ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                         6. Sabhiyasuttavannana
      evamme sutanti sabhiyasuttam. Ka uppatti? ayameva cassa 1- nidane
vutta. Atthavannanakkamepi cassa pubbasadisam pubbe vuttanayeneva veditabbam.
Yam pana na vuttam, 2- tam uttanatthani padani pariharanta vannayissama.
Veluvane kalandakanivapeti veluvananti tassa uyyanassa namam. Tam kira veluhi
ca parikkhittam ahosi attharasahatthena ca pakarena, gopuradvarattalakayuttam
nilobhasam manoramam, tena "veluvanan"ti vuccati. Kalandakanam cettha nivapam
adamsu, tena "kalandakanivapo"ti vuccati. Kalandaka nama kalaka vuccanti.
Pubbe kira annataro raja tattha uyyanakilanattham agato suramadena matto
divaseyyam supi. Parijanopissa "sutto raja"ti pupphaphaladihi palobhiyamano
ito cito ca pakkami. Atha suragandhena annatarasma susirarukkha kanhasappo
nikkhamitva ranno abhimukho agacchati. Tam disva rukkhadevata "ranno jivitam
dassami"ti kalakavesena agantva kannamule saddamakasi, raja patibujjhi,
kanhasappo nivatto. So tam disva "imaya mama kalakaya jivitam dinnan"ti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayameva, yassa  2 cha.Ma.,i. yam pana apubbam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

Kalakanam tattha nivapam patthapesi, abhayaghosananca ghosapesi. Tasma tam tato pabhuti "kalandakanivapo"ti sankham gatam. Sabhiyassa paribbajakassati sabhiyoti tassa namam, paribbajakoti bahirapabbajjam upadaya vuccati. Puranasalohitaya devatayati na mata na pita, apica kho panassa mata viya pita viya ca hitajjhasayatta so devaputto "puranasalohita devata"ti vutto. Parinibbute kira kassape bhagavati patitthite suvannacetiye tayo kulaputta sammukhasavakanam santike pabbajitva cariyanurupani kammatthanani gahetva paccantajanapadam gantva arannayatane samanadhammam karonti, antarantara ca cetiyavandanatthaya dhammassavanatthaya ca nagaram gacchanti. Aparena ca samayena tavatakampi aranne vippavasam arocayamana tattheva appamatta viharimsu, evam viharantapi ca kinci visesam nadhigamimsu. Evam 1- tato nesam ahosi "mayam pindaya gacchanta jivite sapekkha homa, jivite sapekkhena ca na sakka lokuttaro dhammo adhigantum, puthujjanakalakiriyapi dukkha, handa mayam nissenim bandhitva pabbatam abhiruyha kaye ca jivite ca anapekkha samanadhammam karoma"ti. Te tatha akamsu. Atha tesam mahathero upanissayasampannatta tadaheva chalabhinnaparivaram arahattam sacchakasi. So iddhiya himavantam gantva anotatte mukham dhovitva uttarakurusu pindaya caritva katabhattakicco puna annampi padesam gantva pattam puretva anotattaudakanca nagalatadantaponanca gahetva tesam santikam agantva aha "passathavuso mahanubhavam, ayam uttarakuruto pindapato, ida himavantato udakadantaponam abhatam, imam bhunjitva samanadhammam karotha, evaham @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page245.

Tumhe sada upatthahissami"ti. Te tam sutva ahamsu "tumhe bhante katakicca, tumhehi saha sallapamattampi amhakam papanco, ma dani tumhe puna amhakam santikam agamittha"ti. So kenaci pariyayena te sampaticchapetum asakkonto pakkami. Tato tesam eko dvihatihaccayena pancabhinno anagami ahosi, sopi tatheva akasi, itarena ca patikkhitto tatheva agamasi. So tam patikkhipitva vayamanto pabbatam aruhanadivasato 1- sattame divase kinci visesam anadhigantvava kalakato devaloke nibbatti. Khinasavattheropi tamdivasameva parinibbayi, anagami suddhavasesu uppajji. Devaputto chasu kamavacaradevalokesu 2- anulomapatilomena dibbasampattim anubhavitva amhakam bhagavato kale devaloka cavitva annatarissa paribbajikaya kucchimhi patisandhim aggahesi. Sa kira annatarassa khattiyassa dhita, tam matapitaro "amhakam dhita samayantaram janatu"ti ekassa paribbajakassa patiyadesum. 3- Tasseko antevasiko paribbajako taya saddhim vippatipajji. Sa tena gabbham ganhi. Tam gabbhinim disva paribbajika nikkaddhimsu. Sa annatra 4- gacchanti antaramagge sabhayam vijayi, tenassa "sabhiyo"tveva namam akasi. Sopi sabhiyo vaddhitva paribbajakapabbajjam pabbajitva nanasatthani uggahetva mahavadi hutva vadakkhittataya sakalajambudipe vicaranto attano sadisam vadim adisva nagaradvare assamam karapetva khattiyakumaradayo sippam sikkhapento tattha vasati. Atha bhagava pavattitapavaradhammacakko anupubbena rajagaham agantva veluvane viharati kalandakanivape. Sabhiyo pana buddhuppadam na janati. Athassa @Footnote: 1 ka. arulha... 2 ka. kamavacaresu @3 cha.Ma.,i. niyyatesum 4 cha.Ma. annattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page246.

