ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                         6. Sabhiyasuttavannana
      evamme sutanti sabhiyasuttam. Ka uppatti? ayameva cassa 1- nidane
vutta. Atthavannanakkamepi cassa pubbasadisam pubbe vuttanayeneva veditabbam.
Yam pana na vuttam, 2- tam uttanatthani padani pariharanta vannayissama.
Veluvane kalandakanivapeti veluvananti tassa uyyanassa namam. Tam kira veluhi
ca parikkhittam ahosi attharasahatthena ca pakarena, gopuradvarattalakayuttam
nilobhasam manoramam, tena "veluvanan"ti vuccati. Kalandakanam cettha nivapam
adamsu, tena "kalandakanivapo"ti vuccati. Kalandaka nama kalaka vuccanti.
Pubbe kira annataro raja tattha uyyanakilanattham agato suramadena matto
divaseyyam supi. Parijanopissa "sutto raja"ti pupphaphaladihi palobhiyamano
ito cito ca pakkami. Atha suragandhena annatarasma susirarukkha kanhasappo
nikkhamitva ranno abhimukho agacchati. Tam disva rukkhadevata "ranno jivitam
dassami"ti kalakavesena agantva kannamule saddamakasi, raja patibujjhi,
kanhasappo nivatto. So tam disva "imaya mama kalakaya jivitam dinnan"ti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayameva, yassa  2 cha.Ma.,i. yam pana apubbam
Kalakanam tattha nivapam patthapesi, abhayaghosananca ghosapesi. Tasma tam tato
pabhuti "kalandakanivapo"ti sankham gatam.
      Sabhiyassa paribbajakassati sabhiyoti tassa namam, paribbajakoti bahirapabbajjam
upadaya vuccati. Puranasalohitaya devatayati na mata na pita, apica kho
panassa mata viya pita viya ca hitajjhasayatta so devaputto "puranasalohita
devata"ti vutto. Parinibbute kira kassape bhagavati patitthite suvannacetiye
tayo kulaputta sammukhasavakanam santike pabbajitva cariyanurupani kammatthanani
gahetva paccantajanapadam gantva arannayatane samanadhammam karonti, antarantara
ca cetiyavandanatthaya dhammassavanatthaya ca nagaram gacchanti. Aparena ca samayena
tavatakampi aranne vippavasam arocayamana tattheva appamatta viharimsu, evam
viharantapi ca kinci visesam nadhigamimsu. Evam 1- tato nesam ahosi "mayam pindaya
gacchanta jivite sapekkha homa, jivite sapekkhena ca na sakka lokuttaro
dhammo adhigantum, puthujjanakalakiriyapi dukkha, handa mayam nissenim bandhitva
pabbatam abhiruyha kaye ca jivite ca anapekkha samanadhammam karoma"ti. Te
tatha akamsu.
      Atha tesam mahathero upanissayasampannatta tadaheva chalabhinnaparivaram
arahattam sacchakasi. So iddhiya himavantam gantva anotatte mukham dhovitva
uttarakurusu pindaya caritva katabhattakicco puna annampi padesam gantva
pattam puretva anotattaudakanca nagalatadantaponanca gahetva tesam santikam
agantva aha "passathavuso mahanubhavam, ayam uttarakuruto pindapato, ida
himavantato udakadantaponam abhatam, imam bhunjitva samanadhammam karotha, evaham
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati
Tumhe sada upatthahissami"ti. Te tam sutva ahamsu "tumhe bhante katakicca,
tumhehi saha sallapamattampi amhakam papanco, ma dani tumhe puna amhakam
santikam agamittha"ti. So kenaci pariyayena te sampaticchapetum asakkonto
pakkami.
      Tato tesam eko dvihatihaccayena pancabhinno anagami ahosi, sopi
tatheva akasi, itarena ca patikkhitto tatheva agamasi. So tam patikkhipitva
vayamanto pabbatam aruhanadivasato 1- sattame divase kinci visesam anadhigantvava
kalakato devaloke nibbatti. Khinasavattheropi tamdivasameva parinibbayi, anagami
suddhavasesu uppajji. Devaputto chasu kamavacaradevalokesu 2- anulomapatilomena
dibbasampattim anubhavitva amhakam bhagavato kale devaloka cavitva annatarissa
paribbajikaya kucchimhi patisandhim aggahesi. Sa kira annatarassa khattiyassa
dhita, tam matapitaro "amhakam dhita samayantaram janatu"ti ekassa paribbajakassa
patiyadesum. 3- Tasseko antevasiko paribbajako taya saddhim vippatipajji.
Sa tena gabbham ganhi. Tam gabbhinim disva paribbajika nikkaddhimsu. Sa
annatra 4- gacchanti antaramagge sabhayam vijayi, tenassa "sabhiyo"tveva
namam akasi. Sopi sabhiyo vaddhitva paribbajakapabbajjam pabbajitva
nanasatthani uggahetva mahavadi hutva vadakkhittataya sakalajambudipe
vicaranto attano sadisam vadim adisva nagaradvare assamam karapetva
khattiyakumaradayo sippam sikkhapento tattha vasati.
