ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

                   396. 2. Sariputtattheragathavannana
     yathacari yathasatotiadika ayasmato sariputtattherassa gatha. Tassa
ayasmato mahamoggallanattherassa ca vatthu evam veditabbam:-
     atite ito satasahassakappadhike asankheyyamatthake ayasma sariputto
brahmanamahasalakule nibbatti, namena saradamanavo nama ahosi. Maha-
moggallano gahapatimahasalakule nibbatti, namena sirivaddhakutumbiko nama ahosi.
Te ubhopi sahapamsukilakasahaya 1- ahesum. Tesu saradamanavo pitu accayena kulasantakam
dhanam patipajjitva ekadivasam rahogato cintesi "imesam sattanam maranam nama ekantikam,
tasma maya ekam pabbajjam upagantva mokkhamaggo gavesitabbo"ti sahayam
upasankamitva "samma aham pabbajitukamo, kim tvam pabbajitum sakkhissasi"ti vatva
tena "na sakkhissami"ti vutte "hotu ahameva pabbajissami"ti ratanakotthagarani
vivarapetva kapanaddhikadinam mahadanam datva pabbatapadam gantva isipabbajjam
pabbaji. Tassa pabbajjam anupabbajita catusattatisahassamatta brahmanaputta ahesum.
So panca abhinnayo attha ca samapattiyo nibbattetva tesampi jatilanam
kasinaparikammam acikkhi. Tepi sabbe pancabhinna attha samapattiyo nibbattesum.
     Tena samayena anomadassi nama sammasambuddho loke uppajjitva pavattita-
varadhammacakko satte samsaramahoghato taretva 2- ekadivasam "saradatapasassa ca
antevasikananca sangaham karissami"ti eko adutiyo pattacivaramadaya akasena
gantva "buddhabhavam me janatu"ti tapasassa passantasseva akasato otaritva pathaviyam
patitthasi. Saradatapaso satthu sarire mahapurisalakkhanani upadharetva "sabbannu-
buddhoyevayan"ti nittham gantva paccuggamanam katva asanam pannapetva adasi.
Nisidi bhagava pannatte asane. Saradatapaso satthu santike ekamantam nisidi.
@Footnote: 1 Ma. sahapamsukilikasahaya     2 Ma. tarento
     Tasmim samaye tassa antevasika catusattatisahassamatta jatila panitapanitani
ojavantani phalaphalani gahetva agata sattharam disva sanjatappasada attano
acariyassa ca satthu ca nisinnakaram oloketva "acariya mayam pubbe `tumhehi
mahantataro koci natthi'ti vicarama, 1- ayam pana puriso tumhehi mahantataro manne"ti
ahamsu. Kim vadetha tata sasapena saddhim atthasatthiyojanasatasahassubbedham sinerum
samam katum icchatha, sabbannubuddhena mam tulyam ma karitthati. Atha te tapasa
acariyassa vacanam sutva "yava maha vatayam purisuttamo"ti sabbeva padesu nipatitva
sattharam vandimsu.
     Atha te acariyo aha "tata satthu anucchaviko no deyyadhammo natthi,
sattha ca bhikkhacaravelaya idhagato, handa mayam deyyadhammam yathabalam dassama.
Tumhehi yam yam panitam 2- phalaphalam abhatam, tam tam aharatha"ti 3- aharapetva hatthe
dhovitva sayam tathagatassa patte patitthapesi. Satthara ca phalaphale patigganhitamatte
devata dibbojam pakkhipimsu. Tapaso udakampi sayameva parissavetva adasi. Tato
bhojanakiccam nitthapetva satthari nisinne sabbe antevasike pakkositva satthu
santike saraniyam katham kathento nisidi. Sattha "dve aggasavaka bhikkhusamghena
saddhim agacchantu"ti cintesi. Te satthu cittam natva tavadeva satasahassakhinasava-
parivara aggasavaka agantva sattharam vanditva ekamantam atthamsu.
