ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                        11. Nalakasuttavannana
    [685] Anandajateti nalakasuttam. Ka uppatti? padumuttarassa kira
bhagavato savakam moneyyapatipadam patipannam disva tathattam abhikankhamano tato
pabhuti kappasatasahassam paramiyo puretva asitassa isino bhagineyyo nalako
nama tapaso bhagavantam dhammacakkappavattitadivasato sattame divase "annatametan"ti-
adihi dvihi gathahi moneyyapatipadam pucchi, tassa bhagava "moneyyam te
upannissan"tiadina nayena tam byakasi. Parinibbute pana bhagavati sangitim
karontenayasmata mahakassapena ayasma anando tameva moneyyapatipadam
puttho yena yada ca samadapito nalako bhagavantam pucchi, tam sabbam pakatam
katva dassetukamo "anandajate"tiadika visati vatthugathayo vatva abhasi.
Tam sabbampi "nalakasuttan"ti vuccati.
      Tattha anandajateti samiddhijate vuddhippatte. Patiteti tutthe. Atha
va anandajateti pamudite. Patiteti somanassajate. Sucivasaneti akilitthavasane.
Devanam hi kapparukkhanibbattani nivasanani 1- rajam va malam va na ganhanti.
Dussam gahetvati idha dussasadisatta "dussan"ti laddhavoharam dibbam vattham
ukkhipitva. Asito isiti kanhasariravannatta evamladdhanamo isi. Divavihareti
divaviharatthane. Sesam padato uttanameva.
      Sambandhato pana:- ayam kira suddhodanassa pitu sihahanuranno purohito
suddhodanassapi anabhisittakale sippacariyo hutva abhisittakale purohitoyeva
ahosi 2- tassa sayam patam rajupatthanam agatassa raja daharakale viya
nipaccakaram akatva anjalikammamattameva karoti. Dhammata kiresa pattabhisekanam
@Footnote: 1 cha.Ma. vasanani  2 ka. hoti
Sakyarajunam. Purohito tena nibbijjitva "pabbajjamaham maharaja"ti aha.
Raja tassa nicchayam natva "tenahi acariya mameva uyyane vasitabbam,
yatha te aham abhinham passeyyan"ti yaci, so "evam hotu"ti patissunitva
tapasapabbajjam pabbajitva ranna upatthahiyamano uyyaneyeva vasanto
kasinaparikammam katva attha samapattiyo pancabhinnayo ca nibbattesi. So
tato pabhuti rajakule bhattakiccam katva himavantacatumaharajikanagabhavanadinam annataram
gantva divaviharam karoti. Athekadivasam tavatimsabhavanam gantva ratanavimanam
pavisitva dibbaratanapallanke nisinno samadhisukham anubhavitva sayanhasamayam
vutthaya vimanadvare thatva ito cito ca vilokento satthiyojanaya mahavithiya
celukkhepam katva bodhisattagunapasamsitani 1- thutivacanani vatva kilante sakkappamukhe
deve addasa. Tenaha ayasma anando "anandajate .pe. Divavihare"ti.
      [686] Tato so evam disvana deve .pe. Kim paticca. Tattha
udaggeti abbhunnatakaye. Cittim karitvati adaram katva. Kalyarupoti 2-
tuttharuPo. Sesamuttanatthameva.
      [687] Idani "yadapi asi"tiadika gatha uttanasambandha eva.
Padattho pana pathamagathaya tava sangamoti sangamo. Jayo surananti devanam
jayo.
      Tassapi 3- vibhavattham ayamanupubbikatha veditabba:- sakko kira magadharatthe
macalagamavasi tettimsamanussasettho magho nama manavo hutva satta vattapadani 4-
puretva tavatimsabhavane nibbatti saddhim parisaya. Tato pubbadeva "agantuka-
devaputta agata, sakkaram nesam karissama"ti vatva dibbapadumani upanamesum.
@Footnote: 1 ka....gunupasanhitani  2 ka. kalyanarupoti
@3 cha.Ma. tassa  4 Si.,Ma.,i. vatapadani
Upaddharajjena ca nimantesum. Sakko upaddharajjena asantuttho sakaparisam
sannapetva ekadivasam suramadamatte te pade gahetva sinerupabbatapade
khipi. Tesam sinerussa hetthimatale dasasahassayojanam 1- asurabhavanam nibbatti
paricchattakapaticchannabhutaya citrapataliya upasobhitam. Tato te satim patilabhitva
tavatimsabhavanam apassanta "aho re nattha mayam panamadadosena, na dani mayam suram
pivimha, asuram pivimha, na danimha sura, asura dani jatamha"ti. Tato
pabhuti "asura"iccevuppannasamanna hutva "handa dani devehi saddhim sangamena"ti
sinerum purato 2- abhiruhimsu. 3- Tato sakko asure yuddhena abbhuggantva
punapi samudde pakkhipitva catusu dvaresu attana sadisam indapatimam 4-
mapetva thapesi. Tato asura "appamatto vatayam sakko niccam rakkhanto 5-
titthati"ti cintetva punadeva nagaram agamimsu. Tato deva attano jayam
ghosenta mahavithiyam celukkhepam karonta nakkhattam kilimsu. Atha asito atitanagate
cattalisakappe anussaritum samatthataya "kinnu kho imehi pubbepi viya evam
kilitapubban"ti avajjento tam devasurasangame devavijayam disva aha:-
               "yadapi asi asurehi sangamo
                jayo suranam asura parajita
                tadapi netadiso lomahamsano"ti.