      Atha bhagava pavattitapavaradhammacakko anupubbena rajagaham agantva
veluvane viharati kalandakanivape. Sabhiyo pana buddhuppadam na janati. Athassa
@Footnote: 1 ka. arulha...  2 ka. kamavacaresu
@3 cha.Ma.,i. niyyatesum  4 cha.Ma. annattha
So suddhavasabrahma samapattito vutthaya "imaham visesam kassanubhavena
patto"ti avajjento kassapassa bhagavato sasane  samanadhammakiriyam te ca
sahaye anussaritva "tesu eko  parinibbuto, eko idani kattha"ti
avajjanto "devaloka cavitva jambudipe uppanno buddhuppadampi ca na
janati"ti natva "handa nam buddhupasevanaya niyojemi"ti visati panhe
abhisankharitva rattibhage tassa assamam agamma akase thatva "sabhiya sabhiya"ti
pakkosi, so niddayamano tikkhattum tam saddam sutva nikkhamma obhasam disva
panjaliko atthasi. Tato tam brahma aha "aham sabhiya tavatthaya visati panhe
aharim, te tvam ugganha. Yo ca te samano va brahmano va ime panhe
puttho byakaroti, tassa santike brahmacariyam careyyasi"ti. Imam devaputtam
sandhayetam vuttam "puranasalohitaya devataya panha uddittha honti"ti
udditthati uddesamatteneva vutta, na vibhangena.
      Evam vutte ca ne sabhiyo ekavacaneneva padapatipatiya uggahesi. Atha
kho brahma janantopi tassa buddhuppadam nacikkhi. "attham gavesamano
paribbajako sayameva sattharam nassati, ito bahiddha ca samanabrahmananam
tucchabhavan"ti imina panadhippayena evamaha "yo te sabhiya .pe.
Careyyasi"ti. Theragathasu pana catukkanipate 1- sabhiyattherapadanam vannenta
bhananti "sa cassa mata attano vippatipattim cintetva tam jigucchamana
jhanam uppadetva brahmaloke uppanna, taya brahmadevataya te panha
uddittha"ti.
      Ye teti idani vattabbanam uddesapaccuddeso. Samanabrahmanati
pabbajjupagamena lokasammutiya ca samana ceva brahmana ca. Sanghino
@Footnote: 1 khu.thera. 26/275-8/315
Ganavanto. Ganinoti sattharo, "sabbannuno mayan"ti evam patinnataro.
Ganacariyati uddesaparipucchadivasena pabbajitagahatthaganassa acariya. Natati
abhinnata. Vissuta pakatati vuttam hoti. Yasassinoti labhaparivarasampanna.
Titthakarati lesam ditthanugatimapajjantehi otaritabbanam 1- ogahitabbanam
ditthititthanam kattaro. Sadhusammata bahujanassati "sadhavo ete santo
sappurisa"ti evam bahujanassa sammata.
      Seyyathidanti katame teti ce iccetasmim atthe nipato. Puranoti namam,
kassapoti gottam. So kira jatiya daso, dasasatam 2- purento jato. Tenassa
"purano"ti  namamakamsu. Palayitva pana naggesu pabbajitva "kassapo ahan"ti
gottam uddisi, sabbannutanca paccannasi. Makkhaliti namam, gosalaya jatatta
gosalotipi vuccati. Sopi kira jatiya daso eva, palayitva pabbaji,
sabbannutanca paccannasi. Ajitoti namam, appicchataya kesakambalam dhareti,
tenassa kesakambalotipi vuccati, sopi sabbannutam paccannasi. Pakudhoti namam,
kaccayanoti gottam. Appicchavasena udake jivasannaya ca nhanamukhadhovanadi
patikkhitto, sopi sabbannutam paccannasi. Sanjayoti namam, velattho 3- panassa
pita, tasma velatthaputtoti vuccati, sopi sabbannutam paccannasi. Niganthoti
pabbajjanamena, nataputtoti pitunamena vuccati, nato 4- kira nama tassa
pita, 5- tassa puttoti nataputto, sopi sabbannutam paccannasi. Sabbepi
pancasatapancasatasissaparivara ahesum. Teti te cha sattharo. Te panheti te
visatipanhe, teti te cha sattharo. Neva 6- sampayantiti na sampadenti.
@Footnote: 1 ka. ayam patho na dissati  2 ka. ekunadasasatam
@3 cha.Ma. belattho, evamuparipi  4 cha.Ma. natoti
@5 cha.Ma. namassa pita  6 cha.Ma. na
Kopanti cittacetasikanam avilabhavam. Dosanti padutthacittatam, tadubhayampetam
mandatikkhabhedassa kodhassevadhivacanam. Appaccayanti appatitam, 1- domanassanti vuttam
hoti. Patukarontiti kayavacivikarena pakasenti, pakatam karonti.
