ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

                 386. 2. Parapariyattheragathavannana 1-
      samanassa ahu cintatiadika ayasmato parapariyattherassa gatha. Ka
uppatti?
      ayampi purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayam kusalam
upacinitva sugatisuyeva samsaranto imasmim buddhappade savatthiyam annatarassa
brahmanamahasalassa putto hutva nibbatti, tassa vayappattassa gottavasena
parapariyotveva samanna ahosi. So tayo vede uggahetva brahmanasippesu
nipphattim gato ekadivasam satthu dhammadesanakale jetavanaviharam gantva parisapariyante
nisidi. Sattha tassa ajjhasayam oloketva indriyabhavanasuttam 2- desesi, so tam
sutva patiladdhasaddho pabbaji. Tam suttam uggahetva tadatthamanucintesi. Yatha pana
anucintesi, svayamattho gathasu eva avi bhavissati. So tatha anuvicintento
ayatanamukhena vipassanam patthapetva na cirasseva arahattam patto. Aparabhage attana
cintitakaram pakasento:-
         [726] "samanassa ahu cinta     parapariyassa bhikkhuno
               ekakassa nisinnassa      pavivittassa jhayino.
         [727] Kimanupubbam puriso       kim vattam 3- kim samacaram
               attano kiccakarissa     na ca kanci vihethaye.
         [728] Indriyani manussanam     hitaya ahitaya ca
               arakkhitani ahitaya      rakkhitani hitaya ca.
         [729] Indriyaneva sarakkham    indriyani ca gopayam
               attano kiccakarissa     na ca kanci vihethaye.
@Footnote: 1 ka. parasariyatthera.....   2 Ma.upari. 14/453/381 indriyabhavanasutta
@3 cha.Ma. vatam
         [730] Cakkhundriyam ce rupesu    gacchantam anivarayam
               anadinavadassavi        so dukkha na hi muccati.
         [731] Sotindriyam ce saddesu   gacchantam anivarayam
               anadinavadassavi        so dukkha na hi muccati.
         [732] Anissaranadassavi        gandhe ce patisevati
               na so muccati dukkhamha   gandhesu adhimucchito.
         [733] Ambilam madhuragganca 1-    tittakaggamanussaram
               rasatanhaya gadhito       hadayam navabujjhati.
         [734] Subhanyappatikulani       photthabbani  anussaram
               ratto ragadhikaranam      vividham vindate dukham.
         [735] Manam cetehi dhammehi     yo na sakkoti rakkhitum
               tato nam dukkhamanveti     sabbehetehi pancahi.
         [736] Pubbalohitasampunnam       bahussa kunapassa ca
               naravirakatam vaggum         samuggamiva cittitam.
         [737] Katukam madhurassadam        piyanibandhanam dukham
               khuramva madhuna littam       ullittam 2- navabujjhati.
         [738] Itthirupe itthisare      photthabbepi ca itthiya
               itthigandhesu saratto    vividham vindate dukham.
         [739] Itthisotani sabbani     sandanti panca pancasu
               tesamavaranam katum       yo sakkoti viriyava.
         [740] So atthava so dhammattho so dakkho so vicakkhano
               kareyya ramamanopi      kiccam dhammatthasamhitam.
         [741] Atho sidati sannuttam      vajje kiccam niratthakam
               na tam kiccanti mannitva   appamatto vicakkhano.
@Footnote: 1 ka. ambilamadhuragagganca       2 cha.Ma. ullitam
         [742] Yam ca atthena sannuttam    ya ca dhammagata rati
               tam samadaya vattetha     sa hi ve uttama rati.
         [743] Uccavacehupayehi      paresamabhijigisati
                    hantva vadhitva atha socayitva
                    alopati sahasa yo paresam.
         [744] Tacchanto aniya anim   nihanti balava yatha
               indriyanindriyeheva    nihanti kusalo tatha.
         [745] Saddham viriyam samadhinca     satipannanca bhavayam
               panca pancahi hantvana    anigho yati brahmano.
         [746] So atthava so dhammattho katva vakyanusasanim
               sabbena sabbam buddhassa    so naro sukhamedhati"ti
ima gatha abhasi.
