ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 31 : PALI ROMAN Peta.A. (paramatthadi.)

                     106. 9. Ankurapetavatthuvannana
     yassa atthaya gacchamati idam sattha savatthiyam viharanto ankurapetam arabbha
kathesi. Kamam cettha ankuro peto na hoti, tassa pana caritam yasma petasambandham, 2-
tasma tam "ankurapetavatthu"ti vuttam.
     Tatrayam sankhepakatha:- ye te uttaramadhuradhipatino ranno mahasagarassa
puttam upasagaram paticca uttarapathe kamsabhoge asitanjananagare mahakamsassa dhituya 1-
devagabbhaya kucchiyam uppanna anjanadevi vasudevo baladevo candadevo suriyadevo
aggidevo varunadevo ajjuno pajjuno ghatapandito ankuro cati vasudevadayo
dasa bhatikati ekadasa khattiya ahesum, tesu vasudevadayo bhataro asitanjananagaram
adim katva dvaravatipariyosanesu sakalajambudipe tesatthiya nagarasahassesu sabbe
rajano cakkena jivitakkhayam papetva dvaravatiyam vasamana rajjam dasa kotthase
katva vibhajimsu. Bhaginim pana anjanadevim na sarimsu. Puna saritva  "ekadasa kotthase
karoma"ti vutte tesam sabbakanittho ankuro  "mama kotthasam tassa detha, aham
karoma"ti vutte tesam sabbakanittho ankuro "mama kotthasam tassa detha, aham
voharam katva jivissami, tumhe attano attano janapadesu sunkam mayham
vissajjetha"ti aha. Te  "sadhu"ti sampaticchitva tassa 2- kotthasam bhaginiya datva
nava rajano dvaravatiyam vasimsu.
     Ankuro pana vanijjam karonto niccakalam mahadanam deti. Tassa paneko
daso bhandagariko atthakamo ahosi, ankuro pasannamanaso tassa ekam kuladhitaram
gahetva adasi. So putte gabbhagateyeva kalam akasi. Ankuro tasmim jate
tassa pituno dinnam bhattavetanam tassa adasi. Atha tasmim darake vayappatte  "daso
na daso"ti rajakule vinicchayo uppajji, tam sutva anjanadevi dhenupamam vatva 3-
"matu bhujissaya puttopi bhujisso eva"ti dasabyato mocesi.
     Darako pana lajjaya tattha vasitum avisahanto roruvanagaram 4- gantva tattha
annatarassa tunnavayassa dhitaram gahetva tunnavayasippena jivikam kappesi. Tena
samayena roruvanagare asayhamahasetthi nama ahosi, so samanabrahmanakapanaddhika-
vanibbakayacakanam mahadanam deti. So tunnavayo setthino gharam ajanantanam
@Footnote: 1 Ma. mahasagaradhitudeviya       2 ka. tassa
@3 Si.,i. katva              4 Si. bheruvanagaram
Pitisomanassajato hutva asayhasetthino nivesanam dakkhinabahum pasaretva dassesi
"ettha gantva laddhabbam labhantu"ti. Tassa kammam paliyamyeva agatam.
     So aparena samayena kalam katva marubhumiyam annatarasmim nigrodharukkhe bhummadevata
hutva nibbatti, tassa dakkhinahattho sabbakamadado ahosi. Tasmimyeva
ca roruve annataro puriso asayhasetthino dane byavato assaddho appasanno
micchaditthiko punnakiriyaya anadaro kalam katva tassa devaputtassa vasanatthanassa
avidure peto hutva nibbatti. Tena ca katakammam paliyamyeva agatam. Asayhamahasetthi
pana kalam katva tavatimsabhavane sakkassa devaranno sahabyatam upagato.
     Atha aparena samayena ankuro pancahi sakatasatehi, annataro ca brahmano
pancahi sakatasatehiti dvepi jana sakatasahassena bhandam adaya marukantaramaggam
patipanna maggamulha hutva bahum divasam 1- tattheva vicaranta parikkhinatinodakahara
ahesum. Ankuro assadutehi catusu disasu paniyam maggapesi. Atha so kamadadahattho
yakkho tam tesam byasanappattim disva ankurena pubbe attano katam upakaram
cintetva  "handa dani imassa maya avassayena bhavitabban"ti attano vasanavatarukkham
dassesi. So kira vatarukkho sakhavitapasampanno ghanapalaso sandacchayo 2- aneka-
sahassaparoho ayamena vittharena ubbedhena ca yojanaparimano 3- ahosi. Tam
disva ankuro hatthatuttho tassa hettha khandhavaram bandhapesi, yakkho attano
dakkhinahattham pasaretva pathamam tava paniyena sabbam janam santappesi. Tato
yo yo yam yam icchati, tassa tassa tam tam adasi.
     Evam tasmim mahajane nanavidhena annapanadina 4- yathakamam santappite
paccha vupasante maggaparissame so brahmanavanijo ayoniso manasikaronto 5- evam
cintesi  "dhanalabhaya 6- ito kambojam gantva mayam kim karissama, imameva pana
@Footnote: 1 Ma. bahudivase     2 Ma. santacchayo    3 Ma. catuyojanaparimano
@4 Ma. annapanena   5 Ma. ummujjanto    6 Ma. dhanaharaka
Yakkham yena kenaci upayena gahetva yanam aropetva amhakam nagarameva
gamissama"ti. Evam cintetva tamattham ankurassa kathento:-
         [257] "yassa atthaya gacchama       kambojam dhanaharaka
               ayam kamadado yakkho         imam yakkham nayamase. 1-
         [258] Imam yakkham gahetvana         sadhukena pasayha va
               yanam aropayitvana         khippam gacchama dvarakan"ti
gathadvayamaha.
     Tattha yassa atthayati yassa karana. Kambojanti kambojarattham. Dhanaharakati
bhandavikkayena laddhadhanaharino. Kamadadoti icchiticchitadayako. Yakkhoti devaputto.
Nayamaseti nayissama. Sadhukenati yacanena. Pasayhati abhibhavitva balakkarena, 2-
yananti sukhayanam. Dvarakanti dvaravatinagaram. Ayam hetthadhippayo:- yadattham mayam
ito kambojam gantukama, tena gamanena sadhetabbo 3- attho idheva sijjhati. Ayam
hi yakkho kamadado, tasma imam yakkham yacitva tassa anumatiya va, sace
sannattim na gacchati, balakkarena va yanam aropetva yane pacchabaham
bandhitva tam gahetva itoyeva khippam dvaravatinagaram gacchamati.
     Evam pana brahmanena vutto ankuro sappurisadhamme thatva tassa vacanam
patikkhipanto:-
         [259] "yassa rukkhassa chayaya      nisideyya sayeyya va
               na tassa sakham bhanjeyya      mittadubbho hi papako"ti
gathamaha.