      Tasmimpi kale etadiso lomahamsano pamodo na asi. Kimabbhutam datthu
maru pamoditati ajja pana kim abbhutam disva evam deva pamuditati.
      [688] Dutiyagathaya selentiti mukhena usselanasaddam 6- muncanti. Gayanti
nanavidhani gitani, vadayanti atthasatthi turiyasahassani, photentiti apphotneti.
@Footnote: 1 i. satasahassayojanam  2 cha.Ma.,i. parito  3 ka. abhiruyhimsu
@4 ka. attano sadisa indapatima  5 ka. nikkhanto  6 ka. dassetva thunasadadam
Pucchami vohanti attana avajjitva natum samatthopi tesam vacanam sotukamataya
pucchati. Merumuddhavasineti 1- sinerumuddhani vasante. Sinerussa hi hetthimatale
dasayojanasahassam asurabhavanam, majjhimatale dvisahassaparittadipaparivara cattaro mahadipa,
uparimatale dasayojanasahassam tavatimsabhavanam. Tasma deva "merumuddhanivasino"ti vuccanti.
Marisati deve amanteti, niddukkha niroga cati 2- vuttam hoti.
      [689] Athassa tamattham arocentehi devehi vuttaya tatiyagathaya
bodhisattoti bujjhanakasatto, sammasambodhim gantum araho satto. Ratanavaroti
vararatanabhuto. Tena tutthati tena karanena mayam tuttha. So hi buddhattam patva
tatha dhammam desessati, yatha mayanca anne ca devagana sekkhasekkhabhumim
papunissama. Manussapissa dhammam sutva ye na sakkhissanti parinibbatum, te
danadini katva devaloke paripuressantiti ayam kira nesam adhippayo. Tattha
"tuttha kalyarupa"ti kincapi idam padadvayamatthato abhinnam, tathapi "kimabbhutam
datthu maru pamodita, kim devasangho 3- atiriva kalyarupo"ti imassa panhadvayassa
vissajjanattham vuttanti veditabbam.
      [690] Idani yenadhippayena bodhisatte jate tuttha ahesum, tam
avikarontehi vuttaya catutthagathaya sattaggahanena devamanussaggahanam,
pajagahanena sesagatiggahanam. Evam dvihi padehi pancasupi gatisu setthabhavam dasseti,
tiracchanapi hi sihadayo asantasadigunayutta, tepi ayameva atiseti. Tasma
"pajanamuttamo"ti vutto. Devamanussesu pana ye attahitaya patipannadayo
cattaro puggala, tesu ubhayahitapatipanno aggapuggalo ayam, naresu ca
usabhasadisatta narasabho. Tenassa thutim bhananta idampi padadvayamahamsu.
@Footnote: 1 Si. merumuddhavasinoti  2 cha.Ma. nirabadhati  3 ka. devasangamo
      [691] Pancamagathaya tam saddanti tam devehi vuttavacanasaddam. Avasariti
otari. Tada bhavananti tada bhavanam.
      [692] Chatthagathaya tatoti asitassa vacanato anantaram. Ukkamukhevati ukkamukhe
eva, musamukheti vuttam hoti. Sukusalasampahatthanti sukusalena suvannakarena
sanghattitam, sanghattentena tapitanti adhippayo. Daddallamananti vijjotamanam.
Asitavhayassati asitanamassa, dutiyena namena kanhadevilassa isino.
      [693] Sattamagathaya tarasabham vati taranam usabhasadisam, candanti
adhippayo. Visuddhanti abbhadiupakkilesarahitam. Saradarivati sarade iva.
Anandajatoti savanamatteneva uppannaya pitiya pitijato. Alattha pitinti
disva puna pitim labhi.
      [694] Tato param bodhisattassa devehi sayam 1- payunjamanasakkaradipanattham
vuttaatthamagathaya anekasakhanti anekasalakam. Sahassamandalanti rattasuvannamayam
sahassamandalayuttam. Chattanti dibbasetacchattam. Vitipatantiti sariram vijamana
patanuppatanam karonti.
      [695] Navamagathaya jatiti jatilo. Kanhasirivhayoti kanhasaddena ca
sirisaddena ca avhayamano. Tam kira "sirikanho"tipi avhayanti amantenti,
alapantiti vuttam hoti. Pandukambaleti rattakambale. Adhikarato 2- cettha
"kumaran"ti vattabbam, pathaseso va katabbo. Purimagathaya ca ahatthapasagatam 3-
sandhaya "disva"ti vuttam, idha pana hatthapasagatam patiggahanattham upanitam, tasma
puna vacanam disvati. 4- Purimam va dassanapitilabhapekkham gathavasane "vipulamalattha
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. sada  2 ka. adhikaranam  3 i. hatthapasagatam
@4 ka. idam pana hatthapasagatam patiggahetva upanitam, tasma puna vacanam "disva"ti
Pitin"ti vacanato, idam patiggahapekkham avasane "sumano patiggahe"ti vacanato.