      Tattha samanassati pabbajitassa. Ahuti ahosi. Cintati dhammacinta dhammavicarana.
Parapariyassati paraparagottassa. "paracariyassa"tipi 1- pathanti. Bhikkhanoti
samsare bhayam ikkhanasilassa. Ekakassati asahayassa, etena kayavivekam dasseti.
Pavivittassati pavivekahetuna kilesanam vikkhambhanena vivekam araddhassa, etena
cittavivekam dasseti. Tenaha "jhayino"ti. Jhayinoti jhayanasilassa, yoniso-
manasikaresu yuttassati attho. Sabbametam thero attanam param viya katva vadati.
      "kimanupubban"tiadina tam cintanam dasseti. Tattha pathamagathayam tava
kimanupubbanti anupubbam anukkamo, anupubbameva vakkhamanesu vattasamacaresu ko
anukkamo, kena anukkamena te patipajjitabbati attho. 2- Puriso kim vattam kim
samacaranti atthakamo puriso samadiyitabbatthena "vattan"ti laddhanamam kidisam silam
@Footnote: 1 Si. parasariyassatipi      2 Si. yena anukkamena patipajjitabbati attho
Samacaram samacaranto attano kiccakari kattabbakari assa, kanci 1- sattam na
ca vihethaye na badheyyati attho. Attano kiccam nama samanadhammo, sankhepato
silasamadhipanna, tam sampadentassa paravihethanaya lesopi natthi taya sati samana-
bhavasseva abhavato. Yathaha bhagava "na hi pabbajito parupaghati, na samano hoti param
vihethayanto"ti. 2- Ettha ca vattaggahanena varittasilam gahitam, samacaraggahanena
samacaritabbato carittasilena saddhim jhanavipassanadi, tasma varittasilam
padhanam. Tatthapi ca yasma indriyasamvare siddhe sabbam silam surakkhitam sugopitameva
hoti, tasma indriyasamvarasilam tava dassetukamo indriyanam arakkhane rakkhane
ca adinavanisamse vibhavento 3- "indriyani manussanan"tiadimaha. Tattha
indriyaniti rakkhitabbadhammanidassanam, tasma cakkhadini cha indriyaniti vuttam
hoti. Manussananti rakkhanayogyapuggalanidassanam. Hitayati atthaya. Ahitayati
anatthaya. Hontiti vacanaseso. Katham pana taniyeva hitaya ca ahitaya ca hontiti aha
"rakkhitani"tiadi. Tassattho:- yassa cakkhadini indriyani satikavatena apihitani,
tassa rupadisu abhijjhadipapadhammapavattiya dvarabhavato anatthaya pihitani tadabhavato
atthaya samvattantiti.
      Indriyaneva sarakkhanti yasma indriyasamvaro paripunno silasampadam
paripureti, silasampada paripunna samadhisampadam paripureti, samadhisampada paripunna
pannasampadam paripureti. Tasma indriyarakkha attahitapatipattiyava mulanti
dassento aha "indriyaneva sarakkhan"ti. Satipubbangamena arakkhena samrakkhanto
yonisomanasikarena indriyani eva tava sammadeva rakkhanto, yatha akusalacora tehi
tehi dvarehi pavisitva cittasantane kusalam bhandam na vilumpanti, tatha tani
pidahantoti attho. Sarakkhanti ca samsaddassa sabhavam katva vuttam "sarago"ti-
adisu viya. "samrakkhan"ti ca patho. Indriyani ca gopayanti tasseva pariyayavacanam,
@Footnote: 1 kinci (sabbattha)  2 khu.dhamMa. 25/184/50 anandattherapanhavatthu
@3 ka. bhavento vibhavento
Pariyayavacane payojanam nettiatthakathayam vuttanayeneva veditabbam. "attano kicca-
karissa"ti imina attahitapatipattim dasseti, "na ca kanci vihethaye"ti imina
parahitapatipattim, ubhayenapi va attahitapatipattimeva dasseti paravihethanassapi atta-
hitapatipattibhavato. Athava padadvayenapi attahitapatipattim dasseti puthujjanassa sekkhassa
ca parahitapatipattiyapi attahitapatipattibhavato.
