ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

                   397. 3. Anandattheragathavannana
     pisunena ca kodhanenatiadika ayasmato anandattherassa gatha. Ka
uppatti?
@Footnote: 1 cha.Ma. sariputtamevetam 2 Ma.upari. 14/93-7/77-81 anupadasutta
@3 di.pati. 11/141 adi/85 sampasadaniyasutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page454.

Ayampi purimabuddhesu katadhikaro padumuttarassa bhagavato kale hamsavatinagare satthu vematikabhata hutva nibbatti, sumanotissa namam ahosi. Pita panassa anandaraja nama. So attano puttassa sumanakumarassa vayappattassa hamsavatito visayojanasate thane bhoganagaram adasi. So kadaci kadaci agantva sattharanca pitaranca passati. Tada raja sattharanca satasahassaparimanam bhikkhusamghanca sayameva sakkaccam upatthahi, annesam upatthatum na deti. Tena samayena paccanto kupito ahosi. Kumaro tassa kupitabhavam ranno anarocetva sayameva tam vupasameti. Tam sutva raja tutthamanaso puttam pakkosapetva "varam te tata dammi, varam ganhahi"ti aha. Kumaro "sattharam bhikkhusamghanca temasam upatthahanto jivitam avanjham katum icchami"ti aha. Etam na sakka, annam vadehiti. Deva khattiyanam dvekatha nama natthi, etadeva me dehi, na mayham annena atthoti. Sace sattha anujanati, dinnamevati. So "satthu cittam janissami"ti viharam gato. Tena ca samayena bhagava bhattakiccam nitthapetva gandhakutim pavittho hoti, so bhikkhu upasankamitva "aham bhante bhagavantam dassanaya agato, dassetha me bhagavantan"ti aha. Bhikkhu "sumano nama thero satthu upatthako, tassa santikam gacchahi"ti ahamsu. So therassa santikam gantva vanditva "sattharam bhante me dassetha"ti aha. Atha thero tassa passantasseva pathaviyam nimujjitva sattharam upasankamitva "bhante rajaputto tumhakam dassanaya agato "ti aha. Tenahi bhikkhu bahi asanam pannapehiti. Thero punapi tassa passantasseva buddhasanam gahetva antogandhakutiyam nimujjitva bahiparivene patubhavitva gandhakutiparivene asanam pannapesi. Kumaro tam disva "mahanto vatayam bhikkhu"ti cittam uppadesi. Bhagavapi gandhakutito nikkhamitva pannattasane nisidi. Rajaputto sattharam vanditva patisantharam katava ayam bhante thero tumhakam sasane vallabho manneti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page455.

Ama kumara vallabhoti. Kim katva bhante esa vallabho hotiti. Danadini punnani katvati. "bhagava ahampi ayam thero viya anagate buddhasasane vallabho hotukamo"ti sattaham khandhavarabhattam nama datvapi sattame divase bhante maya pitu santika temasam tumhakam patijagganavaro laddho, temasam me vassavasam adhivasethati. Bhagava "atthi nu kho tattha gatena attho"ti oloketva "atthi"ti disva "sunnagare kho kumara tathagata abhiramanti"ti aha. Kumaro "annatam bhagava, annatam sugata"ti vatva "aham bhante purimataram gantva viharam karemi, maya pesite bhikkhusatasahassena saddhim agacchatha"ti patinnam gahetva pitu santikam gantva "dinna me deva bhagavata patinna, maya pahite bhagavantam peseyyatha"ti pitaram vanditva nikkhamitva yojane yojane viharam karonto visayojanasatam addhanam gato. Gantva ca attano nagare viharatthanam vicinanto sobhanassa nama kutumbikassa uyyanam disva satasahassena kinitva satasahassam vissajjetva viharam karesi. Tattha bhagavato gandhakutim sesabhikkhunanca rattitthanadivatthanatthaya kutilenamandape karetva pakaraparikkhepam dvarakotthakanca nitthapetva pitu santikam pesesi "nitthitam mayham kiccam, sattharam pahinatha"ti. Raja bhagavantam bhojetva "bhagava sumanassa kiccam nitthitam, tumhakam gamanam paccasimsati"ti aha. Bhagava satasahassabhikkhuparivuto yojane yojane viharesu vasamano agamasi. Kumaro "sattha agacchati"ti sutva yojanam paccuggantva gandhamaladihi pujayamano 1- satasahassena kite sobhane nama uyyane satasahassena karitam viharam pavesetva:- "satasahassena me kitam satasahassena mapitam sobhanam nama uyyanam patigganha mahamuni"ti @Footnote: 1 Si. pujayamano bhagavantam anetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page456.