So suddhavasabrahma samapattito vutthaya "imaham visesam kassanubhavena patto"ti avajjento kassapassa bhagavato sasane samanadhammakiriyam te ca sahaye anussaritva "tesu eko parinibbuto, eko idani kattha"ti avajjanto "devaloka cavitva jambudipe uppanno buddhuppadampi ca na janati"ti natva "handa nam buddhupasevanaya niyojemi"ti visati panhe abhisankharitva rattibhage tassa assamam agamma akase thatva "sabhiya sabhiya"ti pakkosi, so niddayamano tikkhattum tam saddam sutva nikkhamma obhasam disva panjaliko atthasi. Tato tam brahma aha "aham sabhiya tavatthaya visati panhe aharim, te tvam ugganha. Yo ca te samano va brahmano va ime panhe puttho byakaroti, tassa santike brahmacariyam careyyasi"ti. Imam devaputtam sandhayetam vuttam "puranasalohitaya devataya panha uddittha honti"ti udditthati uddesamatteneva vutta, na vibhangena. Evam vutte ca ne sabhiyo ekavacaneneva padapatipatiya uggahesi. Atha kho brahma janantopi tassa buddhuppadam nacikkhi. "attham gavesamano paribbajako sayameva sattharam nassati, ito bahiddha ca samanabrahmananam tucchabhavan"ti imina panadhippayena evamaha "yo te sabhiya .pe. Careyyasi"ti. Theragathasu pana catukkanipate 1- sabhiyattherapadanam vannenta bhananti "sa cassa mata attano vippatipattim cintetva tam jigucchamana jhanam uppadetva brahmaloke uppanna, taya brahmadevataya te panha uddittha"ti. Ye teti idani vattabbanam uddesapaccuddeso. Samanabrahmanati pabbajjupagamena lokasammutiya ca samana ceva brahmana ca. Sanghino @Footnote: 1 khu.thera. 26/275-8/315

--------------------------------------------------------------------------------------------- page247.

Ganavanto. Ganinoti sattharo, "sabbannuno mayan"ti evam patinnataro. Ganacariyati uddesaparipucchadivasena pabbajitagahatthaganassa acariya. Natati abhinnata. Vissuta pakatati vuttam hoti. Yasassinoti labhaparivarasampanna. Titthakarati lesam ditthanugatimapajjantehi otaritabbanam 1- ogahitabbanam ditthititthanam kattaro. Sadhusammata bahujanassati "sadhavo ete santo sappurisa"ti evam bahujanassa sammata. Seyyathidanti katame teti ce iccetasmim atthe nipato. Puranoti namam, kassapoti gottam. So kira jatiya daso, dasasatam 2- purento jato. Tenassa "purano"ti namamakamsu. Palayitva pana naggesu pabbajitva "kassapo ahan"ti gottam uddisi, sabbannutanca paccannasi. Makkhaliti namam, gosalaya jatatta gosalotipi vuccati. Sopi kira jatiya daso eva, palayitva pabbaji, sabbannutanca paccannasi. Ajitoti namam, appicchataya kesakambalam dhareti, tenassa kesakambalotipi vuccati, sopi sabbannutam paccannasi. Pakudhoti namam, kaccayanoti gottam. Appicchavasena udake jivasannaya ca nhanamukhadhovanadi patikkhitto, sopi sabbannutam paccannasi. Sanjayoti namam, velattho 3- panassa pita, tasma velatthaputtoti vuccati, sopi sabbannutam paccannasi. Niganthoti pabbajjanamena, nataputtoti pitunamena vuccati, nato 4- kira nama tassa pita, 5- tassa puttoti nataputto, sopi sabbannutam paccannasi. Sabbepi pancasatapancasatasissaparivara ahesum. Teti te cha sattharo. Te panheti te visatipanhe, teti te cha sattharo. Neva 6- sampayantiti na sampadenti. @Footnote: 1 ka. ayam patho na dissati 2 ka. ekunadasasatam @3 cha.Ma. belattho, evamuparipi 4 cha.Ma. natoti @5 cha.Ma. namassa pita 6 cha.Ma. na

