ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

page301.

386. 2. Parapariyattheragathavannana 1- samanassa ahu cintatiadika ayasmato parapariyattherassa gatha. Ka uppatti? ayampi purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayam kusalam upacinitva sugatisuyeva samsaranto imasmim buddhappade savatthiyam annatarassa brahmanamahasalassa putto hutva nibbatti, tassa vayappattassa gottavasena parapariyotveva samanna ahosi. So tayo vede uggahetva brahmanasippesu nipphattim gato ekadivasam satthu dhammadesanakale jetavanaviharam gantva parisapariyante nisidi. Sattha tassa ajjhasayam oloketva indriyabhavanasuttam 2- desesi, so tam sutva patiladdhasaddho pabbaji. Tam suttam uggahetva tadatthamanucintesi. Yatha pana anucintesi, svayamattho gathasu eva avi bhavissati. So tatha anuvicintento ayatanamukhena vipassanam patthapetva na cirasseva arahattam patto. Aparabhage attana cintitakaram pakasento:- [726] "samanassa ahu cinta parapariyassa bhikkhuno ekakassa nisinnassa pavivittassa jhayino. [727] Kimanupubbam puriso kim vattam 3- kim samacaram attano kiccakarissa na ca kanci vihethaye. [728] Indriyani manussanam hitaya ahitaya ca arakkhitani ahitaya rakkhitani hitaya ca. [729] Indriyaneva sarakkham indriyani ca gopayam attano kiccakarissa na ca kanci vihethaye. @Footnote: 1 ka. parasariyatthera..... 2 Ma.upari. 14/453/381 indriyabhavanasutta @3 cha.Ma. vatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

[730] Cakkhundriyam ce rupesu gacchantam anivarayam anadinavadassavi so dukkha na hi muccati. [731] Sotindriyam ce saddesu gacchantam anivarayam anadinavadassavi so dukkha na hi muccati. [732] Anissaranadassavi gandhe ce patisevati na so muccati dukkhamha gandhesu adhimucchito. [733] Ambilam madhuragganca 1- tittakaggamanussaram rasatanhaya gadhito hadayam navabujjhati. [734] Subhanyappatikulani photthabbani anussaram ratto ragadhikaranam vividham vindate dukham. [735] Manam cetehi dhammehi yo na sakkoti rakkhitum tato nam dukkhamanveti sabbehetehi pancahi. [736] Pubbalohitasampunnam bahussa kunapassa ca naravirakatam vaggum samuggamiva cittitam. [737] Katukam madhurassadam piyanibandhanam dukham khuramva madhuna littam ullittam 2- navabujjhati. [738] Itthirupe itthisare photthabbepi ca itthiya itthigandhesu saratto vividham vindate dukham. [739] Itthisotani sabbani sandanti panca pancasu tesamavaranam katum yo sakkoti viriyava. [740] So atthava so dhammattho so dakkho so vicakkhano kareyya ramamanopi kiccam dhammatthasamhitam. [741] Atho sidati sannuttam vajje kiccam niratthakam na tam kiccanti mannitva appamatto vicakkhano. @Footnote: 1 ka. ambilamadhuragagganca 2 cha.Ma. ullitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

[742] Yam ca atthena sannuttam ya ca dhammagata rati tam samadaya vattetha sa hi ve uttama rati. [743] Uccavacehupayehi paresamabhijigisati hantva vadhitva atha socayitva alopati sahasa yo paresam. [744] Tacchanto aniya anim nihanti balava yatha indriyanindriyeheva nihanti kusalo tatha. [745] Saddham viriyam samadhinca satipannanca bhavayam panca pancahi hantvana anigho yati brahmano. [746] So atthava so dhammattho katva vakyanusasanim sabbena sabbam buddhassa so naro sukhamedhati"ti ima gatha abhasi. Tattha samanassati pabbajitassa. Ahuti ahosi. Cintati dhammacinta dhammavicarana. Parapariyassati paraparagottassa. "paracariyassa"tipi 1- pathanti. Bhikkhanoti samsare bhayam ikkhanasilassa. Ekakassati asahayassa, etena kayavivekam dasseti. Pavivittassati pavivekahetuna kilesanam vikkhambhanena vivekam araddhassa, etena cittavivekam dasseti. Tenaha "jhayino"ti. Jhayinoti jhayanasilassa, yoniso- manasikaresu yuttassati attho. Sabbametam thero attanam param viya katva vadati. "kimanupubban"tiadina tam cintanam dasseti. Tattha pathamagathayam tava kimanupubbanti anupubbam anukkamo, anupubbameva vakkhamanesu vattasamacaresu ko anukkamo, kena anukkamena te patipajjitabbati attho. 