ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 30 : PALI ROMAN Vimana.A. (paramatthadi.)

                    50. 12.  Rajjumalavimanavannana
     abhikkantena vannenati rajjumalavimanam. Tassa ka uppatti? bhagava
savatthiyam viharati jetavane. Tena samayena gayagamake annatarassa brahmanassa
dhita tasmimyeva game ekassa brahmanakumarassa dinna patikulam gata tasmim
Gehe issariyam pavattenti 1- titthati. Sa tasmim gehe dasiya dhitaram disva
na sahati, ditthakalato patthaya kodhena tatatatayamana akkosati paribhasati,
khatakancassa deti. Yada pana sa vayappattiya kiccasamattha jata, tada nam
jannukapparamutthihi paharateva yatha tam purimajatisu baddhaghata.
     Sa kira dasi kassapadasabalassa kale tassa samini ahosi, itara daSi.
Sa tam leddudandadihi mutthiadihi ca abhinham abhidahati. 2- Sa tena nibbinna
yathabalam danadini punnani katva "anagate aham samini hutva imissa
upari issariyam pavatteyyan"ti 3- patthanam thapesi. Atha sa dasi tato cuta aparaparam
samsaranti imasmim buddhuppade vuttanayena gayagamake brahmanakule nibbattitva
patikulam gata, itarapi tassa dasi ahosi. Evam baddhaghatataya sa tam vihetheti.
     Evam vihethenti akaraneneva kesesu gahetva hatthehi ca padehi ca suhatam
hani. Sa nhapitasalam gantva khuramundam karetva agamasi. Samini "kim je
dutthadasi mundanamattena tava vippamokkho"ti rajjum sise bandhitva tattha nam
gahetva  onametva ghateti, tassa tanca rajjum apanetum na deti. Tato patthaya
dasiya "rajjumala"ti namam ahosi.
     Athekadivasam sattha paccusasamaye mahakarunasamapattito vutthaya lokam
volokento rajjumalaya sotapattiphalupanissayam tassa ca brahmaniya saranesu silesu
ca patitthanam disva arannam pavisitva annatarasmim rukkhamule nisidi chabbanna
buddharasmiyo vissajjento. Rajjumalapi kho divase divase taya tatha vihethiyamana
"kim me imina dujjivitena"ti  nibbinnarupa jivite maritukama ghatam gahetva
udakatittham gacchanti viya gehato nikkhanta anukkamena vanam pavisitva bhagavato
@Footnote: 1 cha.Ma. vattenti  2 Si. hanti  3 cha.Ma. vatteyyam
Nisinnarukkhassa avidure annatarassa rukkhassa sakhaya rajjum bandhitva pasam katva
ubbandhitukama ito cito ca olokenti addasa bhagavantam tattha nisinnam pasadikam
pasadaniyam uttamadamathasamathamanuppattam chabbannabuddharasmiyo vissajjentam. Disva
buddhagaravena akaddhiyamanahadaya "kim nu kho bhagava madisanampi dhammam deseti,
yamaham sutva ito dujjivitato mucceyyan"ti cintesi.
     Atha bhagava tassa cittacaram oloketva "rajjumale"ti aha. Sa tam
sutva amatena viya abhisitta pitiya nirantaram phuttha bhagavantam upasankamitva
vanditva ekamantam atthasi. Tassa bhagava anupubbikathanupubbakam catusaccakatham kathesi,
sa sotapattiphale patitthahi. Sattha "vattati ettako rajjumalaya anuggaho,
idanesa kenaci appadhamsiya jata"ti arannato nikkhamitva gamassa avidure
annatarasmim rukkhamule nisidi. Rajjumalapi attanam vinipatetum abhabbataya
khantimettanuddayasampannataya ca "brahmani mam hanatu va vihethetu va yam va
tam va karotu"ti ghatena udakam gahetva geham agamasi. Samiko gehadvare
thito tam disva "tvam ajja udakatittham gata cirayitva agata, mukhavanno
ca te ativiya vippasanno, tvanca annena akarena upatthasi, kim etan"ti
pucchi. Sa tassa tam pavattim acikkhi.