      Hinayati gahatthabhavaya. Gahatthabhavo hi pabbajjam upanidhaya siladigunahinato
hinakamasukhapatisevanato va "hino"ti vuccati, ucca pabbajja. Avattitvati
osakkitva. Kame paribhunjeyyanti kame patiseveyyam. Iti kirassa sabbannutam
patinnatanampi 2- pabbajitanam tucchakatam 3- disva ahosi. Uppannaparivitakkavaseneva
ca agantva punappunam vimamsamanassa atha kho sabhiyassa paribbajakassa etadahosi
"ayampi kho samano"ti ca "yepi kho te bhonto"ti ca "samano kho daharo"ti
na unnatabbo"ti cati evamadi. Tattha jinnatiadini padani vuttanayaneva.
Therati attano samanadhamme thirabhavappatta. Rattannuti ratanannu, "nibbanaratanam
janama mayan"ti evam sakaya patinnaya lokenapi sammata, bahurattividu va.
Ciram pabbajitanam etesanti cirapabbajita. Na unnatabboti na avajanitabbo,
na nicam katva janitabboti vuttam hoti. Na paribhotabboti na paribhavitabbo,
"kimesa nassati"ti evam na gahetabboti vuttam hoti.
      [516] Kankhi vecikicchiti sabhiyo bhagavata saddhim sammodamano evam
bhagavato rupasampattidamupasamasucitam sabbannutam sambhavayamano vigatuddhacco hutva
aha "kankhi vecikicchi"ti. Tattha "labheyyam nu kho imesam byakaranan"ti evam
panhanam byakaranakankhaya kankhi. "ko nu kho imassa cimassa ca panhassa
attho"ti evam vicikicchaya vecikicchi. Dubbalavicikicchaya va tesam panhanam
atthe kankhanato kankhi, balavatiya vicinanto kicchatiyeva, na sakkoti sannitthatunti
@Footnote: 1 cha.Ma. appatitata  2 cha.Ma. sabbannupatinnanampi  3 cha.Ma. tucchakattam
Vecikicchi. Abhikankhamanoti ativiya patthayamano. Tesantakaroti tesam panhanam
antakaro. Bhavantova evam bhavahiti dassento aha "panhe me puttho
.pe. Byakarohi me"ti tattha panhe me"ti panhe maya. Putthoti pucchito.
Anupubbanti panhassa patipatiya. Anudhammanti atthanurupam palim aropento.
Byakarohi meti mayham byakarohi.
     [517] Duratoti so kira ito cito cahindanto sattayojanasatamaggato
agato. Tenaha bhagava "durato agatosi"ti, kassapassa bhagavato va sasanato
agatatta "durato agatosi"ti nam aha.
      [518] Puccha manti imaya panassa gathaya sabbannupavaranam pavareti.
Tattha manasicchasiti manasa icchasi.
      Yam vatahanti yam vata aham. Attamanoti pitipamojjasomanassehi phutthacitto. 1-
Udaggoti dayena cittena ca abbhunnato. Idam pana padam sabbapathesu atthi.
Idani yehi dhammehi attamano, te dassento aha "pamudito pitisomanassajato"ti.
      [519] Kim pattinanti kim pattam 2- kimadhigatam. Soratanti suvupasantam.
"suratan"tipi patho, sutthu uparatanti attho. Dantanti damitam. Buddhoti vibuddho,
buddhaboddhabbo 3- va. Evam sabhiyo ekekaya gathaya cattaro cattaro
katva pancahi gathahi visati panhe pucchi. Bhagava panassa ekamekam panham
ekamekaya gathaya katva arahattanikuteneva visatiya gathahi byakasi.
      [520] Tattha yasma bhinnakileso paramatthabhikkhu, so ca nibbanappatto
hoti, tasma assa "kim pattinamahu bhikkhunan"ti imam panham byakaronto
@Footnote: 1 cha.Ma. phutacitto  2 ka. pattim  3 ka. buddhabodhito
"pajjena"tiadimaha. Tassattho:- yo attana bhavitena maggena parinibbanagato
kilesaparinibbanam patto, parinibbanagatatta eva ca vitinnakankho
vipattimpattihanivuddhiucchedasassataapunnapunnabhedam "vibhavanca bhavanca vippahaya
maggavasam vusitava khinapunabbhavoti ca etesam thutivacananam araho, so
bhikkhuti.
      [521] Yasma pana vippatipattito sutthu uparatabhavena nanappakarakilesavupasamena
ca sorato hoti, tasma tamattham dassento "sabbattha upekkhako"ti-
adina nayena dutiyapanhabyakaranamaha. Tassattho:- yo sabbattha rupadisu
arammanesu "cakkhuna rupam disva neva sumano hoti, na dummano"ti evam
pavattaya chalangupekkhaya upekkhako, vepullappattaya satiya satima na so
himsati neva himsati kanci tasathavaradibhedam sattam sabbaloke sabbasmimpi loke,
tinnoghatta tinno, samitapapatta samano, avilasankappappahana anavilo.
