ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 30 : PALI ROMAN Vimana.A. (paramatthadi.)

                    Paramatthadipani nama khuddakanikayatthakatha
                          vimanavatthuvannana
                           -----------
                namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                           Gantharambhakatha
         mahakarunikam natham            neyyasagaraparagum
         vande nipunagambhira-           vicitranayadesanam.
         Vijjacaranasampanna           yena niyyanti lokato
         vande tamuttamam dhammam          sammasambuddhapujitam.
         Siladigunasampanno            thito maggaphalesu yo
         vande ariyasamgham tam            punnakkhettam anuttaram.
         Vandanajanitam punnam            iti yam ratanattaye
         hatantarayo sabbattha          hutvaham tassa tejasa.
         Devatahi katam punnam           yam yam purimajatisu
         tassa tassa vimanadi-         phalasampattibhedato.
         Pucchavasena ya tasam         vissajjanavasena ca
         pavatta desana kamma-        phalapaccakkhakarini.
         Vimanavatthu icceva           namena vasino pure
         yam khuddakanikayasmim            sangayimsu mahesayo.
         Tassahamavalambitva           poranatthakathanayam
         tattha tattha nidanani          vibhavento visesato.
         Suvisuddham asankinnam            nipunatthavinicchayam
         mahaviharavasinam             samayam avilomayam.
         Yathabalam karissami            atthasamvannanam subham
         sakkaccam bhasato tam me        nisamayatha sadhavoti.
     Tattha vimananiti visitthamanani devatanam kilanivasatthanani. Tani hi
tasam sucaritakammanubhavanibbattani ekayojanika 1- dviyojanikadipamanavisesayuttataya,
nanaratanasamujjalani vicittavannasanthanani 2- sobhatisayayogena visesato mananiyataya 3-
ca "vimanani"ti vuccanti. Vimananam vatthu karanam etissati vimanavatthu, "pithante
sovannamayan"tiadinayappavatta desana. Nidassanamattancetam tasam devatanam
rupabhogaparivaradisampattiyo tamnibbattakakammanca nissaya imissa desanaya
pavattatta. Vipakamukhena va kammantaramanassa karanabhavato vimanavatthuti veditabbam.
     Tayidam kena bhasitam, kattha bhasitam, kasma ca bhasitanti?
Vuccate:-  idam hi vimanavatthu dubbidhena 4- pavattam pucchavasena ca vissajjanavasena
ca. Tattha vissajjanagatha tahi tahi devatahi bhasita, pucchagatha pana kaci bhagavata
bhasita, kaci sakkadihi, kaci savakehi therehi. Tatthapi yebhuyyena yo so kappanam
satasahassadhikam ekam asankhyeyyam buddhassa bhagavato aggasavakabhavaya punnananasambhare
sambharanto anukkamena savakaparamiyo puretva chalabhinnacatupatisambhidadigunavisesa-
parivarassa sakalassa savakaparaminanassa matthakam patto dutiye aggasavakatthane thito
iddhimantesu ca bhagavata etadagge thapito ayasma mahamoggallano, tena bhasita.
@Footnote: 1 cha.Ma. yojanika...  2 Si. vicittavannasanthanada  3 Ma. mananissayato  4 cha.Ma. duvidhena
     Bhasantena ca pathamam tava lokahitaya devacarikam carantena devaloke devatanam pucchavasena
1- puna tato manussalokam agantva manussanam punnaphalassa paccakkhakaranattham
puccham vissajjananca ekajjham katva bhagavato pavedetva bhikkhunam bhasita,
sakkena pucchavasena, devatahi tassa vissajjanavasena bhasitapi mahamoggallanat-
therassa bhasita eva. Evam bhagavata therehi ca devatahi  ca pucchavasena, devatahi
tassa vissajjanavasena ca tattha tattha bhasita paccha dhammavinayam sangayantehi
dhammasangahakehi ekato katva "vimanavatthu"icceva sangaham aropita. Ayam tavettha
"kena bhasitan"tiadinam padanam sankhepato sadharanato ca vissajjana.
     Vittharato pana "kena bhasitan"ti padassa anomadassissa bhagavato padamule
katapanidhanato patthaya mahatherassa agamaniyapatipada kathetabba, sa pana
agamatthakathasu tattha tattha vittharitati tattha agatanayeneva veditabba.
Asadharanato "kattha bhasitan"tiadinam padanam vissajjana tassa tassa vimanassa
atthavannananayeneva agamissati.
     Apare pana bhananti:- ekadivasam ayasmato mahamoggallanassa rahogatassa
patisallinassa evam cetaso parivitakko udapadi "etarahi kho manussa asatipi
vatthusampattiya khettasampattiya attano ca cittapasadasampattiya tani tani
punnani katva devaloke nibbatta ularasampattim paccanubhonti, 2- yannunaham
devacarikam caranto ta devata kayasakkhim katva tahi yathupacitam punnam yathadhigatanca
punnaphalam kathapetva tamattham bhagavato aroceyyam, evam me sattha gaganatale
punnacandam utthapento viya manussanam kammaphalam paccakkhato dassento
appakanampi karanam ayatanagataya saddhaya vasena ularaphalatam 3- vibhavento tam
@Footnote: 1 Si. pucchadinam vasena  2 ka. paccanubhonti. evamuparipi  3 Ma. ularaphalam
Tam vimanavatthum atthuppattim katva mahatim dhammadesanam pavattessati, sa hoti
bahujanassa atthaya hitaya sukhaya devamanussanan"ti. So asana utthahitva 1-
rattadupatam 2- nivasetva aparam rattadupatam ekamsam katva samantato jatihingulikadhara
vijjulata 3- viya sanjhapabhanuranjito 4- viya ca jangamo anjanagirisikharo bhagavantam
upasankamitva abhivadetva ekamantam nisinno attano adhippayam arocetva
bhagavata anunnato utthayasana bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva
abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva tato vutthaya iddhibalena tamkhananneva
tavatimsabhavanam gantva tattha tattha tahi tahi devatahi yathupacitam punnakammam
pucchi, tassa ta kathesum. Tato manussalokam agantva tam sabbam tattha pavattita-
niyameneva bhagavato arocesi, tam 5- samanunno sattha ahosi. Iccetam atthuppattim
katva sampattaparisaya vittharena dhammam desesiti.