@Footnote: 1 Si. niyyamase. evamuparipi  2 Ma. balakkarena netva  3 Ma. dhanena haretabbo
     Tattha na bhanjeyyati na chindeyya. Mittadubbhoti mittesu dubbhanam tesam
anatthuppadanam. Papakoti abhaddako mittadubbho. Yo hi sitacchayo rukkho
ghammabhitattassa purisassa parissamavinodako, tassapi nama papakam 1- na cintetabbam,
kimangam pana sattabhutesu. 2- Ayam devaputto sappuriso pubbakari amhakam
dukkhapanudako bahupakaro, na tassa kinci anattham cintetabbam, annadatthu so pujetabbo
evati dasseti.
     Tam sutva brahmano  "atthassa mulam nikativinayo"ti nitimaggam 3- nissaya
ankurassa patilomapakkhe thatva:-
         [260] "yassa rukkhassa chayaya      nisideyya sayeyya va
               khandhampi tassa chindeyya      attho ce tadiso siya"ti
gathamaha.
     Tattha attho ce tadiso siyati tadisena dabbasambharena sace attho
bhaveyya, tassa rukkhassa khandhampi chindeyya, kimangam pana sakhadayoti adhippayo.
     Evam brahmanena vutte 4- ankuro sappurisadhammamyeva pagganhanto:-
         [261] "yassa rukkhassa chayaya      nisideyya sayeyya va
               na tassa pattam bhindeyya      mittadubbho hi papako"ti
imam gathamaha.
     Tattha na tassa pattam bhindeyyati tassa rukkhassa ekapannamattampi na
pateyya, pageva sakhadiketi adhippayo.
     Punapi brahmano attano vadam pagganhanto:-
@Footnote: 1 Ma. papakammam    2 Ma. sabbasattesu bhutesu
@3 Si.,i. nikhanati vinayoti nitimangalam    4 Si. vutto
         [262] "yassa rukkhassa chayaya      nisideyya sayeyya va
               samulampi tam abbuhe 1-      attho ce tadiso siya"ti
gathamaha.
     Tattha samulampi tam abbuheti tam tattha samulampi saha mulenapi 2- abbuheyya, 3-
uddhareyyati attho.
     Evam brahmanena vutte puna ankuro tam nitim niratthakam katukamo:-
         [263] "yassekarattimpi 4- ghare vaseyya
               yatthannapanam puriso labhetha
               na tassa papam manasapi cintaye 5-
               katannuta sappurisehi vannita.
         [264] Yassekarattimpi ghare vaseyya
               annena panena upatthito siya
               na tassa papam manasapi cintaye
               adubbhapani hadate mittadubbhim.
         [265] Yo pubbe katakalyano       paccha papena himsati
               allapanihato poso         na so bhadrani passati"ti
ima tisso gatha abhasi.
    #[263] Tattha yassati yassa puggalassa. Ekarattimpiti ekarattimattampi
kevalam 6- gehe vaseyya. Yatthannapanam puriso labhethati yassa santike koci puriso
annapanam va yankinci bhojanam va labheyya. Na tassa papam manasapi cintayeti
@Footnote: 1 ka. abbuyha           2 Ma. saha mulena samulampi          3 ka. abbulheyya
@4 ka. yassekarattim hi      5 Si. cetaye. evamuparipi        6 Si.,i. na kevalam
Tassa puggalassa abhaddakam anattham manasapi na cinteyya na piheyya, 1- pageva kayavacahi.
Kasmati ce? katannuta sappurisehi vannitati katannuta nama buddhadihi
Uttamapurisehi pasamsita.
    #[264] Upatthitoti payirupasito  "idam ganha idam bhunja"ti annapanadina
upatthito. Adubbhapaniti ahimsakahattho hatthasamyato. Dahate mittadubbhinti tam
mittadubbhim puggalam dahati vinaseti, appadutthe hitajjhasayasampanne puggale parena
kato aparadho avisesena tasseva anatthavaho, appaduttho puggalo atthato tam
dahati nama. Tenaha bhagava:-
                "yo appadutthassa narassa dussati
                 suddhassa posassa ananganassa
                 tameva balam pacceti papam
                 sukhumo rajo pativatamva khitto"ti. 2-
    #[265] Yo pubbe katakalyanoti yo puggalo kenaci sadhuna katabhaddako
katupakaro. Paccha papena himsatiti tam pubbakarinam 3- aparabhage papena abhaddakena
anatthakena badhati. Allapanihato posoti allapanina 4- upakarakiriyaya allapanina
dhotahatthena pubbakarina hettha vuttanayena hato badhito, tassa va pubbakarino
badhanena hato allapanihato nama, akatannupuggalo. 5-  Na so bhadrani passatiti
so yathavuttapuggalo idhaloke ca paraloke ca itthani na passati na vindati,
na labhatiti attho.
     Evam sappurisadhammam pagganhantena ankurena abhibhavitva vutto so brahmano
niruttato tunhi ahosi. Yakkho pana tesam dvinnam vacanapativacanani sutva brahmanassa
@Footnote: 1 Ma. na pasaheyya     2 khu.dha. 25/125/39, sam.sa. 15/22/15
@3 Ma. pubbupakarim      4 Si. allapani nama  5 Ma. allapani katannupuggalo
Kujjhitvapi  "hotu imassa dutthabrahmanassa kattabbam paccha janissami"ti
attano kenaci anabhibhavaniyatameva tava dassento:-
         [266] "naham devena va manussena va
               issariyena va ham suppasayho 1-
               yakkhohamasmi paramiddhipatto
               durangamo vannabalupapanno"ti
gathamaha.
     Tattha devena vati yena kenaci devena va. Manussena vati etthapi eseva
nayo. Issariyena vati devissariyena va manussissariyena va. Tattha devissariyam
nama catumaharajikasakkasuyamadinam deviddhi, manussissariyam nama cakkavattiadinam
punniddhi. Tasma issariyaggahanena mahanubhave devamanusse sanganhati.
Mahanubhavapi hi deva attano punnaphalupatthambhite manussepi asati payogavipattiyam
abhibhavitum na sakkonti, pageva itare. Hanti asahane nipato. Na suppasayhoti
appadhamsiyo. Yakkhohamasmi paramiddhipattoti attano punnaphalena 2- aham yakkhattam
upagato asmi, yakkhova samano na yo va so va, atha kho paramiddhipatto paramaya
uttamaya yakkhiddhiya samannagato. Durangamoti khaneneva durampi thanam gantum samattho.
Vannabalupapannoti rupasampattiya sarirabalena ca upapanno samannagatoti tihipi
padehi mantappayogadihi attano anabhibhavaniyatamyeva dasseti. Rupasampanno hi paresam
bahumanito hoti, rupasampadam nissaya visabhagavatthunapi anakaddhaniyovati 3-
vannasampada anabhibhavaniyakarananti vutta.
     Ito param ankurassa ca devaputtassa ca vacanapativacanakatha hoti:-
@Footnote: 1 Si. na suppasayho    2 Si.,i. punnavasena    3 Si.,i. anakulaniyo hoti
         [267] "pani te sabbasovanno        pancadharo madhussavo
               nanarasa paggharanti           manneham tam purindadam.
         [268] Namhi 1- devo na gandhabbo    napi sakko purindado
               petam mam ankura janahi         roruvamha idhagatam.