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Kopanti cittacetasikanam avilabhavam. Dosanti padutthacittatam, tadubhayampetam mandatikkhabhedassa kodhassevadhivacanam. Appaccayanti appatitam, 1- domanassanti vuttam hoti. Patukarontiti kayavacivikarena pakasenti, pakatam karonti. Hinayati gahatthabhavaya. Gahatthabhavo hi pabbajjam upanidhaya siladigunahinato hinakamasukhapatisevanato va "hino"ti vuccati, ucca pabbajja. Avattitvati osakkitva. Kame paribhunjeyyanti kame patiseveyyam. Iti kirassa sabbannutam patinnatanampi 2- pabbajitanam tucchakatam 3- disva ahosi. Uppannaparivitakkavaseneva ca agantva punappunam vimamsamanassa atha kho sabhiyassa paribbajakassa etadahosi "ayampi kho samano"ti ca "yepi kho te bhonto"ti ca "samano kho daharo"ti na unnatabbo"ti cati evamadi. Tattha jinnatiadini padani vuttanayaneva. Therati attano samanadhamme thirabhavappatta. Rattannuti ratanannu, "nibbanaratanam janama mayan"ti evam sakaya patinnaya lokenapi sammata, bahurattividu va. Ciram pabbajitanam etesanti cirapabbajita. Na unnatabboti na avajanitabbo, na nicam katva janitabboti vuttam hoti. Na paribhotabboti na paribhavitabbo, "kimesa nassati"ti evam na gahetabboti vuttam hoti. [516] Kankhi vecikicchiti sabhiyo bhagavata saddhim sammodamano evam bhagavato rupasampattidamupasamasucitam sabbannutam sambhavayamano vigatuddhacco hutva aha "kankhi vecikicchi"ti. Tattha "labheyyam nu kho imesam byakaranan"ti evam panhanam byakaranakankhaya kankhi. "ko nu kho imassa cimassa ca panhassa attho"ti evam vicikicchaya vecikicchi. Dubbalavicikicchaya va tesam panhanam atthe kankhanato kankhi, balavatiya vicinanto kicchatiyeva, na sakkoti sannitthatunti @Footnote: 1 cha.Ma. appatitata 2 cha.Ma. sabbannupatinnanampi 3 cha.Ma. tucchakattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Vecikicchi. Abhikankhamanoti ativiya patthayamano. Tesantakaroti tesam panhanam antakaro. Bhavantova evam bhavahiti dassento aha "panhe me puttho .pe. Byakarohi me"ti tattha panhe me"ti panhe maya. Putthoti pucchito. Anupubbanti panhassa patipatiya. Anudhammanti atthanurupam palim aropento. Byakarohi meti mayham byakarohi. [517] Duratoti so kira ito cito cahindanto sattayojanasatamaggato agato. Tenaha bhagava "durato agatosi"ti, kassapassa bhagavato va sasanato agatatta "durato agatosi"ti nam aha. [518] Puccha manti imaya panassa gathaya sabbannupavaranam pavareti. Tattha manasicchasiti manasa icchasi. Yam vatahanti yam vata aham. Attamanoti pitipamojjasomanassehi phutthacitto. 1- Udaggoti dayena cittena ca abbhunnato. Idam pana padam sabbapathesu atthi. Idani yehi dhammehi attamano, te dassento aha "pamudito pitisomanassajato"ti. [519] Kim pattinanti kim pattam 2- kimadhigatam. Soratanti suvupasantam. "suratan"tipi patho, sutthu uparatanti attho. Dantanti damitam. Buddhoti vibuddho, buddhaboddhabbo 3- va. Evam sabhiyo ekekaya gathaya cattaro cattaro katva pancahi gathahi visati panhe pucchi. Bhagava panassa ekamekam panham ekamekaya gathaya katva arahattanikuteneva visatiya gathahi byakasi. [520] Tattha yasma bhinnakileso paramatthabhikkhu, so ca nibbanappatto hoti, tasma assa "kim pattinamahu bhikkhunan"ti imam panham byakaronto @Footnote: 1 cha.Ma. phutacitto 2 ka. pattim 3 ka. buddhabodhito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