Tam niyyadesi. So vassupanayikadivase mahadanam pavattetva "iminava niharena danam dadeyyatha"ti puttadare amacce ca kiccakaraniyesu ca niyojetva sayam sumanattherassa vasanatthanasamipeyeva vasanto temasam sattharam upatthahanto upakatthaya pavaranaya gamam pavisitva sattaham mahadanam pavattetva sattame divase satthu bhikkhusatasahassassa ca padamule ticivarani thapetva vanditva "bhante yadetam maya sattaham khandhavaradanato patthaya 1- punnam katam, na tam saggasampattiadinam atthaya, athakho aham ayam sumanatthero viya anagate ekassa buddhassa upatthako bhaveyyan"ti panidhanam akasi. Satthapissa anantarayatam disva byakaritva pakkami. Sopi tasmim buddhuppade vassasatasahassam punnani katva tato parampi tattha tattha bhave ularani punnakammani upacinitva devamanussesu samsaranto kassapassa bhagavato kale pindaya carato ekassa therassa pattaggahanattham uttarasatakam datva pujam akasi. Puna sagge nibbattitva tato cuto baranasiraja hutva attha paccekabuddhe disva te bhojetva attano mangaluyyane attha pannasalayo karetva tesam nisidanatthaya attha sabbaratanamayapithe ceva maniadharake ca patiyadetva dasavassasahassani upatthanam akasi. Etani pakatatthanani. Kappasatasahassam pana tattha tattha bhave punnani karontova amhakam bodhisattena saddhim tusitapure nibbattitva tato cuto amitodanasakkassa gehe nibbatti, tassa sabbe natake anandite karonto jatoti anandotveva namam ahosi. So anukkamena vayappatto katabhinikkhamane sammasambodhim patva pavattitavaradhammacakke pathamam kapilavatthum gantva tato nikkhante bhagavati tassa parivarattham pabbajitum nikkhantehi bhaddiyadihi saddhim nikkhamitva bhagavato santike pabbajitva na cirasseva ayasmato punnassa mantaniputtassa santike dhammakatham sutva sotapattiphale patitthahi. @Footnote: 1 Si. yadetam mahadanato patthaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page457.

Tena ca samayena bhagavato pathamabodhiyam visativassani anibaddhaupatthaka ahesum. Ekada nagasamalo pattacivaram gahetva vicari, ekada nagito, ekada upavano, ekada sunakkhatto, ekada cundo samanuddeso, ekada sagato, ekada meghiyo, te yebhuyyena satthu cittam naradhayimsu. Athekadivasam bhagava gandhakutiparivene pannattavarabuddhasane bhikkhusamghaparivuto nisinno bhikkhu amantesi "aham bhikkhave idanimhi mahallako, ekacce bhikkhu `imina maggena gacchama'ti vutte annena gacchanti, ekacce mayham pattacivaram bhumiyam nikkhipanti, mayham nibaddhupatthakam bhikkhum janatha"ti. Tam sutva bhikkhunam dhammasamvego udapadi. Athayasma sariputto utthaya bhagavantam vanditva "aham bhante tumhe upatthahissami"ti aha. Tam bhagava patikkhipi. Etenupayena mahamoggallanam adim katva sabbe mahasavaka "aham upatthahissami, aham upatthahissami"ti utthahimsu thapetva ayasmantam anandam, tepi bhagava patikkhipi. So pana tunhiyeva nisidi. Atha nam bhikkhu ahamsu "avuso tvampi satthu upatthakatthanam yacahi"ti. Yacitva laddhatthanam nama kidisam hoti, sace ruccati, sattha sayameva vakkhatiti. Atha bhagava "na bhikkhave anando annehi ussahetabbo, sayameva janitva mam upatthahissati"ti aha. Tato bhikkhu "utthehi avuso ananda, sattharam upatthakatthanam yacahi"ti ahamsu. Thero utthahitva "sace me bhante bhagava attana laddham panitacivaram na dassati, panitapindapatam na dassati, ekagandhakutiyam vasitum na dassati, nimantanam gahetva na gamissati, evaham bhagavantam upatthahissami"ti aha. "ettake 1- gune labhato satthu upatthane ko bharo"ti upavadamocanattham ime cattaro patikkhepa ca "sace bhante bhagava maya gahitanimantanam gamissati, sacaham desantarato agatagate tavadeva dassetum lacchami. Yada me kankha uppajjati, tavadeva bhagavantam upasankamitum @Footnote: 1 Si.,Ma. upatthahissamiti ettakameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page458.