     Evam rakkhitani indriyani hitaya hontiti vodanapakkham sankhepeneva
dassetva arakkhitani ahitaya hontiti sankilesapakkham pana vibhajitva dassento
"cakkhundriyam ce"tiadimaha. Tattha cakkhundriyam ce rupesu, gacchantam anivarayam.
Anadinavadassaviti yo nilapitadibhedesu itthanitthesu rupayatanesu gacchantam yatharuci
pavattantam cakkhundriyam anivarayam anivarayanto appatibahanto tathapavattiyam
adinavadassavi na hoti ce ditthadhammikam samparayikanca adinavam dosam na passati ce.
"gacchantam nivaraye anissaranadassavi"ti ca patho. Tattha yo "ditthe ditthamattam
bhavissati"ti 1- vuttavidhina ditthamatteyeva thatva satisampajannavasena rupayatane
pavattamano tattha nissaranadassavi nama, vuttavipariyayena anissaranadassavi datthabbo.
So dukkha na hi muccatiti so evarupo puggalo vattadukkhato na muccateva. Ettha ca
cakkhundriyassa anivaranam nama yatha tena dvarena abhijjhadayo papadhamma
anvassaveyyum, tatha pavattanam, tam pana atthato satisampajannassa anutthapanam datthabbam.
Sesindriyesupi eseva nayo. Adhimucchitoti adhimuttatanhaya muccham apanno.
Ambilanti ambilarasam. Madhuragganti madhurarasakotthasam. Tatha tittakaggam anussaranti
assadavasena tam tam rasam anuvicintento. Ganthitoti rasatanhaya tasmim tasmim rase
ganthito bandho. "gadhito"ti ca pathanti, gedham apannoti attho. Hadayam navabujjhatiti
"dukkhassantam karissami"ti 2- pabbajjadikkhane uppannam cittam na janati na
sallakkheti, sasanassa
@Footnote: 1 sam.sala. 18/133/91 malukyapattasutta (sya)
@2 katthaci dukkhassa antam karissamiti patha dissanti
Hadayam abbhantaram anavajjadhammanam sammaddanarasatanhaya gadhito navabujjhati na janati
na patipajjatiti attho.
      Subhaniti sundarani. Appatikulaniti manoramani itthani. Photthabbaniti
upadinnanupadinnappabhede phasse. Rattoti rajjanasabhavena ragena ratto.
Ragadhikarananti ragahetu. Vividham vindate dukhanti ragaparilahadivasena ditthadhammikanca
nirayasantapadivasena abhisamparayanca nanappakaram dukkham patilabhati.
      Manam cetehiti 1- mananca etehi ruparammanadihi dhammarammanappabhedehi ca.
Nanti puggalam. Sabbehiti sabbehi pancahipi. Idam vuttam hoti:- yo puggalo
manam manodvaram etehi yathavuttehi rupadihi pancahi dhammehi dhammarammanappabhedato
ca. Tattha pavattanakapapakammanivaranena rakkhitum  gopitum na sakkoti, tato tassa
arakkhanato nam puggalam tamnimittam dukkham anveti anugacchati, anugacchantanca etehi
pancahipi ruparammanadihi chattharammanena saddhim sabbehipi arammanappaccayabhutehi
anugacchatiti. Ettha cakkhundriyam sotindriyanca asampattaggahibhavato "gacchantam
anivarayan"ti vuttam, itaram sampattaggahiti "gandhe ce patisevati"tiadina vuttam.
Tatthapi ca rasatanha ca photthabbatanha ca sattanam visesato balavatiti "rasatanhaya
gadhito, photthabbani anussaranto"ti vuttanti datthabbam.
      Evam aguttadvarassa puggalassa chahi dvarahei chasupi arammanesu asamvaranimittam
uppajjanakadukkham dassetva svayamasamvaro yasma sarirasabhavanavabodhena hoti,
tasma sarirasabhavam vicinanto "pubbalohitasampunnan"tiadina gathadvayamaha.