         [269] Kimsilo kimsamacaro            roruvasmim pure tuvam
               kena te brahmacariyena         punnam panimhi ijjhati.
         [270] Tunnavayo pure asim          roruvasmim tada aham
               sukicchavutti kapano             na me vijjati datave.
         [271] Nivesananca 2- me asi        asayhassa upantike
               saddhassa danapatino            katapunnassa lajjino.
         [272] Tattha yacanakayanti            nanagotta vanibbaka
               te ca mam tattha pucchanti         asayhassa nivesanam.
         [273] Kattha gacchama bhaddam vo         kattha danam padiyati
               tesaham puttho akkhami         asayhassa nivesanam.
         [274] Paggayha dakkhinam bahum           ettha gacchatha bhaddam  vo
               ettha danam padiyati            asayhassa nivesane.
         [275] Tena pani kamadado           tena pani madhussavo
               tena me brahmacariyena         punnam panimhi ijjhati.
         [276] Na kira tvam ada danam          sakapanihi kassaci
               parassa danam anumodamano       panim paggayha pavadi.
@Footnote: 1 ka. namhi             2 Si.,i. avesananca
         [277] Tena pani kamadado           tena pani madhussavo
               tena te 1- brahmacariyena      punnam panimhi ijjhati.
         [278] Yo so danamada bhante        pasanno sakapanibhi
               so hitva manusam deham         kim nu so disatam gato.
                 [279] Naham pajanami asayhasahino
                       angirasassa gatim agatim va
                       sutanca me vessavanassa santike
                       sakkassa sahabyatam gato asayhoti.
         [280] Alameva katum kalyanam          danam datum yatharaham
               panim kamadadam disva           ko punnam na karissati.
         [281] So hi nuna ito gantva        anuppatvana dvarakam
               danam patthapayissami           yam mamassa sukhavaham.
         [282] Dassamannanca pananca          vatthasenasanani ca
               papanca udapananca             dugge sankamanani ca"ti
pannarasa vacanapativacanagatha honti.
    #[267] Tattha pani teti tava dakkhinahattho. Sabbasovannoti sabbaso
suvannavanno. Pancadharoti pancahi angulihi parehi kamitavatthunam dhara etassa
santiti pancadharo. Madhussavoti madhurarasavissandako. Tenaha  "nanarasa paggharanti"ti,
madhurakatukakasavadibheda nanavidha rasa vissandantiti attho. Yakkhassa hi kamadade
madhuradirasasampannani vividhani 2- khadaniyabhojaniyani hatthe vissajjante 3-
madhuradirasa
@Footnote: 1 ka. me       2 Si.,i. vicittani        3 Si. vissandante
Paggharantiti vuttam. Manneham tam purindadanti manne aham tam purindadam sakkam,
"evammahanubhavo sakko devaraja"ti tam aham mannamiti attho.
    #[268] Namhi devoti vessavanadiko pakatadevo na homi. Na gandhabboti
gandhabbakayikadevopi na homi. Napi sakko purindadoti purimattabhave pure danassa
patthapitatta "purindado"ti laddhanamo sakko devarajapi na homi. Kataro pana
ahositi aha  "petam mam ankura janahi"tiadi. Ankurapetupapattikam mam janahi,
"annataro petamahiddhiko"ti mam upadharehi. Roruvamha idhagatanti roruvanagarato
cavitva marukantare idha imasmim nigrodharukkhe upapajjanavasena agatam, ettha
nibbattanti attho.
    #[269] Kimsilo kimsamacaro, roruvasmim pure tuvanti pubbe purimattabhave
roruvanagare vasanto tvam kimsilo kimsamacaro ahosi, papato nivattanalakkhanam kidisam
silam samadaya samvattitapunnakiriyalakkhanena 1- samacarena kimsamacaro, danadisu
kusalasamacaresu kidiso samacaro ahositi attho. Kena te brahmacariyena, punnam
panimhi ijjhatiti kidisena setthacariyena idam evarupam tava hatthesu punnaphalam idani
samijjhati nipphajjati, tam kathehiti attho. Punnaphalam hi idha uttarapadalopena
"punnan"ti adhippetam. Tatha hi tam "kusalanam bhikkhave dhammanam samadanahetu evamidam
punnam pavaddhati"tiadisu 2- punnanti vuttam.
    #[270] Tunnavayoti tunnakaro. Sukicchavuttiti sutthu kicchavuttiko ativiya
dukkhajiviko. Kapanoti varako, dinoti attho. Na me vijjati dataveti addhikanam 3-
samanabrahmananam datum kinci databbayuttakam mayham natthi, cittam pana me danam
dinnanti adhippayo.
@Footnote: 1 Si.,i. pattipunnakiriyalakkhanena  2 di.pa. 11/80/49  3 Ma. atthikanam
    #[271] Nivesananti 1- gharam, kammakaranasala va. Asayhassa upantiketi asayhassa
mahasetthino gehassa samipe. Saddhassati kammaphalasaddhaya samannagatassa. Danapatinoti
dane nirantarappavattaya pariccagasampattiya lobhassa ca abhibhavena patibhutassa.
Katapunnassati pubbe katasucaritakammassa. Lajjinoti papajigucchanasabhavassa.
    #[272] Tatthati tasmim mama nivesane. 2-  Yacanakayantiti yacanaka jana
asayhasetthim kinci yacitukama agacchanti. Nanagottati nanavidhagottapadesa.
Vanibbakati vannadipaka, ye dayakassa punnaphaladinca gunakittanadimukhena attano
atthikabhavam pavedenta vicaranti. Te ca mam tattha pucchantiti tatthati nipatamattam,
te yacakadayo mam asayhasetthino nivesanam pucchanti. Akkharacintaka hi idisesu
thanesu kammadvayam icchanti.
    #[273] Kattha gacchama bhaddam vo, kattha danam padiyatiti tesam pucchanakaradassanam.
Ayam hettha attho:- bhaddam tumhakam hotu, mayam "asayhamahasetthina
danam padiyati"ti sutva agata, kattha danam padiyati, kattha va mayam gacchama,
kattha gatena danam sakka 3- laddhunti. Tesaham puttho akkhamiti evam tehi
addhikajanehi 4- labhanatthanam puttho "aham pubbe akatapunnataya idani idisanam kinci
datum asamattho 5- jato, danaggam pana imesam dassento labhassa upayacikkhanena
pitim uppadento ettakenapi bahum punnam pasavami"ti garavam uppadetva dakkhinam
bahum pasaretva tesam asayhasetthissa nivesanam akkhami. Tenaha  "paggayha dakkhinam
bahun"tiadi.
    #[274] Tena pani kamadadoti tena paradanapakasanena parena katassa
danassa sakkaccam anumodanamattena hetuna idani mayham hattho kapparukkho viya
@Footnote: 1 Si.,i. avesananti    2 Si.,i. avesane   3 Si. gate dani sakka tam
@4 Ma. atthikajanehi       5 Si. asamatthako
Santanakalata viya ca kamaduho icchiticchitadayi kamadado hoti, kamadado ca
hoti 1- tena pani madhussavo 2- itthavatthuvissajjanako jato.