     Brahmano tassa vacanam sutva tussitva geham gantva rajjumalaya upari
"taya na kinci katabban"ti sunisaya vatva tutthamanaso sighataram satthu santikam
gantva vanditva sadarena katapatisantharo sattharam nimantetva attano geham
anetva panitena khadaniyena bhojaniyena parivisitva bhagavantam bhuttavim onitapattapanim
upasankamitva ekamantam nisidi, sa 1- sunisapissa upasankamitva vanditva
ekamantam nisidi. Gayagamavasinopi brahmanagahapatika tam pavattim sutva bhagavantam
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati
Upasankamitva appekacce abhivadetva ekamantam nisidimsu, appekacce sammodaniyam
katva ekamantam nisidimsu.
      Sattha rajjumalaya tassa ca brahmaniya purimajatisu katakammam vittharato
kathetva sampattaparisaya anurupam dhammam desesi. Tam sutva brahmani ca mahajano
ca tattha sannipatito saranesu ca silesu ca patitthahi. Sattha asana utthahitva
savatthimeva agamasi. Brahmano rajjumalam dhitutthane thapesi. Tassa sunisa
rajjumalam piyacakkhuhi olokonti yavajivam manapeneva sinehena parihari. Rajjumala
aparabhage kalam katva tavatimsesu nibbatti, accharasahassancassa parivaro ahosi.
Sa satthisakatabharappamanehi dibbabharanehi patimanditattabhava accharasahassaparivuta
nandanavanadisu mahatim dibbasampattim anubhavamana pamuditamana vicarati.
Athayasma mahamoggallano devacarikam gato tam mahantena dibbanubhaveneva 1-
mahatiya deviddhiya vijjotamanam disva taya katakammam imahi gathahi
pucchi:-
      [826]   "abhikkantena vannena       ya tvam titthasi devate
               hatthe pade ca viggayha    naccasi suppavadite.
      [827]    Tassa te naccamanaya     angamangehi sabbaso
               dibba sadda niccharanti     savaniya manorama.
      [828]    Tassa te naccamanaya 2-  angamangehi sabbaso
               dibba gandha pavayanti     sucigandha manorama.
      [829]    Vivattamana kayena       ya venisu pilandhana
               tesam suyyati nigghoso      turiye pancangike yatha.
@Footnote: 1 cha.Ma. dibbanubhavena  2 i. nandamanaya
      [830]    Vatamsaka vatadhuta        vatena sampakampita
               tesam suyyati nigghoso     turiye pancangike yatha.
      [831]    Yapi te sirasmim mala    sucigandha manorama
               vati gandho disa sabba   rukkho manjusako yatha.
      [832]    Ghayase tam sucigandham       rupam passasi amanusam
               devate pucchitacikkha      kissa kammassidam phalan"ti.
     #[826]    Tattha hatthe ca pade ca viggayhati hatthe ca pade ca vividhehi
akarehi gahetva, pupphamutthipupphanjaliadibhedassa sakhabhinayassa dassanavasena
vividhehi akarehi hatthe ca, samapadadinampi thanavisesanam dassanavasena vividhehi
akarehi pade ca upadiyitvati attho. Casaddena sakhabhinayam sanganhati
naccasiti natasi. Ya tvanti ya vuttanayavasena naccam karositi attho. Suppavaditeti
sundare pavajjane sati tava naccassa anurupavasena vinavamsamudingataladike vadiyamane,
pancangike turiye paggayhamaneti attho. Sesam hettha vimane vuttanayameva.
      Evam therena pucchita sa devata attano purimajatiadim 2- imahi gathahi
byakasi:-
      [833]   "dasi aham pure asim      gayayam brahmanassaham
               appapunna alakkhika      rajjumalati mam vidum.
      [834]    Akkosanam vadhananca      tajjanaya ca uggata 3-
               kutam gahetva nikkhamma     agacchim udakahariya. 4-
@Footnote: 1 ka. nanavividhehi  2 Si. purimajatiadini  3 Si. ukkata  4 Si. gacchim
@udakahariya
      [835]  Vipathe kutam nikkhipitva     vanasandam upagamim
             `idhevaham marissami      kvatthopi jivitena me'.
      [836]  Dalham pasam karitvana      asumbhitvana padape
             tato disa vilokesim      `ko nu kho vanamassito'
      [837]  Tatthaddasasim sambuddham      sabbalokahitam munim
             nisinnam rukkhamulasmim        jhayantam akutobhayam.