Tassattho:- sariram nametam pubbena lohitena ca sampunnam bharitam annena ca
pittasemhadina bahuna kunapena, tayidam naravirena naresu chekena 2- sippacariyena
katam vaggu mattham lakhaparikammadina cittitam, anto pana guthadiasucibharitam samuggam
@Footnote: 1 Si. mananca etehiti     2 Si. naraviresu chekena
Viya chavimattamanoharam balajanasammoham dukkhasabhavataya nirayadidukkhatapanato ca katukam,
parikappasambhavena amulakena assadamattena madhurataya madhurassadam, tato eva piyabhavani-
bandhanena piyanibandhanam, dussahataya appatitataya ca dukham, idise sarire assadalobhena
mahadukkham paccanubhuyyamanam anavabujjhanto loko madhuragiddho khuradharalehakapuriso viya
datthabboti.
      Idani ete cakkhadinam gocarabhuta rupadayo vutta, te visesato purisassa
itthipatibaddha kamaniyati tattha samvaro katabboti dassento  "itthirupe"tiadimaha.
Tattha itthirupeti itthiya catusamutthanikarupayatanasankhate vanne. Apica yo koci
itthiya nivatthassa alankarassa va gandhavannakadinam va pilandhanamalanam va
kayapatibaddho vanno purisassa cakkhuvinnanassa arammanabhavaya upakappati, sabbametam
"itthirupan"tveva veditabbam. Itthisareti itthiya gitalapitahasitaruditasadde.
Apica itthiya nivatthavatthassapi alankataalankarassapi itthipayoganipphadita
venuvinasankhapanavadinampi sadda idha  itthisaragahanena gahitati veditabba. Sabbopeso
purisassa cittam akaddhatiti. "itthirase"ti pana paliya catusamutthanikarasayatanavasena
vuttam. Itthiya kim karapatissavitadivasena assavaraso ceva paribhogaraso ca itthirasoti
eke. Yo pana itthiya otthamamsasammakkhitakheladiraso yo ca taya purisassa dinnayagu-
bhattadinam raso, sabbopeso "itthiraso"tveva veditabbo. Photthabbepi ca itthiya
kayasamphasso itthisarirarulhanam vatthalankaramaladinam phasso "itthi-
photthabbo"tveva veditabbo. Ettha ca yesam itthirupe itthisareti pali, tesam
apisaddena itthirasasangaho datthabbo. Itthigandhesuti itthiya catusamutthanika-
gandhayatanesu. 1- Itthiya sariragandho nama duggandho. Ekacca hi itthi
assagandhini hoti, ekacca mendagandhini, ekacca sedagandhini, ekacca
sonitagandhini, tathapi tasu andhabalo rajjateva. Cakkavattino pana itthiratanassa kayato
candanagandho vayati mukhato uppalagandho,
@Footnote: 1 katthaci catusamutthanikesu gandhayatanesuti patha dissanti
Ayam na sabbasam hotiti, itthiya sarire arulho agantuko anulimpanadigandho
"itthigandho"ti veditabbo. Sarattoti sutthu ratto gadhito mucchito, idam pana
padam "itthirupe"tiadisupi yojetabbam. Vividham vindate dukhanti itthirupadisu
saraganimittam ditthadhammikam vadhabandhanadivasena samparayikam pancavidhabandhanadivasena
nanappakaram dukkham patilabhati.
      Itthisotani sabbaniti itthiya rupadiarammanani sabbani anavasesani
panca tanhasotani sandanti. Pancasuti purisassa pancasu dvaresu. Tesanti
tesam pancannam sotanam. Avarananti samvaranam, yatha asamvaro na uppajjati, evam
satisampajannam paccupatthapetva samvaram pavattetum yo sakkoti, so viriyava
araddhaviriyo akusalanam dhammanam pahanaya kusalanam dhammanam upasampadayati attho.
      Evam rupadigocare pabbajitassa patipattim dassetva idani gahatthassa dassetum
"so atthava"tiadi vuttam. Tattha so atthava so dhammattho, so dakkho so
vicakkhanoti so puggalo imasmim loke atthava buddhima dhamme thito dhamme
dakkho dhamme cheko analaso va vicakkhano iti kattabbatasu kusalo nama.
Kareyya ramamanopi, kiccam dhammatthasamhitanti geharatiya ramamanopi dhammatthasamhitam
dhammato atthato ca anapetameva tam tam kattabbam. Anuppannanam bhoganam uppadanam
uppannanam paripalanam paribhoganca kareyya, annamannam avirodhena annamannam
abadhanena tivaggattham anuyunjeyyati adhippayo. Ayanca nayo yesam sammapatipatti-
avirodhena tivaggatthassa vasena vattati bimbisaramaharajadinam viya, tesam vasena
vutto. Na yesam kesanci vasenati datthabbam.