Yassa cime ragadosamohamanaditthikilesaduccaritasankhata sattussada keci olarika
va sukhuma va na santi, so imaya upekkhaviharitaya sativepullataya
ahimsakataya ca vippatipatto sutthu uparatabhavena imina oghadinanappakarakilesavupasamena
ca soratoti
      [522] Yasma ca bhavitindriyo nibbhayo nibbikaro danto hoti,
tasma tamattham dassento "yassindriyani"ti gathaya tatiyapanham byakasi.
Tassattho:- yassa cakkhvadini chalindriyani gocarabhavanaya aniccadim tilakkhanam
aropetva vasanabhavanaya satisampajannagandham gahapetva ca bhavitani, tani
ca kho yatha ajjhattam gocarabhavanaya, evam pana bahiddha ca sabbaloketi
yattha yattha indriyanam vekallata vekallato 1- va sambhavo, tattha tattha
@Footnote: 1 cha.Ma. vekallataya, i. vekalyataya
Nabhijjhadivasena bhavitaniti evam nibbijjha natva pativijjhitva imam paranca
lokam sakasantatikkhandhalokam parasantatikkhandhalokanca adandhamaranam maritukamo kalam
kankhati, jivitakkhayakalam agameti patimaneti, na bhayati maranassa. Yathaha thero:-
              "marane me bhayam natthi        nikkanti natthi jivite 1-
              nabhikankhami maranam           nabhikankhami jivitam
              kalanca patikankhami          nibbisam bhatako yatha"ti. 2-
Bhavito sa dantoti evam bhavitindriyo so dantoti.
      [523] Yasma pana buddho nama buddhisampanno kilesanidda vibuddho
ca, tasma tamattham dassento "kappani"ti gathaya catutthapanham byakasi.
Tattha kappaniti tanhaditthiyo. Ta hi tatha tatha vikappanato "vikappani"ti
vuccanti. Viceyyati aniccadibhavena sammasitva. Kevalaniti sakalani. Samsaranti
yo cayam:-
              "khandhananca patipati         dhatuayatanana ca
              abbocchinnam vattamana       samsaroti pavuccati"ti
evam khandhadipatipatisankhato samsaro, tam samsaranca kevalam viceyya. Ettavata
khandhanam mulabhutesu kammakilesesu khandhesu cati evam tisupi vattesu vipassanam
aha. Dubhayam cutupapatanti sattanam cutim upapatanti imanca ubhayam viceyya
natvati attho. Etena cutupapatananam aha. Vigatarajamananganam visuddhanti
ragadirajanam vigama angananam abhava malananca vigatatta 3- vigatarajamananganam
visuddham. Pattam jatikkhayanti nibbanappattam. Tamahu buddhanti tam imaya
lokuttaravipassanaya cutupapatananabhedaya buddhiya sampannatta imaya
@Footnote: 1 khu.thera. 26/20/263  2 khu.thera. 26/606-7/356-7  3 cha.Ma.,i. vigama
Ca vigatarajaditaya kilesaniddavibuddhatta taya patipadaya jatikkhayam pattam
buddhamahu.
      Atha va kappani viceyya kevalaniti "anekepi samvattavivattakappe
amutrasin"tiadina 1- nayena vicinitvati attho. Etena pathamavijjamaha.
Samsaram dubhayam cutupapatanti sattanam cutim, upapatanti imanca ubhayam samsaram
"ime vata bhonto satta"tiadina nayena vicinitvati attho. Etena
dutiyavijjamaha. Avasesena tatiyavijjamaha. Asavakkhayananena hi vigatarajadita
ca nibbanappatti ca hoti. 2- Tamahu buddhanti evam vijjattayabhedabuddhisampannam
tam buddhamahuti.
      [525] Evam pathamagathaya vuttapanhe vissajjetva dutiyagathaya
vuttapanhesupi yasma brahmabhavam setthabhavam patto paramatthabrahmano
bahitasabbapapo hoti, tasma tamattham dassento "bahitva"ti gathaya pathamapanham
byakasi. Tassattho:- yo catutthamaggena bahitva sabbapapakani thitatto,
thito icceva vuttam hoti, bahitapapatta eva ca vimalo, vimalabhavam brahmabhavam
setthabhavam patto, patippassaddhasamadhivikkhepakarakilesamalena aggaphalasamadhina
sadhu samahito, samsarahetusamatikkamena samsaramaticca parinitthitakiccataya kevali,
so tanhaditthihi anissitatta anissito, 3- lokadhammehi nibbikaratta "tadi"ti
ca pavuccati, evam thutiraho sa brahma so brahmanoti.
      [526] Yasma pana samitapapataya samano, nhatapapataya nhatako,
agunam akaranena ca nagoti pavuccati, tasma tamattham dassento tato aparahi
tihi gathahi tayo panhe byakasi. Tattha samitaviti ariyamaggena kilese
@Footnote: 1 vi.mahavi. 1/12/5, khu.iti. 25/99/317  2 cha.Ma.,i. hotiti  3 cha.Ma.,i. asito
Sametva thito. Samano pavuccati 1- tathattati tatharupo samano pavuccatiti.