      [838]  Tassa me ahu samvego    abbhuto lomahamsano
             `ko nu kho vanamassito    manusso udahu devata'.
      [839]  Pasadikam pasadaniyam       vana nibbanamagatam
             disva mano me pasidi     `nayam yadisakidiso.
      [840]  Guttindriyo jhanarato     abahiggatamanaso
             hito sabbassa lokassa     buddho ayam 1- bhavissati.
      [841]  Bhayabheravo durasado      sihova guhamassito
             dullabhayam dassanaya       puppham odumbaram yatha'.
      [842]  So mam muduhi vacahi      alapitva tathagato
             rajjumaleti mamvoca 2-    saranam gaccha tathagatam.
      [843]  Taham giram sunitvana       nelam atthavatim sucim
             sanham mudunca vaggunca      sabbasokapanudanam.
@Footnote: 1 Si. soyam  2 ka. mam avoca
      [844]  Kallacittanca mam natva        pasannam suddhamanasam
             hito sabbassa lokassa        anusasi tathagato.
      [845]  Idam dukkhanti mamvoca          ayam dukkhassa sambhavo
             dukkhanirodho 1- maggo ca     anjaso amatogadho.
      [846]  Anukampakassa kusalassa         ovadamhi aham thita
             ajjhaga amatam santim          nibbanam padamaccutam.
      [847]  Saham avatthitapema         dassane avikampini
             mulajataya saddhaya          dhita buddhassa orasa.
      [848]  Saham ramami kilami          modami akutobhaya
             dibbamalam dharayami          pivami madhumaddavam.
      [849]  Satthituriyasahassani           patibodham karonti me
             alambo gaggaro bhimo       sadhuvadi ca samsayo.
      [850]  Pokkharo ca suphasso ca       vinamokkha ca nariyo
             nanda ceva sunanda ca       sonadinna sucimhita.
      [851]  Alambusa missakesi ca        pundarika'tidaruni 2-
             eniphassa suphassa ca        subhadda muduvadini 3-
      [852]  Eta canna ca seyyase    accharanam pabodhika
             ta mam kalenupagantva      abhibhasanti devata.
@Footnote: 1 Si.,i. ayam nirodho  2 Si. pundarika'ticaruni  3 ka. mudukavadi
      [853]  Handa naccama gayama        handa tam ramayamase
             nayidam akatapunnanam           katapunnanamevidam.
      [854]  Asokam nandanam rammam          tidasanam mahavanam
             sukham akatapunnanam            idha natthi parattha ca.
      [855]  Sukhanca katapunnanam           idha ceva parattha ca
             tesam sahabyakamanam          kattabbam 1- kusalam bahum
             katapunna hi modanti         sagge bhogasamangino.
      [856]  Bahunam vata atthaya           uppajjanati tathagata
             dakkhineyya manussanam        punnakkhettana'makara
             yattha karam karitvana         sagge modanti dayaka"ti.
     #[833]  Tattha dasi aham pure asinti pure purimayam jatiyam aham
antojata dasi ahosim. Tattha kassati aha "gayayam brahmanassahan"ti,
gayanamake game annatarassa brahmanassa, hanti nipatamattam. Appapunnati
mandabhagya apunna. Alakkhikati nissirika kalakanni. Rajjumalati mam
vidunti, kese gahetva akaddhanaparikaddhanadukkhena mundake kate punapi tadatthameva
sise dalham bandhitva thapitarajjukundalakavasena "rajjumala"ti mam manussa janimsu.
     #[834]  Vadhananti talananam. Tajjanayati bhayasantajjanena. Uggatati
uggataya 2- domanassuppattiya. Udahariyati udakaharika, udakam aharanti viya
hutvati adhippayo.
     #[835]  Vipatheti apathe, maggato apakkamitvati attho, kvatthoti ko attho.
Soyeva va patho.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/53/26  2 Si. ukkataya
    #[836]  Dalham pasam karitvanati bandhanapasam thiram acchijjanakam katva.
Asumbhitvana padapeti vitape lagganavasena 1- padape rukkhe khipitva. Tato disa
vilokesim, ko nu kho vanamassitoti imam vanam pavisanavasena assito nu kho koci
atthi, yato me maranantarayo siyati adhippayo.