     Tam panetam vimanavatthu vinayapitakam suttantapitakam abhidhammapitakanti tisu pitakesu
suttantapitakapariyapannam, dighanikayo majjhimanikayo samyuttanikayo anguttaranikayo
khuddakanikayoti pancasu nikayesu khuddakanikayapariyapannam, suttam geyyam
veyyakaranam gatha udanam itivuttakam jatakam abbhutadhammam vedallanti navasu
sasanangesu gathasangaham. 6-
         "dvasiti buddhato ganhim      dve sahassani bhikkhuto
          caturasiti sahassani        ye me dhamma pavattino"ti 7-
evam dhammabhandagarikena patinnatesu caturasitiya dhammakkhandhasahassesu
katipayadhammakkhandhasangaham. Vaggato pithavaggo cittalatavaggo paricchattakavaggo
@Footnote: 1 cha.Ma. vutthahitva  2 cha.Ma. rattadupattam. evamapuripa
@3 Si. jatihingulikadharavicchurito  4 Ma. sanjhatapanuranjito  5  Ma. tattha
@6  Si. gathangam  7 khu.thera. 26/1027/399, su.vi. 1/5, 33, peta.A. 3,
@abhi.A.  1/36, vi.A. 1/28 (sya)
Manjitthakavaggo 1- maharathavaggo payasivaggo sunikkhittavaggoti satta vagga.
Vatthuto pathame vagge sattarasa vatthuni, dutiye ekadasa, tatiye dasa,
catutthe dvadasa, pancame catuddasa, chatthe dasa, sattame ekadasati
antaravimananam aggahane pancasiti, gahane pana tevisasatam vatthuni,
gathato pana diyaddhasahassagatha. Tassa vaggesu pithavaggo adi, vatthusu
sovannapithavatthu adi, tassapi "pitham te sovannamayan"ti gatha adi.
                           ----------
@Footnote: 1 Si. manjetthikavaggo
                           1.  Itthivimana
                            1.  pithavagga
                        1. Pathamapithavimanavannana
     tattha pathamavatthussapi 1- ayam atthuppatti:- bhagavati savatthiyam viharante jetavane
anathapindikassa arame ranna pasenadikosalena buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
sattaham asadisadane pavattite tadanurupena anathapindikena mahasetthina
tayo divase, tatha visakhaya mahaupasikaya mahadane dinne asadisadanassa
pavatti sakalajambudipe pakata ahosi. Atha mahajano 2- tattha tattha katham
samutthapesi 3- "kim nu kho evam ularavibhavapariccageneva danam mahapphalataram
bhavissati, udahu attano vibhavanurupapariccagenapi"ti. Bhikkhu 4- tam katham sutva
bhagavato arocesum. Bhagava "na bhikkhave deyyadhammasampattiyava danam mahapphalataram bhavissati,
atha kho cittapasadasampattiya ca khettasampattiya ca, tasma kundakamutthimattampi
pilotikamattampi tinasantharamattampi pannasantharamattampi putimuttaharitakamattampi
vippasannena cetasa dakkhineyyapuggale patitthapitam tampi mahapphalataram bhavissati
mahajutikam mahavippharan"ti 5- aha. Tatha hi vuttam sakkena devanamindena:-
             "natthi citte pasannamhi    appika nama dakkhina
              tathagate va sambuddhe   atha va tassa savake"ti. 6-
     Sa panesa katha sakalajambudipe vittharika ahosi. Manussa samana-
brahmanakapanaddhikavanibbakayacakanam yathavibhavam danani denti, gehangane paniyam
@Footnote: 1 cha.Ma. pathamavatthussa  2 Ma. mahajana  3 Ma.  samutthapesum
@4 Si. iti bhikkhu  5 Ma. mahavippharikanti  6 khu.vi. 26/804/80
Upatthapenti, dvarakotthakesu asanani thapenti. Tena ca samayena annataro
pindapatacariko thero pasadikena abhikkantena patikkantena alokitena vilokitena
saminjitena pasaritena okkhittacakkhu, iriyapathasampanno pindaya caranto upakatthe
kale annataram geham sampapuni. Tattheka kuladhita saddha pasanna 1- theram passitva
sanjatagaravabahumana ularapitisomanassam uppadetva geham pavesetva pancapatitthitena
vanditva attano pitham pannapetva tassa upari pitakam matthavattham attharitva
adasi. Atha there tattha nisinne "idam mayham uttamam punnakkhettam upatthitan"ti
pasannacitta yathavibhavam aharena parivisi, vijaninca 2- gahetva viji. So
thero katabhattakicco asanadanabhojanadanadipatisamyuttam dhammikatham kathetva 3-
pakkami. Sa itthi tam attano dananca dhammakathanca 4- paccavekkhanti pitiya nirantaram
phutthasarira hutva tam pithampi therassa adasi.
       Sa 5- tato aparena samayena annatarena rogena phuttha kalam katva tavatimsa-
bhavane dvadasayojanike kanakavimane nibbatti, accharasahassam cassa parivaro
ahosi, pithadananubhavena cassa yojaniko kanakapallanko nibbatti akasacari
sighajavo upari kutagarasanthano, tenetam 6- "pithavimanan"ti vuccati. Tam hi
suvannavannam vattham attharitva dinnatta kammasarikkhatam vibhaventam suvannamayam
ahosi, pitivegassa balavabhavena sighajavam, 7- dakkhineyyassa cittarucivasena dinnatta
yatharucigami, pasadasampattiya ularataya sabbasova pasadikam 8- sobhatisayayuttanca
ahosi.