     Tato saradatapaso antevasike amantesi "tata satthu bhikkhusamghassa ca
pupphasanena puja katabba, tasma pupphani aharatha"ti. Te tavadeva iddhiya
vannagandhasampannani pupphani aharitva buddhassa yojanappamanam pupphasanam
pannapesum, ubhinnam aggasavakanam tigavutam, sesabhikkhunam addhayojanikadibhedam, samgha-
navakassa usabhamattam pannapesum. Evam tesam pannattesu asanesu saradatapaso
@Footnote: 1 Si. vicarimha         2 Si. yam panitam        3 Si. tam aharathati
Tathagatassa purato anjalim paggayha thito 1- "bhante mayham anuggahatthaya imam pupphasanam
abhiruhatha"ti aha. Nisidi bhagava pupphasane. Satthari nisinne dve aggasavaka
sesabhikkhu ca attano attano pattasane nisidimsu. Sattha "tesam mahapphalam hotu"ti
nirodham samapajji. Satthu samapannabhavam natva dve aggasavakapi sesabhikkhupi
nirodham samapajjimsu. Tapaso sattaham nirantaram pupphacchattam dharento atthasi.
Itare pana vanamulaphalaphalam paribhunjitva sesakale anjalim paggaha atthamsu.
     Sattha sattahassa accayena nirodhato vutthaya aggasavakam nisabhattheram amantesi
"tapasanam pupphasananumodanam karohi"ti. Thero savakaparaminane thatva tesam
pupphasananumodanam akasi. Tassa desanavasane sattha dutiyam aggasavakam anomattheram
amantesi "tvampi 2- imesam dhammam desehi"ti. Sopi tepitakam buddhavacanam
sammasitva tesam dhammam kathesi. Dvinnampi desanaya ekassapi dhammabhisamayo nahosi.
Atha sattha buddhavisaye thatva dhammadesanam arabhi. Desanavasane thapetva saradatapasam
avasesa sabbepi catusattatisahassamatta jatila arahattam papunimsu. Sattha "etha
bhikkhavo"ti hattham pasaresi. Te tavadeva antarahitatapasavesa atthaparikkharavaradhara
satthivassikatthera viya ahesum.
     Saradatapaso pana "aho vatahampi ayam nisabhatthero viya anagate ekassa
buddhassa aggasavako bhaveyyan"ti satthu desanakale uppannaparivitakkataya
annavihito hutva maggaphalani pativijjhitum nasakkhi. Atha tathagatam vanditva tatha
panidhanam akasi. Satthapissa anantarayena samijjhanabhavam disva "ito tvam kappa-
satasahassadhikam ekam asankheyyam atikkamitva gotamassa nama sammasambuddhassa agga-
savako sariputto nama bhavissasi"ti byakaritva dhammakatham vatva bhikkhusamghaparivuto
akasam pakkhandi.
@Footnote: 1 Ma. thatva       2 Si. tavampi bhikkhu
     Saradatapasopi sahayakassa sirivaddhassa santikam gantva "samma maya
anomadassissa bhagavato padamule anagate uppajjanakassa gotamassa nama samma-
sambuddhassa aggasavakatthanam patthitam, tvampi tassa dutiyasavakatthanam patthehi"ti.
     Sirivaddho tam upadesam sutva 1- attano nivesanadvare atthakarisamattam thanam
samatalam karetva lajapancamani pupphani vikiritva niluppalacchadanam mandapam karetva
buddhasanam pannapetva bhikkhunampi asanani pannapetva mahantam sakkarasammanam
sajjetva saradatapasena sattharam nimantapetva sattaham mahadanam pavattetva
buddhappamukham bhikkhusamgham maharahehi vatthehi acchadetva dutiyasavakabhavaya panidhanam
akasi. Satthapissa anantarayena samijjhanabhavam disva vuttanayena byakaritva
bhattanumodanam katva pakkami. Sirivaddho hatthapahattho yavajivam kusalakammam katva
dutiyacittavare kamavacaradevaloke nibbatti. Saradatapaso cattaro brahmavihare
bhavetva brahmaloke nibbatti.
     Tato patthaya nesam ubhinnampi antarakammam na kathitam. Amhakam pana bhagavato
uppattito puretarameva saradatapaso rajagahassa avidure upatissagame rupasariya
brahmaniya kucchimhi patisandhim ganhi. Tamdivasamevassa sahayopi rajagahasseva avidure
kolitagame moggalliya 2- brahmaniya kucchimhi patisandhim ganhi. Tani kira
dvepi kulani yava sattama kulaparivatta abaddhapatibaddhasahayakaneva. Tesam dvinnam
ekadivasameva gabbhapariharamadamsu. Dasamasaccayena jatanampi tesam chasatthi dhatiyo
upatthapesum, namaggahanadivase rupasaribrahmaniya puttassa upatissagame
jetthakulassa puttatta upatissoti namam akamsu, itarassa kolitagame jetthakulassa
puttatta kolitoti namam akamsu. Te ubhopi mahata parivarena vaddhanta
vuddhimanvaya 3- sabbasippanam param agamamsu.