"pajjena"tiadimaha. Tassattho:- yo attana bhavitena maggena parinibbanagato kilesaparinibbanam patto, parinibbanagatatta eva ca vitinnakankho vipattimpattihanivuddhiucchedasassataapunnapunnabhedam "vibhavanca bhavanca vippahaya maggavasam vusitava khinapunabbhavoti ca etesam thutivacananam araho, so bhikkhuti. [521] Yasma pana vippatipattito sutthu uparatabhavena nanappakarakilesavupasamena ca sorato hoti, tasma tamattham dassento "sabbattha upekkhako"ti- adina nayena dutiyapanhabyakaranamaha. Tassattho:- yo sabbattha rupadisu arammanesu "cakkhuna rupam disva neva sumano hoti, na dummano"ti evam pavattaya chalangupekkhaya upekkhako, vepullappattaya satiya satima na so himsati neva himsati kanci tasathavaradibhedam sattam sabbaloke sabbasmimpi loke, tinnoghatta tinno, samitapapatta samano, avilasankappappahana anavilo. Yassa cime ragadosamohamanaditthikilesaduccaritasankhata sattussada keci olarika va sukhuma va na santi, so imaya upekkhaviharitaya sativepullataya ahimsakataya ca vippatipatto sutthu uparatabhavena imina oghadinanappakarakilesavupasamena ca soratoti [522] Yasma ca bhavitindriyo nibbhayo nibbikaro danto hoti, tasma tamattham dassento "yassindriyani"ti gathaya tatiyapanham byakasi. Tassattho:- yassa cakkhvadini chalindriyani gocarabhavanaya aniccadim tilakkhanam aropetva vasanabhavanaya satisampajannagandham gahapetva ca bhavitani, tani ca kho yatha ajjhattam gocarabhavanaya, evam pana bahiddha ca sabbaloketi yattha yattha indriyanam vekallata vekallato 1- va sambhavo, tattha tattha @Footnote: 1 cha.Ma. vekallataya, i. vekalyataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

Nabhijjhadivasena bhavitaniti evam nibbijjha natva pativijjhitva imam paranca lokam sakasantatikkhandhalokam parasantatikkhandhalokanca adandhamaranam maritukamo kalam kankhati, jivitakkhayakalam agameti patimaneti, na bhayati maranassa. Yathaha thero:- "marane me bhayam natthi nikkanti natthi jivite 1- nabhikankhami maranam nabhikankhami jivitam kalanca patikankhami nibbisam bhatako yatha"ti. 2- Bhavito sa dantoti evam bhavitindriyo so dantoti. [523] Yasma pana buddho nama buddhisampanno kilesanidda vibuddho ca, tasma tamattham dassento "kappani"ti gathaya catutthapanham byakasi. Tattha kappaniti tanhaditthiyo. Ta hi tatha tatha vikappanato "vikappani"ti vuccanti. Viceyyati aniccadibhavena sammasitva. Kevalaniti sakalani. Samsaranti yo cayam:- "khandhananca patipati dhatuayatanana ca abbocchinnam vattamana samsaroti pavuccati"ti evam khandhadipatipatisankhato samsaro, tam samsaranca kevalam viceyya. Ettavata khandhanam mulabhutesu kammakilesesu khandhesu cati evam tisupi vattesu vipassanam aha. Dubhayam cutupapatanti sattanam cutim upapatanti imanca ubhayam viceyya natvati attho. Etena cutupapatananam aha. Vigatarajamananganam visuddhanti ragadirajanam vigama angananam abhava malananca vigatatta 3- vigatarajamananganam visuddham. Pattam jatikkhayanti nibbanappattam. Tamahu buddhanti tam imaya lokuttaravipassanaya cutupapatananabhedaya buddhiya sampannatta imaya @Footnote: 1 khu.thera. 26/20/263 2 khu.thera. 26/606-7/356-7 3 cha.Ma.,i. vigama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Ca vigatarajaditaya kilesaniddavibuddhatta taya patipadaya jatikkhayam pattam buddhamahu. Atha va kappani viceyya kevalaniti "anekepi samvattavivattakappe amutrasin"tiadina 1- nayena vicinitvati attho. Etena pathamavijjamaha. Samsaram dubhayam cutupapatanti sattanam cutim, upapatanti imanca ubhayam samsaram "ime vata bhonto satta"tiadina nayena vicinitvati attho. Etena dutiyavijjamaha. Avasesena tatiyavijjamaha. Asavakkhayananena hi vigatarajadita ca nibbanappatti ca hoti. 2- Tamahu buddhanti evam vijjattayabhedabuddhisampannam tam buddhamahuti. [525] Evam pathamagathaya vuttapanhe vissajjetva dutiyagathaya vuttapanhesupi yasma brahmabhavam setthabhavam patto paramatthabrahmano bahitasabbapapo hoti, tasma tamattham dassento "bahitva"ti gathaya pathamapanham byakasi. Tassattho:- yo catutthamaggena bahitva sabbapapakani thitatto, thito icceva vuttam hoti, bahitapapatta eva ca vimalo, vimalabhavam brahmabhavam setthabhavam patto, patippassaddhasamadhivikkhepakarakilesamalena aggaphalasamadhina sadhu samahito, samsarahetusamatikkamena samsaramaticca parinitthitakiccataya kevali, so tanhaditthihi anissitatta anissito, 3- lokadhammehi nibbikaratta "tadi"ti ca pavuccati, evam thutiraho sa brahma so brahmanoti. [526] Yasma pana samitapapataya samano, nhatapapataya nhatako, agunam akaranena ca nagoti pavuccati, tasma tamattham dassento tato aparahi tihi gathahi tayo panhe byakasi. Tattha samitaviti ariyamaggena kilese @Footnote: 1 vi.mahavi. 1/12/5, khu.iti. 25/99/317 2 cha.Ma.,i. hotiti 3 cha.Ma.,i. asito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Sametva thito. Samano pavuccati 1- tathattati tatharupo samano pavuccatiti. Ettavata panho byakato hoti, sesanhi 2- tasmim samane sabhiyassa bahumanajananattham thutivacanam. Yo hi samitavi, so punnapapanam appatisandhikaranena pahaya punnapapam rajanam vigamena virajo, aniccadivasena natva imam paranca lokam jatimaranam upativatto tadi ca hoti. [527] Ninhaya .pe. Nhatakoti ettha ca yo ajjhattabahiddhasankhate sabbasmimpi ayatanaloke ajjhattabahiddharammanavasena uppattirahani sabbapapakani maggananena ninhaya dhovitva taya ninhatapapakataya tanhaditthikappehi kappiyesu devamanussesu kappam na eti, tam nhatakamahuti evamattho datthabbo. [528] Catutthagathayapi agum na karoti kinci loketi yo loke appamattakampi papasankhatam agum na karoti, nago pavuccati tathattati. Ettavata panho byakato hoti, sesam pubbanayeneva thutivacanam. Yo hi maggena pahinaagutta agum na karoti, so kamayogadike sabbayoge dasasamyojanabhedani ca sabbabandhanani visajja jahitva sabbattha khandhadisu kenaci sangena na sajjati, dvihi ca vimuttihi vimutto, tadi ca hotiti. [530] Evam dutiyagathaya vuttapanhe vissajjetva tatiyagathaya vuttapanhesupi yasma "khettani"ti ayatanani vuccanti. Yathaha "cakkhupetam cakkhvayatanampetam .pe. Khettampetam vatthupetan"ti. 3- Tani ca 4- vijeyya vijetva abhibhavitva, viceyya va aniccadibhavena vicinitva upaparikkhitva kevalani anavasesani, visesato pana sangahetubhutam dibbam manusakanca @Footnote: 1 cha.Ma. pavuccate 2 cha.Ma.,i. sesam @3 abhi.san. 34/596/182 4 cha.Ma.,i. ca-saddo na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page254.