Purimanca kumarasambandhameva, idam setacchattasambandhampi. Disvati satasahassagghanake
gandhararattakambale suvannanikkham viya kumaram "../../bdpicture/chattam maru"ti ettha vuttappakaram
setacchattam dhariyantam muddhani disvati. 1- Keci pana "idam manusakam chattam sandhaya
vuttan"ti bhananti. Yatheva hi deva, evam manussapi chattacamaramorahattha-
talapannavalavijanihattha mahapurisam upagacchantiti. Evam santepi na tassa vacanena
kocipi atisayo atthi, tasma yathavuttameva sundaram. Patiggaheti isi 2- ubhohi
hatthehi patiggahesi. Isim kira vandapetum kumaram upanesum, athassa pada
parivattitva isissa matthake patitthahimsu. So tampi acchariyam disva
tutthacitto 3- sumano patiggahesi.
      [696] Dasamagathaya jigimsakoti 4- jigisanto magganto pariyesanto,
upaparikkhantoti vuttam hoti. Lakkhanamantaparaguti lakkhananam vedananca param
gato. Anuttarayanti anuttaro ayam. So kira attano abhimukhagatesu mahasattassa
padatalesu cakkani disva tadanusarena sesalakkhanani jigisanto
sabbalakkhanasampattim disva "addhayam buddho bhavissati"ti natva evamaha.
      [697] Ekadasayam athattano gamananti patisandhivasena aruppagamanam.
Akalyarupo galayati assukaniti tam attano arupupapattim anussasaritva "na
danaham assa dhammadesanam sotum lacchami"ti atuttharupo balavasokabhibhavena
domanassajato hutva assuni pateti galayati. "garayati"tipi patho. Yadi panesa
rupabhave cittam nameyya, kim tattha na uppajjeyya, yenevam rodatiti?
@Footnote: 1 cha.Ma. disva  2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 cha.Ma. udaggacitto  4 Si. jigimsakoti, Ma. jigisatoti, ka. jigimsatoti
Uppajjeyya, 1- akusalataya panetam vidhim na janati. Evam santepi
domanassuppattiyevassa ayutta samapattilabhena vikkhambhitattati ce? na,
vikkhambhitatta eva. Maggabhavanaya samucchinna hi kilesa na uppajjanti,
samapattilabhinam pana balavapaccayena uppajjati. Uppanne kilese parihinajjhanatta
kuto tassa aruppagamananti ce? appakasirena punadhigamanato. Samapattilabhino
hi uppanne kilese balavavitikkamamanapajjanta vupasantamatteyeva kilesavege
puna tam visesam appakasirenevadhigacchanti, "parihinavisesa ime"tipi duvinneyya
honti, tadiso ca eso. No ce kumare bhavissati antarayoti na bhavissati
nu kho imasmim kumare antarayo.
      [698] Dvadasayam na orakayanti ayam orako paritto na hoti.
Uttaragathaya vattabbam buddhabhavam 2- sandhayaha.
      [699] Terasayam sambodhiyagganti sabbannutannanam. Tam hi aviparitabhavena
samma bujjhanato 3- sambodhi, katthaci avaranabhavena sabbannanuttamato "aggan"ti 4-
vuccati. Phusissatiti papunissati. Paramavisuddhadassiti nibbanadasSi. Ta hi
ekantavisuddhatta paramavisuddham. Vittharikassati vittharikam assa. Brahmacariyanti
sasanam.
      [700] Cuddasayam athantarati antara eva assa, sambodhippattito
orato evati vuttam hoti. Na sussanti 5- na sunissam. Asamadhurassati
asamaviriyassa. Attoti aturo. Byasanam gatoti sukhavinasam patto. Aghaviti dukkhito,
sabbam domanassuppadameva sandhayaha. Domanassena hi so aturo. Tancassa
@Footnote: 1 cha.Ma. na na upajjeyya
@2 ka. buddhanubhavam  3 ka. sammasambujjhanato
@4 ka. aggam  5 cha.Ma. na sossanti
Sukhabyasanato byasanam, sukhavinasanatoti vuttam hoti. Tena ca so cetasikaaghabhutena
aghavi.
      [701] Pannarasayam vipulam janetvanati vipulam janetva. Ayameva va
patho. Niggamati niggato. Evam niggato ca so bhagineyyam sayanti sakam
bhagineyyam, attano bhaginiya puttanti vuttam hoti. Samadapesiti attano
appayukabhavam natva kanitthabhaginiya ca puttassa nalakassa manavakassa
upacitapunnatam attano pannabalena 1- natva "vuddhippatto pamadampi
apajjeyya"ti nam anukampamano bhaginiya gharam gantva "kaham nalakoti. Bahi
bhante kilatiti. Anetha nan"ti anapetva tamkhanamyeva tapasapabbajjam
pabbajetva samadapesi ovadi anusasi. Katham? "buddhoti ghosam .pe.
Brahmacariyan"ti solasagatha aha. 2-
      [702] Tattha yada paratoti yada parato. Dhammamagganti paramatthadhammassa
nibbanassa maggam, dhammam va aggam 3- saha patipadaya nibbanam. Tasminti tassa
santike. Brahmacariyanti samanadhammam.