@Footnote: 1 Ma. tassa upadese thatva      2 cha.Ma. moggaliya       3 ka. vuddhimanvaya
     Athekadivasam te rajagahe giraggasamajjam passanta mahajanam sannipatitam disva
nanassa paripakagatatta yoniso ummujjanta "sabbepime oram vassasatanam maccumukhe
patissanti"ti 1- samvegam patilabhitva "amhehi mokkhadhammo pariyesitabbo, tanca
pariyesantehi ekam pabbajjam laddhum vattati"ti nicchayam katva pancahi manavakasatehi
saddhim sanjayassa paribbajakassa santike pabbajimsu. Tesam pabbajitakalato patthaya
sanjayo labhaggayasaggappatto ahosi. Te katipaheneva sabbam sanjayassa samayam
parigganhitva 2- tattha saram adisva tato nikkhamitva 3- tattha tattha te te pandita-
sammate samanabrahmane panham pucchanti, te tehi puttha neva sampayanti, 4-
annadatthu teyeva tesam panham vissajjenti. Evam te mokkham pariyesanta katikam
akamsu "amhesu yo pathamam amatam adhigacchati, so itarassa arocetu"ti.
     5- Tena ca samayena amhakam satthari pathamabhisambodhim patva pavattitavaradhammacakke
anupubbena uruvelakassapadike sahassajatile dametva rajagahe viharante ekadivasam 5-
upatisso paribbajako paribbajakaramam gacchanto ayasmantam assajittheram rajagahe
pindaya carantam disva "na maya evarupo akappasampanno pabbajito ditthapubbo,
santadhammena nama ettha bhavitabban"ti sanjatappasado panham pucchitum ayasmantam
udikkhanto pitthito pitthito anubandhi. Theropi laddhapindapato paribhunjitum
patirupam okasam gato, paribbajako attano paribbajakapitham pannapetva adasi.
Bhattakiccapariyoasane cassa attano kundikaya udakam adasi.
     Evam so acariyavattam katva katabhattakiccena therena saddhim patisantharam katva
"ko va te sattha, kassa va tvam dhammam rocesi"ti pucchi. Thero sammasambuddham
apadisi. Puna tena "kim vadi panayasmato sattha"ti puttho "imassa sasanassa
@Footnote: 1 Ma. maccumukham pavisantiti      2 Si. patimajjitva, Ma. parimadditva
@3 Ma. nibbijjitva  4 Ma. na sampadenti   5-5 Si. tena samayena amhakam
@sattha paramabhisambodhim patva pavattavaradhammacakko anupubbena uruvelakassapadike
@sahassajatile dametva rajagaham patva veluvane viharati. ekadivasam
Gambhiratam dassessami"ti attano navakabhavam pavedetva sankhepavasena cassa sasanadhammam
kathento "ye dhamma hetuppabhava"ti 1- gathamaha. Paribbajako pathamapadadvayameva sutva
sahassanayasampanne sotapattiphale patitthasi, itaram padadvayam sotapannakale nitthasi.
Gathapariyosane pana sotapanno hutva upari visese appavattente "bhavissati
ettha karanan"ti sallakkhetva theram aha "ma bhante upari dhammadesanam vaddhayittha,
ettakameva hotu, kaham amhakam sattha vasati"ti. Veluvaneti. "bhante tumhe purato
gacchatha, aham mayham sahayakassa katapatinnam mocetva tam gahetva agamissami"ti panca-
patitthitena vanditva tikkhattum padakkhinam katva theram uyyojetva paribbajakaramam
agamasi.
     Kolitaparibbajako tam duratova agacchantam disva "mukhavanno na annadivasesu
viya, addhanena amatam adhigatam bhavissati"ti tenevassa visesadhigamam sambhavetva
amatadhigamam pucchi. Sopissa "amavuso amatam adhigatan"ti patijanitva tameva gatham
abhasi. Gathapariyosane kolito sotapattiphale patitthahitva aha "kaham no
sattha"ti. Veluvaneti. Tenahi avuso ayama, sattharam passissamati. Upatisso
sabbakalampi acariyapujakova, tasma sanjayassa santikam gantva satthu gune
pakasetva tampi satthu santikam netukamo ahosi. So labhasapakato antevasika-
bhavam anicchanto "na sakkomi cati hutva udakasincanam hotun"ti patikkhipi.
