti sakyakulappasutatta sakyo, moneyyadhammasamannagatatta muni, sakyo eva muni sakyamuni. Samahitoti ariyamaggasamadhina samahitacitto. Na tena dhammena samatthi kinciti tena khayadinamakena sakyamunina adhigatena dhammena samam kinci dhammajatam @Footnote: 1 ka. sambuddhagatam 2 cha.Ma. pannapiyati 3 cha.Ma. imissa @4 cha.Ma. accantam viratta 5 cha.Ma. viddhasta 6 Si. anappakatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Natthi. Tasma suttantarepi vuttam "yavata bhikkhave dhamma sankhata va asankhata va, virago tesam dhammanam aggamakkhayati"tiadi. 1- Evam bhagava nibbanadhammassa annehi dhammehi asamatam vatva idani tesam sattanam uppannupaddavavupasamanattham khayaviragamatapanitatagunehi nibbanadhammaratanassa asadisabhavam nissaya saccavacanam payunjati:- "idampi dhamme ratanam panitam etena saccena suvatthi hotu"ti. Tassattho purimagathaya vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [228] Evam nibbanadhammagunena saccam vatva idanipi 2- maggadhammagunena vattumaraddho "yambuddhasettho"ti. Tattha "bujjhita saccani"tiadina 3- nayena buddho, uttamo pasamsaniyo vati settho, buddho ca so settho cati buddhasettho. Anubuddhapaccekabuddhasankhatesu va buddhesu setthoti buddhasettho. So buddhasettho yam parivannayi, "atthangiko ca magganam, khemam nibbanapattiya"ti 4- ca "ariyam vo bhikkhave sammasamadhim desessami saupanisam saparikkharanti 5- ca evamadina nayena tattha tattha pasamsi pakasayi. Sucinti kilesamala samucchedakaranato accantavodanam. Samadhimanantarikannamahuti yanca attano pavattisamanantaram niyameneva phaladanato "anantarikasamadhi"ti ahu. Na hi maggasamadhimhi uppanne tassa phaluppattinisedhako koci antarayo atthi. Yathaha:- @Footnote: 1 an.catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308 2 cha.Ma. idani @3 khu.cula. 30/546/271 (sya), khu.pati. 31/162/185 4 Ma.Ma. 13/215/191 @ 5 Ma.u. 14/136/121

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

"ayanca puggalo sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno assa, kappassa ca uddayhanavela 1- assa, neva tava kappo uddayheyya, 2- yavayam puggalo na sotapattiphalam sacchikaroti, ayam vuccati puggalo thitakampi. Sabbepi maggasamangino puggala thitakappino"ti. 3- Samadhina tena samo na vijjatiti tena buddhasetthaparivannitena sucina anantarikasamadhina samo rupavacarasamadhi va arupavacarasamadhi va koci na vijjati. Kasma? tesam bhavitatta tattha tattha brahmaloke uppannassapi puna nirayadisu uppatisambhavato, imassa ca arahattasamadhissa bhavitatta ariyapuggalassa sabbuppattisamugghatasambhavato. Tasma suttantarepi vuttam "yavata bhikkhave dhamma sankhata, ariyo atthangiko maggo tesam aggamakkhayati"tiadi. 4- Evam bhagava anantarikasamadhissa annehi samadhihi asamatam vatva idani purimanayeneva maggadhammaratanassa asadisabhavam nissaya saccavacanam payunjati "idampi dhamme .pe. Hotu"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [229] Evam maggadhammagunenapi saccam vatva idani samghagunenapi vattumaraddho "ye puggala"ti. Tattha yeti aniyametva uddeso. Puggalati satta. Atthati tesam gananaparicchedo. Te hi cattaro ca patipanna cattaro ca phale thitati attha honti. Satam pasatthati sappurisehi buddhapaccekabuddhasavakehi annehi ca devamanussehi pasattha. Kasma? sahajatasiladigunayoga. Tesam hi campakavakulakusumadinam sahajatavannagandhadayo viya @Footnote: 1 ka.hayhanavela 2 ka. udaheyya 3 abhi.pu. 36/17/120 @ 4 an.catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Sahajatasilasamadhiadayo guna, tena te vannagandhadisampannani viya pupphani devamanussanam satam piya manapa pasamsaniya ca honti. Tena vuttam "ye puggala attha satam pasattha"ti. Atha va yeti aniyametva uddeso. Puggalati satta. Atthasatanti tesam gunaparicchedo. 