      [703] Sattarasayam tadinati tassanthitena, tasmim samaye kilesavikkhambhane
samadhilabhe ca sati vikkhambhitakilesena samahitacittena cati adhippayo. Anagate
paramavisuddhadassinati "ayam nalako anagate kale bhagavato santike paramavisuddham
nibbanam passissati"ti evam ditthatta so isi imina pariyayena "anagate
paramavisuddhadassi"ti vutto. Tena anagate paramavisuddhadassina. Upacitapunnasancayoti
padumuttarato pabhuti katapunnasancayo. Patikkhanti agamayamano. Parivasiti pabbajitva
tapasavesena vasi. Rakkhitindriyoti rakkhitasotindriyo hutva. So kira tato
@Footnote: 1 cha.Ma. balena  2 cha.Ma. solasagathamaha  3 ka. amaggam
Pabhuti udake nimujji "udakam pavisitva sotindriyam vinaseyya, tato
dhammassavanabahiro bhaveyyan"ti cintetva.
      [704] Attharasayam sutvana ghosanti so nalako evam parivasanto
anupubbena bhagavata sambodhim patva baranasiyam dhammacakke pavattite tam
"bhagavata dhammacakkam pavattitam, sammasambuddho vata so bhagava uppanno"tiadina
nayena jinavaracakkavattane pavattaghosam attano atthakamahi devatani agantva
arocitam sutva. Gantvana disva isinisabhanti sattaham moneyyakolahale
kayiramane sattame divase isipatanam gantva "nalako agamissati, tassa
dhammam desessami"ti imina ca abhisandhina varabuddhasane nisinnam disva
nisabhasadisam isinisabham bhagavantam. Pasannoti saha dassaneneva pasannacitto
hutva. Moneyyasetthanti nanuttamam, magganananti vuttam hoti. Samagate
asitavhayassa sasaneti asitassa isino ovadakale anuppatte. Tena hi
"yada vicarati dhammamaggam, tada gantva samayam paripucchamano 1- carassu tasmim
bhagavati brahmacariyan"ti anusittho, ayanca so kalo. Tena vuttam "samagate
asitavhayassa sasane"ti. Sesamettha pakatameva.
                       Ayam tava vatthugathavannana
      [705] Pucchagathadvaye annatametanti viditam maya etam. Yathatathanti
aviparitam. Ko adhippayo? yam asito "sambodhimaggam 2- phusissatayam kumaro"ti
natva "buddhoti ghosam yada parato sunosi, sambodhippatto vivarati dhammamaggan"ti
mam avaca, tametam maya asitassa vacanam ajja bhagavantam sakkhim disava "yathatathametan"ti 3-
annatanti. Tam tanti tasma tam. Sabbadhammana paragunti hemavatasutte
vuttanayena chahi akarehi sabbadhammanam paragatam.
@Footnote: 1 ka. gantva pucchiyamano  2 cha.Ma. sambodhiyaggam  3 cha.Ma. yathatathamevati
      [706] Anagariyupetassati anagariyam upetassa, pabbajitassati attho.
Bhikkhacariyam jigisatoti ariyehi acinnam anupakkilittham bhikkhacariyam
pariyesamanassa. Moneyyanti muninam santakam uttamam padanti uttamapatipadam. Sesamettha
pakatameva.
      [707] Athassa evam puttho 1- bhagava "moneyyam te upannissan"ti-
adina nayena moneyyapatipadam byakasi. Tattha upannissanti upannapeyyam,
vineyyam 2- pannapeyyanti attho. Dukkaram durabhisambhavanti katunca dukkham
kayiramananca sambhavitum sahitum dukkhanti vuttam hoti. Ayam panettha adhippayo:- aham te
moneyyam pannapeyyam, yadi tam katum va abhisambhotum va sukham bhaveyya, evam
pana dukkaram durabhisambhavam puthujjanakalato pabhuti kilitthacittam 3- anuppadetva
patipajjitabbato. Tatha hi nam ekassa buddhassa ekova savako karoti ca
sambhoti 4- cati.
    Evam bhagava moneyyassa dukkarabhavam durabhisambhavatanca dassento nalakassa
ussaham janetva tamassa vattukamo aha "handa te nam pavakkhami, santhambhassu
dalho bhava"ti. Tattha handati byavasayatthe 5- nipato. Te nam pavakkhamiti
tuyham tam moneyyam pavakkhami. Santhambhassuti dukkarakaranasamatthena viriyupatthambhena
attanam upatthambhaya. Dalho bhavati durabhisambhavasahanasamatthaya asithilaparakkamataya
thiro hohi. Kim vuttam hoti? yasma tvam upacitapunnasambharo, tasmaham ekantam
byavasitova hutva evam durabhisambhavampi samanam tuyham tam moneyyam pavakkhami,
santhambhassu dalho bhavati.
      [708] Evam paramasallekham moneyyavattam vattukamo nalakam santhambhane
dalhibhave ca niyojetva pathamam tava gamupanibaddhakilesappahanam dassento
@Footnote: 1 ka. vutte  2 cha.Ma. vivareyyam  3 Si.,i. kilesacittam
@4 ka. sambhaveti  5 Si. byavasanatthe
"samanabhagan"ti upaddhagathamaha. Tattha samanabhaganti samabhagam ekasadisam
ninnanakaranam. Akkutthavanditanti akkosanca vandananca.
    Idani yatha tam samanabhagam kayirati, tam upayam dassento "manopadosan"ti
upaddhagathamaha. Tassattho:- akkuttho manopadosam rakkheyya vandito santo
anunnato careyya, 1- rannapi vandito samano "mam vandati"ti uddhaccam
napajjeyya.