     #[837]  Sambuddhantiadi tada tassa tadise nicchaye asatipi sabhavavasena
vuttam. Tassattho:- sayameva sammadeva ca sabbassapi bujjhitabbassa buddhatta
sambuddham, 2- mahakarunayogena hinadibhedabhinnassa sabbassapi lokassa ekantahitatta
sabbalokahitam, ubhayalokam munanato munim, nisajjavasena kilesabhisankharehi thana
cavanabhavena ca nisinnam, arammanupanijjhanena lakkhanupanijjhanena ca jhayantam,
bodhimuleyeva bhayahetunam samucchinnatta kutocipi bhayabhavato akutobhayanti veditabbam.
     #[838]  Samvego nama sahottappam nanam, so tassa bhagavato dassanena
uppajji. Tenaha "tassa me ahu samvego"ti.
     #[839]  Pasadikanti pasadavaham, dvattimsamahapurisalakkhanaasityanubyanjana-
byamappabhaketumalalankataya samantapasadikaya attano sarirasobhasampattiya
rupakayadassanabyavatassa janassa sadhubhavato pasadasamvaddhananti attho.
Pasadaniyanti dasabalacatuvesarajjachaasadharanananaattharasavenikabuddhadhamma-
pabhutiaparimanagunasamannagataya dhammakayasampattiya sarikkhakajanassa pasiditabbayuttam,
pasadikanti attho. Vanati kilesavanato apakkamitva. Nibbanamagatanti
nittanhabhavam nibbanameva upagatam adhigatam. Yadisakidisoti yo va so va,
pacurajanoti attho.
     #[840-841]  Manacchatthanam indriyanam aggamaggagopanaya gopitatta
guttindriyo. Aggaphalajjhanabhiratiya jhanarato. Tato eva bahibhutehi
@Footnote: 1 ka. lakkhanavasena  2 Si.,i. sammasambuddham
Rupadiarammanehi apakkamitva visayajjhatte nibbane ca ogalhacittataya abahiggata-
manaso. Micchagahamocanabhayena vipallasavantehi micchaditthikehi bhayitabbato
tesanca bhayajananato bhayabheravo. Payogasayavipannehi anupagamaniyato ca kenacipi
anasadaniyato ca durasado. Dullabha'yanti dullabho ayam. Dassanayati datthumpi.
Puppham odumbaram 1- yathati yatha nama udumbare bhavam puppham dullabhadassanam, kadacideva
bhaveyya, na va bhaveyya, evam idisassa uttamapuggalassati attho.
     #[842]  So tathagato muduhi vacahi sanhaya vacaya "rajjumale"ti mam
alapitva amantetva saranam gaccha tathagatanti "tatha agato"tiadina tathagatam
sammasambuddham saranam gacchati mam avoca abhasiti yojana.
     #[843-44]  Tahanti tam aham. Giranti vacam. Nelanti niddosam. Atthavatinti
atthayuttam sattham, ekantahitam va. Vacisoceyyataya sucim. Akakkhalataya sanham.
Veneyyanam mudubhavakaratta mudu. Savaniyabhavena vaggum. Sabbasokapanudananti
natibyasanadivasena uppajjanakassa sabbassapi sokassa vinodanam giram sutvana
pasannacitta ahosinti sambandho. Sabbametam danakatham adim katva ussakkitva
nekkhamme anisamsam vibhavanavasena pavattitam bhagavato anupubbikatham sandhaya vadati.
Tenevaha "kallacittanca mam natva"tiadi.
      Tattha kallacittanti kammaniyacittam, hettha pavattitadesanaya assaddhiyadinam
cittadosanam vigatatta uparidesanaya bhajanabhavupagamanena kammakkhamacittam,
bhavanakammassa yoggacittanti attho. Tenevaha "pasannam suddhamanasan"ti. Tattha
"pasannan"ti imina assaddhiyapagamamaha, "suddhamanasan"ti imina
kamacchandadiapagamanena muducittatam udaggacittatanca 2- dasseti. Anusasiti ovadi,
@Footnote: 1 ka. udumbaram  2 Si. vinivaranacittatanca
Samukkamsikaya dhammadesanaya saha upayena pavattinivattiyo upadisiti attho.