     Athekasmim ussavadivase devatasu yathasakam dibbanubhavena uyyanakilanattham
nandanavanam gacchantisu sa devata dibbavatthanivattha dibbabharanavibhusita
@Footnote: 1 Si. saddhasampanna  2 cha.Ma. bijani...evamuparipa  3 Ma. dhammakatham katva
@4 cha.Ma. danam tanca dhammakatham  5 cha.Ma. ayam patho na dissata  6 cha.Ma. tena tam
@7 Ma. pitavatthasanthatam  8  Si. yathapasadikam
Accharasahassaparivara sakabhavana nikkhamitva tam pithavimanam abhiruyha mahatiya deviddhiya
mahantena sirisobhaggena samantato cando viya suriyo viya ca obhasenti uyyanam
gacchati. Tena ca samayena ayasma mahamoggallano hettha vuttanayeneva devacarikam
caranto tavatimsabhavanam upagato tassa devataya avidure attanam dassesi. Atha
sa devata tam disva samuppannabalavapasadagarava sahasa pallankato oruyha
theram upasankamitva pancapatitthitena vanditva dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim
paggayha namassamana atthasi. Thero kincapi taya annehi ca sattehi yathupacitam
kusalakusalam attano yathakammupaganananubhavena hatthatale thapitam amalakam viya
pannabalabhedena paccakkhato passati, tathapi yasma devatanam upapattisamanantarameva
"kuto nu kho aham cavitva idhupapanna, kim nu kho kusalakammam katva imam sampattim
patilabhami"ti 1- atitabhavam yathupacitanca kammam uddissa yebhuyyena dhammatasiddha
upadharana, tassa 2- ca yathavato nanam uppajjati, tasma taya devataya katakammam
kathapetva sadevakassa lokassa kammaphalam paccakkham katukamo:-
         [1]     "pithante sovannamayam ularam
                  manojavam gacchati yenakamam
                  alankate malyadhare suvatthe
                  obhasasi vijjurivabbhakutam.
         [2]  Kena te'tadiso vanno     kena te idha mijjhati
              uppajjanti ca te bhoga     ye keci manaso piya.
         [3]      Pucchami tam devi mahanubhave
                  manussabhuta kimakasi punnam
@Footnote: 1 Si. patilabhinti  2 Ma. tatha
                        Kenasi evanjalitanubhava
                        vanno ca te sabbadisa pabhasati"ti aha.
          [4]  Sa devata attamana      moggallanena pucchita
               panham puttha viyakasi      yassa kammassidam phalam.
          [5]           Aham manussesu manussabhuta
                        abbhagatana'sanakam adasim
                        abhivadayim anjalikam akasim
                        yathanubhavanca adasi danam.
          [6]  Tena me'tadiso vanno    tena me idha mijjhati
               uppajjanti ca te bhoga    ye keci manaso piya.
          [7]           Akkhami te bhikkhu mahanubhava
                        manussabhuta yamakasi punnam
                        tenamhi evanjalitanubhava
                        vanno ca me sabbadisa pabhasatiti.
         #[1]  Tattha pithanti yam kinci tadisam darukkhandhampi asanampi
vallikaranapithampi 1- vettasanampi masarakadivisesanamam darumayadiasanampi vuccati.
Tatha hi "padapitham padakathalikan"ti 2- ettha padathapanayoggam pithadikam darukkhandham
vuccati, 3- "pithasappi"ti 4- ettha hatthena gahanayoggam. "pithika"ti pana ekaccesu
janapadesu desavoharena 5- asanam. 6- "bhutapithika devakulapithika"ti ettha devatanam
balikaranatthanabhutam
@Footnote: 1 cha.Ma. apanampi balikaranapithampi  2 vi.maha. 4/209/234, vi.cula. 6/75/100
@3 Ma. padatthapanayoggam suciadikam darukkhandham asanam vuccati
@4 milinda. 1/268 (nava.)  5 Ma. tesam voharena  6 cha. apanam
Pitham. "bhaddapithan"ti ettha vettalatadihi uparicitam 1- asanam, yam sandhaya vuttam
"bhaddapitham upanayi"ti. 2- "supannattam mancapitham. Mancam va pitham va karayamanena"-
ti 3- ca adisu masarakadibhedam darumayadiasanam. Idha pana pallankakarasanthitam devataya
punnanubhavabhinibbattam yojanikam kanakavimanam veditabbam.
     Teti tesaddo "na te sukham pajananti, ye na passanti nandanan"tiadisu 4-
tasaddassa vasena paccattabahuvacane agato.
             "namo te purisajanna
              namo te purisuttama 5-
              namo te buddhaviratthu"ti 6-
ca adisu tumhasaddassa vasena sampadane, tuyhanti attho. "kinte dittham kinti
te sutam. Upadhi te samatikkanta, asava te padalita"ti 7- ca adisu karane.
"kinte vatam kim pana brahmacariyan"tiadisu 8- samiatthe. Idhapi samiatthe
datthabbo. Tavati hi attho.
      Sovannamayanti ettha suvannasaddo "suvanne dubbanne sugate duggate"ti 9-
ca "suvannata susarata"ti 10- ca evamadisu chavisampattiyam agato. "kakam suvanna
parivarayanti"tiadisu 11- garule, "suvannavanno kancanasannibhataco"tiadisu 12-
jatarupe. Idhapi jatarupe eva datthabbo. Tam hi buddhanam samanavannataya sobhano vanno
etassati suvannanti vuccati. Suvannameva sovannam yatha "vekatam vesaman"ti
@Footnote: 1 cha.Ma. upari vitam  2 Si. upanesiti
@3 vi.mahavi. 2/522/355  4 sam.sa. 15/11,226/6,241
@5 di.pa. 11/279/172, khu.su. 25/550/441  6 sam.sa. 15/90/58
@7 Ma.Ma. 13/400/387, khu.sa. 25/552/441  8 khu.vi. 26/1251/143,
@khu.ja. 27/1410/288 (sya)  9 di.Si. 9/246/83,
@Ma.mu. 12/148/109  10  khu. 25/11/13  11 khu.ja. 27/77/24 (sya)
@12  di.pa. 11/200/124
Ca. Mayasaddo ca "anunnatapatinnata, tevijja mayamasmubho"tiadisu 1- asmadatthe
agato. "mayam nissaya hemaya, jatamando dari subha"ti ettha pannattiyam.
"manomaya pitibhakkha sayampabha"tiadisu 2- nibbattiatthe, bahirena paccayena vina
manasava nibbattati manomayati vutta. "yannunaham samam cikkhallam madditva sabba-
mattikamayam kutikam kareyyan"tiadisu 3- vikaratthe. "danamayam silamayan"tiadisu 4-
padapuranamatte. Idhapi vikaratthe, padapuranamatte va datthabbo. Yada hi suvannena
nibbattam sovannamayanti ayamattho, tada suvannassa vikaro sovannamayanti
vikaratthe mayasaddo datthabbo, "nibbattiatthe"tipi vattum vattatiyeva. Yada pana
suvannena nibbattam sovannanti ayamattho, tada sovannameva sovannamayanti
padapuranamatte mayasaddo datthabbo.