      Atho sidati sannuttanti yadi idhaloke supasamhitam ditthadhammikam attham
pariggahetva thitam. Vajje kiccam niratthakanti samparayikattharahitam anatthupasamhitam
kiccam sacepi vissajjeyya pariccajeyya. Na tam kiccanti mannitva, appamatto
vicakkhanoti satiavippavasena
Appamatto vicaranapannasambhavena vicakkhano anatthupasamhitam tam kiccam maya na
katabbanti mannitva vivajjeyya.
      Vivajjetva pana yam ca atthena sannuttam, ya ca dhammagata rati. Tam samadaya
vattethati yankinci ditthadhammikasamparayikappabhedena atthena hitena samyuttam
tadubhayahitavaham, ya ca adhikusaladhammagata samathavipassanasahita rati, tadubhayam samma
adiyitva pariggaham katva 1- vatteyya. "sabbaratim dhammarati jinati"ti vacanato 2- sa
hi ekamsena uttamatthassa papanato uttama rati nama.
      Yam pana kamaratisamyuttam kiccam niratthakanti vuttam, tassa anatthupasamhitabhavam
dassetum "uccavacehi"tiadi vuttam. Tattha uccavacehiti mahantehi ceva khuddakehi
ca. Upayehiti nayehi. Paresamabhijigisatiti paresam santakam aharitum icchati, 3- pare
va sabbatha hapeti jinapeti param hantva vadhitva atha socayitva alopati
sahasa yo paresam. Idam vuttam hoti:- yo puggalo kamahetu pare hananto
ghatento socento sandhicchedasandhiruhanapasayhavaharadihi nanupayehi paresam
santakam haritum vayamanto sahasakaram karoti alopati jigisati sapateyyavasena
pare hapeti, tassa tam kiccam kamaratisannissitam anatthupasamhitam ekantanihinanti.
Etena tappatipakkhato dhammagataya ratiya ekamsato uttamabhavamyeva vibhaveti.
      Idani yam "tesamavaranam katum yo sakkoti"ti indriyanam avaranam vuttam,
tam upayena saha vibhavento "tacchanto aniya anim, nihanti balava yathati
aha. Yatha balava kayabalena nanabalena ca samannagato tacchako rukkhadandagatam
anim niharitukamo tato balavatim anim kotento tato niharati, tatha kusalo bhikkhu
cakkhadini indriyani vipassanabalena nihantukamo indriyehi eva nihanti.
@Footnote: 1 ka. samadiyitva pariggaham karitva 2 khu.dhamMa. 25/354/78 sakkadevarajavatthu
@3 katthaci annesam santakam aharitumicchatiti patha dissanti
      Katamehi panati aha "saddhan"tiadi. Tassattho:- adhimokkhalakkhanam saddham,
paggahalakkhanam viriyam, avikkhepalakkhanam samadhim, upatthanalakkhanam satim, dassanalakkhanam
pannanti imanipi vimuttiparipacakani pancindriyani bhavento vaddhento etehi
pancahi indriyehi cakkhadini indriyani 1- anunayapatighadikilesuppattiya
dvarabhavavihanena hantva ariyamaggena tadupanissaye kilese samucchinditva tato eva
anigho niddukkho brahmano anupadisesaparinibbanameva yati  upagacchatiti.
      So atthavati so yathavutto brahmano uttamatthena samannagatatta atthava,
tam sampapake dhamme thitatta dhammattho. Sabbena sabbam anavasesena vidhina
anavasesam buddhassa bhagavato vakyabhutam anusasanim katva yathanusittham patipajjitva
thito, tato eva so naro uttamapuriso nibbanasukhanca edhati bruheti vaddhetiti.
      Evam therena attano cintitakaravibhavanavasena patipattiya pakasitatta
idameva cassa annabyakaranam datthabbam.
                   Parapariyattheragathavannana nitthita.
                       -------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 301-310. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=6896&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=6896&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=386              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7417              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7559              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7559              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]