Brahmakkhettam, yam dibbam dvadasayatanabhedam tatha manusakanca, yanca brahmakkhettam chalayatane cakkhvayatanadidvadasayatanabhedam, tam sabbampi vijeyya, viceyya va. Yato 1- yadetam sabbesam khettanam mulabandhanam avijjabhavatanhadi, tasma sabbakkhettamulabandhana pamutto. Evametesam khettanam vijitatta vicinitatta va khettajino nama hoti, tasma "khettani"ti imaya gathaya pathamapanham byakasi. Tattha keci "kammam khettam, vinnanam bijam, tanha sineho"ti 2- vacanato kammani khettaniti vadanti. Dibbam manusakanca brahmakkhettanti ettha ca devupagam kammam dibbam, manussupagam kammam manusakam, brahmupagam kammam brahmakkhettanti vannayanti. Sesam vuttanayameva. [531] Yasma pana sakatthena kosasadisatta "kosani"ti kammani vuccanti, tesanca lunana samucchedana kusalo hoti, tasma tamattham dassento "kosani"ti gathaya dutiyapanham byakasi. Tassattho:- lokiyalokuttaravipassanaya visayato kiccato ca aniccadibhavena kusalakusalakammasankhatani 3- kosani viceyya kevalani, visesato pana sangahetubhutam atthakamavacarakusalacetanabhedam dibbam manusakanca navamahaggatakusalacetanabhedanca brahmakosam viceyya, tato imaya maggabhavanaya avijjabhavatanhadibheda sabbakosanam mulabandhana pamutto evametesam kosanam lunana "kusalo"ti pavuccati, tathatta tadi ca hotiti. Atha va sattanam dhammananca nivasanatthena asikosasadisatta "kosani"ti tayo bhava dvadasayatanani ca veditabbani. Evamettha 4- yojana katabba. [532] Yasma ca na kevalam pandatiti iminava "pandito"ti vuccati, apica kho pana pandarani ito upagato pavicayapannaya allinotipi @Footnote: 1 ka. tato 2 an.tika. 20/77/217 @3 ka. kusalakammasankhatani 4 Si.,i. yato etehipettha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page255.

