|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
103. 6. Kaṇhapetavatthuvaṇṇanā
uṭṭhehi kaṇha kiṃ sesīti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ mataputtaṃ
upāsakaṃ ārabbha kathesi.
Sāvatthiyaṃ kira aññatarassa upāsakassa putto kālaṃ akāsi. So tena
sokasallasamappito na nhāyati, na bhuñjati, na kammante vicāreti, na buddhuppaṭṭhānaṃ
gacchati, kevalaṃ "tāta piyaputtaka maṃ ohāya kahaṃ paṭhamataraṃ gatosī"tiādīni vadanto
vippalapati. Satthā paccūsasamaye lokaṃ olokento tassa sotāpattiphalūpanissayaṃ disvā
punadivase bhikkhusaṃghaparivuto sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā katabhattakicco bhikkhū
@Footnote: 1 Ma. bho candasūriyāti
---------------------------------------------------------------------------------------------
page102.
Uyyojetvā ānandattherena pacchāsamaṇena tassa gharadvāraṃ agamāsi. Satthu
āgatabhāvaṃ upāsakassa ārocesuṃ. Athassa gehajano gehadvāre āsanaṃ paññāpetvā
satthāraṃ nisīdāpetvā upāsakaṃ pariggahetvā satthu santikaṃ upanesi. Ekamantaṃ
nisinnaṃ taṃ disvā "kiṃ upāsaka socasī"ti vatvā "āma bhante"ti vutte "upāsaka
porāṇakapaṇḍitā paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā mataputtaṃ nānusociṃsū"ti vatvā tena
yācito atītaṃ āhari.
Atīte dvāravatīnagare dasa bhātikarājāno ahesuṃ:- vāsudevo baladevo
candadevo sūriyadevo aggidevo varuṇadevo ajjuno pajjuno ghaṭapaṇḍito aṅkuro
cāti. Tesu vāsudevamahārājassa piyaputto kālaṃ akāsi. Tena rājā sokapareto
sabbakiccāni pahāya mañcassa aṭaniṃ pariggahetvā 1- vippalapanto nipajji. Tasmiṃ
kāle ghaṭapaṇḍito cintesi "ṭhapetvā maṃ añño koci mama bhātu sokaṃ pariharituṃ
samattho nāma natthi, upāyenassa sokaṃ harissāmī"ti. So ummattakavesaṃ gahetvā
"sasaṃ me detha, sasaṃ me dethā"ti ākāsaṃ olokento sakalanagaraṃ vicari, "ghaṭapaṇḍito
ummattako jāto"ti sakalanagaraṃ saṅkhubhi.
Tasmiṃ kāle rohiṇeyyo nāma amacco vāsudevarañño santikaṃ gantvā
tena saddhiṃ kathaṃ samuṭṭhāpento:-
[207] "uṭṭhehi kaṇha kiṃ sesi ko attho supanena te
yo ca tuyhaṃ sako bhātā hadayaṃ cakkhu ca dakkhiṇaṃ
tassa vātā balīyanti sasaṃ jappati kesavā"ti
imaṃ gāthamāha.
#[207] Tattha kaṇhāti vāsudevaṃ gottenālapati. Ko attho supanena teti
supanena tuyhaṃ kā nāma vaḍḍhi. 2- Sako bhātāti sodariyo bhātā. Hadayaṃ cakkhu
@Footnote: 1 Sī.,i. mañcassa añjaliṃ paggahetvā 2 Sī. vuḍḍhi
---------------------------------------------------------------------------------------------
page103.
Ca dakkhiṇanti hadayena ceva dakkhiṇacakkhunā ca sadisoti attho. Tassa vātā
balīyantīti tassa aparāparaṃ uppajjamānā ummādavātā balavanto honti vaḍḍhanti
abhibhavanti. Sasaṃ jappatīti "sasaṃ me dethā"ti vippalapati. Kesavāti so kira kesānaṃ
sobhanānaṃ atthitāya "kesavo"ti voharīyati, tena naṃ nāmena ālapati.