2- Puriso kim vattam kim samacaranti atthakamo puriso samadiyitabbatthena "vattan"ti laddhanamam kidisam silam @Footnote: 1 Si. parasariyassatipi 2 Si. yena anukkamena patipajjitabbati attho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Samacaram samacaranto attano kiccakari kattabbakari assa, kanci 1- sattam na ca vihethaye na badheyyati attho. Attano kiccam nama samanadhammo, sankhepato silasamadhipanna, tam sampadentassa paravihethanaya lesopi natthi taya sati samana- bhavasseva abhavato. Yathaha bhagava "na hi pabbajito parupaghati, na samano hoti param vihethayanto"ti. 2- Ettha ca vattaggahanena varittasilam gahitam, samacaraggahanena samacaritabbato carittasilena saddhim jhanavipassanadi, tasma varittasilam padhanam. Tatthapi ca yasma indriyasamvare siddhe sabbam silam surakkhitam sugopitameva hoti, tasma indriyasamvarasilam tava dassetukamo indriyanam arakkhane rakkhane ca adinavanisamse vibhavento 3- "indriyani manussanan"tiadimaha. Tattha indriyaniti rakkhitabbadhammanidassanam, tasma cakkhadini cha indriyaniti vuttam hoti. Manussananti rakkhanayogyapuggalanidassanam. Hitayati atthaya. Ahitayati anatthaya. Hontiti vacanaseso. Katham pana taniyeva hitaya ca ahitaya ca hontiti aha "rakkhitani"tiadi. Tassattho:- yassa cakkhadini indriyani satikavatena apihitani, tassa rupadisu abhijjhadipapadhammapavattiya dvarabhavato anatthaya pihitani tadabhavato atthaya samvattantiti. Indriyaneva sarakkhanti yasma indriyasamvaro paripunno silasampadam paripureti, silasampada paripunna samadhisampadam paripureti, samadhisampada paripunna pannasampadam paripureti. Tasma indriyarakkha attahitapatipattiyava mulanti dassento aha "indriyaneva sarakkhan"ti. Satipubbangamena arakkhena samrakkhanto yonisomanasikarena indriyani eva tava sammadeva rakkhanto, yatha akusalacora tehi tehi dvarehi pavisitva cittasantane kusalam bhandam na vilumpanti, tatha tani pidahantoti attho. Sarakkhanti ca samsaddassa sabhavam katva vuttam "sarago"ti- adisu viya. "samrakkhan"ti ca patho. Indriyani ca gopayanti tasseva pariyayavacanam, @Footnote: 1 kinci (sabbattha) 2 khu.dhamMa. 25/184/50 anandattherapanhavatthu @3 ka. bhavento vibhavento

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Pariyayavacane payojanam nettiatthakathayam vuttanayeneva veditabbam. "attano kicca- karissa"ti imina attahitapatipattim dasseti, "na ca kanci vihethaye"ti imina parahitapatipattim, ubhayenapi va attahitapatipattimeva dasseti paravihethanassapi atta- hitapatipattibhavato. Athava padadvayenapi attahitapatipattim dasseti puthujjanassa sekkhassa ca parahitapatipattiyapi attahitapatipattibhavato. Evam rakkhitani indriyani hitaya hontiti vodanapakkham sankhepeneva dassetva arakkhitani ahitaya hontiti sankilesapakkham pana vibhajitva dassento "cakkhundriyam ce"tiadimaha. Tattha cakkhundriyam ce rupesu, gacchantam anivarayam. Anadinavadassaviti yo nilapitadibhedesu itthanitthesu rupayatanesu gacchantam yatharuci