"pandito"ti vuccati, tasma tamattham dassento "dubhayani"ti gathaya tatiyapanham byakasi. Tassattho:- ajjhattam bahiddha cati evam dubhayani 1- aniccadibhavena viceyya. Pandaraniti ayatanani. Tani hi pakatiparisuddhatta rulhiya ca evam vuccanti, tani viceyya imaya patipattiya niddhantamalatta suddhapanno 2- panditoti pavuccati tathatta yasma tani pandarani pannaya ito hoti, sesamassa thutivacanam. So hi papapunnasankhatam kanhasukkamupativatto, tadi ca hoti, tasma evam thutoti. [533] Yasma pana "monam vuccati nanam, ya panna pajanana .pe. Sammaditthi, tena nanena samannagato muni"ti vuttam, tasma tamattham dassento "asatanca"ti gathaya catutthapanham byakasi. Tassattho:- yvayam akusalakusalappabhedo asatanca satanca dhammo, tam ajjhattam bahiddhati imasmim sabbaloke pavicayananena asatanca satanca natva dhammam tassa natatta eva ragadibhedato sattavidham sangam tanhaditthibhedato duvidham jalanca aticca atikkamitva thito, so tena monasankhatena pavicayananena samannagatatta muni. Devamanussehi pujaniyoti 3- imam panassa thutivacanam. So hi khinasavamunitta devamanussanam pujaraho hoti, tasma evam thutoti. 4- [535] Evam tatiyagathaya vuttapanhe vissajjetva catutthagathaya vuttapanhesu yasma yo catuhi maggananavedehi kilesakkhayam karonto gato, so paramatthato vedagu nama hoti. Yo ca sabbasamanabrahmananam satthasannitani vedani, tayeva maggabhavanaya kiccato aniccadivasena viceyya. Tattha chandaragappahanena tameva sabbavedamaticca ya vedappaccaya va annatha va @Footnote: 1 cha.Ma. ubhayani 2 cha.Ma. suddhipanno @3 ka. pujiyoti 4 cha.Ma. thuto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page256.

Uppajjanti vedana, tasu sabbavedanasu vitarago hoti, tasma tamattham dassento "idam pattinan"ti avatva "vedani"ti gathaya pathamapanham byakasi. Yasma va yo 1- pavicayapannaya vedani viceyya, tattha chandaragappahanena sabbavedamaticca vattati, so satthasannitani vedani gato nato atikkanto ca hoti. Yo vedanasu vitarago, sopi vedanasannitani vedani gato atikkanto ca hoti. Vedani gatotipi vedagu, tasma tampi attham dassento "idam pattinan"ti avatva imaya gathaya pathamapanham byakasi. [536] Yasma pana dutiyapanhe "anuvidito"ti anubuddho vuccati, so ca anuvicca papancanamarupam ajjhattam attano santane tanhamanaditthibhedam papancam tappaccaya namarupanca aniccanupassanadihi anuvicca anuviditva, na kevalam tam 2- ajjhattam, bahiddha ca rogamulam, parasantane ca imassa namaruparogassa mulam avijjabhavatanhadim, tameva va papancam anuvicca taya bhavanaya sabbesam roganam mulabandhana, sabbasma va roganam mulabandhana, avijjabhavatanhadibheda tamha eva va papanca pamutto hoti, tasma tam dassento "anuvicca"ti gathaya dutiyapanham byakasi. [537] "kathanca viriyava"ti ettha pana yasma yo ariyamaggena sabbapapakehi virato, tatha viratatta ca ayatim appatisandhitaya nirayadukkhamaticca thito viriyavaso viriyaniketo, so 3- khinasavo "viriyava"ti vattabbatam arahati, tasma tamattham dassento "virato"ti gathaya tatiyapanham byakasi. Padhanava dhiro taditi imani panassa thutivacanani. So hi padhanava maggajjhanapadhanena, @Footnote: 1 ka. yasma taya 2 cha.Ma. na kevalanca @ 3 Si. so va, i. se va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page257.

Dhiro kilesarividdhamsanasamatthataya, tadi nibbikarataya, tasma evam thuto. Sesam yojetva vattabbam. [538] "ajaniyo kinti nama hoti"ti ettha pana yasma pahinasabbavankadoso karanakaranannu asso va hatthi va "ajaniyo hoti"ti loke vuccati, na ca tassa sabbaso te dosa pahina eva. Khinasavassa pana te pahina, tasma so "ajaniyo"ti paramatthato vattabbatam arahatiti dassento "yassa"ti gathaya catutthapanham byakasi. Tassattho:- ajjhattam bahiddha cati evam ajjhattabahiddhasamyojanasankhatani yassa assu lunani bandhanani pannasatthena chinnani padalitani. Sangamulanti yani tesu tesu vatthusu sangassa sajjanaya anatikkamanaya mulam honti, atha va yassa assu lunani ragadini bandhanani yani ajjhattam bahiddha ca sangamulani honti, so sabbasma sanganam mulabhuta, 1- sabbasanganam va mulabhuta bandhana pamutto "ajaniyo"ti vuccati, tathatta tadi ca hotiti. [540] Evam catutthagathaya vuttapanhe vissajjetva pancamagathaya vuttapanhesupi yasma yam chandajjhenamattena akkharacintaka sottiyam vannayanti, voharamattasottiyo so. Ariyo pana bahusaccena nissutapapataya ca paramatthasottiyo hoti, tasma tamattham dassento "idam pattinan"ti avatva "sutva"ti gathaya pathamapanham byakasi. Tassattho:- yo imasmim loke sutamayapannakiccavasena sutva kattabbakiccavasena va sutva vipassanupagam sabbadhammam aniccadivasena abhinnaya savajjanavajjam yadatthi kinci, imaya patipadaya kilese kilesatthaniye ca dhamme abhibhavitva abhibhuti sankham gato, tam @Footnote: 1 ka. sangamulabhuta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page258.