Lacchami, sace bhagava parammukha desitam dhammam puna mayham kathessati, evaham bhagavantam upatthahissami"ti "ettakampi satthu santike anuggaham na labhati"ti upavadamocanatthanceva dhammabhandagarikabhavaparamipuranatthanca ima catasso ayacana cati attha vare gahetva nibaddhupatthako ahosi. Tasseva thanantarassa atthaya kappasatasahassam puritanam paraminam phalam papuni, so upatthakatthanam laddhadivasato patthaya dasabalam duvidhena udakena, tividhena dantakatthena, hatthapadaparikammena pitthiparikammena, gandhakuti- parivenasammajjanenati evamadihi kiccehi upatthahanto "imaya nama velaya satthu idam nama laddhum vattati, idam nama katum vattati"ti divasabhagam santikavacaro hutva rattibhage mahantam dandadipikam gahetva gandhakutiparivenam nava vare anupariyayati satthari pakkosante pativacanadanaya thinamiddhavinodanattham. Atha nam sattha jetavane ariyaganamajjhe nisinno anekapariyayena pasamsitva bahussutanam satimantanam gatimantanam dhitimantanam upatthakananca bhikkhunam aggatthane thapesi. Evam satthara pancasu thanesu etadagge thapito catuhi acchariyabbhuta- dhammehi samannagato satthu dhammakosarakkho ayam mahathero sekhova samano satthari parinibbute hettha vuttanayena bhikkhuhi samuttejito devataya ca samvejito "sveyeva ca dani dhammasangiti katabba, na kho pana metam patirupam, yvayam sekho sakaraniyo hutva asekhehi therehi saddhim dhammam sangayitum sannipatam gantun"ti sanjatussaho vipassanam patthapetva bahudevarattim vipassanaya kammam karonto cankame viriyasamatam alabhitva viharam pavisitva sayane nisiditva sayitukamo kayam avattesi. 1- Appattanca sisam bimbohanam pada ca bhumito muttamatta, etasmim antare anupadaya asavehi cittam vimucci, chalabhinno ahosi. Tena vuttam apadane 2-:- "aramadvara nikkhamma padumuttaro mahamuni vassento amatam vutthim nibbapesi mahajanam. @Footnote: 1 Ma. avanchesi 2 khu.apa. 32/644adi/75

--------------------------------------------------------------------------------------------- page459.

Satasahassa 1- te dhira chalabhinna mahiddhika parivarenti sambuddham chayava anupayini. 2- Hatthikkhandhagato asim setacchattam varuttamam sucarurupam disvana piti 3- me udapajjatha. Oruyha hatthikhandhamha upagacchim narasabham ratanamayachattam me buddhasetthassa dharayim. Mama sankappamannaya padumuttaro mahaisi tam katham thapayitvana ima gatha abhasatha. Yo so chattamadharesi sonnalankarabhusitam tamaham kittayissami sunatha mama bhasato. Ito gantva ayam poso tusitam avasissati anubhossati sampattim accharahi purakkhato. Catutimsatikkhattum ca devarajjam karissati naradhipo 4- atthasatam vasudham avasissati. Atthapannasakkhattum ca cakkavatti bhavissati padesarajjam vipulam mahiya karayissati. Kappasatasahassamhi okkakakulasambhavo gotamo nama gottena sattha loke bhavissati. Sakyanam kulaketussa natibandhu bhavissati anando nama namena upatthako mahesino. Atapi nipako capi bahusaccesu kovido nivatavutti atthaddho sabbapathi bhavissati. Padhanapahitatto so upasanto nirupadhi sabbasave parinnaya nibbayissatyanasavo. @Footnote: 1 cha.Ma. satasahassam 2 cha.Ma. anapayini 3 cha.Ma. vatti @4 cha.Ma. baladhipo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page460.