      Ularanti panitampi setthampi mahantampi. Ularasaddo hi "pubbenaparam
ularam visesam adhigacchati"tiadisu 5- panite agato. "ularaya khalu bhavam kaccayano 6-
samanam gotamam pasamsaya pasamsati"tiadisu setthe. "ularabhoga ularayasa,
olarikan"ti ca adisu 7- mahante. Tampi ca vimanam manunnabhavena upabhunjantanam
atittikaranatthena panitam, samantapasadikatadina pasamsitataya 8- setth, pamanamahantataya
ca mahagghataya ca mahantam, tihipi atthehi ularamevati vuttam ularanti.
     Manojavanti ettha manoti cittam. Yadipi manosaddo sabbesampi kusalakusala-
byakatacittanam sadharanavaci, "manojavan"ti pana vuttatta yattha katthaci arammane
pavattanakassa kiriyamayacittassa vasena veditabbam. Tasma manaso 9- viya javo etassati
manojavam yatha otthamukhoti, ativiya sighagamananti attho. Mano hi lahuparivattitaya
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/455/447, khu.su. 25/600/454  2 di.Si. 9/41/18, di.pa. 11/38/24
@3 vi.mahavi. 1/84/55  4 di.pa. 11/305/195, an.atthaka. 23/126/245 (sya),
@khu.iti. 25/60/278  5 paliyam. sanjananti...,
@sam.maha. 19/376/134  6 paliyam. vacchayano,
@Ma.mu. 12/288/252  7 abhi. san. 34/894/225, Ma.mu. 12/224/206  8 Ma. pasamsatamataya
@9 Ma. mano
Atidurepi visaye khaneneva nipatati, tenaha bhagava "naham bhikkhave annam ekadhammampi
samanupassami yam evam lahuparivattam, yathayidam bhikkhave cittan"ti 1- "durangamam
ekacaran"ti 2- ca. Gacchatiti tassa devataya vasanavimanato uyyanam uddissa akasena
gacchati.
     Yenakamanti kamasaddo "kama hi citra madhura manorama, viruparupena
mathenti cittan"tiadisu 3- manapiye rupadivisaye agato. "../../bdpicture/chando kamo, rago
kamo"tiadisu 4- chandarage. "kilesakamo. Kamupadanan"tiadisu 5- sabbasmim lobhe.
"attakamaparicariyaya vannam bhaseyya"tiadisu 6- gamadhamme. "santettha tayo
kulaputta attakamarupa viharanti"tiadisu 7- hitacchande. "attadhino aparadhino
bhujisso yenakamamgamo"tiadisu 8- seribhave. Idhapi seribhave eva datthabbo,
tasma yenakamanti yatharuci, devataya icchanurupanti attho.
     Alankateti alankatagatte, nanavidharamsijalasamujjalavividharatanavijjotitehi hatthu-
pagapadupagadibhedehi satthisakatabharaparimanehi dibbalankarehi vibhusitasarireti attho.
Sambodhane cetam ekavacanam. Malyadhareti kapparukkhaparicchattakasantanakalatadisambhavehi
suvisuddhacamikaravividharatanamayapattakinjakkhakesarehi samantato vijjotamanavipphuranta-
kirananikararucirehi dibbakusumehi sumanditakesahatthaditaya malabharini. Suvattheti
kappalatanibbattanam nanaviragavannavisesanam suparisuddhabhasurappabhanam 9- nivasa-
nuttariyapaticchadadinam dibbavatthanam vasena sundaravatthe. Obhasasiti vijjotasi.
Vijjurivati vijjurata 10- viya. Abbhakutanti valahakasikhare. Bhummatthe hi etam
upayogavacanam. Obhasasiti va antogadhahetuatthavacanam, obhasesiti attho. Imasmim
pakkhe "abbhakutan"ti upayogatthe eva upayogavacanam datthabbam.
@Footnote: 1 an.ekaka. 20/48/9  2 khu.dha. 25/37/22
@3 khu.su. 25/50/345,
@khu.thera. 26/787/377  4 abhi.vi. 35/564/310,khu.cula. 30/95/27 (sya)
@5 abhi.san. 34/1220/279,khu.maha. 29/8/4 (sya)
@6 vi.mahavi. 1/291/223  7 vi.maha. 5/466/248, Ma.mu. 12/325/289  8 di.Si. 9/221,
@462/73,203, Ma.mu. 12/426/376  9 Si. suparisuddhabhasurappabhavisaranam
@10 Si. vijjuta
     Ayam hettha attho:- yatha nama sanjhapabhanuranjitam rattavalahakasikharam
pakatiyapi obhasamanam samantato vijjotamana vijjulata niccharanti visesato
obhaseti, evameva 1- suparisuddhatapaniyamayam 2- nanaratanasamujjalam pakatipabhassaram imam
vimanam tvam sabbalankarehi vibhusita sabbaso vijjotayantihi attano sarirappabhahi
vatthabharano bhasehi ca visesato obhasesiti.
      Ettha hi "pithan"ti nidassetabbavacanametam, "abbhakutan"ti nidassanavacanam. Tatha
"te"ti nidassetabbavacanam. Tam hi "pithan"ti idam apekkhitva samivacanena 3-
vuttampi "alankate malyadhare suvatthe obhasasi"ti imani padani apekkhitva
paccattavasena parinamati, tasma "tvan"ti vuttam hoti. "vijjuriva"ti nidassanavacanam.
"obhasasi"ti idam dvinnampi upameyyupamananam sambandhadassanam. "obhasasi"ti hi
idam "tvan"ti padam apekkhitva majjhimapurisavasena vuttam, "pithan"ti idam
apekkhitva pathamapurisavasena parinamati. Casaddo cettha luttaniddittho datthabbo.
"gacchati yena kamam obhasasi"ti ca "vijjulatobhasitam abbhakutam viya"ti paccattavasena
cetam upayogavacanam parinamati. Tatha "pithan"ti visesitabbavacanametam, "te sovannamayam
ularan"tiadi tassa visesanam.