pavattantam cakkhundriyam anivarayam anivarayanto appatibahanto tathapavattiyam adinavadassavi na hoti ce ditthadhammikam samparayikanca adinavam dosam na passati ce. "gacchantam nivaraye anissaranadassavi"ti ca patho. Tattha yo "ditthe ditthamattam bhavissati"ti 1- vuttavidhina ditthamatteyeva thatva satisampajannavasena rupayatane pavattamano tattha nissaranadassavi nama, vuttavipariyayena anissaranadassavi datthabbo. So dukkha na hi muccatiti so evarupo puggalo vattadukkhato na muccateva. Ettha ca cakkhundriyassa anivaranam nama yatha tena dvarena abhijjhadayo papadhamma anvassaveyyum, tatha pavattanam, tam pana atthato satisampajannassa anutthapanam datthabbam. Sesindriyesupi eseva nayo. Adhimucchitoti adhimuttatanhaya muccham apanno. Ambilanti ambilarasam. Madhuragganti madhurarasakotthasam. Tatha tittakaggam anussaranti assadavasena tam tam rasam anuvicintento. Ganthitoti rasatanhaya tasmim tasmim rase ganthito bandho. "gadhito"ti ca pathanti, gedham apannoti attho. Hadayam navabujjhatiti "dukkhassantam karissami"ti 2- pabbajjadikkhane uppannam cittam na janati na sallakkheti, sasanassa @Footnote: 1 sam.sala. 18/133/91 malukyapattasutta (sya) @2 katthaci dukkhassa antam karissamiti patha dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Hadayam abbhantaram anavajjadhammanam sammaddanarasatanhaya gadhito navabujjhati na janati na patipajjatiti attho. Subhaniti sundarani. Appatikulaniti manoramani itthani. Photthabbaniti upadinnanupadinnappabhede phasse. Rattoti rajjanasabhavena ragena ratto. Ragadhikarananti ragahetu. Vividham vindate dukhanti ragaparilahadivasena ditthadhammikanca nirayasantapadivasena abhisamparayanca nanappakaram dukkham patilabhati. Manam cetehiti 1- mananca etehi ruparammanadihi dhammarammanappabhedehi ca. Nanti puggalam. Sabbehiti sabbehi pancahipi. Idam vuttam hoti:- yo puggalo manam manodvaram etehi yathavuttehi rupadihi pancahi dhammehi dhammarammanappabhedato ca. Tattha pavattanakapapakammanivaranena rakkhitum gopitum na sakkoti, tato tassa arakkhanato nam puggalam tamnimittam dukkham anveti anugacchati, anugacchantanca etehi pancahipi ruparammanadihi chattharammanena saddhim sabbehipi arammanappaccayabhutehi anugacchatiti. Ettha cakkhundriyam sotindriyanca asampattaggahibhavato "gacchantam anivarayan"ti vuttam, itaram sampattaggahiti "gandhe ce patisevati"tiadina vuttam. Tatthapi ca rasatanha ca photthabbatanha ca sattanam visesato balavatiti "rasatanhaya gadhito, photthabbani anussaranto"ti vuttanti datthabbam. Evam aguttadvarassa puggalassa chahi dvarahei chasupi arammanesu asamvaranimittam uppajjanakadukkham dassetva svayamasamvaro yasma sarirasabhavanavabodhena hoti, tasma sarirasabhavam vicinanto "pubbalohitasampunnan"tiadina gathadvayamaha. Tassattho:- sariram nametam pubbena lohitena ca sampunnam bharitam annena ca pittasemhadina bahuna kunapena, tayidam naravirena naresu chekena 2- sippacariyena katam vaggu mattham lakhaparikammadina cittitam, anto pana guthadiasucibharitam samuggam @Footnote: 1 Si. mananca etehiti 2 Si. naraviresu chekena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Viya chavimattamanoharam balajanasammoham dukkhasabhavataya nirayadidukkhatapanato ca katukam, parikappasambhavena amulakena assadamattena madhurataya madhurassadam, tato eva piyabhavani- bandhanena piyanibandhanam, dussahataya appatitataya ca dukham, idise sarire assadalobhena mahadukkham paccanubhuyyamanam