Ettavata panho byakato hoti, sesanhi 2- tasmim samane sabhiyassa
bahumanajananattham thutivacanam. Yo hi samitavi, so punnapapanam appatisandhikaranena
pahaya punnapapam rajanam vigamena virajo, aniccadivasena natva imam paranca
lokam jatimaranam upativatto tadi ca hoti.
      [527] Ninhaya .pe. Nhatakoti ettha ca yo ajjhattabahiddhasankhate
sabbasmimpi ayatanaloke ajjhattabahiddharammanavasena uppattirahani
sabbapapakani maggananena ninhaya dhovitva  taya ninhatapapakataya
tanhaditthikappehi kappiyesu devamanussesu kappam na eti, tam nhatakamahuti
evamattho datthabbo.
      [528] Catutthagathayapi agum na karoti kinci loketi yo loke
appamattakampi papasankhatam agum na karoti, nago pavuccati tathattati.
Ettavata panho byakato hoti, sesam pubbanayeneva thutivacanam. Yo hi
maggena pahinaagutta agum na karoti, so kamayogadike sabbayoge
dasasamyojanabhedani ca sabbabandhanani visajja jahitva sabbattha khandhadisu
kenaci sangena na sajjati, dvihi ca vimuttihi vimutto, tadi ca hotiti.
      [530] Evam dutiyagathaya vuttapanhe vissajjetva tatiyagathaya
vuttapanhesupi yasma "khettani"ti ayatanani vuccanti. Yathaha "cakkhupetam
cakkhvayatanampetam .pe. Khettampetam vatthupetan"ti. 3- Tani ca 4- vijeyya
vijetva abhibhavitva, viceyya va aniccadibhavena vicinitva upaparikkhitva
kevalani anavasesani, visesato pana sangahetubhutam dibbam manusakanca
@Footnote: 1 cha.Ma. pavuccate  2 cha.Ma.,i. sesam
@3 abhi.san.  34/596/182  4 cha.Ma.,i. ca-saddo na dissati
Brahmakkhettam, yam dibbam dvadasayatanabhedam tatha manusakanca,  yanca brahmakkhettam
chalayatane cakkhvayatanadidvadasayatanabhedam, tam sabbampi vijeyya, viceyya va.
Yato 1- yadetam sabbesam khettanam mulabandhanam avijjabhavatanhadi, tasma
sabbakkhettamulabandhana pamutto. Evametesam khettanam vijitatta vicinitatta
va khettajino nama hoti, tasma "khettani"ti imaya gathaya pathamapanham
byakasi. Tattha keci "kammam khettam, vinnanam bijam, tanha sineho"ti 2-
vacanato kammani khettaniti vadanti. Dibbam manusakanca brahmakkhettanti
ettha ca devupagam kammam dibbam, manussupagam kammam manusakam, brahmupagam kammam
brahmakkhettanti vannayanti. Sesam vuttanayameva.
      [531] Yasma pana sakatthena kosasadisatta "kosani"ti kammani
vuccanti, tesanca lunana samucchedana kusalo hoti, tasma tamattham dassento
"kosani"ti gathaya dutiyapanham byakasi. Tassattho:- lokiyalokuttaravipassanaya
visayato kiccato ca aniccadibhavena kusalakusalakammasankhatani 3- kosani viceyya
kevalani, visesato pana sangahetubhutam atthakamavacarakusalacetanabhedam dibbam
manusakanca navamahaggatakusalacetanabhedanca brahmakosam viceyya, tato imaya
maggabhavanaya avijjabhavatanhadibheda sabbakosanam mulabandhana pamutto
evametesam kosanam lunana "kusalo"ti pavuccati, tathatta tadi ca hotiti.
Atha va sattanam dhammananca nivasanatthena asikosasadisatta "kosani"ti
tayo bhava dvadasayatanani ca veditabbani. Evamettha 4- yojana katabba.
      [532] Yasma ca na kevalam pandatiti iminava "pandito"ti vuccati,
apica kho pana pandarani ito upagato pavicayapannaya allinotipi
@Footnote: 1 ka. tato  2 an.tika. 20/77/217
@3 ka. kusalakammasankhatani  4 Si.,i. yato etehipettha
"pandito"ti vuccati, tasma tamattham dassento "dubhayani"ti gathaya tatiyapanham
byakasi. Tassattho:- ajjhattam bahiddha cati evam dubhayani 1- aniccadibhavena
viceyya. Pandaraniti ayatanani. Tani hi pakatiparisuddhatta rulhiya ca evam
vuccanti, tani viceyya imaya patipattiya niddhantamalatta suddhapanno 2-
panditoti pavuccati tathatta yasma tani pandarani pannaya ito hoti,
sesamassa thutivacanam. So hi papapunnasankhatam kanhasukkamupativatto, tadi ca
hoti, tasma evam thutoti.