Santi arannaka naga kunjara satthihayana tidhappabhinna matanga isadanta urulhava. Anekasatasahassa panditapi mahiddhika sabbe te buddhanagassa na hontu panidhimhi te. Adiya me namassami majjhime atha pacchime pasannacitto sumano buddhasettham upatthahim. Atapi nipako capi sampajano patissato sotapattiphalam patto sekhabhumisu kovido. Satasahassito kappe yam kammamabhiniharim taham bhumimanuppatto thita saddhammamacala. Svagatam vata me asi .pe. katam buddhassa sasanan"ti. Chalabhinno pana hutva sangitimandapam pavi sitva dhammam sangayanto tattha tattha bhikkhunam ovadadanavasena attano patipattidipanadivasena ca bhasitagatha ekajjham katva anukkamena khuddakanikayasangayanakale theragathasu sangitim aropento:- [1017] "pisunena ca kodhanena ca maccharina ca vibhutinandina 1- sakhitam na kareyya pandito papo kapurisena sangamo. [1018] Saddhena ca pesalena ca pannavata bahussutena ca sakhitam hi kareyya pandito bhaddo sappurisena sangamo. @Footnote: 1 cha.Ma. vibhutanandina

--------------------------------------------------------------------------------------------- page461.

[1019] Passa cittakatam bimbam arukayam samussitam aturam bahusankappam yassa natthi dhuvam thiti. [1020] Passa cittakatam rupam manina kundalena ca atthitacena onaddham saha vatthehi sobhati. [1021] Alattakakata pada mukham cunnakamakkhitam alam balassa mohaya no ca paragavesino. [1022] Atthapadakata kesa netta anjanamakkhita alam balassa mohaya no ca paragavesino. [1023] Anjaniva nava citta putikayo alankato alam balassa mohaya no ca paragavesino. Odahi migavo pasam nasada vaguram migo bhutva nivapam gacchama kandante migabandhake. Chinno paso migavassa nasada vaguram migo bhutva nivapam gacchama socante migaluddake. [1024] Bahussuto cittakathi buddhassa paricarako pannabharo visannutto seyyam kappeti gotamo. [1025] Khinasavo visannutto sangatito sunibbuto dhareti antimam deham jatimaranaparagu. [1026] Yasmim patitthita dhamma buddhassadiccabandhuno nibbanagamane magge soyam titthati gotamo. [1027] Dvasiti buddhato ganhim 1- dve sahassani bhikkhuto caturasitisahassani ye me dhamma pavattino. [1028] Appassutayam puriso balibaddova jirati mamsani tassa vaddhanti panna tassa na vaddhati. @Footnote: 1 pali. ganhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page462.

[1029] Bahussuto appassutam yo sutenatimannati andho padipadharova tatheva patibhati mam. [1030] Bahussutam upaseyya sutanca na vinasaye tam mulam brahmacariyassa tasma dhammadharo siya. [1031] Pubbaparannu atthannu niruttipadakovido suggahitanca ganhati atthancopaparikkhati. [1032] Khantya chandikato hoti ussahitva tuleti tam samaye so padahati ajjhattam susamahito. [1033] Bahussutam dhammadharam sappannam buddhasavakam dhammavinnanamakankham tam bhajetha tathavidham. [1034] Bahussuto dhammadharo kosarakkho mahesino cakkhu sabbassa lokassa pujaneyyo 1- bahussuto. [1035] Dhammaramo dhammarato dhammam anuvicintayam dhammam anussaram bhikkhu saddhamma na parihayati. [1036] Kayamaccheragaruno hiyyamane anutthahe sarirasukhagiddhassa kuto samanaphasuta. [1037] Na pakkhanti disa sabba dhamma na patibhanti mam gate kalyanamittamhi andhakaramva khayati. [1038] Abbhatitasahayassa atitagatasatthuno natthi etadisam mittam yatha kayagata sati. [1039] Ye purana atita te navehi na sameti me svajja ekova jhayami vassupetova pakkhima. [1040] Dassanaya atikkante 2- nanaverajjake bahu ma varayittha sotaro passantu samayo mamam. @Footnote: 1 cha. Ma. pujaniyo 2 cha.Ma. abhikkante

--------------------------------------------------------------------------------------------- page463.

[1041] Dassanaya atikkante nanaverajjake puthu karoti sattha okasam na nivareti cakkhuma. [1042] Pannavisati vassani sekhabhutassa 1- me sato na kamasanna uppajji passa dhammasudhammatam. [1043] Pannavisati vassani sekhabhutassa 1- me sato na dosasanna uppajji passa dhammasudhammatam. [1044] Pannavisati vassani bhagavantam upatthahim mettena kayakammena chayava anupayini. [1045] Pannavisati vassani bhagavantam upatthahim mettena vacikammena chayava anupayini. [1046] Pannavisati vassani bhagavantam upatthahim mettena manokammena chayava anupayini. [1047] Buddhassa cankamantassa pitthito anucankamim dhamme desiyamanamhi nanam me udapajjatha. [1048] Aham sakaraniyomhi sekho appattamanaso satthu ca parinibbanam yo amham anukampako. [1049] Tadasi yam bhimsanakam tadasi lomahamsanam sabbakaravarupete sambuddhe parinibbute. [1050] Bahussuto dhammadharo kosarakkho mahesino cakkhu sabbassa lokassa anando parinibbuto. [1051] Bahussuto dhammadharo kosarakkho mahesino cakkhu sabbassa lokassa andhakare tamonudo. [1052] Gatimanto satimanto dhitimanto ca yo isi saddhammadharako thero anando ratanakaro. @Footnote: 1 ka. sobhutassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page464.