anavabujjhanto loko madhuragiddho khuradharalehakapuriso viya datthabboti. Idani ete cakkhadinam gocarabhuta rupadayo vutta, te visesato purisassa itthipatibaddha kamaniyati tattha samvaro katabboti dassento "itthirupe"tiadimaha. Tattha itthirupeti itthiya catusamutthanikarupayatanasankhate vanne. Apica yo koci itthiya nivatthassa alankarassa va gandhavannakadinam va pilandhanamalanam va kayapatibaddho vanno purisassa cakkhuvinnanassa arammanabhavaya upakappati, sabbametam "itthirupan"tveva veditabbam. Itthisareti itthiya gitalapitahasitaruditasadde. Apica itthiya nivatthavatthassapi alankataalankarassapi itthipayoganipphadita venuvinasankhapanavadinampi sadda idha itthisaragahanena gahitati veditabba. Sabbopeso purisassa cittam akaddhatiti. "itthirase"ti pana paliya catusamutthanikarasayatanavasena vuttam. Itthiya kim karapatissavitadivasena assavaraso ceva paribhogaraso ca itthirasoti eke. Yo pana itthiya otthamamsasammakkhitakheladiraso yo ca taya purisassa dinnayagu- bhattadinam raso, sabbopeso "itthiraso"tveva veditabbo. Photthabbepi ca itthiya kayasamphasso itthisarirarulhanam vatthalankaramaladinam phasso "itthi- photthabbo"tveva veditabbo. Ettha ca yesam itthirupe itthisareti pali, tesam apisaddena itthirasasangaho datthabbo. Itthigandhesuti itthiya catusamutthanika- gandhayatanesu. 1- Itthiya sariragandho nama duggandho. Ekacca hi itthi assagandhini hoti, ekacca mendagandhini, ekacca sedagandhini, ekacca sonitagandhini, tathapi tasu andhabalo rajjateva. Cakkavattino pana itthiratanassa kayato candanagandho vayati mukhato uppalagandho, @Footnote: 1 katthaci catusamutthanikesu gandhayatanesuti patha dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

Ayam na sabbasam hotiti, itthiya sarire arulho agantuko anulimpanadigandho "itthigandho"ti veditabbo. Sarattoti sutthu ratto gadhito mucchito, idam pana padam "itthirupe"tiadisupi yojetabbam. Vividham vindate dukhanti itthirupadisu saraganimittam ditthadhammikam vadhabandhanadivasena samparayikam pancavidhabandhanadivasena nanappakaram dukkham patilabhati. Itthisotani sabbaniti itthiya rupadiarammanani sabbani anavasesani panca tanhasotani sandanti. Pancasuti purisassa pancasu dvaresu. Tesanti tesam pancannam sotanam. Avarananti samvaranam, yatha asamvaro na uppajjati, evam satisampajannam paccupatthapetva samvaram pavattetum yo sakkoti, so viriyava araddhaviriyo akusalanam dhammanam pahanaya kusalanam dhammanam upasampadayati attho. Evam rupadigocare pabbajitassa patipattim dassetva idani gahatthassa dassetum "so atthava"tiadi vuttam. Tattha so atthava so dhammattho, so dakkho so vicakkhanoti so puggalo imasmim loke atthava buddhima dhamme thito dhamme dakkho dhamme cheko analaso va vicakkhano iti kattabbatasu kusalo nama. Kareyya ramamanopi, kiccam dhammatthasamhitanti geharatiya ramamanopi dhammatthasamhitam dhammato atthato ca anapetameva tam tam kattabbam. Anuppannanam bhoganam uppadanam uppannanam paripalanam paribhoganca kareyya, annamannam avirodhena annamannam abadhanena tivaggattham anuyunjeyyati adhippayo. Ayanca nayo yesam sammapatipatti- avirodhena tivaggatthassa vasena vattati bimbisaramaharajadinam viya, tesam vasena vutto. Na yesam kesanci vasenati datthabbam. Atho sidati sannuttanti yadi idhaloke supasamhitam ditthadhammikam attham pariggahetva thitam. Vajje kiccam niratthakanti samparayikattharahitam anatthupasamhitam kiccam sacepi vissajjeyya pariccajeyya. Na