     Nanu ca "sovannamayan"ti vatva suvannassa aggalohataya setthabhavato
dibbassa ca idhadhippetatta "ularan"ti na vattabbanti? na, kinci visesasab-
bhavato. 4- Yatheva hi manussaparibhogasuvannavikatito rasaviddham settham suvisuddham, tato 5-
akaruppannam, tato pana 6- yankinci dibbam settham, evam dibbasuvannepi camikaram,
camikarato satakumbham, satakumbhato jambunadam, jambunadato singisuvannam. Tam hi
sabbasettham. Tenaha sakko devanamindo:-
@Footnote: 1 cha.Ma. evamevam  2 Ma. suparisuddhatapaniyam
@3 Ma. samivaseni  4 Ma. visesasambhavato
@5 Si. rasaviddhato  6 cha.Ma. ayam saddo na dissati
             "mutto  muttehi saha puranajatilehi
              vippamutto vippamuttehi
              singinikkhasavanno
              rajagaham pavisi bhagava"ti. 1-
     Tasma "sovannamayan"ti vatvapi "ularan"ti vuttam. Atha va "ularan"ti idam na
tassa setthapanitabhavameva sandhaya vuttam, atha kho mahantabhavampiti vuttovayamattho.
Ettha ca "pithan"tiadi phalassa kammasarikkhatadassanam. Tathapi "sovannamayan"ti
imina tassa vimanassa  vatthusampadam dasseti, "ularan"ti imina sobhatisayasampadam,
"manojavan"ti imina gamanasampadam. "gacchati yenakaman"ti imina sighajavataya
pithasampattibhavasampadam dasseti.
     Atha va "sovannamayan"ti imina tassa panitabhavam dasseti,
"ularan"ti imina vepullamahattam. "manojavan"ti imina anubhavamahattam. "gacchati
yenakaman"ti imina viharasukhattam dasseti. "sovannamayan"ti va imina tassa
abhirupatam vannapokkharatanca dasseti, "ularan"ti imina dassaniyatam pasadikatanca
dasseti, "manojavan"ti imina sighasampadam, 2- "gacchati yena kaman"ti imina
katthaci appatihatacaratam dasseti.
     Atha va tam vimanam yassa punnakammassa nissandaphalam, tassa alobhanissandataya
sovannamayam, adosanissandataya ularam, amohanissandataya manojavam gacchati yena
kamam. Tatha tassa kammassa 3- saddhanissandabhavena sovannamayam, pannanissandabhavena
ularam, viriyanissandabhavena manojavam, samadhinissandabhavena gacchati yena kamam.
Saddhasamadhinissandabhavena va sovannamayam, samadhipannanissandabhavena ularam,
@Footnote: 1 vi.maha. 4/58/49  2 Si. sighasampatam  3 Si. atha va tam vimanam tassa punnakammassa
@tathakatassa
Samadhiviriyanissandabhavena manojavam, samadhisatinissandabhavena gacchati yenakamanti
veditabbam.
     Tattha yatha "pithan"tiadi vimanasampattidassanavasena tassa devataya
punnaphalavibhavasampattikittanam, evam "alankate"tiadi attabhavasampattidassanavasena
punnaphalavibhavasampattikittanam. Yatha hi susikkhitasippacariyaviracitopi rattasuvanna-
lankaro vividharamsijalasamujjalamaniratanakhacito eva sobhati, na kevalo, evam sabbanga-
sampanno caturassasobhanopi attabhavo sumanditapasadhitova sobhati, na kevalo.
Tenassa "alankate"tiadina aharimam sobhavisesam dasseti, "obhasasi"ti imina
anaharimam. Tatha purimena vattamanapaccayanimittam sobhatisayam dasseti, pacchimena
atitapaccayanimittam. Purimena va tassa upabhogavatthusampadam dasseti, pacchimena
upabhunjanakavatthusampadam.
      Etthaha "kim pana tam vimanam yuttavaham, udahu ayuttavahan"ti. Yadipi
devaloke rathavimanani yuttavahanipi honti "sahassayuttam ajannarathan"tiadi- 1-
vacanato, te pana devaputta eva kiccakaranakale vaharupena attanam dassenti
yatha eravano devaputto kilanakale hatthirupena. Idam pana annanca edisam
ayuttavaham datthabbam.
      Yadi evam kim tassa vimanassa abbhantara vayodhatu gamane visesapaccayo,
udahu bahirati? abbhantarati gahetabbam. Yatha hi candavimanasuriyavimanadinam
desantaragamane tadupajivinam sattanam sadharanakammanibbattam ativiya sighajavam mahantam
vayumandalam tani pilentam 2- pavatteti, na evam tam piletva 3- pavattenti bahira
vayodhatu atthi. Yatha ca pana cakkaratanam antosamutthitaya vayodhatuya vasena
pavattati. Na hi tassa candavimanadinam viya bahira vayodhatu piletva pavattika
@Footnote: 1 sam.sa. 15/264-5/282-3  2 cha.Ma. pelentam  3 cha.Ma. peletva. evamuparipi
Atthi ranno cakkavattissa cittavasena "pavattatu bhavam cakkaratanan"tiadivacana-
samanantarameva pavattanato, evantassa devataya cittavaseneva 1- attasannissitaya
vayodhatuya gacchatiti veditabbam. Tena vuttam "manojavam gacchati yenakaman"ti.