      [533] Yasma pana "monam vuccati nanam, ya panna pajanana
.pe. Sammaditthi, tena nanena samannagato muni"ti vuttam, tasma tamattham
dassento "asatanca"ti gathaya catutthapanham byakasi. Tassattho:- yvayam
akusalakusalappabhedo asatanca satanca dhammo, tam ajjhattam bahiddhati imasmim
sabbaloke pavicayananena asatanca satanca natva dhammam tassa natatta
eva ragadibhedato sattavidham sangam tanhaditthibhedato duvidham jalanca aticca
atikkamitva thito, so tena monasankhatena pavicayananena samannagatatta
muni. Devamanussehi pujaniyoti 3- imam panassa thutivacanam. So hi khinasavamunitta
devamanussanam pujaraho hoti, tasma evam thutoti. 4-
      [535] Evam tatiyagathaya vuttapanhe vissajjetva catutthagathaya
vuttapanhesu yasma yo catuhi maggananavedehi kilesakkhayam karonto gato, so
paramatthato vedagu nama hoti. Yo ca sabbasamanabrahmananam satthasannitani
vedani, tayeva maggabhavanaya kiccato aniccadivasena viceyya. Tattha
chandaragappahanena tameva sabbavedamaticca ya vedappaccaya va annatha va
@Footnote: 1 cha.Ma. ubhayani  2 cha.Ma. suddhipanno
@3 ka. pujiyoti  4 cha.Ma. thuto
Uppajjanti vedana, tasu sabbavedanasu vitarago hoti, tasma tamattham
dassento "idam pattinan"ti avatva "vedani"ti gathaya pathamapanham byakasi.
Yasma va yo 1- pavicayapannaya vedani viceyya, tattha chandaragappahanena
sabbavedamaticca vattati, so satthasannitani vedani gato nato atikkanto
ca hoti. Yo vedanasu vitarago, sopi vedanasannitani vedani gato
atikkanto ca hoti. Vedani gatotipi vedagu, tasma tampi attham dassento
"idam pattinan"ti avatva imaya gathaya pathamapanham byakasi.
      [536] Yasma pana dutiyapanhe "anuvidito"ti anubuddho vuccati, so
ca anuvicca papancanamarupam ajjhattam attano santane tanhamanaditthibhedam
papancam tappaccaya namarupanca aniccanupassanadihi anuvicca anuviditva, na
kevalam tam 2- ajjhattam, bahiddha ca rogamulam, parasantane ca imassa namaruparogassa
mulam avijjabhavatanhadim, tameva va papancam anuvicca taya bhavanaya
sabbesam roganam mulabandhana, sabbasma va roganam mulabandhana,
avijjabhavatanhadibheda tamha eva va papanca pamutto hoti, tasma tam dassento
"anuvicca"ti gathaya dutiyapanham byakasi.
      [537] "kathanca viriyava"ti ettha pana yasma yo ariyamaggena
sabbapapakehi virato, tatha viratatta ca ayatim appatisandhitaya nirayadukkhamaticca
thito viriyavaso viriyaniketo, so 3- khinasavo "viriyava"ti vattabbatam arahati,
tasma tamattham dassento "virato"ti gathaya tatiyapanham byakasi. Padhanava
dhiro taditi imani panassa thutivacanani. So hi padhanava maggajjhanapadhanena,
@Footnote: 1 ka. yasma taya  2 cha.Ma. na kevalanca
@ 3 Si. so va, i. se va
Dhiro kilesarividdhamsanasamatthataya, tadi nibbikarataya, tasma evam thuto. Sesam
yojetva vattabbam.
      [538] "ajaniyo kinti nama hoti"ti ettha pana yasma
pahinasabbavankadoso karanakaranannu asso va hatthi va "ajaniyo hoti"ti
loke vuccati, na ca tassa sabbaso te dosa pahina eva. Khinasavassa pana
te pahina, tasma so "ajaniyo"ti paramatthato vattabbatam arahatiti dassento
"yassa"ti gathaya catutthapanham byakasi. Tassattho:- ajjhattam bahiddha cati
evam ajjhattabahiddhasamyojanasankhatani yassa assu lunani bandhanani pannasatthena
chinnani padalitani. Sangamulanti yani tesu tesu vatthusu sangassa
sajjanaya anatikkamanaya mulam honti, atha va yassa assu lunani ragadini
bandhanani yani ajjhattam bahiddha ca sangamulani honti, so sabbasma
sanganam mulabhuta, 1- sabbasanganam va mulabhuta bandhana pamutto "ajaniyo"ti
vuccati, tathatta tadi ca hotiti.