1- Te hi ekabiji kolamkolo sattakkhattuparamoti tayo sotapanna, kamaruparupabhavesu adhigataphala tayo sakadagamino, te sabbepi catunnam patipadanam vasena catuvisati, antaraparinibbayi upahaccaparinibbayi sasankharaparinibbayi asankharaparinibbayi uddhamsoto akanitthagamiti avihesu panceva, 2- tatha atappasudassasudassisu. Akanitthesu pana uddhamsotavajja cattaroti catuvisati anagamino, sukkhavipassako samathayanikoti dve arahanto, cattaro maggatthati catupannasa. Te sabbepi saddhadhurapannadhuranam vasena dviguna 3- hutva atthasatam honti. Sesam vuttanayameva. Cattari etani yugani hontiti te sabbepi attha va atthasatam vati vittharavasena uddittha puggala, sankhepavasena sotapattimaggattho phalatthoti ekam yuganti, 4- evam yava arahattamaggattho phalatthoti ekam yuganti cattari yugani honti. Te dakkhineyyati ettha teti pubbe aniyametva udditthanam niyametva niddeso. Ye puggala vittharavasena attha va atthasatam va, sankhepavasena pana 5- cattari yugani hontiti vutta, sabbepi te dakkhinam arahantiti dakkhineyya. dakkhina nama kammanca kammavipakanca saddahitva "esa me imam vejjakammam va janghapesanikam va karissati"ti evamadini @Footnote: 1 cha.Ma. gananaparicchedo 2 cha.Ma. panca 3 cha.Ma. diguna @4 cha.Ma. itisaddo na dissati 5 cha.Ma. panasaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Anapekkhitva diyamano deyyadhammo, tam arahanti nama siladigunayutta puggala. Ime ca tadisa, tena vuccanti te "dakkhineyya"ti. Sugatassa savakati bhagava sobhanena gamanena yuttatta, sobhananca thanam gatatta, sutthu ca gatatta sutthu eva ca gadatta sugato, tassa sugatassa. Sabbepi te vacanam sunantiti savaka. Kamanca annepi sunanti, na pana sutva kattabbakiccam karonti. Ime pana sutva kattabbam dhammanudhampatipattim katva maggaphalani patta, tasma "savaka"ti vuccanti. Etesu dinnani mahapphalaniti etesu sugatasavakesu appakanipi danani dinnani patiggahakato dakkhinanam visuddhibhavam 1- upagatatta mahapphalani honti. Tasma suttantarepi vuttam:- "yavata bhikkhave samgha va gana va, tathagatasavakasamgho tesam aggamakkhayati, yadidam cattari purisayugani attha purisapuggala, esa bhagavato savakasamgho .pe. Aggo vipako hoti"ti. 2- Evam bhagava sabbesampi maggatthaphalatthanam vasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [230] Evam maggatthaphalatthanam vasena samgharatanassa gunena 3- saccam vatva idani tato ekaccanam 4- phalasamapattisukhamanubhavantanam khinasavapuggalanamyeva gunena @Footnote: 1 cha. dakkhinavisuddhibhavam @ 2 an.catukka. 21/34/40, an.pancaka. 22/32/18, khu.iti. 25/90/308 @ 3 cha.Ma. samghagunena 4 cha.Ma. ekacciyanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Vattumaraddho "ye suppayutta"ti. Tattha yeti aniyamituddesavacanam. Suppayuttati sutthu payutta, anekavihitam anesanam pahaya suddhajivitam nissaya vipassanaya attanam payunjitumaraddhati attho. Atha va suppayuttati suvisuddhakayavacipayoga- samannagata. 1- Tena tesam silakkhandham dasseti. Manasa dalhenati dalhena manasa, thirasamadhiyuttena cetasati attho. Tena tesam samadhikkhandham dasseti. Nikkaminoti kaye ca jivite ca anapekkha hutva pannadhurena viriyena sabbakilesehi katanikkamana. Tena tesam viriyasampannam pannakkhandham dasseti. Gotamasasanamhiti gottato gotamassa tathagatasseva sasanamhi. Tena ito bahiddha nanappakarampi amaratapam karontanam suppayogadigunabhavato kilesehi katanikkamanabhavam 2- dipeti. Teti pubbe udditthanam niddesavacanam. Pattipattati ettha pattabbati patti, pattabba nama pattum araha, yam patva accantayogakkhemino honti arahattaphalassetam adhivacanam, tam pattim pattati pattipatta, amatanti nibbanam. Vigayhati arammanavasena vigahetva. Laddhati labhitva. Mudhati abyayena kakanikamattampi byayam akatva. Nibbutinti patippassaddhakilesadaratham phalasamapattim. Bhunjamanati anubhavamana. Kim vuttam hoti? ye imamhi gotamasasanampi silasampannatta suppayutta, samadhisampannatta manasa dalhena pannasampannatta nikkamino, te imaya sammapatipadaya amatam vigayha mudha laddha phalasamapattisannitam nibbutim bhunjamana pattipatta nama hontiti. Evam bhagava phalasamapattisukhamanubhavantanam khinasavapuggalanameva vasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. @Footnote: 1 cha.Ma. parisuddha..... 2 cha.Ma. nikkamanabhavam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

[231] Evam khinasavapuggalanam gunena samghadhitthanam saccam vatva idani bahujanapaccakkhassa 1- sotapannasseva gunena vattumaraddho "yathindakhilo"ti. Tattha yathati upamavacanam. Indakhiloti nagaradvarasamvaranavivaranattham 2- ummarabbhantare attha va dasa va hatthe pathavim khanitva akotitassa saradarumayathambhassetam adhivacanam. Pathavinti bhumim. Sitoti anto pavisitva nissito. Siyati bhaveyya. Catubbhi vatebhiti catuhi disahi agatehi vatehi. 