[1053] Paricinno maya sattha katam buddhassa sasanam ohito garuko bharo natthi dani punabbhavo"ti ima gatha abhasi. Tattha pisunena cati adito dve gatha chabbaggiye bhikkhu devadattapakkhiyehi bhikkhuhi saddhim samsaggam karonte disva tesam ovadadanavasena vutta. Tattha pisunenati pisunaya vacaya. Taya hi yutto puggalo "pisuno"ti vutto yatha nilagunayutto pato niloti. Kodhanenati kujjhanasilena. Attasampattiniguhanalakkhanassa maccherassa sambhavato maccharina. Vibhutinandinati sattanam vibhutam vibhavanam vinasam icchantena, vibhutam va visum bhavo bhedo, tam nandanena, sabbametam devadattapakkhiyeva sandhaya vuttam. Te hi pancavatthudipanaya bahu jane sammapatipanne bhindanta satthari bahiddhataya 1- thaddhamacchariyadimacchariyapakatamahajanassa mahato anatthaya patipajjimsu. Sakhitanti sahayabhavam samsaggam na kareyya, kimkarana? papo kapurisena sangamo Kapurisena papapuggalena samagamo nihino lamako. Ye hissa ditthanugatim apajjanti. Tesam ducintitadibhedam balalakkhanameva avahati, pageva vacanakarassa. Tenaha bhagava "yani kanici bhikkhave bhayani uppajjanti, sabbani tanibalato uppajjanti, no panditato"tiadi. 2- Yena pana samsaggo katabbo, tam dassetum "saddhena ca"tiadi vuttam. Tattha saddhenati kammakammaphalasaddhaya ceva ratanattayasaddhaya ca samannagatena. Pesalenati piyasilena silasampannena. Pannavatati udayatthagaminiya 3- nibbedhikaya pannaya vasena pannasampannena. Bahussutenati pariyattipativedhabahusaccanam paripuriya bahussutena. Bhaddoti tena tadisena sadhuna sangamo bhaddo sundaro kalyano ditthadhammikadi- bhedam attham avahatiti adhippayo. @Footnote: 1 Si. avahitthataya 2 an.tika. 20/1/96 bhayasutta 3 Si. udayabbayagaminiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page465.

Passa cittakatantiadika satta gatha attano rupasampattim disva kamasannam uppadentiya uttaraya nama upasikaya kayavicchandajananattham bhasita. "ambapalim ganikam disva vikkhittacittanam ovadadanatthan"tipi vadanti. Ta hettha vuttatthaeva. Bahussuto cittakathitiadika dve. Gatha therena arahattam patva udanavasena bhasita. Tattha paricarakoti upatthako. Seyyam kappetiti arahattappattisamanantaram sayitatta vuttam. Thero hi bahudeva rattim cankamena vitinametva sariram utum gahapetum ovarakam 1- pavisitva sayitum mancake nisinno pada ca bhumito mutta, appattanca sisam bimbohanam, etthantare 2- arahattam patva sayi. Khinasavoti parikkhinacaturasavo, tato eva catuhipi yogehi visamyutto, ragasangadinam atikkantatta sangatito, sabbaso kilesaparilahassa vupasantatta sunibbuto sitibhutoti attho. Yasmim patitthita dhammati theram uddissa khinasavamahabrahmuna bhasita gatha. Upatthitaya hi dhammasangitiya theram uddissa yehi bhikkhuhi "eko bhikkhu vissagandham vayati"ti vuttam. Atha thero adhigate arahatte sattapanniguhadvaram samghassa samaggi danattham agato, tassa khinasavabhavappakasanena suddhavasamahabrahma te bhikkhu lajjapento "yasmim patitthita dhamma"ti gathamaha. Tassattho:- buddhassa bhagavato dhamma teneva adhigata pavedita ca pativedhapariyattidhamma yasmim purisavisese patitthita, soyam gottato gotamo dhammabhandagariko saupadisesanibbanassa adhigatatta idani anupadisesanibbanagamane magge patitthahi, tassa ekamsabhagiti. Athekadivasam gopakamoggallano nama brahmano theram pucchi "tvam bahussutoti buddhassa sasane pakato, kittaka dhamma te satthara bhasita, taya dharita"ti, @Footnote: 1 Si. ovaranam 2 Si. na etthantare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page466.