      [709] Idani arannapatibaddhakilesappahanam 2- dassento "uccavaca"ti
gathamaha. Tassattho:- arannasannite dayepi itthanitthavasena uccavaca
nanappakara arammana niccharanti, cakkhvadinam apathamagacchanti, te ca kho
aggisikhupama parilahajanakatthena. Yatha va dayhamane pavane 3- aggisikha
nanappakarataya uccavaca niccharanti sadhumapi vidhumapi nilapi pitapi rattapi
khuddakapi mahantapi, evam sihabyagghamanussamanussavividhavihangavirutapupphaphala-
pallavadibhedavasena nanappakarataya daye uccavaca arammana niccharanti bhimsanakapi
abhimsanakapa rajaniyapi lobhaniyapi dosaniyapi mohaniyapi. Tenaha "uccavaca
niccharanti, daye aggisikhupama"ti. Evam niccharantesu ca uccavacesu arammanesu
ya kaci uyyanavanacarikam gata samana pakatiya va pavanacariniyo 4-
katthaharikadayo rahogatam disva hasitalapitaruditadunnivatthadihi nariyo munim
palobhenti, ta su tam ma palobhayunti 5- ta nariyo tam ma palobhayum. Yatha
nappalobhenti, tatha karohiti vuttam hoti.
      [710-11] Evamassa bhagava game ca aranne ca patipattividhim
dassetva idani silasamvaram dassento "virato methuna dhamma"ti gathadvayamaha.
@Footnote: 1 cha.Ma. care  2 cha.Ma. arannupanibaddha.....
@3 cha.Ma. vane  4 cha.Ma. vanacariniyo  5 cha.Ma. palobhayum
Tattha hitva kame varavareti 1- methunadhammato avasesepi sundare asundare ca
pancakamagune hitva. Tappahanena hi methunavirati susampanna hoti. Tenaha
"hitva kame varavare"ti. Ayamettha adhippayo. "aviruddho"tiadini pana padani
"na haneyya na ghataye"ti ettha vuttaya panatipataveramaniya sampatti-
dassanattham vuttani. Tatrayam sankhepavannana:- parapakkhiyesu panesu aviruddho,
attapakkhiyesu asaratto, sabbepi satanhanittanhataya tasathavare pane
jivitukamataya amaritukamataya sukhakamataya dukkhapatikulataya ca "yatha aham tatha
ete"ti attasamanataya tesu virodham vinento teneva pakarena "yatha ete
tatha ahan"ti paresam samanataya ca attani anurodham vinento evam ubhayathapi
anurodhavirodhavippahino hutva maranapatikulataya attanam upamam katva panesu
ye keci tase va thavare va pane na haneyya sahatthikadihi payogehi,
na ghataye anattikadihiti.
      [712] Evamassa methunaviratipanatipataviratimukhena sankhepato patimokkha-
samvarasilam vatva "hitva kame"tiadihi indriyasamvaranca dassetva idani
ajivaparisuddhim dassento "hitva icchanca .pe. Tareyya narakam iman"ti
gathamaha. 2- Tassattho:- yayam tanha ekam laddha dutiyam icchati, dve laddha
tatiyam, satasahassam laddha taduttarim 3- icchatiti evam appatiladdhavisayam icchanato
"iccha"ti vuccati, yo cayam patiladdhavisayalubbhano lobho, tam hitva icchanca
lobhanca yattha satto puthujjano, yasmim civaradipaccaye tehi icchalobhehi
puthujjano satto laggo patibaddho titthati, tattha tam ubhayampi hitva paccayattham
ajivaparisuddhim avirodhento nanacakkhuna cakkhuma ca 4- hutva imam
@Footnote: 1 Si.,i. parovareti, evamuparipi, cha.Ma. paropare  2 cha.Ma.,i. hitva
@icchancatiadimaha  3 cha.Ma.,i. taduttarimpi  4 cha.Ma. casaddo na dissati
Moneyyapatipadam patipajjeyya. Evam hi patipanno tareyya narakam imam, duppuranatthena
narakasannitam micchajivahetubhutam imam paccayatanham tareyya, imaya va patipadaya
tareyyati vuttam hoti.
      [713] Evam paccayatanhappahanamukhena ajivaparisuddhim dassetva idani
bhojane mattannutamukhena paccayaparibhogasilam, tadanusarena ca yava arahattappatti,
1- tava patipadam dassento:-
          "unudaro mitaharo            appicchassa alolupo
           sada icchaya nicchato         aniccho hoti nibbuto"ti
gathamaha. 1-
      Tassattho:- dhammena samena laddhesu itaritaracivaradisu paccayesu aharam
tava aharento:-
          "cattaro panca alope        abhutva udakam pive
           alam phasuviharaya             pahitattassa bhikkhuno"ti 2-
vuttanayena unaudaro assa, na vatabharitabhasta viya uddhumatudaro, bhaggasammadap-
paccaya thinamiddham parihareyyati vuttam hoti. Unudaro hontopi ca mitaharo
assa bhojane mattannu, "neva davaya"tiadina paccavekkhanena gunato dosato
ca paricchinnaharo. Evam mitaharo samanopi paccayadhutangapariyattiadhigamavasena
catubbidhaya appicchataya appiccho assa. Ekamsena hi moneyyapatipadam patipannena
bhikkhuna evam appicchena bhavitabbam. Tattha ekekasmim paccaye tihi santosehi
santussana paccayappicchata. Dhutangadharasseva sato "dhutavati mam pare janantu"ti
anicchanata dhutangappicchata. Bahussutasseva sato "bahussutoti mam pare janantu"ti
@Footnote: 1-1 cha.Ma.,i. tava patipadam dassenato:- unudaroti gathamaha  2 khu. thera. 26/983/395
Anicchanata pariyattiappicchata mahamajjhantikattherassa 1- viya. Adhigamasampannasseva
sato "adhigato ayam kusaladhammanti mam pare janantu"ti anicchanata
adhigamappicchata. Sa ca arahattadhigamato oram veditabba. Arahattadhigamattham hi
ayam patipadati. Evam appicchopi ca arahattamaggena tanhaloluppam hitva
alolupo assa. Evam alolupo hi sada icchadipariccaga 2- aniccho hoti
nibbuto, yaya icchaya chata honti satta khuppipasatura viya atitta,
taya icchaya aniccho hoti, anicchatta ca nicchato hoti anaturo
paramatittippatto. Evam nicchatatta nibbuto hoti vupasantasabbakilesaparilahoti
evamettha uppatipatiya yojana veditabba.