3- Asampakampiyoti kampetum va caletum va asakkuneyyo. Tathupamanti tathavidham. Sappurisanti uttamapurisam. Vadamiti bhanami. Yo ariyasaccani avecca passatiti yo cattari ariyasaccani pannaya ajjhogahetva passati. Tattha ariyasaccani visuddhimagge vuttanayeneva veditabbani. Ayam panettha sankhepo:- yathi hi indakhilo gambhiranemataya pathavissito 4- catubbhi vatebhi asampakampiyo siya, imam 5- sappurisam tathupamameva vadami, yo ariyasaccani avecca passati. Kasma? yasma sopi indakhilo viya catuhi vatehi sabbatitthiyavadavatehi asampakampiyo hoti, tamha dassana kenaci kampetum va caletum va asakkuneyyo. Tasma suttantarepi vuttam:- "seyyathapi bhikkhave ayokhilo va indakhilo va gambhiranemo sunikhato acalo asampakampi, puratthimaya cepi disaya agaccheyya bhusa vatavutthi, neva nam sankampeyya na sampakampeyya na sampacaleyya. Pacchimaya cepi disaya .pe. Uttaraya cepi disaya .pe. Na sampakampeyya na sampacaleyya. Tam kissa hetu, gambhiratta @Footnote: 1 cha.Ma. bahujanapaccakkhena 2 cha. nagaradvaranivaranattham, Ma. nagaradvarathirakaranattham @3 cha.Ma. agatavatehi 4 ka. pathavim nissito @ 5 cha.Ma. imampi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Bhikkhave nemassa, sunikhatatta indakhilassa. Evameva kho bhikkhave ye keci 1- samana va brahmana va `idam dukkhan'ti .pe. Patipada'ti yathabhutam pajananti, te na annassa samanassa va brahmanassa va mukham olokenti 2- `ayam nuna bhavam janam janati, passam passati'ti tam kissa hetu? suditthatta bhikkhave catunnam ariyasaccananti. 3- Evam bhagava bahujanapaccakkhassa sotapannasseva vasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [232] Evam avisesato sotapannassa gunena samghadhitthanam saccam vatva idani ye te tayo sotapanna ekabiji kolamkolo sattakkhattuparamoti. Yathaha:- "idhekacco puggalo tinnam samyojananam parikkhaya sotapanno hoti .pe. So ekamyeva bhavam nibbattetva dukkhassantam karoti, ayam ekabiji. Tatha dve va tini va kulani sandhavitva samsaritva dukkhassantam karoti, ayam kolamkolo. Tatha sattakkhattum devesu ca manussesu ca sandhavitva samsaritva dukkhassantam karoti, ayam sattakkhattuparamo"ti. 4- Tesam sabbakanitthassa sattakkhattuparamassa gunena vattumaraddho "ye ariyasaccani"ti. Tattha ye ariyasaccaniti etam vuttanayameva. Vibhavayantiti pannaobhasena saccapaticchadakakilesandhakaram vidhamitva attano pakasani @Footnote: 1 cha.Ma. ye ca kho keci 2 Si.,Ma. ullokenti @3 sam.maha. 19/1109/386 4 abhi.pu. 36/31-33/122-3

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Pakatani karonti. Gambhirapannenati appameyyapannataya sadevakassapi lokassa nanena alabbhaneyyapatitthapannena, sabbannunati vuttam hoti. Sudesitaniti samasabyasasakalyavekalyadihi tehi tehi nayehi sutthu desitani. Kincapi te honti bhusappamattati 1- te vibhavitaariyasacca puggala kincapi devarajja- cakkavattirajjadipamadatthanam agamma bhusappamatta honti, tathapi sotapattimagga- nanena abhisankharavinnanassa nirodhena 2- thapetva satta bhave anamatagge samsare ye uppajjeyyum namanca rupanca, tesam niruddhatta atthangatatta na atthamam bhavam adiyanti, sattamabhave eva pana vipassanam arabhitva arahattam papunissantiti. 3- Evam bhagava sattakkhattuparamavasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [233] Evam sattakkhattuparamassa atthamam bhavam anadiyanagunena samghadhitthanam saccam vatva idani tasseva satta bhave adiyatopi annehi appahinabhavadanehi puggalehi visitthena gunena vattumaraddho "sahavassa"ti. Tattha sahavati saddhimyeva. Assati "na te bhavam atthamam adiyanti"ti vuttesu annatarassa. Dassanasampadayati sotapattimaggasampattiya. Sotapattimaggo hi nibbanam disva kattabbakiccasampadaya sabbapathamam nibbanassa dassanato "dassanan"ti vuccati, tassa attani patubhavo dassanasampada, taya dassanasampadaya saha eva. Tyassu dhamma jahita bhavantiti ettha suiti 4- padapuranamatte nipato "idamsu @Footnote: 1 cha.Ma. bhusam pamatta.....evamuparipi 2 cha.Ma. nirodha @3 cha.Ma. papunantiti 4 Ma. assuiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Me sariputta mahavikatabhojanasmim hoti"tievamadisu 1- viya. Yato sahavassa dassanasampadaya tayo dhamma jahita bhavanti pahina bhavantiti ayamevettha attho. Idani jahitadhammassa dassanattham aha:- "sakkayaditthi vicikicchitanca silabbatam vapi yadatthi kinci"ti. Tattha sati kaye vijjamane upadanakkhandhapancakasankhate kaye visativatthuka ditthi sakkayaditthi, sati va tattha kaye ditthitipi sakkayaditthi, yathavuttappakare kaye vijjamana ditthiti attho. Satiyeva va kaye ditthitipi sakkayaditthi, yathavuttappakare kaye vijjamane rupadisankhato