Tassa thero pativacanam dento "dvasiti"ti gathamaha. Tattha dvasiti sahassaniti yojana, buddhato ganhinti sammasambuddhato ugganhim dvisahassadhikani asitidhammakkhandha- sahassani satthu santika adhiganhinti attho. Dve sahassani bhikkhutoti dve dhammakkhandhasahassani bhikkhuto ganhim, dhammasenapatiadinam bhikkhunam santika adhigacchim. Caturasitisahassaniti tadubhayam samodhanetva catusahassadhikani asitisahassani. Ye me dhamma pavattinoti ye yathavuttaparimana dhammakkhandha mayham paguna vacuggata jivhagge parivattantiti. Athekada thero sasane pabbajitva vipassanadhurepi ganthadhurepi ananuyuttam ekam puggalam disva bahusaccabhave adinavam pakasento "appassutayan"ti gathamaha. Tattha appassutayanti ekassa dvinnam va pannasanam, athava pana vagganam antamaso ekassa dvinnam va suttantanampi uggahitanam abhavena appassuto ayam, kammatthanam pana uggahetva 1- anuyunjanto bahussutova. Balibaddova jiratiti yatha balibaddo 2- jiramano vaddhamano neva matu na pitu, na sesanatakanam atthaya vaddhati, athakho niratthakameva jirati, evamevam ayampi na upajjhayavattam karoti, na acariyavattam, na agantukavattadini, na bhavanam anuyunjati, niratthakameva jirati. Mamsani tassa vaddhantiti yatha balibaddassa "kasanabharavahanadisu asamattho eso"ti aranne vissatthassa yatha tatha vicarantassa khadantassa pivantassa mamsani tassa vaddhanti, evamevam imassapi upajjhayadihi vissatthassa samgham nissaya cattaro paccaye labhitva uddhamvirecanadini katva kayam posentassa mamsani vaddhanti thulasariro hutva vicarati. Pannati lokiyalokuttara panassa panna ekangulimattapi na vaddhati, aranne gacchalatadini viya assa chadvarani 3- nissaya tanha ceva navavidhamano ca vaddhatiti adhippayo. @Footnote: 1 Si. gahetva 2 Ma. balibaddho 3 Si. chadvarani pana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