      [714] Evam yava arahattappatti, tava patipadam kathetva idani tam
patipadam patipannassa bhikkhuno arahattappattinittham dhutangasamadanam senasanavattanca
kathento "sa pindacaran"ti gathadvayamaha. Tattha sa pindacaram caritvati
so bhikkhu bhikkham caritva, bhattakiccam va katva. Vanantamabhiharayeti apapancito
gihipapancena vanameva gaccheyya. Upatthito rukkhamulasminti rukkhamule thito va
hutva asanupagatoti asanam upagato va hutva, nisinnoti vuttam hoti. Muniti
moneyyapatipadam patipanno. Ettha ca "pindacaram caritva"ti imina pindapatikangam
vuttam. Yasma pana ukkatthapindapatiko sapadanacari ekasaniko pattapindiko
khalupacchabhattiko ca hotiyeva, tecivarikangapamsukulikangampi 3- ca samadiyateva, tasma
imanipi cha dhutanganeva 4- honti. "vanantamabhiharaye"ti imina pana arannikangam
vuttam, "upatthito rukkhamulasmin"ti imina rukkhamulikangam, "asanupagato"ti
imina
@Footnote: 1 cha.Ma. majjhantikattherassa  2 cha.Ma. icchaya
@3 cha.Ma. tecivarikapamsukulampi  4 cha.Ma. vuttaneva
Nesajjikangam. Yathakkamam pana etesam anulomatta abbhokasikayatha-
santhatikasosanikangani vuttaniyeva hontiti evametaya gathaya terasa dhutangani
nalakattherassa kathesi.
      [715] Sa jhanapasuto dhiroti so anuppannassa jhanassa uppadanena
uppannassa jhanassa uppadanena uppannassa avajjanasamapajjanadhitthana-
vutthanapaccavekkhanehi ca jhanesu pasuto anuyutto. Dhiroti dhitisampanno.
Vanante ramito siyati vane abhirato siya, gamantasenasane nabhirameyyati
vuttam hoti. Jhayetha rukkhamulasmim, attanamabhitosayanti na kevalam lokiyajjhanappasuto-
yeva siya, apica kho tasmimyeva rukkhamule sotapattimaggadisampayuttena
lokuttarajjhanenapi attanam ativa tosento jhayetha. Paramassasampattiya hi
lokuttarajjhaneneva cittam ativa tussati, na annena. Tenaha "attanamabhitosayan"ti.
Evamimaya gathaya jhanappasutataya vanantasenasanabhiratim arahattanca
kathesi.
      [716] Idani yasma imam dhammadesanam sutva nalakatthero
vanantamabhiharetva niraharopi patipadapurane ativa ussukko ahosi, niraharena
ca samanadhammo 1- katum na sakka. Tatha karontassa hi jivitam nappavattati, kilese
pana anuppadentena aharo pariyesitabbo, ayamettha nayo. Tasma tassa
bhagava aparaparesupi divasesu pindaya caritabbam, kilesa pana na uppadetabbati
dassanattham arahattappattinitthamyeva bhikkhacaravattam kathento "tato ratya
vivasane"tiadika 2- cha gathayo abhasi. Tattha tatoti "sa pindacaram caritva,
vanantamabhiharaye"ti ettha vuttapindacaravanantabhiharato uttarimpi. Ratya
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. samanadhammam  2 Si. ratya vivasaneti
Vivasaneti rattisamatikkame, dutiyadivaseti vuttam hoti. Gamantamabhiharayeti
abhisamacarikavattam katva yava bhikkhacaravela, tava vivekamanubruhitva
gatapaccagatavatte vuttanayena kammatthanam manasikaronto gamam gaccheyya, vahanam
nabhinandeyyati "bhante amhakam ghare bhunjitabban"ti nimantanam, "deti nu
kho, na deti nu kho, sundaram nu kho deti, asundaram nu kho deti"ti evarupam
vitakkam bhojananca patipadapurako bhikkhu nabhinandeyya, na patiggaheyyati 1- vuttam
hoti. Yadi pana balakkarena pattam gahetva puretva denti, paribhunjitva
samanadhammo katabbo, dhutangam na kuppati, tadupadaya pana tam gamam na
pavisitabbam. Abhiharanca gamatoti sace gamam pavitthassa patisatehipi bhattam
abhiharanti, tampi nabhinandeyya, tato ekasitthampi na patigganheyya, annadatthu
gharapatipatiya pindapatameva careyyati.