    #[276] Na kira tvam ada dananti kirati anussavanatthe nipato, tvam
kira attano santakam na pariccaji, sakapanihi sahatthehi yassa kassaci samanassa
va brahmanassa va kinci danam na adasi. Parassa danam anumodamanoti
kevalam pana parena katam parassa danam "aho danam pavattesi"ti anumodamanoyeva
vihasi.
    #[277] Tena pani kamadadoti tena tuyham pani evam kamadado, aho
acchariya vata punnanam gatiti adhippayo.
    #[278] Yo so danamada bhante, pasanno sakapanibhiti devaputtam garavena 3-
alapati, bhante parena katassa dananumodakassa tava tuyham idisam phalam evarupo
anubhavo, yo pana so asayhamahasetthi mahadanam adasi, pasannacitto hutva
sahatthehi 4- tada mahadanam pavattesi. So hitva manusam dehanti so idha
manussattabhavam pahaya. Kinti kataram. Nu soti nuti nipatamattam. Disatam gatoti
disam thanam gato, kidisi tassa gati nipphattiti asayhasetthino abhisamparayam pucchi.
    #[279] Asayhasahinoti annehi maccharihi lobhabhibhutehi sahitum vahitum
asakkuneyyassa pariccagadivibhagassa sappurisadhurassa sahanato asayhasahino.
Angirasassati angato nikkhamanakajutissa. Rasoti hi jutiya adhivacanam. Tassa kira
yacake agacchante disva ularam pitisomanassam uppajjati, mukhavanno vippasidati,
tam attano paccakkham katva evamaha. Gatim agatim vati tassa  "asukam nama
gatim ito gato"ti gatim va  "tato 5- va pana asukasmim kale idhagamissati"ti
@Footnote: 1 cha.Ma. honto  2 Si.,i. madhussavoti  3 Ma. devaputtam  4 ka. sahassehi  5 Si. gato
Agatim va naham janami, avisayo esa mayham. Sutanca me vessavanassa santiketi
apica kho upatthanam gatena vessavanassa maharajassa santike sutametam maya.
Sakkassa sahabyatam gato asayhoti asayhasetthi sakkassa devanamindassa sahabyatam
gato ahosi, tavatimsabhavane nibbattoti attho.
    #[280] Alameva katum kalyananti yankinci kalyanam kusalam punnam katum
yuttameva patirupameva. Tattha pana yam sabbasadharanam sukatataram, tam dassetum  "danam
datum yatharahan"ti vuttam, attano vibhavabalanurupam danam datum alameva. Tattha karanamaha
"panim kamadadam disva"ti. Yatra hi nama parakatapunnanumodanapubbakena danapatinivesana-
maggacikkhanamattena ayam hattho kamadado dittho, imam disva. Ko punnam
na karissatiti madiso ko nama attano patitthanabhutam punnam na karissatiti.
    #[281] Evam aniyamavasena punnakiriyaya adaram dassetva idani attani
tam niyametva dassento  "so hi nuna"tiadigathadvayamaha. Tattha soti so
aham. Hiti avadharane nipato, nunati parivitakke. Ito gantvati ito marubhumito
apagantva. Anuppatvana dvarakanti dvaravatinagaram anupapunitva.
Patthapayissamiti 1- pavattayissami.
     Evam ankurena  "danam dassami"ti patinnaya kataya yakkho tutthamanaso
"marisa tvam vissattho danam dehi, aham pana te sahayakiccam karissami, yena
te deyyadhammo na parikkhayam gamissati, tena pakarena karissami"ti tam danakiriyaya
samuttejetva  "brahmana vanija tvam kira madise balakkarena netukamo attano
pamanam na janasi"ti tassa bhandamantaradhapetva tam yakkhavibhimsakaya bhimsapento
santajjesi. Atha nam ankuro nanappakaram yacitva brahmanena khamapento
pasadetva sabbabhandam pakatikam karapetva rattiya upagataya yakkham vissajjetva
@Footnote: 1 cha.Ma. patthapayissamiti
Gacchanto tassa avidure annataram ativiya bibhacchadassanam petam disva tena katakammam
pucchanto:-
         [283] "kena te anguli kuna 1-     mukhanca kunalikatam
               akkhini ca paggharanti           kim papam pakatam taya"ti
gathamaha.
     Tattha kunati kunika patikunika 2- anujubhuta. Kunalikatanti mukhavikarena vikunitam
sankunitam. 3-  Paggharantiti asucim vissandanti.
     Athassa peto:-
         [284] "angirasassa gahapatino         saddhassa gharamesino
               tassaham danavissagge         dane adhikato ahum.
         [285] Tattha yacanake disva         agate bhojanatthike
               ekamantam apakkamma           akasim kunalim mukham. 4-
         [286] Tena me anguli kuna 1-      mukhanca kunalikatam 5-
               akkhini me paggharanti          tam papam pakatam maya"ti
tisso gatha abhasi.
   #[284] Tattha angirasassatiadina asayhasetthim kitteti. Gharamesinoti
gharamavasantassa gahatthassa. Danavissaggeti danagge pariccagatthane. Dane adhikato
ahunti deyyadhammassa pariccajane danadhikare adhikato thapito ahosim.
    #[285] Ekamantam apakkammati yacanake bhojanatthike agate disva
danabyavatena danaggato anapakkamma yathathaneyeva thatva sanjatapitisomanassena
@Footnote: 1 Si.,i. kuntha         2 Si. kunthati kunita patikunita
@3 Si. kunnalikatanti mukhavikarena vikuncitam sankucitam    4 Si.,i. kundalimukham
@5 Si. kundalikatam
Vippasannamukhavannena sahatthena danam databbam, parehi va patirupehi dapetabbam,
aham pana tatha akatva yacanake agacchante duratova disva attanam adassento
ekamantam apakkamma apakkamitva. Akasi kunalim mukhanti vikunitam sankucitam mukham
akasim.
    #[286] Tenati yasma 1- tadaham samina danadhikare niyutto samano
danakale upatthite macchariyapakato danaggato apakkamanto padehi sankocam apajjim,
sahatthehi databbe tatha akatva hatthasankocam apajjim, pasannamukhena bhavitabbe
mukhasankocam apajjim, piyacakkhuhi oloketabbe cakkhukalusiyam uppadesim, tasma
hatthanguliyo ca padanguliyo ca kunita 2- jata, mukhanca kunalikatam viruparupam
sankucitam, akkhini asuciduggandhajegucchani assuni paggharantiti attho. Tena
vuttam:-
               "tena me anguli kuna          mukhanca kunalikatam
                akkhini me paggharanti           tam papam pakatam maya"ti.
         Tam sutva ankuro petam garahanto:-
         [287] "dhammena te kapurisa           mukhanca kunalikatam
                akkhini ca paggharanti            yam tam 3- parassa danassa
                akasi kunalim mukhan"ti
gathamaha.
     Tattha dhammenati yutteneva karanena. Teti tava. Kapurisati lamakapurisa.
Yanti yasma. Parassa danassati parassa danasmim. Ayameva va patho.