attati evam pavatta ditthiti attho. Tassa ca pahinatta sabbaditthigatani pahinaniyeva honti. Sa hi nesam mulam. Sabbakilesabyadhivupasamanato panna "cikicchitan"ti vuccati, tam pannacikicchitam ito vigatam, tato va pannacikicchita idam vigatanti vicikicchitam, "satthari kankhati"tiadina 2- nayena vuttaya atthavatthukaya vimatiya etam adhivacanam. Tassa ca pahinatta sabbani vicikicchitani pahinani honti. Tanhi nesam mulam. "ito bahiddha samanabrahmananam silena suddhi vatena suddhi"ti 3- evamadisu agatam gosilakukkurasiladikam nanavidham 4- silam govatakukkuravatadikanca vatam "silabbatan"ti vuccati. Tassa pahinatta sabbampi naggiyamundikadiamaratapam pahinam hoti. Tanhi tassa mulam. Tena sabbavasane vuttam "yadatthi kinci"ti. Dukkhadassanasampadaya cettha sakkayaditthi pahiyati, 5- @Footnote: 1 Ma.mu 12/156/121 2 abhi.dha. 34/1008/242, abhi.vi. 35/914/446 @3 abhi.dha. 34/1222/280, abhi.vi. 35/938/458 4 cha.Ma. ayam patho na dissati @ 5 cha.Ma. pahiyatiti na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Samudayadassanasampadaya vicikicchitam pahiyati. 1- Magganibbanadassanasampadaya silabbatam pahiyatiti vinnatabbam. [234] Evamassa kilesavattappahanam dassetva idani tasmim kilesavatte sati yena vipakavattena bhavitabbam, tappahana tassapi vipakavattassa 2- pahanam dipento aha catuhapayehi ca vippamutto"ti. Tattha cattaro apaya nama nirayatiracchanapettivisayaasurakaya. Tehi esa satta bhave upadiyantopi vippamuttoti attho. Evamassa vipakavattappahanam dassetva idani yam imassa vipakavattassa mulabhutam kammavattam, tassapi pahanam dassento aha "../../bdpicture/chacabhithanani abhabbo katun"ti. Tattha abhithananiti olarikatthanani, tani esa ca abhabbo katum. Tani ca "atthanametam bhikkhave anavakaso, yam ditthisampanno puggalo mataram jivita voropeyya"tiadina 3- nayena ekakanipate vuttani matughatapitughata- arahantaghatalohituppadasamghabhedaannasattharuddesakammaniti 4- veditabbani. Tani hi kincapi ditthisampanno ariyasavako kunthakipillikampi jivita na voropeti, apica kho pana puthujjanabhavassa vigarahanattham vuttani. Puthujjano hi aditthisampannatta evam mahasavajjani abhithananipi karoti, dassanasampanno pana abhabbo tani katunti. Abhabbaggahanam cettha bhavantarepi akaranadassanattham. Bhavantarepi hi esa attano ariyasavakabhavam ajanantopi dhammataya eva etani va cha, pakatipanatipatadini va panca verani annasattharuddesena saha cha @Footnote: 1 cha.Ma. pahiyatiti na dissati 2 cha.Ma. vipakavattassati natthi @ 3 an.ekaka. 20/271/28, Ma.u. 14/128/114, abhi.vi. 35/809/409-10 @ 4 cha.Ma. itisaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Thanani na karoti, yani sandhaya ekacce "../../bdpicture/cha cabhithanani"tipi 1- pathanti. Matamacchaggahadayo cettha ariyasavika gamadarika 2- nidassanam. Evam bhagava satta bhave adiyatopi ariyasavakassa annehi appahinabhavadanehi puggalehi visitthagunabhavavasena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti, tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [235] Evam satta bhave adiyatopi annehi appahinabhavadanehi puggalehi visitthagunavasena samghadhitthanam saccam vatva idani "na kevalam dassanasampanno cha abhithanani abhabbo katum, kim pana appamattakampi papam kammam katva tassa paticchadanayapi abhabbo"ti pamadaviharinopi dassanasampannassa katapaticchadanabhavagunena vattumaraddho "kincapi so kammam karoti papakan"ti. Tassattho:- so dassanasampanno kincapi satisammosena pamadaviharam agamma yam tam bhagavata lokavajjam sanciccatikkamanam 3- sandhaya vuttam "yam maya savakanam sikkhapadam pannattam, tam mama savaka jivitahetupi natikkamanti"ti, 4- tam thapetva annam kutikarasahaseyyadim va pannattivajjavitikkamasankhatam buddhapatikkutthampi 5- kayena papakammam karoti, padasodhammauttarichappancavacadhamma- desanasamphappalapapharusavacanadim va vacaya, uda cetasa va katthaci katthaci lobhadosuppadanajatarupadisadiyanacivaradiparibhogesu apaccavekkhanadipapakammam 6- karoti. Abhabbo so tassa paticchadaya, na so tam "idam akappiyamakaraniyan"ti @Footnote: 1 cha.Ma. chachabhithaniti 2 cha.Ma. ariyasavakagamadarakanam @3 cha.Ma. lokavajjasanciccanatikkamanam 4 vi.cula. 7/385/208, @an.atthaka. 