Tassa vacanaṃ sutvā sayanto uṭṭhitabhāvaṃ dīpento satthā abhisambuddho
hutvā:-
[208] "tassa taṃ vacanaṃ sutvā rohiṇeyyassa kesavo
taramānarūpo vuṭṭhāsi bhātu sokena aṭṭito"ti
imaṃ gāthamāha.
Rājā uṭṭhāya sīghaṃ pāsādā otaritvā ghaṭapaṇḍitassa santikaṃ gantvā
ubhosu hatthesu naṃ daḷhaṃ gahetvā tena saddhiṃ sallapanto:-
[209] "kiṃ nu ummattarūpova kevalaṃ dvārakaṃ imaṃ
saso sasoti lapasi kīdisaṃ sasamicchasi.
[210] Sovaṇṇamayaṃ maṇimayaṃ lohamayaṃ atha rūpiyamayaṃ
saṅkhasilāpavāḷamayaṃ kārayissāmi te sasaṃ.
[211] Santi aññepi sasakā araññavanagocarā
tepi te ānayissāmi kīdisaṃ sasamicchasī"ti
tisso gāthāyo abhāsi.
#[209-211] Tattha ummattarūpovāti ummattako viya. Kevalanti sakalaṃ. Dvārakanti
dvāravatīnagaraṃ vicaranto. Saso sasoti lapasīti saso sasoti vilapasi. Sovaṇṇamayanti
suvaṇṇamayaṃ. Lohamayanti tambalohamayaṃ. Rūpiyamayanti rajatamayaṃ. Yaṃ icchasi taṃ vadehi,
---------------------------------------------------------------------------------------------
page104.
Atha kena socasi. 1- Aññepi araññe vanagocarā sasakā atthi, te te ānayissāmi,
vada bhadramukha kīdisaṃ sasamicchasīti ghaṭapaṇḍitaṃ "sasena atthiko"ti adhippāyena sasena
nimantesi. Taṃ sutvā ghaṭapaṇḍito:-
[212] "nāhamete sase icche ye sasā paṭhavissitā
candato sasamicchāmi taṃ me ohara kesavā"ti
gāthamāha.
Tattha oharāti ohārehi. Taṃ sutvā rājā "nissaṃsayaṃ me bhātā ummattako
jāto"ti domanassappatto:-
[213] "so nūna madhuraṃ ñāti jīvitaṃ vijahissasi
apatthiyaṃ patthayasi candato sasamicchasī"ti
gāthamāha.
Tattha ñātīti kaniṭṭhaṃ ālapati. Ayamettha attho:- mayhaṃ piyañāti yaṃ
atimadhuraṃ attano jīvitaṃ, taṃ vijahissasi maññe, yo 2- apatthayitabbaṃ patthesīti.
Ghaṭapaṇḍito rañño vacanaṃ sutvā niccalova ṭhatvā "bhātika tvaṃ candato
sasaṃ patthentassa taṃ alabhitvā jīvitakkhayo bhavissatīti jānanto kasmā mataṃ puttaṃ
alabhitvā anusocasī"ti imamatthaṃ dīpento:-
[214] "evañce kaṇha jānāsi yathaññamanusāsasi
kasmā pure mataṃ puttaṃ ajjāpi manusocasī"ti
gāthamāha.
Tattha evañce kaṇha jānāsīti bhātika kaṇhanāmaka mahārāja "alabbhaneyyavatthu
nāma na patthetabban"ti yadi evaṃ jānāsi. Yathaññanti evaṃ jānantova
@Footnote: 1 Ma. rodasīti 2 Sī. yasmā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page105.
Yathā aññaṃ anusāsasi, tathā akatvā. Kasmā pure mataṃ puttanti atha kasmā
ito catumāsamatthake mataṃ puttaṃ ajjāpi anusocasīti.
Evaṃ so antaravīthiyaṃ ṭhitakova "ahaṃ tāva evaṃ paññāyamānaṃ patthemi, tvaṃ
pana apaññāyamānassatthāya socasī"ti vatvā tassa dhammaṃ desento:-
pana apaññāyamānassatthāya socasī"ti vatvā tassa dhammaṃ desento:-
[215] "na yaṃ labbhā 1- manussena amanussena vā pana
jāto me mā mari putto kuto labbhā alabbhiyaṃ.