     Puna ankuro tam danapatim setthim garahanto:-
@Footnote: 1 Si. tenati tasma, yasma  2 Si. kuntha vikunthita   3 Si. yam tvam
         [288] "katham hi danam dadamano          kareyya parapattiyam
                annapanam khadaniyam             vatthasenasanani ca"ti
gathamaha.
     Tassattho:- danam dadanto puriso katham hi nama tam parapattiyam parena
papetabbam 1- kareyya, attapaccakkhameva katva sahattheneva dadeyya, sayam va tattha
byavato bhaveyya, annatha attano deyyadhammo atthane viddhamsiyetha, dakkhineyya
ca danena 2- parihayeyyunti.
         Evantam garahitva idani attana patipajjitabbavidhim dassento:-
         [289] "so hi nuna ito gantva        anuppatvana dvarakam
               danam tam patthapayissami 3-       yam mamassa sukhavaham.
         [290] Dassamannanca pananca           vatthasenasanani ca
               papanca udapananca              dugge sankamanani ca"ti
gathadvayamaha, tam vuttatthameva.
         [291] "tato hi so nivattitva         anuppatvana dvarakam
               danam patthayi 4- ankuro         yantam assa 5- sukhavaham.
         [292] Ada annanca pananca           vatthasenasanani ca
               papanca udapananca              vippasannena cetasa.
         [293] Ko chato ko ca tasito         ko vattham paridahissati 6-
               kassa santani yoggani          ito yojentu vahanam.
@Footnote: 1 Ma. parena databbam, cha. papetabbam sadhetabbam  2 Si. chatena,i. satena
@3 cha.Ma. danam patthapayissami     4 cha.Ma. patthapayi. evamuparipi
@5 cha.Ma. yamtumassa. evamuparipi    6 Si.,i. parivassati
         [294] Ko chatticchati gandhanca          ko malam ko upahanam
               itissu tattha ghosenti          kappaka sudamagadha 1-.
               Sada sayanca pato ca         ankurassa nivesane"ti
catasso gatha ankurassa patipattim dassetum sangitikarehi thapita.
    #[291] Tattha tatoti marukantarato. Nivattitvati patinivattitva. Anuppatvana
dvarakanti dvaravatinagaram anupapunitva. Danam patthayi ankuroti yakkhena
paripuritasakalakotthagaro sabbapatheyyakam mahadanam so ankuro patthapesi. Yantam assa
sukhavahanti yam attano sampati ayatinca sukhanibbattakam.
    #[293] Ko chatoti ko jighacchito, so agantva yatharuci bhunjatuti
adhippayo. Eseva nayo sesesupi. Tasitoti pipasito. Paridahissatiti 2- nivasessati
parupissati cati attho. Santaniti parissamappattani. Yogganiti rathavahanani. 3-
Ito yojentu vahananti ito yoggasamuhato yatharucitam gahetva vahanam yojentu.
    #[294] Ko chatticchatiti ko kilanjachattadibhedam chattam icchati, so ganhatuti
adhippayo. Sesesupi eseva nayo. Gandhanti catujjatiyagandhadikam gandham. Malanti
ganthitaganthitabhedam 4- puppham. Upahananti khallabaddhadibhedam upahanam. Itissuti
ettha suti nipatamattam, iti evam "ko chato ko tasito"tiadinati attho. Kappakati
nhapitaka. Sudati bhattakaraka. Magadhati gandhino. Sadati sabbakalam divase
divase sayanca pato ca tattha ankurassa nivesane ghosenti ugghosentiti yojana.
     Evam mahadanam pavattentassa gacchante kale tittibhavato atthikajanehi pavivittam
viralam danaggam ahosi. Tam disva ankuro dane ularajjhasayataya atutthamanaso
hutva attano dane niyuttam sindhakam 5- nama manavam amantetva:-
@Footnote: 1 Ma. sudapatava   2 Si.,i. parivassatiti paridahessati   3 Si.,i. rathayugavahanani
@4 Ma. ganthikadibhedam  5 Ma. sindukam. evamuparipi
         [295] "sukham supati ankuro            iti janati mam jano
               dukkham supami sindhaka            yam na passami yacake.
         [296] Sukham supati ankuro             iti janati mam jano
               dukkham supami sindhaka            appake su vanibbake"ti
gathadvayamaha.
     Tattha sukham supati ankuro, iti janati mam janoti "ankuro raja
yasabhogasamappito danapati attano bhogasampattiya danasampattiya ca sukham supati sukheneva
niddam upagacchati, sukham patibujjhati"ti evam mam jano sambhaveti. Dukkham supami
sindhakati aham pana sindhaka dukkhameva supami. Kasma? yam na passami yacaketi,
yasma mama ajjhasayanurupam deyyadhammapatiggahake bahu yacake na passami, tasmati
attho. Appake su vanibbaketi vanibbakajane appake katipaye jate dukkham supamiti
yojana. Suti ca nipatamattam, appake vanibbakajane satiti attho.
     Tam sutva sindhako tassa ularam danadhimuttim pakatataram katukamo:-
         [297] "sakko ce te varam dajja       tavatimsanamissaro
               kissa sabbassa lokassa           varamano varam vare"ti
gathamaha.
     Tassattho:- tavatimsanam devanam sabbassa ca lokassa issaro sakko "varam
varassu ankura yankinci manasicchitan"ti tuyham varam dajja dadeyya ce, varamano
patthayamano kissa kidisam varam vareyyasiti attho.
     Atha ankuro attano ajjhasayam yathavato pavedento:-
         [298] "sakko ce me varam dajja       tavatimsanamissaro
               kalutthitassa me sato           suriyuggamanam 1- pati
               dibba bhakkha patubhaveyyum        silavanto  ca yacaka.
         [299] Dadato me na khiyetha            datva nanutapeyyaham
               dadam cittam pasadeyyam            etam 2- sakkam varam vare"ti
dve gatha abhasi.
    #[298] Tattha kalutthitassa me satoti kale pato vutthitassa atthikanam
dakkhineyyanam apacayanaparicariyadivasena utthanaviriyasampannassa me samanassa.
Suriyuggamanam patiti suriyuggamanavelayam. Dibba bhakkha patubhaveyyunti
devalokapariyapanna ahara uppajjeyyum. Silavanto ca yacakati yacaka ca silavanto
kalyanadhamma bhaveyyum.
    #[299] Dadato me na khiyethati agatagatanam danam dadato ca me deyyadhammo
na khiyetha, na parikkhayam gaccheyya. Datva nanutapeyyahanti tanca danam datva
kincideva appasadakam disva tena aham paccha nanutapeyyam. Dadam cittam pasadeyyanti
dadamano cittam pasadeyyam, pasannacittoyeva hutva dadeyyam. Etam sakkam varam
vareti sakkam devanamindam arogyasampada deyyadhammasampada dakkhineyyasampada
deyyadhammassa aparimitasampada dayakasampadati etam pancavidham varam vareyyam. Ettha
ca "kalutthitassa me sato"ti etena arogyasampada, "dibba bhakkha
patubhaveyyun"ti etena deyyadhammasampada, "silavanto ca yacaka"ti etena
dakkhineyyasampada, "dadato me na khiyetha"ti etena deyyadhammassa aparimitasampada,
"datva nanutapeyyaham, dadam cittam pasadeyyan"ti etehi dayakasampadati ime panca
attha varabhavena 3- icchita, te ca kho danamayapunnassa yavadeva ularabhavayati
veditabba.