      [540] Evam catutthagathaya vuttapanhe vissajjetva pancamagathaya
vuttapanhesupi yasma yam chandajjhenamattena akkharacintaka sottiyam vannayanti,
voharamattasottiyo so. Ariyo pana bahusaccena nissutapapataya ca
paramatthasottiyo hoti, tasma tamattham dassento "idam pattinan"ti avatva
"sutva"ti gathaya pathamapanham  byakasi. Tassattho:- yo imasmim loke
sutamayapannakiccavasena sutva kattabbakiccavasena va sutva vipassanupagam
sabbadhammam aniccadivasena abhinnaya savajjanavajjam yadatthi kinci, imaya
patipadaya kilese kilesatthaniye ca dhamme abhibhavitva abhibhuti sankham gato, tam
@Footnote: 1 ka. sangamulabhuta
Sutva sabbadhammam abhinnaya loke savajjanavajjam yadatthi kinci, abhibhum
sutavatta 1- sottiyoti ahu, yasma ca yo akathamkathi kilesabandhanehi vimutto,
ragadihi ighehi anigho ca hoti sabbadhi sabbesu dhammesu khandhayatanadisu,
tasma tam akathamkathi vimuttam anigham sabbadhi nissutapapakattapi "sottiyo"ti
ahuti.
      [541] Yasma pana hitakamena janena araniyato ariyo hoti,
adhigamaniyatoti 2- attho, tasma yehi gunehi so araniyo 3- hoti, te dassenta
"../../bdpicture/chetva"ti gathaya dutiyapanham byakasi. Tassattho:- cattari asavani dve ca
alayani pannasatthena chetva vidva vinnu vibhavi catumagganani so
punabbhavavasena na upeti gabbhaseyyam, kinci yonim 4- na upagacchati, kamadibhedanca
sannam tividham kamagunasankhatanca pankam panujja panuditva tanhaditthikappanam
annatarampi kappam na eti, evam asavacchedadigunasamannagatam tamahu ariyoti.
Yasma va papakehi arakatta ariyo hoti anaye ca aniriyana, tasma tampi
attham dassento imaya gathaya dutiyapanham byakasi. Asavadayo hi papaka
dhamma anayasammata, te canena chinna panunna, 5- na ca tehi kampati,
iccassa te araka honto, na ca tesu iriyati, tasma arakassa honti
papaka dhammati iminapatthena, anaye na iriyatiti iminapatthena tamahu ariyoti
ca evampettha yojana veditabba, "vidva so na upeti gabbhaseyyan"ti idam
panimasmim atthavikappe thutivacanameva hoti.
@Footnote: 1 Si. sutavanto  2 cha.Ma. abhigamaniyatoti
@3 Ma.,ka. yo ariyo  4 cha.Ma. kanci yonim
@ 5 cha.Ma. panunna
      [542] "katham caranava"ti ettha ca pana yasma caranehi pattabbam
patto "caranava"ti vattabbatam arahati, tasma tam dassento "yo idha"ti
gathaya tatiyapanham byakasi. Tattha yo idhati yo imasmim sasane, caranesuti
siladisu  hemavatasutte 1- vuttapannarasadhammesu. Nimittatthe bhummavacanam.
Pattipattoti pattabbam patto yo carananimittam caranahetu caranapaccaya pattabbam arahattam
pattoti vuttam hoti. Caranava soti so imaya caranehi pattabbapattiya
caranava hotiti. Ettavata panhabyakaranam 2- hoti, sesamassa thutivacanam. Yo hi
caranehi pattipatto, so kusalo ca hoti cheko, sabbada ca ajanati
nibbanadhammam, niccam nibbananinnacittataya sabbattha ca khandhadisu na sajjati,
dvihi ca vimuttihi vimuttacitto hoti, patigha yassa 3- na santiti.
     [543] Yasma pana kammadinam paribbajanena paribbajako nama hoti,
tasma tamattham dassento "dukkhavepakkan"ti gathaya catutthapanham byakasi.
Tattha vipako eva vepakkam, dukkham vepakkam assati dukkhavepakkam. Pavattidukkhajananato
sabbampi tedhatukakammam vuccati. Uddhanti atitam. Adhoti anagatam. Tiriyam vapi
majjheti paccuppannam. Tanhi na uddham na adho, tiriyam ubhinnam ca antara,
tena "majjhe"ti vuttam. Paribbajayitvati nikkhametva niddhametva. Parinnacariti
pannaya paricchinditva  caranto. Ayam tava apubbapadavannana. Ayam panassa 4-
adhippayayojana:- yo tiyaddhapariyapannampi dukkhajanakam yadatthi kinci kammam,
tam sabbampi ariyamaggena tanhavijjasinehe sosento appatisandhijanakabhavakaranena
paribbajayitva tatha paribbajitatta eva ca tam kammam parinnaya
caranato parinnacari. Na kevalanca kammameva, mayam manamathopi lobhakodham imepi
@Footnote: 1 khu.su. 25/153-82/364-68  2 cha.Ma.,i. panho bayakato
@3 ka. patigha assa  4 cha.Ma. ayam pana
Dhamme pahanaparinnaya parinnacari, pariyantamakasi namarupam, namarupassa ca
pariyantamakasi paribbajesi iccevattho. Imesam kammadinam paribbajanena tam
paribbajakamahu. Pattipattanti idam panassa thutivacanam.