Tenevaha "idam dukkhan"tiadi anusasitakaradassanam hetam.
     #[845]  Tattha idam dukkhanti mamvocati idam tanhavajjam tebhumakam dhammajatam
badhakasabhavatta kucchitam hutva tucchasabhavatta ca tathatta ca dukkham ariyasaccanti
mayham abhasi. Ayam dukkhassa sambhavoti ayam kamatanhadibheda tanha
yathavuttassa dukkhassa sambhavo pabhavo uppatti hetu samudayo ariyasaccanti.
Dukkhanirodhoti 1- dukkhassa santibhavo asankhatadhatu nirodho ariyasaccanti.
Antadvayassa parivajjanato anjaso nibbanagaminipatipadabhavato amatogadho maggo
ariyasaccanti mam avocati sambandho.
     #[846]  Kusalassati ovadadane veneyyadamane chekassa, appamadapatipattiya
va matthakappattiya va anavajjassa. Ovadamhi aham thitati yathavutte
ovade anusitthiyam sikkhattayaparipuriya saccapativedhena aham patitthita. Tenaha
"ajjhaga amatam santim, nibbanam padamaccutan"ti idam ovade patitthanassa
karanavacanam. Ya niccataya maranabhavato amatam, sabbadukkhavupasamataya santim, adhigatanam
avacanahetutaya accutam nibbanam padam ajjhaga adhigacchi, sa ekamsena satthu
ovade patitthita namati.
     #[847]  Avatthitapemati dalhabhatti ratanattaye niccalapasadasineha.
Kasma? yasma dassane avikampini, "sammasambuddho bhagava, svakkhato dhammo,
Supatipanno samgho"ti etasmim sammadassane acala kenaci acalaniya. Kena panetam
avikampananti aha "mulajataya saddhaya"ti. Ayam "itipi so bhagava arahan"ti-
adina 2- sammasambuddhe, "svakkhato bhagavata dhammo"tiadina 2- tassa dhamme,
@Footnote: 1 Si.,i. ayam nirodho maggoti  2 Ma.mu. 12/74/50, sam.maha. 19/997/296
"supatipanno bhagavato savakasamgho"tiadina 1- tassa samghe ca saccabhisamayasankhatena
mulena jatamula saddha, taya aham avikampiniti dasseti. Tato eva dhita
buddhassa orasati sammasambuddhassa ure vayamajanitabhijatitaya 2- orasaputti.
     #[848] Saham ramamiti sa aham tada ariyaya jatiya idani devupapattiya
agata maggaratiya phalaratiya ca ramami, kamagunaratiya kilami, ubhayenapi modami.
Attanuvadabhayadinam apagatatta 3- akutobhaya. Madhumaddavanti madhusankhatam maddavakaram,
naccanagayanakalesu sarirassa sarassa ca mudubhavavaham gandhapanam sandhaya vadati.
"madhumadavan"tipi pathanti, adavam yavadivam 4- yavadeva davattham madhuram pivamiti attho.
     #[856]  Punnakkhettana'makarati sadevakassa lokassa punnakkhettabhutanam
ariyanam maggaphalatthanam ariyasamghassa akara uppattitthanam tathagata. Yatthati yasmim
punnakkhette. Sesam vuttanayameva.
      Athayasma mahamoggallano attana ca devataya ca pavattitam imam
kathasallapam manussalokam agantva bhagavato arocesi. Bhagava tamattham atthuppattim
katva sampattaparisaya dhammam desesi, sa desana mahajanassa satthika ahositi.
                    Rajjumalavimanavannana  nitthita.
               Iti paramatthadipaniya khuddakatthakathaya vimanavatthusmim
                        dvadasavatthupatimanditassa
               catutthassa manjitthakavaggassa atthavannana nitthita.
                      Nitthita ca itthivimanavannana.
@Footnote: 1 Ma.mu. 12/74/50, sam.maha. 19/997/296, an.navaka. 23/231/420 (sya)
@2 Ma. jataya janitabhijatitaya  3 Si.,i. durapagatatta
@4 cha.Ma. yavadavam



             The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 238-249. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=5023&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=5023&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=50              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=1725              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=1731              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=1731              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]