tam kiccanti mannitva, appamatto vicakkhanoti satiavippavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Appamatto vicaranapannasambhavena vicakkhano anatthupasamhitam tam kiccam maya na katabbanti mannitva vivajjeyya. Vivajjetva pana yam ca atthena sannuttam, ya ca dhammagata rati. Tam samadaya vattethati yankinci ditthadhammikasamparayikappabhedena atthena hitena samyuttam tadubhayahitavaham, ya ca adhikusaladhammagata samathavipassanasahita rati, tadubhayam samma adiyitva pariggaham katva 1- vatteyya. "sabbaratim dhammarati jinati"ti vacanato 2- sa hi ekamsena uttamatthassa papanato uttama rati nama. Yam pana kamaratisamyuttam kiccam niratthakanti vuttam, tassa anatthupasamhitabhavam dassetum "uccavacehi"tiadi vuttam. Tattha uccavacehiti mahantehi ceva khuddakehi ca. Upayehiti nayehi. Paresamabhijigisatiti paresam santakam aharitum icchati, 3- pare va sabbatha hapeti jinapeti param hantva vadhitva atha socayitva alopati sahasa yo paresam. Idam vuttam hoti:- yo puggalo kamahetu pare hananto ghatento socento sandhicchedasandhiruhanapasayhavaharadihi nanupayehi paresam santakam haritum vayamanto sahasakaram karoti alopati jigisati sapateyyavasena pare hapeti, tassa tam kiccam kamaratisannissitam anatthupasamhitam ekantanihinanti. Etena tappatipakkhato dhammagataya ratiya ekamsato uttamabhavamyeva vibhaveti. Idani yam "tesamavaranam katum yo sakkoti"ti indriyanam avaranam vuttam, tam upayena saha vibhavento "tacchanto aniya anim, nihanti balava yathati aha. Yatha balava kayabalena nanabalena ca samannagato tacchako rukkhadandagatam anim niharitukamo tato balavatim anim kotento tato niharati, tatha kusalo bhikkhu cakkhadini indriyani vipassanabalena nihantukamo indriyehi eva nihanti. @Footnote: 1 ka. samadiyitva pariggaham karitva 2 khu.dhamMa. 25/354/78 sakkadevarajavatthu @3 katthaci annesam santakam aharitumicchatiti patha dissanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Katamehi panati aha "saddhan"tiadi. Tassattho:- adhimokkhalakkhanam saddham, paggahalakkhanam viriyam, avikkhepalakkhanam samadhim, upatthanalakkhanam satim, dassanalakkhanam pannanti imanipi vimuttiparipacakani pancindriyani bhavento vaddhento etehi pancahi indriyehi cakkhadini indriyani 1- anunayapatighadikilesuppattiya dvarabhavavihanena hantva ariyamaggena tadupanissaye kilese samucchinditva tato eva anigho niddukkho brahmano anupadisesaparinibbanameva yati upagacchatiti. So atthavati so yathavutto brahmano uttamatthena samannagatatta atthava, tam sampapake dhamme thitatta dhammattho. Sabbena sabbam anavasesena vidhina anavasesam buddhassa bhagavato vakyabhutam anusasanim katva yathanusittham patipajjitva thito, tato eva so naro uttamapuriso nibbanasukhanca edhati bruheti vaddhetiti. Evam therena attano cintitakaravibhavanavasena patipattiya pakasitatta idameva cassa annabyakaranam datthabbam. Parapariyattheragathavannana nitthita. -------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 301-310. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=6896&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=6896&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=386              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7417              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7559              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7559              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]