    #[2] Evam pathamagathaya tassa devataya punnaphalasampattim kittetva
idani tassa karanabhutam punnasampadam vibhavetum "kena te'tadiso vanno"tiadi
gathadvayam vuttam. Tattha kenati kimsaddo "kim raja yo lokam na rakkhati,
kim nu kho nama tumhe mam vattabbam mannatha"tiadisu 2- garahane agato. "yankinci
rupam atitanagatapaccuppannan"tiadisu 3- aniyame. "kimsudha vittam  purisassa
setthan"tiadisu 4- pucchayam. Idhapi pucchayameva datthabbo. "kena"ti ca hetuatthe
karanavacanam, kena hetunati attho. Teti tava. Etadisoti ediso, etarahi
yathadissamanoti attho. Vannoti vannasaddo "kada sannulha pana te
gahapati ime samanassa gotamassa vanna"tiadisu 5- gune agato. "anekapariyayena
buddhassa vannam bhasati, dhammassa vannam bhasati, samghassa vannam bhasati"tiadisu 6-
thutiyam. "atha kena nu vannena, gandhathenoti vuccati"tiadisu 7- karane. "tayo
pattassa vanna"tiadisu 8- pamane. "cattarome bho gotama vanna"tiadisu 9-
jatiyam. "mahantam hatthirajavannam abhinimminitva"tiadisu 10- santhane.  "suvanna-
vannosi bhagava, susukkadathosi viriyava"tiadisu 11- chavivanne. Idhapi chavi-
vanne eva datthabbo. Ayam hettha attho:- kena kidisena punnavisesena
hetubhutena devate tava etadiso evamvidho  dvadasayojanani pharanakappabho
sariravanno jatoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. cittavasena  2 vi.mahavi. 1/424/317  3 Ma.mu. 12/244/206,sam.kha. 17/59/56
@4 sam.sa. 15/73/47, khu.su. 25/183/369  5 Ma.Ma. 13/77/54
@6 di.Si. 9/2/2  7 sam.sa. 15/234/246, khu.ja. 27/945/207 (sya)
@8 vi.mahavi. 2/602/68  9 di.pa. 11/115/69, Ma.Ma. 13/379/361
@10 sam.sa. 15/138/124  11 Ma.Ma. 13/399/384, khu.sa. 25/554/447
     Kena te idha mijnatiti kena punnatisayena te idha imasmim thane
idani taya 1- labbhamanam ularam sucaritaphalam ijjhati nipphajjati. Uppajjantiti
nibbattanti, avicchedavasena uparupari vattantiti attho. Bhogati paribhunjitabbat-
thena "bhoga"ti laddhanama vatthabharanadivittupakaranavisesa. Yeti samannena aniyama-
niddeso, keciti pakarabhedam amasitva aniyamaniddeso, ubhayenapi panitapanitataradi-
bhede tattha labbhamane tadise bhoge anavasesato byapetva sanganhati.
Anavasesabyapako hi ayam niddeso yathapi 2-  "ye keci sankhara"ti. Manaso piyati
manasa piyayitabba, manapiyati attho.
      Ettha ca "etadiso vanno"ti imina hettha vuttavisesa tassa devataya
attabhavapariyapanna vannasampada dassita, "bhoga"ti imina upabhogaparibhoga-
vatthubhuta dibbarupasaddagandharasaphotthabbabheda kamagunasampada, "manaso piya"ti
imina tesam rupadinam itthakantamanapata, "idha mijjhati"ti imina pana
dibbaayuvannayasasukhaadhipateyyasampada dassita. "ye keci manaso piya"ti imina yani
"so anne deve dasahi thanehi adhigganhati dibbena ayuna dibbena vannena
dibbena sukhena dibbena yasena dibbena adhipateyyena dibbehi rupehi dibbehi
saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi photthabbehi"ti 4- sutte
agatani dasa thanani, tesam idha anavasesato sangaho dassitoti veditabbo.
     #[3]  Pucchamiti panham karomi, natum icchamiti attho. Kamam cetam
"kena te'tadiso vanno, kena te idha mijjhati. Kimakasi punnam, kenasi
evanjalitanubhava"ti ca kimsaddaggahaneneva atthantarassa asambhavato pucchavasena
gathattayam vuttanti vinnayati, pucchavisesabhavanapanattham pana "pucchami"ti vuttam.
Ayam hi puccha aditthajotana tava na hoti edisassa atthassa mahatherassa
@Footnote: 1 cha.Ma. tayi  2 cha.Ma. yatha  3 sam.sala. 18/535/343 (sya)
Aditthabhavabhavato, vimaticchedanapi na hoti sabbaso samugghatitasamsayatta,
anumatipucchapi na hoti "tam kim mannasi rajanna"tiadisu 1- viya anumatigahanakarena
appavattatta, kathetukamyatapucchapi na hoti tassa devataya kathetukamyatavasena
therena apucchitatta. Visesena pana ditthasamsandanati veditabba. Svayamattho hettha
atthuppattikathayam "thero kincapi"tiadina vibhavito eva. Tanti tvam. Tayidam
pubbaparapekkham, pubbapekkhataya upayogekavacanam, parapekkhataya pana paccatteka-
vacanam datthabbam.
      Deviti ettha devasaddo "imani te deva caturasiti nagarasahassani kusavati-
rajadhanipamukhani, ettha deva chandam karohi jivite apekkhan"ti ca adisu 2-
sammutidevavasena agato, "tassa devatidevassa, sasanam sabbadassino"tiadisu
visuddhidevavasena. Visuddhidevanam hi bhagavato atidevabhave vutte itaresam vutto
eva hotiti. "catumaharajika deva dighayuka vannavanto sukhabahula"tiadisu 3-
upapattidevavasena. Idhapi upapattidevavaseneva veditabbo. Padatthato pana:- dibbati
attano punniddhiya kilati lalati pancahi kamagunehi ramati, atha va hettha
vuttanayena jotati obhasati, akasena 4- vimanena ca gacchatiti devi. "tvam devi"ti
sambodhane cetam ekavacanam. Mahanubhaveti ularappabhave, so panassanubhavo
hettha dvihi gathahi dassitoyeva.
     Manussabhutati ettha manassa ussannataya manussa, satisurabhavabrahmacariya-
yogyatadigunavasena upacitamanasa ukkatthagunacitta. Ke pana te? jambudipavasino
sattavisesa. Tenaha bhagava:-
@Footnote: 1 di.maha. 10/411,413/272,274  2 di.maha. 10/266/165
@3 di.pa. 11/337/228  4 Ma. akase
         "tihi bhikkhave thanehi jambudipaka manussa uttarakuruke manusse
         adhigganhanti deve ca tavatimse. Katamehi tihi? sura satimanto
         idha brahmacariyavaso"ti. 1-
     Tatha hi buddha bhagavanto paccekabuddha aggasavaka mahasavaka cakkavattino
anne ca mahanubhava satta ettheva uppajjanti. Tehi samanarupaditaya pana
saddhim parittadipavasihi itaramahadipavasinopi "manussa"tveva pannayimsuti eke.
         Apare pana bhananti:- lobhadihi alobhadihi ca sahitassa manassa ussannataya
manussa. Ye hi satta manussajatika, tesu sattesu 2- visesato lobhadayo alobhadayo
ca ussanna, te lobhadiussannataya apayamaggam, alobhadiussannataya sugatimaggam
nibbanagamimagganca purenti, tasma lobhadihi alobhadihi ca sahitassa manassa
ussannataya parittadipavasihi saddhim catumahadipavasino sattavisesa "manussa"ti
vuccantiti.