Sutva sabbadhammam abhinnaya loke savajjanavajjam yadatthi kinci, abhibhum sutavatta 1- sottiyoti ahu, yasma ca yo akathamkathi kilesabandhanehi vimutto, ragadihi ighehi anigho ca hoti sabbadhi sabbesu dhammesu khandhayatanadisu, tasma tam akathamkathi vimuttam anigham sabbadhi nissutapapakattapi "sottiyo"ti ahuti. [541] Yasma pana hitakamena janena araniyato ariyo hoti, adhigamaniyatoti 2- attho, tasma yehi gunehi so araniyo 3- hoti, te dassenta "../../bdpicture/chetva"ti gathaya dutiyapanham byakasi. Tassattho:- cattari asavani dve ca alayani pannasatthena chetva vidva vinnu vibhavi catumagganani so punabbhavavasena na upeti gabbhaseyyam, kinci yonim 4- na upagacchati, kamadibhedanca sannam tividham kamagunasankhatanca pankam panujja panuditva tanhaditthikappanam annatarampi kappam na eti, evam asavacchedadigunasamannagatam tamahu ariyoti. Yasma va papakehi arakatta ariyo hoti anaye ca aniriyana, tasma tampi attham dassento imaya gathaya dutiyapanham byakasi. Asavadayo hi papaka dhamma anayasammata, te canena chinna panunna, 5- na ca tehi kampati, iccassa te araka honto, na ca tesu iriyati, tasma arakassa honti papaka dhammati iminapatthena, anaye na iriyatiti iminapatthena tamahu ariyoti ca evampettha yojana veditabba, "vidva so na upeti gabbhaseyyan"ti idam panimasmim atthavikappe thutivacanameva hoti. @Footnote: 1 Si. sutavanto 2 cha.Ma. abhigamaniyatoti @3 Ma.,ka. yo ariyo 4 cha.Ma. kanci yonim @ 5 cha.Ma. panunna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page259.

[542] "katham caranava"ti ettha ca pana yasma caranehi pattabbam patto "caranava"ti vattabbatam arahati, tasma tam dassento "yo idha"ti gathaya tatiyapanham byakasi. Tattha yo idhati yo imasmim sasane, caranesuti siladisu hemavatasutte 1- vuttapannarasadhammesu. Nimittatthe bhummavacanam. Pattipattoti pattabbam patto yo carananimittam caranahetu caranapaccaya pattabbam arahattam pattoti vuttam hoti. Caranava soti so imaya caranehi pattabbapattiya caranava hotiti. Ettavata panhabyakaranam 2- hoti, sesamassa thutivacanam. Yo hi caranehi pattipatto, so kusalo ca hoti cheko, sabbada ca ajanati nibbanadhammam, niccam nibbananinnacittataya sabbattha ca khandhadisu na sajjati, dvihi ca vimuttihi vimuttacitto hoti, patigha yassa 3- na santiti. [543] Yasma pana kammadinam paribbajanena paribbajako nama hoti, tasma tamattham dassento "dukkhavepakkan"ti gathaya catutthapanham byakasi. Tattha vipako eva vepakkam, dukkham vepakkam assati dukkhavepakkam. Pavattidukkhajananato sabbampi tedhatukakammam vuccati. Uddhanti atitam. Adhoti anagatam. Tiriyam vapi majjheti paccuppannam. Tanhi na uddham na adho, tiriyam ubhinnam ca antara, tena "majjhe"ti vuttam. Paribbajayitvati nikkhametva niddhametva. Parinnacariti pannaya paricchinditva caranto. Ayam tava apubbapadavannana. Ayam panassa 4- adhippayayojana:- yo tiyaddhapariyapannampi dukkhajanakam yadatthi kinci kammam, tam sabbampi ariyamaggena tanhavijjasinehe sosento appatisandhijanakabhavakaranena paribbajayitva tatha paribbajitatta eva ca tam kammam parinnaya caranato parinnacari. Na kevalanca kammameva, mayam manamathopi lobhakodham imepi @Footnote: 1 khu.su. 25/153-82/364-68 2 cha.Ma.,i. panho bayakato @3 ka. patigha assa 4 cha.Ma. ayam pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page260.