@Footnote: 1 ka. suriyuggamanam, Si. suriyassuggamanam  2 Si. evam  3 Si.,i. atthavahanabhavena
     Evam ankurena attano ajjhasaye pavedite tattha nisinno nitisatthe kataparicayo
sonako nama eko puriso tam atidanato vicchinditukamo:-
         [300] "na sabbavittani pare pavecche
               dadeyya dananca dhananca rakkhe
               tasma hi dana dhanameva seyyo
               atippadanena kula na honti.
         [301] Adanamatidananca nappasamsanti pandita
               tasma hi dana dhanameva seyyo
               samena vatteyya sa dhiradhammo"ti
dve gatha abhasi.
     Sindhako evam punapi vimamsitukamo "na sabbavittani"tiadimahati apare.
    #[300] Tattha sabbavittaniti 1- savinnanakaavinnanakappabhedani sabbani
vittupakaranani, dhananiti attho. Pareti paramhi, parassati attho. Na paveccheti
na dadeyya, "dakkhineyya laddha"ti katva kinci asesetva sabbasapateyyapariccago
na katabboti attho. Dadeyya danancati sabbena sabbam danadhammo na katabbo,
atha kho attano ayanca vayanca janitva 2- vibhavanurupam dananca dadeyya. Dhananca
rakkheti aladdhalabhaladdhaparirakkhanarakkhitasambandhavasena 3- dhanam paripaleyya.
         "ekena bhoge bhunjeyya        dvihi kammam payojaye
          catutthanca nidhapeyya           apadasu bhavissati"ti
vuttavidhina va dhanam rakkheyya tammulakatta danassa. Tayopi magga 5- annamanna-
visodhanena patisevitabbati hi niticintaka. Tasma hiti yasma dhananca rakkhanto
@Footnote: 1 Ma.,i. na sabbavittaniti        2 Si. ayanca janitva
@3 Ma. dhananca rakkheti dhanam rakkheyya aladdhamanabhandaparirakkhitapabandhavasena
@4 di.pa. 11/265/164 suhadamitta  5 Si. matta
Dananca karonto ubhayalokahitaya patipanno hoti dhanamulakanca danam, tasma
dananca karonto ubhayalokahitaya patipanno hoti dhanamulakanca danam, tasma
danato dhanameva seyyo sundarataroti atidanam na katabbanti adhippayo. Tenaha
"atippadanena kula na honti"ti, dhanassa pamanam ajanitva danassa tam nissaya
atippadanapasangena kulani na honti nappavattanti, ucchijjantiti attho.
    #[301] Idani vinnunam pasamsitamevattham 1- patitthapento "adanamatidananca"ti
gathamaha. Tattha adanamatidanancati sabbena sabbam katacchubhikkhayapi
tandulamutthiyapi adanam, pamanam atikkamitva pariccagasankhatam atidananca pandita
buddhimanto sapannajatika nappasamsanti na vannayanti. Sabbena sabbam adanena
hi samparayikato atthato paribahiro hoti, atidanena ditthadhammikapaveni na pavattati. 2-
Samena vatteyyati avisamena lokiyasarikkhakena samahitena 3- majjhimena nayena
pavatteyya. Sa dhiradhammoti ya yathavutta danadanappavatti, 4-  so dhiranam
dhitisampannanam nitinayakusalanam dhammo, tehi gatamaggoti dipeti.
     Tam sutva ankuro tassa adhippayam parivattento:-
         [302] "aho vatare 5- ahameva dajjam
               santo ca 6- mam sappurisa bhajeyyum
               meghova ninnani paripurayanto 7-
               santappaye sabbavanibbakanam.
         [303] Yassa yacanake disva        mukhavanno pasidati
               datva attamano hoti        tam gharam vasato sukham.
         [304] Yassa yacanake disva        mukhavanno pasidati
               datva attamano hoti        esa yannassa 8- sampada.
@Footnote: 1 Ma. pasamsitayapi tamevattham   2 Ma. ditthadhammikato
@3 Si.,i. lokiyaparikkhakena agarahitena   4 Ma. yathavuttadanasammapatipatti
@5 cha.Ma. aho vata re    6 ka. hi     7 ka. ninnani hi purayanto
@8 Si.,i. punnassa. evamuparipi
         [305] Pubbeva dana sumano         dadam cittam pasadaye
               datva attamano hoti         esa yannassa sampada"ti
catuhi gathahi attana patipajjitabbavidhim pakasesi.
    #[302] Tattha aho vatati sadhu vata. Areti 1- alapanam. Ahameva dajjanti
aham dajjameva. Ayam hettha sankhepattho:- manava "dana dhanameva seyyo"ti
yadi ayam nitikusalanam vado tava hotu, kamam 2- aham dajjameva. Santo ca mam
sappurisa bhajeyyunti tasmim ca dane santo upasantakayavacimanosamacara sappurisa
sadhavo mam bhajeyyum upagaccheyyum. Meghova ninnani paripurayantoti aham 3-
abhippavassanto mahamegho viya ninnani ninnatthanani sabbesam vanibbakanam adhippaye
paripurayanto aho vata te 4- santappeyyanti.
    #[303] Yassa yacanake disvati yassa puggalassa gharamesino yacanake disva
"pathamam tava upatthitam vata me punnakkhettan"ti saddhajatassa mukhavanno pasidati,
yathavibhavam pana tesam danam datva attamano pitisomanassehi gahitacitto hoti.
Tanti 5- yadettha yacakanam dassanam, te ca disva cittassa pasadanam, yatharaham
danam datva ca attamanata.
    #[304] Esa yannassa sampadati esa yannassa sampatti paripuri,
nipphattiti attho.
    #[305] Pubbeva dana sumanoti "sampattinam nidanam 6- anugamikam nidhanam
nidhessami"ti muncanacetanaya 7- pubbe eva danupakaranassa sampadanato 8- patthaya
sumano somanassajato bhaveyya. Dadam cittam pasadayeti dadanto deyyadhammam
dakkhineyyahatthe patitthapento "asarato dhanato saradanam 9- karomi"ti attano cittam
@Footnote: 1 cha.Ma. reti     2 Si. vadoti ye vadantipi kamam      3 Si.,i. ahanca
@4 Ma. te vata aho 5 Si.,Ma. tam hi   6 Si. sampattinidhana
@7 Ma. danacetanaya  8 Ma. sambharanato  9 Ma. asadanato sadanam
Pasadeyya. Datva attamano hotiti dakkhineyyanam deyyadhammam pariccajitva
"panditapannattam nama maya anutthitam, aho sadhu sutthu"ti attamano pamuditamano
pitisomanassajato hoti. Esa yannassa sampadati ya ayam pubbacetana
muncanacetana aparacetanati imasam kammaphalaladdhanugatanam somanassapariggahitanam tissannam
cetananam paripuri, esa  yannassa sampada danassa sampatti, na ito annathati
adhippayo.