         Lokiya pana "manuno apaccabhavena manussa"ti vadanti. Manu nama pathama-
kappiko lokamariyadaya 3- adibhuto hitahitavidhayako sattanam pitutthaniyo, yo sasane
"mahasammato"ti vuccati. Paccakkhato 4- paramparaya ca tassa ovadanusasaniyam thita
satta puttasadisataya "manussa"ti vuccanti. Tato eva hi te manava "manuja"ti
ca vohariyanti. Manussesu bhuta jata, manussabhavam va pattati manussabhuta.
         Kimakasi punnanti kim danasiladippabhedesu kidisam pujjabhavaphalanibbattanato,
yattha sayam uppannam, tam santanam punati visodhetiti ca "punnan"ti laddhanamam
sucaritam kusalakammam akasi, upacini nibbattesiti attho. Jalitanubhavati sabbaso
vijjotamana punniddhika.
@Footnote: 1 an.navaka. 23/225 (21)/409 (sya)  2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 ka. lokapariyadaya  4 Si. apaccatthato
        Kasma panettha "manussabhuta kimakasi punnan"ti vuttam, kim annasu gatisu
punnakiriya natthiti? no natthi, yasma nirayepi nama kamavacarakusalacittappavatti
kadaci labbhateva, kimangam 1- panannattha, nanu avocumha "ditthasamsandana puccha"ti.
Tasma mahathero manussattabhave thatva punnakammam katva uppannam tam disva
bhutatthavasena pucchanto "manussabhuta kimakasi punnan"ti avoca.
         Atha va annasu gatisu ekantasukhataya ekantadukkhataya dukkhabahulataya ca
punnakiriyaya okaso na sulabharupo sappurisupanissayadipaccayasamavayassa sudullabha-
bhavato. Kadaci uppajjamanopi yathavuttakaranena ularo vipulo ca na hoti,
manussagatiyam pana sukhabahulataya punnakiriyaya okaso sulabharupo sappurisupanissayadi-
paccayasamavayassa yebhuyyena sulabhabhavato. Yanca tattha dukkham uppajjati. Tampi visesato
punnakiriyaya upanissayo hoti. Dukkhupanissaya hi saddhati. Yatha hi ayoghanena
satthake nipphadiyamane tassa ekantato na aggimhi tapanam udakena va temanam
chedanakiriyasamatthataya visesapaccayo, tapetva pana pamanayogato udakatemanam
tassa visesapaccayo, evameva sattasantanassa ekantadukkhasamangita dukkhabahulata
ekantasukhasamangita ca punnakiriyaya na visesapaccayo hoti. Sati pana dukkha-
santapane pamanayogato sukhupabruhane ca laddhupanissaya punnakiriya uppajjati,
uppajjamana ca mahajutika mahavipphara patipakkhachedanasamattha ca hoti,
tasma manussabhavo punnakiriyaya visesapaccayo. Tena vuttam "manussabhuta kimakasi
punnan"ti. Sesam suvinneyyameva.
        #[4]  Evam pana therena pucchita sa devata panham vissajjesi, tamattham
dassetum "sa devata attamana"ti gatha vutta. Kena panayam gatha
vutta? dhammasangahakehi. Tattha sati ya pubbe "pucchami tam devi
@Footnote: 1 Si. kimanga
Mahanubhave"ti vutta, sa. Devatati devaputtopi brahmapi devadhitapi vuccati.
"atha kho annatara devata abhikkantaya rattiya abhikkantavanna"tiadisu 1- hi
devaputto "devata"ti vutto devoyeva devatati katva. Tatha "ta devata
sattasata ulara, brahmavimana abhinikkhamitva"tiadisu brahmano.
              "abhikkantena vannena     ya tvam titthasi devate
              obhasenti disa sabba   osadhi viya taraka"ti 2-
adisu devadhita. Idhapi devadhita eva datthabba. Attamanati tutthamana
pitisomanassehi gahitamana. Pitisomanassasahagatam hi cittam domanassassa anokasato
tehi tam sakam katva gahitam viya hoti. Attamanati va sakamana. Anavajjapitisomanassa-
sampayuttam hi cittam sampati ayatinca tamsamangino hitasukhavahato "sakan"ti
vattabbatam labhati, na itaram.
      Moggallanenati moggallanagottassa brahmanamahasalassa puttabhavato
so mahathero gottavasena "moggallano"ti pannato, tena moggallanena.
Pucchitati ditthasamsandanavasena pucchita, attamana sa devata panham byakasiti
yojana. Attamanata cassa "tampi nama parittakampi kammam evam mahatiya dibba-
sampattiya karanam ahosi"ti pubbepi sa attano punnaphalam paticca antarantara
somanassam patisamvedeti, idani pana "annatarassa therassa katopi namakaro
evam ularaphalo, ayam pana buddhanam aggasavako ularaguno mahanubhavo, imampi
passitum nipaccakaranca katum labhami, mama punnaphalapatisamyuttameva ca puccham karoti"ti
dvihi karanehi uppanna. Evam sanjatabalavapitisomanassa sa therassa vacanam
sirasa sampaticchitva panham puttha byakasi.
@Footnote: 1 sam.sa. 15/1/1, khu.khu. 25/1/3  2 khu.vimana. 26/75/12
      Panhanti natum icchitam tam attham viyakasi kathesi vissajjesi. Katham
pana byakasi? putthati putthakarato, pucchitakarenevati 1- attho. Ettha hi
"pucchita"ti vatva puna "puttha"ti vacanam visesatthaniyamanam datthabbam. Siddhe hi
sati arambho visesatthanapakova hoti. Ko paneso visesattho? byakaranassa
pucchanurupata. Yam hi kammaphalam dassetva tassa karanabhutam kammam pucchitam, tadubhayassa
annamannanurupabhavavibhavana. Yena ca akarena puccha pavatta atthato ca
byanjanato  ca, tadakarassa byakaranassa pucchanurupata, tatha ceva vissajjanam
pavattam. Iti imassa visesassa napanattham "pucchita"ti vatva puna "puttha"ti
vuttam.