Dhamme pahanaparinnaya parinnacari, pariyantamakasi namarupam, namarupassa ca pariyantamakasi paribbajesi iccevattho. Imesam kammadinam paribbajanena tam paribbajakamahu. Pattipattanti idam panassa thutivacanam. [544] Evam panhabyakaranena tutthassa pana sabhiyassa "ya ca tini"ti- adisu abhitthavanagathasu osarananiti ogahanani 1- titthani, ditthiyoti attho. Tani yasma sakkayaditthiya saha brahmajale vuttadvasatthiditthigatani gahetva tesatthi honti, yasma ca tani annatitthiyasamananam pavadabhutani satthanissitani 2- tehi upadisitabbavasena, na uppattivasena. Uppattivasena pana yadetam "itthim puriso"ti sannakkharam voharanamam, ya cayam micchaparivitakkanussavadivasena "evarupena attana bhavitabban"ti balanam viparitasanna uppajjati, tadubhayanissitani tesam vasena uppajjanti, na attapaccakkhani. Tani ca bhagava vineyya vinayitva oghatamaga oghatamam oghandhakaram aga atikkanto. "oghantamaga"tipi patho, so 3- oghanam antamaga, tasma aha "yani ca tini .pe. Tamaga"ti. [545] Tato param vattadukkhassa antam paranca nibbanam appattiya 4- dukkhabhavato tappatipakkhato ca tam sandhayaha "antagusi paragu dukkhassa"ti. Atha va paragu bhagava nibbanam gatatta, tam alapanto aha, "paragu antagusi dukkhassa"ti ayamettha sambandho. Samma ca buddho samanca buddhoti sammasambuddho. Tam manneti tameva mannami, na annanti accadarena bhananti. 5- Jutimati paresampi andhakaravidhamanena jotisampanno. Matimati 6- @Footnote: 1 Si.,i. ogahanani 2 cha.Ma.,i. satthani sitani @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 cha.Ma. tappattiya @5 cha.Ma. bhanati 6 cha.Ma.,i. mutimati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page261.

Aparappaccayaneyyananasamatthaya matiya pannaya sampanno. Pahutapannoti anantapanno. Idha sabbannutannanam adhippetam. Dukkhassantakarati amantento aha. Ataresi manti kankhato mam taresi. [546-9] Yam metiadigathaya 1- namakarakaranam bhanati. Tattha kankhitanti visatipanhanissitam attham sandhayaha. So hi tena kankhito ahosi. Monapathesuti nanapathesu. Vinalikatati vigatanala kata, ucchinnati vuttam hoti. Naga nagassati evam amantanavacanam, etassa "bhasato anumodanti"ti imina sambandho. "dhammadesanan"ti pathaseso. Sabbe devati akasattha ca bhummattha ca. Naradapabbatati tepi kira dve devagana pannavanto, tepi anumodantiti sabbam pasadena ca namakarakaranam bhanati. [550-53] Anumodanaraham byakaranasampadam sutva "namo te"ti anjalim paggahetva aha. Purisajannati purisesu jatisampanna. Patipuggaloti patibhago puggalo tuvam buddho catusaccapativedhena, sattha anusasaniya satthavahataya ca, marabhibhu catumarabhibhavena, muni buddhamuni. Upadhiti khandhakilesakamagunabhisankharabheda cattaro. Vagguti abhirupam punne cati lokiye na limpasi tesam akaranena pubbe katanampi va ayatim phalupabhogabhavena va, tannimittena va tanhaditthilepena. Vandati satthunoti evam bhananto gopphakesu pariggahetva pancangapatitthitam 2- vandi. Annatitthiyapubboti annatitthiyo eva. Akankhatiti icchati. Araddhacittati abhiradhitacitta. Apica mettha puggalavemattata viditati apica maya ettha annatitthiyanam parivase puggalananattam viditam, na sabbeneva parivasitabbanti. @Footnote: 1 Si.,ka. addhagathaya 2 cha.Ma. pancapatitthitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page262.

Kena pana na parivasitabbam? aggiyehi jatilehi, sakiyena jatiya, lingam vijahitva agatena. Avijahitva agatopi ca yo maggaphalapatilabhaya hetusampanno hoti, tadisova sabhiyo paribbajako, tasma bhagava "tava pana sabhiya titthiyavatta- puranatthaya parivasakaranam natthi, atthatthiko tvam `maggaphalapatilabhaya hetusampanno'ti viditam etam maya"ti tassa pabbajjam anujananto aha "apica mettha puggalavemattata vidita"ti. Sabhiyo pana attano adaram dassento aha "sace bhante"ti. Tam sabbam annanca tatharupam uttanatthatta pubbe vuttanayatta ca idha na vannitam, yato pubbe vannitanusareneva veditabbanti. Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya sabhiyasuttavannana nitthita. -----------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 243-262. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=5488&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=5488&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=364              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8782              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8828              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8828              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]