      [544] Evam panhabyakaranena tutthassa pana sabhiyassa "ya ca tini"ti-
adisu abhitthavanagathasu osarananiti ogahanani 1- titthani, ditthiyoti attho.
Tani yasma sakkayaditthiya saha brahmajale vuttadvasatthiditthigatani gahetva
tesatthi honti, yasma ca tani annatitthiyasamananam pavadabhutani satthanissitani 2-
tehi upadisitabbavasena, na uppattivasena. Uppattivasena pana  yadetam "itthim
puriso"ti  sannakkharam voharanamam, ya cayam micchaparivitakkanussavadivasena
"evarupena attana bhavitabban"ti balanam viparitasanna uppajjati,
tadubhayanissitani tesam vasena uppajjanti, na attapaccakkhani. Tani ca bhagava
vineyya vinayitva oghatamaga oghatamam oghandhakaram aga atikkanto.
"oghantamaga"tipi patho, so 3- oghanam antamaga, tasma aha "yani ca
tini .pe. Tamaga"ti.
      [545] Tato param vattadukkhassa antam paranca nibbanam appattiya 4-
dukkhabhavato tappatipakkhato ca tam sandhayaha "antagusi paragu dukkhassa"ti.
Atha va paragu bhagava nibbanam gatatta, tam alapanto aha, "paragu antagusi
dukkhassa"ti ayamettha sambandho. Samma ca buddho samanca buddhoti
sammasambuddho. Tam manneti tameva mannami, na annanti accadarena
bhananti. 5- Jutimati paresampi andhakaravidhamanena jotisampanno. Matimati 6-
@Footnote: 1 Si.,i. ogahanani  2 cha.Ma.,i. satthani sitani
@3 cha.Ma. ayam patho na dissati  4 cha.Ma. tappattiya
@5 cha.Ma. bhanati  6 cha.Ma.,i. mutimati
Aparappaccayaneyyananasamatthaya matiya pannaya sampanno. Pahutapannoti
anantapanno. Idha sabbannutannanam adhippetam. Dukkhassantakarati amantento
aha. Ataresi manti kankhato mam taresi.
      [546-9] Yam metiadigathaya 1- namakarakaranam bhanati. Tattha kankhitanti
visatipanhanissitam attham sandhayaha. So hi tena kankhito ahosi. Monapathesuti
nanapathesu. Vinalikatati vigatanala kata, ucchinnati vuttam hoti. Naga
nagassati evam amantanavacanam, etassa "bhasato anumodanti"ti imina sambandho.
"dhammadesanan"ti pathaseso. Sabbe devati akasattha ca bhummattha ca.
Naradapabbatati tepi kira dve devagana pannavanto, tepi anumodantiti
sabbam pasadena ca namakarakaranam bhanati.
      [550-53] Anumodanaraham byakaranasampadam sutva "namo te"ti anjalim
paggahetva aha. Purisajannati purisesu jatisampanna. Patipuggaloti patibhago
puggalo tuvam buddho catusaccapativedhena, sattha anusasaniya satthavahataya ca,
marabhibhu catumarabhibhavena, muni buddhamuni. Upadhiti khandhakilesakamagunabhisankharabheda
cattaro. Vagguti abhirupam punne cati lokiye na limpasi tesam akaranena
pubbe katanampi va ayatim phalupabhogabhavena va, tannimittena va
tanhaditthilepena. Vandati satthunoti evam bhananto gopphakesu pariggahetva
pancangapatitthitam 2- vandi.
      Annatitthiyapubboti annatitthiyo eva. Akankhatiti icchati. Araddhacittati
abhiradhitacitta. Apica mettha puggalavemattata viditati apica maya ettha
annatitthiyanam parivase puggalananattam viditam, na sabbeneva parivasitabbanti.
@Footnote: 1 Si.,ka. addhagathaya  2 cha.Ma. pancapatitthitam
Kena pana na parivasitabbam? aggiyehi jatilehi, sakiyena jatiya, lingam
vijahitva agatena. Avijahitva agatopi ca yo maggaphalapatilabhaya hetusampanno
hoti, tadisova sabhiyo paribbajako, tasma bhagava "tava pana sabhiya titthiyavatta-
puranatthaya parivasakaranam natthi, atthatthiko tvam `maggaphalapatilabhaya
hetusampanno'ti viditam etam maya"ti tassa pabbajjam anujananto aha "apica
mettha puggalavemattata vidita"ti. Sabhiyo pana attano adaram dassento
aha "sace bhante"ti. Tam sabbam annanca tatharupam uttanatthatta pubbe
vuttanayatta ca idha na vannitam, yato pubbe vannitanusareneva veditabbanti.
                     Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya
                          suttanipatatthakathaya
                       sabhiyasuttavannana nitthita.
                           -----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 243-262. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=5488&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=5488&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=364              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8782              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8828              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8828              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]