     Evam ankuro attano patipajjanavidhim pakasetva bhiyyoso mattaya
abhivaddhamanadanajjhasayo divase divase mahadanam pavattesi. Tena tada sabbarajjani
unnangalani 1- katva mahadane diyyamane patiladdhasabbupakarana manussa attano
attano 2- kammante pahaya yathasukham vicarimsu, tena rajunam kotthagarani parikkhayam
agamamsu. Tato rajano ankurassa dutam pahesum "bhoto danam nissaya amhakam
ayassa vinaso ahosi, kotthagarani parikkhayam gatani, tattha yuttamattam
natabban"ti. 3-
     Tam sutva ankuro dakkhinapatham gantva damilavisaye samuddassa aviduratthane
mahatiyo anekadanasalayo karapetva mahadanani pavattento yavatayukam thatva
kayassa bheda param marana tavatimsabhavane nibbatti. Tassa danavibhutinca
saggupapattinca dassenta sangitikara:-
         [306] "satthi vahasahassani          ankurassa nivesane
               bhojanam diyate niccam           punnapekkhassa jantuno.
         [307] Tisahassani suda hi 4-        amuttamanikundala
               ankuram upajivanti             dane yannassa vavata.
@Footnote: 1 Ma. sattarajjani ananganani        2 Ma. attano
@3 Ma. yuttapatte divase databbanti    4 ka. sudani
         [308] Satthi purisasahassani          amuttamanikundala
               ankurassa mahadane         kattham phalenti manava.
         [309] Solasitthisahassani           sabbalankarabhusita
               ankurassa mahadane         vidha pindenti nariyo.
         [310] Solasitthisahassani           sabbalankarabhusita
               ankurassa mahadane         dabbiggaha upatthita.
         [311] Bahum bahunam padasi           ciram padasi khattiyo
               sakkaccanca sahattha ca        cittikatva 1- punappunam.
         [312] Bahu mane ca pakkhe ca       utusamvacacharani ca
               mahadanam pavattesi          ankuro dighamantaram.
         [313] Evam datva yajitva ca       ankuro dighamantaram
               so hitva manusam deham       tavatimsupago ahu"ti
gatha ahamsu.
    #[306] Tattha satthi vahasahassaniti vahanam satthisahassani
gandhasalitanduladipuritavahanam satthisahassani punnapekkhassa danajjhasayassa
danadhimuttassa ankurassa nivesane niccam divase divase jantuno sattakayassa
bhojanam diyateti yojana.
    #[307-308] Tisahassani suda hiti tisahassamatta suda bhattakaraka,
te ca kho pana padhanabhuta adhippeta, tesu ekamekassa pana vacanakara anekati
veditabba. "tisahassani sudanan"ti ca pathanti. Amuttamanikundalati nanamani-
vicittakundaladhaRa. Nidassanamattancetam, amuttakatakakatisuttadiabharanapi te ahesum.
@Footnote: 1 ka. vittim katva
Ankuram upajivantiti tam upanissaya jivanti, tappatibaddhajivika hontiti attho.
Dane yannassa vavatati mahayagasannitassa yannassa dane yajane vavata 1- ussukkam
apanna. Kattham phalenti manavati nanappakaranam khajjabhojjadiaharavisesanam
pacanaya alankatapatiyatta tarunamanussa katthani phalenti vidalenti.
    #[309] Vidhati vidhatabbani bhojanayoggani katukabhandani. Pindentiti
pisanavasena payojenti.
    #[310] Dabbiggahati katacchugahika. Upatthitati parivesanatthanam upagantva
thita honti.
    #[311] Bahunti mahantam pahutikam. 2-  Bahunanti anekesam. Padasiti pakarehi
adasi. Ciranti cirakalam. Visativassasahassayukesu hi manussesu so uppanno. Bahum
bahunam cirakalam ca dento yatha adasi, tam dassetum "sakkaccanca"tiadi vuttam.
Tattha sakkaccanti sadaram, anapaviddham anavannatam katva. Sahatthati sahatthena,
na anapanamattena. Cittikatvati garavabahumanayogena cittena karitva pujetva.
Punappunanti bahuso na ekavaram, katipayavare va akatva anekavaram padasiti
yojana.
    #[312] Idani tameva punappunam karanam vibhavetum "bahu mase ca"ti gathamahamsu.
Tattha bahu maseti cittamasadike bahu aneke mase. Pakkheti 3- kanhasukkabhede
bahu pakkhe. Utusamvaccharani cati vasantagimhadike bahu utu ca samvaccharani ca,
sabbattha accantasamyoge upayogavacanam. Dighamantaranti dighakalamantaram. Ettha ca "ciram
padasi"ti cirakalam danassa pavattitabhavam vatva puna tassa nirantarameva pavattitabhavam
dassetum "bahu mase"tiadi vuttanti datthabbam.
@Footnote: 1 ka. pavata        2 Ma. bahutam        3 Ma. tatthapi
    #[313] Evanti vuttappakarena. Datva yajitva cati atthato ekameva,
kesanci dakkhineyyanam ekaccassa deyyadhammassa pariccajanavasena datva, puna "bahum
bahunam padasi"ti vuttanayena atthikanam sabbesam yathakamam dento mahayagavasena
yajitva. So hitva manusam deham, tavatimsupago ahuti so ankuro ayupariyosane
manussattabhavam pahaya patisandhiggahanavasena tavatimsadevanikayupago ahosi.
     Evam tasmim tavatimsesu nibbattitva dibbasampattim anubhavante amhakam bhagavato
kale indako nama manavo ayasmato anuruddhattherassa pindaya carantassa
pasannamanaso katacchubhikkham dapesi. So aparena samayena kalam katva khettagatassa
punnassa anubhavena tavatimsesu mahiddhiko mahanubhavo devaputto hutva nibbatto
dibbehi rupadihi dasahi thanehi ankuram devaputtam abhibhavitva virocati. Tena
vuttam:-
         [314] "katacchubhikkham datvana         anuruddhassa indako
               so hitva manusam deham       tavatimsupago ahu.
         [315] Dasahi thanehi ankuram         indako atirocati
               rupe sadde rase gandhe      photthabbe ca manorame.
         [316] Ayuna yasasa ceva         vannena ca sukhena ca
               adhipaccena ankuram          indako atirocati"ti.
    #[314-315] Tattha rupeti rupahetu, attano rupasampattinimittanti attho.
Saddetiadisupi eseva nayo. Ayunati jivitena. Nanu ca devanam jivitam paricchinnap-
pamanam vuttam. Saccam vuttam, tam pana yebhuyyavasena. Tathahi ekaccanam devanam
payogavipattiadina antaramaranam hotiyeva. Indako pana tisso vassakotiyo satthi
ca vassasahassani paripuretiyeva. Tena vuttam "ayuna atirocati"ti. Yasasati mahatiya
Parivarasampattiya. Vannenati santhanasampattiya. Vannadhatusampada pana "rupe"ti
imina vuttayeva. Adhipaccenati issariyena.