Bahussutoti gatha attano bahusaccam nissaya annam atimannantam ekam bhikkhum uddissa vutta. Tattha sutenati sutahetu attano bahusaccanimittam. Atimannatiti atikkamitva mannati attanam ukkamsento param paribhavati. Tathevati yatha andho andhakare telapajjotam dharento alokadanena paresamyeva atthavaho, na attano, tatheva pariyattibahusaccena sutava puggalo sutena anupapanno attano attham aparipurento andho nanalokadanena paresamyeva atthavaho, na attano, dipadharo andho viya mayham upatthatiti. Idani bahusacce anisamsam dassento "bahussutan"ti gathamaha. Tattha upaseyyati payirupaseyya. Sutanca na vinasayeti bahussutam payirupasitva laddham sutanca na vinaseyya na susseyya dharanaparicayaparipucchamanasikarehi vaddheyya. Tam mulam brahmacariyassati yasma bahussutam payirupasitva laddham tam sutam pariyattibahusaccam maggabrahmacariyassa mulam padhanakaranam. Tasma dhammadharo siya vimuttayatanasise thatva yathasutassa dhammassa dharane 1- pathamam pariyattidhammadharo bhaveyya. Idani pariyattibahusaccena sadhetabbamattham dassetum "pubbaparannu"tiadi vuttam. Tattha pubbanca aparanca janatiti pubbaparannu. Ekissa hi gathaya pubbabhage apannayamanepi pubbabhage va pannayamane aparabhage apannaya- manepi "imassa aparabhagassa imina pubbabhagena imassa va pubbabhagassa imina aparabhagena bhavitabban"ti jananto pubbaparannu nama. Attatthadibhedam tassa tassa bhasitassa attham janatiti atthannu. Niruttipadakovidoti niruttiyam sesapadesupi cati catusupi patisambhidasu cheko. Suggahitanca ganhatiti teneva kovida- bhavena atthato byanjanato ca dhammam sugahitameva katva ganhati. Atthancopaparikkhatiti yathasutassa yathapariyattassa dhammassa attham upaparikkhati "iti silam, iti samadhi, iti panna, ime ruparupadhamma"ti manasa anupekkhati. @Footnote: 1 Si. karanena, Ma. karane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Khantya chandikato hotiti tesu manasa anupekkhitesu dhammesu ditthinijjhanak- khantiya nijjhanam khamapetva rupapariggahadimukhena vipassanabhinivese chandikato chandajato hoti. Tathabhuto ca vipassanaya kammam 1- karonto ussahitva tuleti tamtampaccayanamarupadassanavasena ussaham katva tato param tilakkhanam aropetva tuleti "aniccan"tipi "dukkhan"tipi "anatta"tipi tam namarupam tireti vipassati. Samaye so padahati, ajjhattam susamahitoti so evam passanto paggahetabbadisamaye cittassa pagganhanadina padahati, padahanto ca ajjhattam gocarajjhatte vipassanasamadhina maggasamadhina ca sutthu samahito bhaveyya, asamadhanahetubhute kilese pajaheyya. Svayam guno sabbopi yasma bahussutam dhammadharam sappannam buddhasavakam payirupasantassa hoti, tasma asankhatam dhammam arabbha dukkhadisu parinnadivisitthakiccataya dhammavinnanasankhatam dhammananam akankhanto tathavidham vuttappakaram kalyanamittam bhajetha seveyya payirupaseyyati attho. Evam bahupakarataya tassa pujaniyatam dassento "bahussuto"ti gathamaha. Tassattho:- suttageyyadi bahu sutam etassati bahussuto, tameva desanadhammam suvannabhajane pakkhittasihavasa viya avinassantam dharetiti dhammadharo, tato eva mahesino bhagavato dhammakosam dhammaratanam arakkhatiti kosarakkho, yasma sadevakassa lokassa samadassanena cakkhubhuto, tasma cakkhu sabbassa lokassa pujaneyyo mananiyoti, bahussutabhavena bahujanassa pujaniyabhavadassanattham nigamanavasena punapi "bahussuto"ti vuttam. Evarupam kalyanamittam labhitvapi karakasseva aparihani, na akarakassati. Dassento "dhammaramo"ti gathamaha. Tattha nivasanatthena samathavipassanadhammo aramo, tasmim eva dhamme rato abhiratoti dhammarato, tasseva dhammassa punappunam @Footnote: 1 Si. vipassanakammam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Vicintanena dhammam anuvicintayam dhammam avajjento manasi karotiti attho. Anussaranti tameva dhammam anussaranto. Saddhammati evarupo bhikkhu sattatimsapabheda bodhipakkhi yadhamma navavidhalokuttaradhamma ca na parihayati, na kadaci tassa tato parihani hotiti attho. Athekadivasam kaye avitaragam kusitam hinaviriyam kosallayatinamam 1- bhikkhum samvejento "kayamaccheragaruno"ti gathamaha. Tattha kayamaccheragarunoti kayadalhibahulassa kaye mamattassa acariyupajjhayanampi kayena kattabbam kinci akatva vicarantassa. Hiyyamaneti attano kaye jivite ca khane khane parihiyyamane. Anutthaheti siladinam paripuranavasena utthanaviriyam na kareyya. Sarirasukhagiddhassati attano sarirassa sukhapaneneva gedham apannassa. Kuto samanaphasutati evarupassa puggalassa samannavasena kuto sukhaviharo, phasuviharo na tassa vijjatiti attho. Na pakkhantitiadika ayasmato sariputtassa dhammasenapatino parinibbutabhavam sutva therena bhavita. 2- Tattha na pakkhanti disa sabbati puratthimadibheda sabba disa na pakkhayanti, disamulhoti attho. Dhamma na patibhanti manti pubbe sutthu pagunapi pariyattidhamma idani sakkaccam samannahariyamanapi mayham na upatthahanti. Gate kalyanamittamhiti sadevakassa lokassa kalyanamittabhute dhammasena- patimhi anupadisesanibbanam gate. Andhakaramva khayatiti sabbopayam loko andhakaro viya upatthati. Abbhatitasahayassati apagatasahayassa, kalyanamittarahitassati attho. Atitagatasatthunoti ayasmato 3- atito hutva nibbanagatasatthukassa, satthari parinibbuteti attho. Yatha kayagata satiti kayagatasatibhavana takkarassa yatha ekantahitavaha, evam @Footnote: 1 Si. kosallayati 2 cha.Ma. bhasita 3 Ma. bhagavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Etadisam anathassa puggalassa ekantahitavaham annam mittam nama natthi, sanathassa annapi bhavana hitavaha evati adhippayo. Puranati porana, sariputtadike kalyanamitte sandhayavadati. Navehiti navakehi. Na sameti meti mayham cittam na samagacchati, na te mama cittam aradhentiti attho. Svajja ekova jhayamiti soham ajja vuddhatarehi virahito ekova hutva jhayami jhanapasuto homi. Vassupetoti vassakale kulavakam upeto pakkhi viya. "vasupeto"tipi pali, vasam upagatoti attho. Dassanaya atikkanteti gatha satthara bhasita. Tassattho:- mama dassanaya atikkante nanavidhavidesapavasikabahujane ananda mama upasankamanam ma varesi. Kasma? 1- te sotaro dhammassa, mamam passantu, ayameva dassanaya samayoti. Tam sutva thero "dassanaya atikkante"ti aparam gathamaha. Imaya hi gathaya sambandhattham 2- purimagatha idha nikkhitta. Teneva sacaham desantarato agatagate tavadeva dassetum lacchamiti etassa padassa atthasiddhim dasseti. Pannavisati vassaniti panca gatha attano aggupatthakabhavam dipetum vutta. Araddhakammatthanabhavena 3- hi satthu upatthanapasutabhavena ca therassa maggena asamucchinnapi kamasannadayo na uppajjimsu, kayavacimanokammani ca sabbakalam satthari mettapubbangamani mettanuparivattani ahesum. Tattha pannavisati vassaniti pancavisati samvaccharani. Sekhabhutassa me satoti sekhabhumiyam sotapattiphale thitassa me sato. Kamasannati kamasahagata sanna na uppajji, ettha ca kamasannadianuppatti- vacanena 4- attano asayasuddhim dasseti, "mettena kayakammena"tiadina payogasuddhim. Tattha gandhakutiyam paribhandakaranadina satthu vattapativattakaranena ca mettam kayakammam @Footnote: 1 Ma. tasma 2 Ma. sambandhanattham 3 Ma. araddhaupatthanassatibhavena @4 Si. kamasannadianuppattivasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