[216] Na mantā mūlabhesajjā osadhehi dhanena vā
sakkā ānayituṃ kaṇha yaṃ petamanusocasī"ti
gāthādvayamāha.
#[215] Tattha yanti bhātika yaṃ "evaṃ jāto me putto mā marī"ti
manussena vā devena vā pana na labbhā na sakkā laddhuṃ, taṃ tvaṃ patthesi.
Taṃ panetaṃ kuto labbhā, kena kāraṇena laddhuṃ sakkā, yasmā alabbhiyaṃ alabbhaneyyavatthu
nāmetanti attho.
#[216] Mantāti mantappayogena. Mūlabhesajjāti mūlabhesajjena. Osadhehīti
nānāvidhehi osadhehi. Dhanena vāti koṭisatasaṅkhena 2- dhanena vāpi. Idaṃ vuttaṃ
hoti:- yaṃ petamanusocasi, taṃ etehi mantappayogādīhipi ānetuṃ na sakkāti.
Puna ghaṭapaṇḍito "bhātika idaṃ maraṇaṃ nāma dhanena vā jātiyā vā
vijjāya vā sīlena vā bhāvanāya vā na sakkā paṭibāhitun"ti dassento:-
[217] "mahaddhanā mahābhogā raṭṭhavantopi khattiyā
pahūtadhanadhaññāse tepi no ajarāmaRā.
@Footnote: 1 Sī. ye na labbhā 2 Sī.,i. koṭisatasaṅkhātena
---------------------------------------------------------------------------------------------
page106.
[218] Khattiyā brāhmaṇā vessā suddā caṇḍālapukkusā
ete caññe ca jātiyā tepi no ajarāmaRā.
[219] Ye mantaṃ parivattenti chaḷaṅgaṃ brahmacintitaṃ
ete caññe ca vijjāya tepi no ajarāmaRā.
[220] Isayo vāpi ye santā saññatattā tapassino
sarīraṃ tepi kālena vijahanti tapassino.
[221] Bhāvitattā arahanto katakiccā anāsavā
nikkhipanti imaṃ dehaṃ puññapāpaparikkhayā"ti
pañcahi gāthāhi rañño dhammaṃ desesi.
#[217] Tattha mahaddhanāti nidhānagatasseva mahato dhanassa atthitāya bahudhanā.
Mahābhogāti devabhogasadisāya mahatiyā bhogasampattiyā samannāgatā. Raṭṭhavantoti
sakalaraṭṭhavanto. Pahūtadhanadhaññāseti tiṇṇaṃ catunnaṃ vā saṃvaccharānaṃ atthāya nidahitvā
ṭhapetabbassa niccaparibbayabhūtassa dhanadhaññassa vasena apariyantadhanadhaññā. Tepi no
ajarāmarāti tepi evaṃ mahāvibhavā mandhātumahāsudassanādayo 1- khattiyā ajarāmarā
nāhesuṃ, aññadatthu maraṇamukhameva anupatiṭṭhāti 2- attho.
#[218] Eteti yathāvuttakhattiyādayo. Aññeti aññatarā evaṃbhūtā 3-
ambaṭṭhādayo. Jātiyāti attano jātinimittaṃ ajarāmarā nāhesunti attho.
#[219] Mantanti vedaṃ. Parivattentīti sajjhāyanti vācenti ca. Atha vā
parivattentīti vedaṃ anuparivattentā homaṃ karontā japanti. Chaḷaṅganti
sikkhākappaniruttibyākaraṇajotisatthachandovicitisaṅkhātehi chahi aṅgehi yuttaṃ.
Brahmacintitanti
@Footnote: 1 Sī.,i. mahāmandhātumahāsudassanādayo 2 cha.Ma. anupaviṭṭhāti
@3 Sī.,i. anantarā evaṃ vaṇṇabhūtā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page107.
Brāhmaṇānamatthāya brahmunā cintitaṃ kathitaṃ. Vijjāyāti brahmasadisavijjāya
samannāgatā, tepi no ajarāmarāti attho.