     Evam ankure ca indake ca tavatimsesu nibbattitva dibbasampattim anubhavantesu
amhakam bhagava abhisambodhito sattame samvacchare asalhipunnamayam savatthinagaradvare
gandambarukkhamule 1- yamakapatihariyam katva anukkamena tipadavikkamena tavatimsabhavanam
gantva paricchattakamule pandukambalasilayam yugandharapabbate balasuriyo viya
virocamano dasahi lokadhatuhi sannipatitaya devabrahmaparisaya jutim attano
sarirappabhaya abhibhavanto abhidhammam desetum nisinno avidure nisinnam indakam,
dvadasayojanantare nisinnam ankuranca disva dakkhineyyasampattivibhavanattham:-
         "mahadanam taya dinnam          ankura dighamantaram
          avidure 2- nisinnosi         agaccha mama santike"ti
gathamaha.
     Tam sutva ankuro "bhagava maya cirakalam bahum deyyadhammam pariccajitva
pavattitampi mahadanam dakkhineyyasampattivirahena akhette vuttabijam viya na ularaphalam
ahosi, indakassa pana katacchubhikkhadanampi dakkhineyyasampattiya sukhette
vuttabijam viya ativiya ularaphalam jatan"ti aha. Tamattham dassenta sangitikara:-
         [317] "tavatimse yada buddho          silayam pandukambale
               paricchattakamulamhi              vihasi purisuttamo.
         [318] Dasasu lokadhatusu               sannipatitvana devata
               payirupasanti sambuddham            vasantam nagamuddhani.
@Footnote: 1 cha.Ma. kandamba...             2 Ma. suvidure, cha. atidure
         [319] Na koci devo vannena          sambuddham atirocati
               sabbe deve atikkamma 1-       sambuddhova virocati.
         [320] Yojanani dasa dve ca 2-        ankuroyam tada ahu
               avidureva buddhassa              indako atirocati.
         [321] Oloketvana sambuddho         ankurancapi indakam
               dakkhineyyam sambhavento 3-      idam vacanamabravi.
         [322] Mahadanam taya dinnam            ankura dighamantaram
               atidure nisinnosi              agaccha mama santikam. 4-
         [323] Codito bhavitattena            ankuro idamabravi
               kim mayham tena danena           dakkhineyyena sunnatam.
         [324] Ayam so indako yakkho          dajja danam parittakam
               atirocati amhehi              cando taragane yatha.
         [325] Ujjangale yatha khette         bijam bahumpi ropitam
               na phalam vipulam hoti 5-           napi toseti kassakam.
         [326] Tatheva danam bahukam              dussilesu patitthitam
               na phalam vipulam hoti              napi toseti dayakam.
         [327] Yathapi bhaddake khette          bijam appampi ropitam
               samma dharam pavecchante         phalam toseti kassakam.
         [328] Tatheva silavantesu              gunavantesu tadisu
               appakampi katam karam             punnam hoti mahapphalan"ti
gathayo avocum.
@Footnote: 1 Si. adhigayha    2 pali. dasa dve (sya)   3 Si.,i. pabhavento
@4 cha.Ma. santike  5 cha.Ma. na vipulam phalam hoti
    #[317] Tattha tavatimseti tavatimsabhavane. Silayam pandukambaleti pandukambalanamake
silasane purisuttamo buddho yada vihasiti yojana.
    #[318]  Dasasu lokadhatusu, sannipatitvana devatati jatikhettasannitesu dasasu
cakkavalasahassesu kamavacaradevata brahmadevata ca buddhassa bhagavato payirupasanaya
dhammassavanatthanca ekato sannipatitva. Tenaha "payirupasanti sambuddham, vasantam
nagamuddhani"ti, sinerumuddhaniti attho.
   #[320] Yojanani dasa dve ca, ankuroyam tada ahuti ayam yathavuttacarito
ankuro tada satthu sammukhakale dasa dve yojanani antaram katva ahu, satthu
nisinnatthanato dvadasayojanantare thane nisinno ahositi attho.
    #[323] Codito bhavitattenati paramiparibhavitaya ariyamaggabhavanaya
bhavitattena sammasambuddhena codito. Kim mayham tenatiadika satthu pativacanavasena
ankurena vuttagatha. Dakkhineyyena sunnatanti yam dakkhineyyena sunnatam rittakam
virahitam tada mama danam, tasma "kim mayham tena"ti attano danapunnam hilento
vadati.
    #[324] Yakkhoti devaputto. Dajjati datva. Atirocati amhehiti attana
madisehi ativiya virocati. Hiti va nipatamattam, amhe atikkamitva abhibhavitva
virocatiti attho. Yatha kinti aha "cando taragane yatha"ti.
    #[325-326] Ujjangaleti ativiya thaddhabhumibhage. "usare"ti keci vadanti.
Ropitanti vuttam, vapitva va uddharitva va puna ropitam. Napi tosetiti na
nandayati, appaphalataya va tutthim na janeti. Tathevati yatha ujjangale khette
bahumpi bijam ropitam vipulaphalam ularaphalam na hoti, tato eva kassakam na toseti,
tatha dussilesu silavirahitesu bahukampi danam patitthapitam vipulaphalam mahapphalam na
hoti tato eva dayakam na tosetiti attho.
    #[327-328] Yathapi bhaddaketi gathadvayassa vuttavipariyayena atthayojana
veditabba. Tattha samma dharam pavecchanteti vutthidharam sammadeva pavattente,
anvaddhamasam anudasaham anupancaham deve vassanteti attho. Gunavantesuti
jhanadigunayuttesu. Tadisuti itthadisu tadilakkhanappattesu. Karanti
lingavipallasena vuttam, upakaroti attho. Kidiso upakaroti aha "punnan"ti.
         [329] "viceyya danam databbam        yattha dinnam mahapphalam
               viceyya danam datvana         saggam gacchanti dayaka.
                 [330] Viceyya danam sugatappasattham
                       ye dakkhineyya idha jivaloke
                       etesu dinnani mahapphalani
                       bijani vuttani yatha sukhette"ti
ayam sangitikarehi thapita gatha.
    #[329] Tattha viceyyati vicinitva, punnakkhettam pannaya upaparikkhitva.
Sesam sabbattha uttanamevati.
     Tayidam ankurapetavatthu satthara 1- tavatimsabhavane dasasahassacakkavaladevatanam purato
dakkhineyyasampattivibhavanattham "mahadanam taya dinnan"tiadina attana samutthapitam,
tattha tayo mase abhidhammam desetva mahapavaranaya devaganaparivuto devadevo
devalokato sankassanagaram otaritva anukkamena savatthim patva jetavane viharanto
catuparisamajjhe dakkhineyyasampattivibhavanatthameva "yassa atthaya gacchama"tiadina
vittharato desetva catusaccakathaya desanaya kutam ganhi, desanavasane tesam
anekakotipanasahassanam dhammabhisamayo ahositi.
                      Ankurapetavatthuvannana nitthita
@Footnote: 1 i. sattha



             The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 120-150. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=2662&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=2662&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=106              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=3661              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3813              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3813              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]