23/109/203-4, khu.u. 25/45/168 5 cha.Ma. buddhapatikuttham @6 cha.Ma. apaccavekkhanadim va papakammam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Janitva muhuttampi paticchadeti, tamkhanamyeva pana satthari va vinnusu va sabrahmacarisu avikatva yathadhammam patikaroti, "na puna karissami"ti evam samvaritabbam va samvarati. kasma? yasma abhabbata ditthapadassa vutta, evarupampi 1- papakammam katva tassa paticchadaya ditthanibbanapadassa dassanasampannassa puggalassa abhabbata vuttati attho. Katham:- "seyyathapi bhikkhave daharo kumaro mando uttanaseyyako hatthena va padena va angaram akkamitva khippameva patisamharati, evameva kho bhikkhave dhammata esa ditthisampannassa puggalassa, kincapi tatharupim apattim apajjati, yatharupaya apattiya vutthanam pannayati, atha kho nam khippameva satthari va vinnusu va sabrahmacarisu deseti vivarati uttanikaroti, desetva vivaratva uttanikatva ayatim samvaram apajjati"ti. 2- Evam bhagava pamadaviharinopi dassanasampannassa katapaticchadanabhavagunena samgharatanassa gunam vatva idani tameva gunam nissaya saccavacanam payunjati "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [236] Evam samghapariyapannanam puggalanam tena tena gunappakarena samghadhitthanam saccam vatva idani yvayam bhagavata ratanattayagunam dipentena idha sankhepena annatra ca vittharena pariyattidhammo desito, tampi nissaya puna buddhadhitthanam saccam vattumaraddho "vanappagumbe yatha phussitagge"ti. Tattha @Footnote: 1 cha.Ma. evarupam 2 Ma.mu. 12/496/439

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Asannasannivesena vavatthitanam utthitanam 1- rukkhanam samuho vanam, mulasarapheggu- tacasakhapalasehi samvuddho gumbo pagumbo, vane pagumbo vanappagumbo, svayam "vanappagumbe"ti vutto. Evampi hi vanasandoti 2- vattum labbhati "atthi savitakkasavicare, atthi avitakkaavicaramatte, 3- sukhe dukkhe jive"tiadisu viya. Yathati upamavacanam. 4- Phussitani aggani assati phussitaggo, sabbasakhapasakhasu sanjatapupphoti attho. So pubbe vuttanayeneva "phussitagge"ti vutto. Gimhana mase pathamasmim gimheti ye cattaro gimhamasa, 5- tesam catunnam gimhanam ekasmim mase. Katamasmim mase iti ce? pathamasmim gimhe, citramaseti attho. So hi "pathamagimho"ti ca "balavasanto"ti ca vuccati. Tato param padatthato pakatameva. Ayam panettha sampindattho:- yatha pathamagimhanamake balavasante nanavidharukkhagahane vane 6- supupphitaggasakho tarunarukkhagacchapariyayanamo pagumbo ativiya sassiriko hoti, evameva khandhayatanadihi satipatthanasammappadhanadihi silasamadhikkhandhadihi va nanappakarehi atthappabhedapupphehi ativiya sassirikatta tathupamam nibbanagamim maggam dipanato nibbanagamim pariyattidhammavaram neva labhahetu na sakkaradihetu, kevalantu 7- mahakarunaya abbhussahitahadayo sattanam paramam hitaya adesayiti. Paramam hitayati ettha ca gathabandhasukhattham anunasiko. Ayam panattho "paramahitaya nibbanaya adesayi"ti. Evam bhagava imam supupphitaggavanappagumbasadisam pariyattidhammam vatva idani tameva gunam nissaya buddhadhitthanam saccavacanam payunjati "idampi buddhe"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. utthitananti na pannayati 2 cha.Ma. vanasando na dissati @3 cha.Ma. avitakkavicaramatte 4 cha.Ma. opammavacanam @ 5 Si. gimhanamasa, Ma. gimhanam masa @6 Si. nanavidharukkhegahanavane 7 cha.Ma. kevalam hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo, kevalam pana idampi yathavuttappakaram pariyattidhammasankhatam buddhe ratanam panitanti evam 1- yojetabbam. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [237] Evam bhagava pariyattidhammena buddhadhitthanam saccam vatva idani lokuttaradhammena vattumaraddho "varo varannu"ti. Tattha varoti panitadhimuttikehi icchito "aho vata mayampi evarupa assama"ti, varagunayogato va varo, uttamo setthoti attho. Varannuti nibbanannu. Nibbanam hi sabbadhammanam uttamatthena varam, tam cesa bodhimule sayam pativijjhitva annasi. Varadoti pancavaggiyabhaddavaggiyajatiladinam annesanca devamanussanam nibbedhabhagiyam va vasanabhagiyam va varadhammamadasiti 2- attho. Varaharoti varassa maggassa ahatatta varaharoti vuccati. So hi bhagava dipankarato pabhuti samatimsa paramiyo purento pubbakehi sammasambuddhehi anuyatam puranamaggavaramahari, tena varaharoti vuccati. Apica sabbannutannanapatilabhena varo, nibbanasacchikiriyaya varannu, sattanam vimuttisukhadanena varado, uttamapatipadaharanato 3- varaharo. Etehi lokuttaragunehi adhikassa kassaci abhavato anuttaro. Aparo nayo:- varo upasamadhitthanaparipuranena, varannu pannadhitthanaparipuranena, varado cagadhitthanaparipuranena, varaharo saccadhitthanaparipuranena, varam maggasaccamahari. 