#[220-221] Isayoti yamaniyamādīnaṃ paṭikūlasaññādīnaṃ ca esanaṭṭhena 1- isayo.
Santāti kāyavācāhi santasabhāvā. Saññatattāti rāgādīnaṃ saṃyamena saṃyatacittā.
Kāyatapanasaṅkhāto tapo etesaṃ atthīti tapassino. Puna tapassinoti saṃvarakā. Tena
evaṃ 2- tapanissitakā hutvā sarīrena ca vimokkhaṃ pattukāmāpi saṃvarakā sarīraṃ 3-
vijahanti evāti dasseti. Atha vā isayoti adhisīlasikkhādīnaṃ esanaṭṭhena isayo,
tadatthaṃ tappaṭipakkhānaṃ pāpadhammānaṃ vūpasamena 4- santā, ekārammaṇe cittassa saṃyamena
saññatattā, sammappadhānayogato vīriyatāpena tapassino, sappayogā rāgādīnaṃ
santapanena tapassinoti yojetabbaṃ. Bhāvitattāti catusaccakammaṭṭhānabhāvanāya
bhāvitacittā.
Evaṃ ghaṭapaṇḍitena dhamme kathite taṃ sutvā rājā apagatasokasallo
pasannamānaso ghaṭapaṇḍitaṃ pasaṃsanto:-
[222] "ādittaṃ vata maṃ santaṃ ghaṭasittaṃva pāvakaṃ
vārinā viya osiñcaṃ sabbaṃ nibbāpaye daraṃ.
[223] Abbahī vata me sallaṃ sokaṃ hadayanissitaṃ
yo me sokaparetassa puttasokaṃ apānudi.
[224] Svāhaṃ abbūḷhasallosmi sītibhūtosmi nibbuto
na socāmi na rodāmi tava sutvāna bhātika. 5-
[225] Evaṃ karonti sappaññā ye honti anukampakā
nivattayanti 6- sokamhā ghaṭo jeṭṭhaṃva bhātaraṃ.
@Footnote: 1 i. yamaniyamādīnaṃ esanaṭṭhena, Ma. yamaniyamādīnaṃ paṭikūlasaṅkhādīnaṃ ca esanaṭṭhena
@2 Ma. te pana kāyena eva 3 Ma. saṃvarakādisarīraṃ 4 Ma. vūpasamento
@5 Sī.,i. bhāsitaṃ 6 Sī.,i. vinivattayi
---------------------------------------------------------------------------------------------
page108.
[226] Yassa etādisā honti amaccā paricārakā
subhāsitena anventi ghaṭo jeṭṭhaṃva bhātaran"ti
sesagāthā abhāsi.
#[225] Tattha ghaṭo jeṭṭhaṃva bhātaranti yathā ghaṭapaṇḍito attano
jeṭṭhabhātaraṃ mataputtasokābhibhūtaṃ attano upāyakosallena ceva dhammakathāya ca tato
puttasokato vinivattayi, evaṃ aññepi sappaññā ye honti anukampakā, te ñātīnaṃ
upakāraṃ karontīti attho.
#[226] Yassa etādisā hontīti ayaṃ abhisambuddhagāthā. Tassattho:- yathā
yena kāraṇena puttasokaparetaṃ rājānaṃ vāsudevaṃ ghaṭapaṇḍito sokaharaṇatthāya
subhāsitena anvesi anuesi, yassa aññassāpi etādisā paṇḍitā amaccā paṭiladdhā
assu, tassa 1- kuto sokoti. Sesagāthā heṭṭhā vuttatthā evāti.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā "evaṃ upāsaka porāṇakapaṇḍitā paṇḍitānaṃ
kathaṃ sutvā puttasokaṃ hariṃsū"ti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi.
Saccapariyosāne upāsako sotāpattiphale patiṭṭhahīti.
Kaṇhapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
-------------------
The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 101-108.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=2233&pagebreak=1
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=2233&pagebreak=1
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=103
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3513
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3670
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3670
Contents of The Tipitaka Volume 26
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]