      "pucchita"ti va taya devataya visesanamukhena putthabhavassa panhabyakaranassa
ca karanakittanam. Idam vuttam hoti:- "kena te'tadiso vanno"tiadina
therena pucchiyatiti puccha, taya devataya katakammam, tassa pucchaya karita acikkhita
vati sa devata "pucchita"ti vutta. Yasma pucchita pucchiyamanassa kammassa
karita, tasma panham puttha, yasma ca puna 2- pucchita pucchiyamanassa
kammassa acikkhanasabhava, tasma panham byakasiti. Yassa kammassidam phalanti
idam "panhan"ti vuttassa atthassa sarupadassanam. Ayancettha attho:- idam
pucchantassa pucchiyamanaya ca paccakkhabhutam anantaram vuttappakaram punnaphalam, yassa
kammassa tam natum icchitatta panhanti vuttam  punnakammam byakasiti.
     #[5] Aham manussesutiadi panhassa byakaranakaro. Tattha ahanti devata
attanam niddisati. "manussesu"ti vatva puna "manussabhuta"ti vacanam tada attani
manussagunanam vijjamanatadassanattham. Yo hi manussajatikova samano panatipatadim
@Footnote: 1 Si. pucchitakarena vata  2 cha.Ma. ayam saddo na dissati
Akattabbam katva dandaraho tattha tattha rajadito hatthacchedadikammakaranam 1-
papunanto mahadukkham anubhavati, ayam manussanerayiko nama. Aparo manussajatikova
samano pubbekatakammuna ghasacchadanampi na labhati, khuppipasabhibhuto dukkhabahulo
katthaci patittham alabhamano vicarati, ayam manussapeto nama. Aparo manussajatikova
samano paradhinavutti paresam bharam vahanto bhinnamariyado va anacaram acaritva
parehi santajjito maranabhayabhito gahananissito dukkhabahulo vicarati hitahitam
ajananto niddajighacchadukkhavinodanadiparo, ayam manussatiracchano nama. Yo pana
attano hitahitam jananto kammaphalam saddahanto hirottappasampanno dayapanno
sabbasattesu samvegabahulo akusalakammapathe parivajjento kusalakammapathe samacaranto
punnakiriyavatthuni paripureti, ayam manussadhamme patitthito paramatthato manusso nama.
Ayampi tadisa ahosi. Tena vuttam "manussesu manussabhuta"ti. Manusse sattanikaye
manussabhavam patta manussadhammanca appahaya thitati attho.
      Abbhagatananti abhiagatanam, sampattaagantukananti attho. Duvidha hi
agantuka atithi abbhagatoti. Tesu kataparicayo agantuko atithi, akataparicayo
abbhagato. Kataparicayo akataparicayopi va puretaram agato atithi, bhojanavelayam
upatthito sampati agato abbhagato. Nimantito va bhattena atithi, animantito
abbhagato. Ayam pana akataparicayo animantito sampati agato ca, tam sandhayaha 2-
"abbhagatanan"ti, garukarena panettha bahuvacanam vuttam. Asati nisidati etthati
asanam, yankinci nisidanayoggam, idha pana pitham adhippetam, tassa ca appakatta
anularatta ca "asanakan"ti aha. Adasinti "idamassa therassa dinnam mayham
mahapphalam bhavissati mahanisamsan"ti sanjatasomanassa kammam kammaphalanca saddahitva
tassa therassa paribhogatthaya adasim, nirapekkhapariccagavasena pariccajinti attho.
@Footnote: 1 Ma.u. 14/247,254,265/214,221,233  2 Ma. akataparicaye animantite sampati agate
@sandhayaha
      Abhivadayinti abhivadanam akasim, pancapatitthitena dakkhineyyapuggale vandinti
attho. Vandamana hi tam tayeva vandanakiriyaya vandiyamanam "sukhini hohi, aroga
hohi"tiadina asivadam atthato vadapesi nama. Anjalikam akasinti
dasanakhasamodhanasamujjalam anjalim sirasi pagganhanti gunavisitthanam apacayanam
akasinti attho. Yathanubhavanti yathabalam, tada mama vijjamanavibhavanurupanti
attho. Adasi dananti annapanadideyyadhammapariccagena dakkhineyyam bhojenti 1-
danamayam punnam pasavim.
      Ettha ca "ahan"ti idam kammassa phalassa ca ekasantatipatitatadassanena
sambandhabhavadassanam, "manussesu manussabhuta"ti idam tassa punnakiriyaya
adhitthanabhutasantanavisesadassanam, "abbhagatanan"ti idam cittasampattidassananceva
khettasampattidassananca danassa viya patiggahanassa 2- ca kinci anapekkhitva
pavattitabhavadipanato. "asanakam adasim yathanubhavanca  adasi danan"ti idam bhogasaradana-
dassanam, "abhivadayim anjalikam akasin"ti idam kayasaradanadassanam.
     #[6]  Tenati tena yathavuttena punnena hetubhutena. Meti ayam
mesaddo "kicchena me adhigatam, halandani pakasitun"tiadisu 3- karane agato,
mayati attho. "sadhu me bhante bhagava sankhittena dhammam desetu"tiadisu 4-
sampadane, mayhanti attho. "pubbeva me bhikkhave sambodha anabhisambuddhassa
bodhisattasseva sato"tiadisu 5- samiatthe agato, idhapi samiatthe eva,
mamati attho. Svayam mesaddo tena me punnenati ca me etadisoti ca
ubhayattha sambandhitabbo. Sesam vuttanayameva.
@Footnote: 1 Ma. bhajenti  2 Ma. danassa visayassa ca patiggahakassa
@3 vi.maha. 4/7/7, di.maha. 10/65/32, Ma.mu. 12/281/242, Ma.Ma. 13/337/319,
@sam.sa. 15/172/164  4 sam.sala. 18/131/89 (sya), an.catukka. 21/257/276
@5 Ma.mu. 12/206/176, sam.sala. 18/173/121 (sya.), an.catukka. 21/104/252
      Evam taya devataya panhe byakate ayasma mahamoggallano vittharena
dhammam desesi, sa desana saparivaraya tassa devataya satthika ahosi.
Thero tato manussalokam agantva sabbantam pavattim bhagavato arocesi, bhagava
tam atthuppattim katva sampattaparisaya dhammam desesi. Gatha eva pana sangaham
arulhati.
                     Pathamapithavimanavannana  nitthita.
                        ----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 1-25. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]