4- Tatha varo punnussayena, varannu pannussayena, varado buddhabhavatthikanam tadupayasampadanena, varaharo paccekabuddhabhavatthikanam tadupayaharanena, anuttaro tattha tattha asadisataya, attana va anacariyako hutva @Footnote: 1 cha.Ma. evamsaddo na dissati 2 cha.Ma. nibbedhabhagiyavasanabhagiyavaradhammadayiti @3 cha.Ma. uttamapatipadaharanena 4 cha.Ma. maggasaccamahariti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Paresam va 1- acariyabhavena, dhammavaram adesayi savakabhavatthikanam tadatthaya svakkhatatadigunayuttassa dhammavarassa 2- desanato. Sesam vuttanayamevati. Evam bhagava navavidhena lokuttaradhammena attano gunam vatva idani tameva gunam nissaya buddhadhitthanam saccavacanam payunjati "idampi buddhe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo. Kevalam pana yam varam navalokuttaradhammam esa annasi, yanca adasi, yanca ahari, yanca adesayi, idampi buddhe ratanam panitanti evam yojetabbam. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. [238] Evam bhagava pariyattidhammam lokuttaradhammanca nissaya dvihi gathahi buddhadhitthanam saccam vatva idani ye tam pariyattidhammam assosum, sutanusarena ca patipajjitva navappakarampi lokuttaradhammam adhigamimsu, tesam anupadisesanibbanappattigunam nissaya puna samghadhitthanam saccam vattumaraddho "khinam puranan"ti tattha khinanti parikkhinam samucchinnam 3- va. Purananti puratanam. Navanti sampati vattamanam. Natthisambhavanti avijjamanapatubhavam. Virattacittati vigataragacitta. Ayatike bhavasminti anagatamaddhanam punabbhave. Teti yesam khinam puranam navam natthisambhavam, ye ca ayatike bhavasmim virattacitta, te khinasava bhikkhu. Khinabijati ucchinnabija. Avirulhichandati virulhichandavirahita. Nibbantiti vijjhayanti. Dhirati dhitisampanna. Yathayampadipoti ayam padipo viya. Kim vuttam hoti:- yantam sattanam uppajjitva niruddhampi puranam atitakalikam kammam tanhasinehassa appahinatta patisandhiaharanasamatthataya akkhinamyeva hoti, tam puranam kammam yesam arahattamaggena tanhasinehassa @Footnote: 1 cha.Ma. vasaddo na dissati 2 cha.Ma. varadhammassa 3 cha.Ma. khinanti samucchinnam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Sositatta aggina daddhabijamiva ayatim vipakadanasamatthataya khinam. Yanca nesam buddhapujadivasena idani pavattamanam kammam navanti vuccati, tanca tanhapahaneneva chinnamulapadapapupphamiva ayatim phaladanasamatthataya yesam natthisambhavam, ye ca tanhapahaneneva ayatike bhavasmim virattacitta, te khinasava bhikkhu "kammam khettam vinnanam bijan"ti 1- ettha vuttapatisandhivinnanassa kammakkhayeneva khinatta khinabija. Yopi pubbe punabbhavasankhataya virulhiya chando ahosi, tassapi samudayappahaneneva pahinatta pubbe viya cutikale asambhavena avirulhichanda dhitisampannatta dhira carimavinnananirodhena yathayam padipo nibbuto, evam nibbanti, puna "rupino va arupino va"ti evamadim pannattipatham accentiti. Tasmim kira samaye nagaradevatanam pujanatthaya jalitesu 2- padipesu eko padipo vijjhayi, tam dassento aha "yathayampadipo"ti. Evam bhagava ye tam purimahi dvihi gathahi vuttam pariyattidhammam assosum, sutanusareneva patipajjitva navappakarampi lokuttaradhammam adhigamimsu, tesam anupadisesanibbanappattigunam vatva idani tameva gunam nissaya sanghadhitthanam saccavacanam payunjanto desanam samapesi "idampi samghe"ti. Tassattho pubbe vuttanayeneva veditabbo, kevalam pana idampi yathavuttena pakarena khinasavabhikkhunam nibbanasankhatam samghe ratanam panitanti evam yojetabbam. Imissapi gathaya ana kotisatasahassacakkavalesu amanussehi patiggahitati. Desanapariyosane rajakulassa sotthi ahosi, sabbupaddava vupasamimsu caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. [239-241] Atha sakko devanamindo "bhagavata ratanattayagunam nissaya saccavacanam payunjamanena nagarassa sotthi kata, mayapi nagarassa sotthittham @Footnote: 1 an.tika. 20/77/217 2 ka. jalitesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Ratanattayagunam nissaya yam kinci vattabban"ti cintetva avasane gathattayam abhasi "yanidha bhutani"ti. Tattha yasma buddho yatha lokahitatthaya ussukkam apannehi agantabbam, tatha agatato, yatha ca etehi gantabbam, tatha gatato yatha ca etehi ajanitabbam, tatha ajananato, yatha ca janitabbam, tatha jananato, yanca tatheva