Veditabbam, dhammadesanakalarocanadina mettam vacikammam, rahogatassa sattharam uddissa hitupasamharamanasikarena mettam manokammam. Nanam me udapajjathati attano sekkhabhumi- pattimaha. Aham sakaraniyomhiti satthu parinibbane upatthite mandalamalam pavisitva kapisisam alambitva sokabhibhutena vuttagatha. Tattha sakaraniyomhiti dukkhaparijananadina karaniyena sakaraniyo amhi. Appattamanasoti anadhigatarahatto. Satthu ca parinibbananti mayham satthu parinibbananca upatthitam. Yo amham anukampakoti yo sattha mayham anuggahako. Tadasi yam bhimsanakanti gatha satthu parinibbanakale pathavikampanadevadundubhi- phalanadike 1- disva sanjatasamvegena vuttagatha. Bahussutotiadika tisso gatha theram pasamsantehi sangitikarehi thapita. Tattha gatimantoti asadisaya nanagatiya samannagato. Satimantotiparamena sati- nepakkena samannagato. Dhitimantoti asadharanaya byanjanatthavadharanasamatthaya dhitisampattiya samannagato. Ayam hi thero ekapadeyeva thatva satthipadasahassani satthara kathitaniyameneva ganhati, gahitanca suvannabhajane pakkhittasihavasa viya sabbakalam na vinassati, aviparitabyanjanavadharanasamatthaya satipubbangamaya pannaya atthavadharanasamatthaya pannapubbangamaya satiya ca samannagato. Tenaha bhagava "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam bahussutanan"tiadim. 2- Tatha caha dhamma- senapati "ayasma anando atthakusalo"tiadim. 3- Ratanakaroti saddhammaratanassa akarabhuto. @Footnote: 1 Ma. duddarubhi.... 2 an.ekaka. 20/219/25 etadaggavagga @3 an.pancaka. 22/169/225 khippanisantisutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page472.

Paricinnoti gatha parinibbanakale therena bhasita, sa vuttattha eva. Anandattheragathavannana nitthita. Paramatthadipaniya theragathasamvannanaya timsanipatassa atthavannana nitthita. -----------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 453-472. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=10494&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=10494&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=397              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=8134              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=8231              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=8231              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]