      [717] Na muni gamamagamma, kulesu sahasa careti so ca monatthaya
patipannako muni gamam gato samano kulesu sahasa na care,
sahasokitadiananulomikam gihisamsaggam na apajjeyyati vuttam hoti. Ghasesanam
chinnakatho, na vacam payutam bhaneti chinnakatho viya hutva obhasaparikathanimitta-
vinnattipayuttam ghasesanavacam na bhaneyya. Sace akankheyya, gilano samano
gelannapatibahanatthaya bhaneyya. Senasanatthaya va vinnattim thapetva
obhasaparikathanimittapayuttam, avasesapaccayatthaya pana agilano neva kinci
bhaneyyati.
      [718-9] Alattham yadidanti imissa pana gathaya ayamattho:- gamam
pindaya pavittho appamattakepi kisminci laddhe "alattham yam idam sadhu"ti
@Footnote: 1 cha.Ma. nappatigganheyyati
Cintetva aladdhe "nalattham kusalan"ti tampi "sundaran"ti cintetva ubhayeneva
labhalabhena so tadi nibbikaro hutva rukkhamva upanivattati, yathapi puriso
phalagavesi rukkham upagamma phalam laddhapi evam aladdhapi ananunito appatihato
majjhattoyeva hutva gacchati, kulam upagamma labham laddhapi majjhattova hutva
gacchatiti. Sapattapaniti gatha uttanatthava.
     [720] Uccavacati imissa gathaya sambandho:- evam bhikkhacaravattasampanno
hutvapi tavatakeneva tutthim anapajjitva patipadam aradheyya.
Patipattisaram hi sasanam. Sa cayam uccavaca .pe. Mutanti. Tassattho:- ya
cayam maggapatipada uttamanihinabhedato uccavaca buddhasamanena pakasita.
Sukhapatipada hi khippabhinna ucca. Dukkhapatipada dandhabhinna avaca. Itara
dve ekenangena ucca, ekena avaca. Pathama eva va ucca, itara
tissopi avaca. Taya cetaya uccaya avacaya patipadaya va na param digunam
yanti. "dugunan"ti va patho, ekamaggena dvikkhattum nibbanam na yantiti
attho. Kasma? yena maggena ye kilesa pahina, tesam puna appahatabbato.
Etena parihanadhammabhavam 1- dipeti. Nayidam ekagunam mutanti tanca idam param
ekakkhattumyeva phusanarahampi na hoti. Kasma? ekena maggena
sabbakilesappahanabhavato. Etena ekamaggeneva arahattabhavam dipeti.
      [721] Idani patipadanisamsam dassento "yassa ca visata"ti gathamaha.
Tassattho:- yassa ca evam patipannassa bhikkhuno taya patipadaya pahinatta
atthasatatanhavicaritabhavena visatatta visata tanha natthi, tassa kilesasotacchedena
chinnasotassa kusalakusalappahanena kiccakiccappahinassa ragajo va dosajo va
appamattakopi parilaho na vijjatiti.
@Footnote: 1 ka. aparihanadhammabhavam
      [722] Idani yasma ima gathayo sutva nalakattherassa cittam
udapadi "yadi ettakam moneyyam sukaram na dukkaram, sakka appakasirena
puretun"ti, tasmassa bhagava "dukkarameva moneyyan"ti dassento puna
"moneyyante upannissan"tiadimaha. Tattha upannissanti upannapeyyam, 1-
kathayissanti vuttam hoti. Khuradhara upama assati khuradharupamo. Bhaveti bhaveyya.
Ko adhippayo? moneyyapatipanno bhikkhu khuradharam upamam katva paccayesu
Vatteyya. Yatha madhubindum 2- khuradharam lihanto chedato jivham rakkhati, evam
dhammena laddhe paccaye paribhunjanto cittam kilesuppattito rakkheyyati vuttam
hoti. Paccaya hi parisuddhena nayena laddhunca anavajjaparibhogena paribhunjitunca
na sukhena sakkati bhagava paccayanissitameva bahuso bhanati. Jivhaya talumahacca
udare sannato siyati jivhaya talum uppiletvapi rasatanham vinodento
kilitthena maggena 3- uppannapaccaye asevanto udare samyato siya.
      [723] Alinacitto ca siyati niccam kusalanam dhammanam bhavanaya
atthitakaritaya akusitacitto ca bhaveyya na capi bahu cintayeti natijanapadamaravitakkavasena
ca bahum na cinteyya. Niramagandho asito, brahmacariyaparayanoti
nikkileso ca hutva tanhaditthihi kisminci bhave anissito
sikkhattayasakalasasanabrahmacariyaparayano eva bhaveyya.
      [724-5] Ekasanassati vivittasanassa. Asanamukhena cettha
sabbairiyapatha vutata. Yato sabbiriyapathesu ekibhavassa sikkheyyati vuttam hotiti
veditabbam. Ekasanassati ca sampadanavacanametam. Samanupasanassa cati samanehi
@Footnote: 1 Si.,ka. upannassanti upannayissam
@2 cha.Ma.,i. yadhudiddham  3 Si.,Ma. manena
Upasitabbassa atthattimsarammanabhavananuyogassa, samananam va upasanabhutassa
atthattimsarammanabhedasseva. Idampi sampadanavacanameva, upasanatthanti vuttam hoti.