hoti, tassa gamanato 1- ca "tathagato"ti vuccati. Yasma ca so devamanussehi pupphagandhadinapi 2- bahi nibbattena upakaranena, dhammanudhammapatipattadina ca attani nibbattena ativiya pujito, tasma sakko devanamindo sabbam devaparisam attana saddhim sampindetva aha:- "tathagatam devamanussapujitam buddham namassama suvatthi hotu"ti. Yasma pana dhamme maggadhammo yatha yuganaddhasamathavipassanabalena 3- gantabbam kilesapakkham samucchindantena, tatha gatoti tathagato. Nibbanadhammopi yatha gato pannaya patividdho sabbadukkhavighataya sampajjati. Buddhadihi tatha agato, 4- tasma "tathagato"ti vuccati. Yasma ca samghopi yatha attano hitaya patipannehi gantabbam tena tena maggena, tatha gato tathagatotveva vuccati, tasma avasesagathadvayepi tathagatam dhammam namassama suvatthi hotu tathagatam samgham namassama suvatthi hotuti vuttam. Sesam vuttanayamevati. Evam sakko devanamindo imam gathattayam bhasitva bhagavantam padakkhinam katva devapurameva gato saddhim devaparisaya. Bhagava pana tadeva ratanasuttam dutiyadivasepi desesi, puna caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Evam bhagava yava sattamam divasam desesi, divase divase tatheva dhammabhisamayo ahosi. @Footnote: 1 cha.Ma. gadanato 2 cha.Ma. apisaddo na dissati @3 cha.Ma. yuganandha.... 4 cha.na. avagato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Bhagava addhamasameva vesaliyam viharitva rajunam "rajagaham gacchama"ti pativedesi, tato rajano digunena sakkarena puna tihi divasehi bhagavantam gangatiram nayimsu. Gangaya nibbatta nagarajano cintesum "manussa tathagatassa sakkaram karonti, mayam kim na karissama"ti suvannarajatamanimaya navayo mapetva suvannarajatamanimaye eva pallanke pannapetva pancavannapadumasanchannam udakam karitva "amhakam anuggaham karotha"ti bhagavantam upagata. Bhagava adhivasetva ratananavamarulho panca ca bhikkhusatani sakam sakam navam arohanti. 1- Nagarajano bhagavantam saddhim bhikkhusamghena nagabhavanam pavesesum, tatra sudam bhagava sabbarattim nagaparisaya dhammam desesi, dutiyadivase dibbehi khadaniyabhojaniyehi mahadanam adamsu, bhagava anumoditva nagabhavana nikkhami. Bhummatthadeva 2- "manussa ca naga ca tathagatassa sakkaram karonti, mayam kim na karissama"ti cintetva vanagumbarukkhapabbatadisu chattatichattani ukkhipimsu. Eteneva upayena yava akanitthabrahmabhavanam, tava mahasakkaraviseso nibbatti. Bimbisaropi licchavihi agatakale katasakkarato digunamakasi, pubbe vuttanayeneva pancahi divasehi bhagavantam rajagaham anesi. Rajagaham anuppatte bhagavati pacchabhattam mandalamale sannipatitanam bhikkhunam ayamantara katha udapadi "aho buddhassa bhagavato anubhavo, yam uddissa gangaya orato ca parato ca atthayojano bhumibhago ninnanca thalanca samam katva valukaya okiritva pupphehi sanchanno, yojanappamanam gangaya udakam nanavannehi padumehi sanchannam, yava akanitthabhavanava chattatichattani"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. arohantiti na dissati 2 cha.Ma. bhumattha deva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Bhagava tam pavattim natva gandhakutito nikkhamitva tamkhananurupena patihariyena mandalamalam gantva 1- pannattapavarabuddhasane nisidi. Nisajja kho pana 2- bhagava bhikkhu amantesi "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinna"ti. Bhikkhu sabbam arocesum. Bhagava etadavoca "na bhikkhave ayam pujaviseso mayham buddhanubhavena nibbatto, na nagadevabrahmanubhavena, apica kho pubbe appamattakapariccaganubhavena nibbatto"ti. Bhikkhu ahamsu "na mayam bhante tam appamattakam pariccagam janama, sadhu no bhagava tatha kathetum, yatha mayam tam janeyyama"ti. Bhagava aha:- bhutapubbam bhikkhave takkasilayam sankho nama brahmano ahosi, tassa putto susimo nama manavo solasavassuddesiko vayena, so ekadivasam pitaram upasankamitva abhivadetva ekamantam atthasi, tam pita aha "kim tata susima"ti. So aha "icchamaham tata baranasim gantva sippam uggahetun"ti. "tena hi tata susima asuko nama brahmano mama sahayako, tassa santikam gantva ugganhahi"ti kahapanasahassam adasi. So tam gahetva matapitaro abhivadetva anupubbena baranasim gantva upacarayuttena vidhina acariyam upasankamitva abhivadetva attanam nivedesi. Acariyo "mama sahayakassa putto"ti manavam sampaticchitva sabbapahuneyyamakasi. So addhanakilamatham pativinodetva tam kahapanasahassam acariyassa padamule thapetva sippam uggahetum okasam yaci, acariyo okasam katva ugganhapesi. So lahunca ganhanto bahunca ganhanto gahitagahitanca suvannabhajane pakkhittamiva sihatelam avinassamanam dharento dvadasavassikam sippam katipayamaseneva @Footnote: 1 cha.Ma. gantva mandalamale 2 cha.Ma. panasaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Pariyosapesi. So sajjhayam karonto adimajjhamyevassa 1- passati, no pariyosanam. Atha acariyam upasankamitva aha "imassa sippassa adimajjhameva passami, pariyosanam na passami"ti acariyo aha "ahampi tata evameva"ti. Atha ko acariya imassa sippassa pariyosanam janatiti. Isipatane tata isayo atthi, te janeyyunti. Te upasankamitva pucchami acariyati. Puccha tata yathasukhanti. So isipatanam gantva paccekabuddhe upasankamitva pucchi "adimajjhapariyosanam janatha"ti. Amavuso janamati. Tam mampi sikkhapethati. Tena havuso pabbajahi, na sakka apabbajitena sikkhitunti. Sadhu bhante pabbajetha va mam, yam va icchatha, tam katva pariyosanam janapethati. Te pabbajetva kammatthane niyojetum asamattha "evam te nivasetabbam, evam parupitabban"ti- adina nayena abhisamacarikam sikkhapesum. So ca 2- tattha sikkhanto upanissayasampannatta acireneva paccekabodhim abhisambujjhi. Sakalabaranasiyam "susimapaccekabuddhoti pakato ahosi labhaggayasaggappatto sampannaparivaro. So appayukasamvattaniyassa kammassa katatta na cireneva parinibbayi, tassa paccekabuddha ca mahajanakayo ca sarirakiccam katva dhatuyo gahetva nagaradvare thupam patitthapesum. Atha kho sankho brahmano "putto me ciram gato na cassa pavattim janami"ti puttam datthukamo takkasilaya nikkhamitva anupubbena baranasim patva mahajanakayam sannipatitam disva "addha bahusu janakayesu 3- ekopi me puttassa pavattim janissati"ti cintento tattha 4- upasankamitva pucchi "susimo @Footnote: 1 cha.Ma. assati na dissati @ 2 cha.Ma. casaddo na dissati 3 cha.Ma. janakayesuti na dissati @ 4 cha.Ma. tatthati na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Nama manavo idha agato atthi, api nu tassa pavattim janatha"ti. Te "ama brahmana janama, asmim nagare brahmanassa santike tinnam vedanam paragu hutva paccekabuddhanam santike pabbajitva paccekabuddho hutva anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, ayamassa thupo patitthapito"ti ahamsu. So bhumim hatthena paharitva roditva ca paridevitva ca tam cetiyanganam gantva tinani uddharitva uttarasatakena valukam anetva paccekabuddhacetiyangane akiritva kamandaluto udakena samantato bhumim paripphositva vanapupphehi pujam katva uttarasatakena patakam aropetva thupassa upari attano chattam bandhitva pakkamiti. Evam atitam dassetva tam jatakam paccuppannena anusandhento bhikkhunam dhammakatham kathesi "siya kho pana vo bhikkhave evamassa anno nuna tena samayena sankho brahmano ahosi"ti, na kho panetam evam datthabbam, aham tena samayena sankho brahmano ahosim, maya susimassa ca 1- paccekabuddhassa cetiyangane tinani uddhatani, tassa me kammassa nissandena atthayojanamaggam vihatakhanukantakam katva samam suddhamakamsu, maya tattha valuka okinna, tassa me nissandena atthayojanamagge valukam okirimsu. Maya tattha vanakusumehi puja kata, tassa me nissandena navayojanamagge thale ca udake ca nanapupphehi pupphasantharam akamsu. Maya tattha kamandalodakena bhumi paripphosita, tassa me nissandena vesaliyam pokkharavassam vassi. Maya tasmim cetiye pataka aropita, chattanca bandham, tassa me nissandena yavakanitthabhavana pataka ca aropita, chattatichattani ca ussitani. Iti kho bhikkhave ayam @Footnote: 1 cha.Ma. casaddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Mayham pujaviseso neva buddhanubhavena nibbatto, na nagadevabrahmanubhavena, apica kho appamattakapariccaganubhavena nibbatto"ti. Dhammakathapariyosane imam gathamabhasi:- "mattasukhapariccaga passe ce vipulam sukham caje mattasukham dhiro sampassam vipulam sukhan"ti. 1- Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya ratanasuttavannana nitthita. -----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 1-44. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=1&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=314              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7662              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7618              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7618              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]