Ettha ca ekasanena kayaviveko, samanupasanena cittaviveko vutto hotiti
veditabbo. Ekattam monamakkhatanti evamidam kayacittavivekavasena "ekattam
monan"ti akkhatam. Eko ce abhiramissasiti idam pana uttaragathapekkhapadam, atha
"bhahisi dasa disa"ti imina assa sambandho.
      Bhahisiti bhasissasi pakasessasi, imam patipadam bhavento sabbadisasu
kittiya pakato bhavissasiti vuttam hoti. Sutva dhiranantiadinam pana catunnam
padanam ayamattho:- yena ca kittighosena bhahisi dasa disa tam dhiranam jhayinam
kamacaginam nigghosam sutva atha tvam tena uddhaccamanapajjitva bhiyyo hirinca
saddhanca kareyyasi, tena ghosena harayamano "niyyanikapatipada ayan"ti
saddham uppadetva uttari patipattimeva bruheyyasi. Mamakoti evam hi sante
mama savako hotiti.
      [726] Tam nadihiti yantam maya "hirinca saddhanca bhiyyo kubbetha"ti
vadata "uddhaccam na katabban"ti vuttam, tam imina nadinidassanenapi janatha,
tabbipariyayanca sobbhesu ca padaresu ca janatha. Sobbhesuti matikasu.
Padaresuti darisu. Katham? sananta yanti kusobbha, tunhi yanti mahodadhiti.
Kusobbha hi sobbhapadaradibheda sabbapi kunnadiyo sananta saddam karonta
uddhata hutva yanti, gangadibheda pana mahanadiyo tunhi yanti, evam
"moneyyam puremi"ti uddhato hoti amamako, mamako pana hirinca saddhanca
uppadetva nicacittova hoti.
      [727-9] Kinca bhiyyo:- yadunakam .pe. Panditoti. Tattha
siya:- sace addhakumbhupamo balo sanantataya, rahado purova pandito
Santataya, atha kasma buddhasamano evam dhammadesanabyavato hutva bahum
bhasatiti imina sambandhena "yam samano"ti gathamaha. Tassattho:- yam buddhasamano
bahu bhasati upetam atthasanhitam, atthapetam dhammupetanca hitena ca sahitam, tam
na uddhaccena, apica kho janam so dhammam deseti divasampi desento
nippapancova hutva. Tassa hi sabbam vacikammam nananuparivatti. Evam
desento ca "idamassa hitan"ti nanappakarato janam so bahu bhasati, na
kevalam bahubhanitaya. Avasanagathaya sambandho:- evam tava sabbannutannanena
samannagato buddhasamano janam so dhammam deseti, janam so bahum bhasati.
Tena desitam pana dhammam nibbedhabhagiyeneva nanena yo ca janam samyatatto,
janam na bahum bhasati, sa muni monamarahati, sa muni monamajjhagati. Tassattho:-
tam dhammam jananto samyatatto guttacitto hutva yam bhasitam sattanam hitasukhavaham na
hoti, tam janam na bahu bhasati. So evamvidho monattham patipannako muni
moneyyapatipadasankhatam monam arahati. Na kevalanca arahatiyeva, apica kho pana sa muni
arahattamaggananasankhatam monam ajjhaga icceva veditabboti arahattanikutena
desanam nitthapesi.
      Tam sutva nalakatthero tisu thanesu appiccho ahosi dassane savane
pucchayati. So hi desanapariyosane pasannacitto bhagavantam vanditva vanam
pavittho, puna "aho vataham bhagavantam passeyyan"ti lolabhavam na janesi.
Ayamassa dassane appicchata. Tatha "aho vataham puna dhammadesanam suneyyan"ti
lolabhavam na janesi. Ayamassa savane appicchata. Tatha "aho vataham puna
moneyyapatipadam puccheyyan"ti lolabhavam na janesi. Ayamassa pucchaya appicchata.
      So evam appiccho samano pabbatapadam pavisitva ekavanasande dve
divasani na vasi, ekarukkhamule dve divasani na nisidi, ekagame dve
Divasani pindaya na pavisi. Iti vanato vanam, rukkhato rukkham, gamato gamam
ahindanto anurupapatipadam patipajjitva aggaphale patitthasi. Atha yasma
moneyyapatipadam ukkattham katva purento bhikkhu satteva masani jivati,
majjhimam katva purento sattavassani, mandam katva purento solasavassani,
ayamesa 1- ukkattham katva puresi, tasma sattamase thatva attano
ayusankharaparikkhayam natva nhayitva nivasetva kayabandhanam bandhitva digunam
sanghatim parupitva dasabalabhimukho pancapatitthitam vanditva anjalim paggahetva
hingulakapabbatam nissaya thitakova anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi.
Tassa parinibbutabhavam natva bhagava bhikkhusamghena saddhim tattha gantva sarirakiccam
dhatuyo gahapetva cetiyam patitthapetva agamasiti.
                     Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya
                          suttanipatatthakathaya
                       nalakasuttavannana nitthita.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 314-334. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=7078&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=7078&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=388              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9556              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9686              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9686              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]