Te anekehi karanehi tam sannapetum asakkonta attano ovade vattamanehi
addhateyyasatehi antevasikehi saddhim veluvanam agamamsu. Sattha te duratova agacchante
disva "etam me savakayugam bhavissati maggam bhaddayugan"ti vatva tesam parisaya
cariyavasena dhammam desetva arahatte patitthapetva ehibhikkhubhavena upasampadam
adasi. Yatha tesam, evam aggasavakanampi iddhimayapattacivaram agatameva. Uparimaggattaya-
kiccam pana na nitthati. Kasma? savakaparaminanassa mahantataya.
@Footnote: 1 vinaYu.maha. 4/60,61/52,53 sariputtamoggallanapabbajjakatha,
@khu.apa. 32/286/36 sariputtattherapadana
     Tesu ayasma mahamoggallano pabbajitadivasato sattame divase magadharatthe
kallavalagame samanadhammam karonto thinamiddhe okkante satthara samvejito thinamiddham
vinodetva dhatukammatthanam 1- sunanto eva uparimaggattayam adhigantva savakaparami
nanassa matthakam papuni. Ayasma pana 2- sariputto pabbajitadivasato addhamasam
atikkamitva satthara saddhim rajagahe sukarakhatalene viharanto attano bhagineyyassa
dighanakhaparibbajakassa vedanapariggahasuttante 3- desiyamane desananusarena nanam
pesetva parassa vaddhitam bhattam bhunjanto viya savakaparaminanassa matthakam papuni.
Iti dvinnampi aggasavakanam satthusamipe eva savakaparaminanam matthakam pattam.
Tena vuttam apadane 4-:-
            "himavantassa avidure         lambako nama pabbato
             assamo sukato mayham        pannasala sumapita.
             Uttanakula nadika         supatittha manorama
             susuddhapulinakinna          avidure mamassamam.
             Asakkhara apabbhara        sadu appatigandhika
             sandanti 5- nadika tattha     sobhayanta mamassamam.
             Kumbhila makara cettha       sumsumara 6- ca kacchapa
             caranti nadiya tattha         sobhayanta mamassamam.
             Pathina pavusa maccha      balaja munjarohita
             vaggula 7- papatayanti 8-   sobhayanti mamassamam.
             Ubho kulesu nadiya         pupphino phalino duma
             ubhato abhilambanta         sobhayanti mamassamam.
@Footnote: 1 an.sattaka. 23/58/87-90 pacalayamanasutta (sya)   2 cha.Ma. ayam na dissati
@3 Ma.Ma. 13/201/179 dighanakhasutta  4 khu.apa. 32/141/22   5 cha.Ma. sandati
@6 cha.Ma. susumara    7 cha.Ma. vaggala   8 cha.Ma. papatayanta
              Amba sala ca tilaka     patali sinduvarika 1-
              dibbagandha sampavanti       pupphita mama assame.
              Cammaka salala nipa       nagapunnagaketaka
              dibbagandha sampavanti       pupphita mama assame
              atimutta asoka ca       bhaginimala ca pupphita
              ankola bimbijala ca     pupphita mama assame.
              Ketaka kadali 2- ceva     godhuka tinasulika
              dibbagandham sampavanta       sobhayanti mamassamam.
              Kanikara kannika ca       asana ajjuna bahu
              dibbagandham sampavanta       sobhayanti mamassamam.
              Punnaga giripunnaga      kovilara ca pupphita
              dibbagandham sampavanta       sobhayanti mamassamam.
              Uddalaka ca kutaja       kadamba vakula bahu
              dibbagandham sampavanta       sobhayanti mamassamam.
              Alaka isimugga ca       kadalimatulungiyo
              gandhodakena samvaddha       phalani dharayanti te.
              Anne pupphanti paduma      anne jayanti kesari
              anne opuppha paduma     pupphita talake tada.
              Gabbham ganhanti paduma       niddhavanti mulaliyo
              singhatipattamakinna       sobhanti talake tada.
              Niyata ambagandi ca 3-     uttara 4- hi bandhujivaka
              dibbagandha sampavanta      pupphita talake tada.
              Pathina pavusa maccha     balaja munjarohita
              sankula 5- maggura ceva   vasanti talake tada.
@Footnote: 1 cha.Ma. sinduvaraka   2 cha.Ma.kandali    3 cha.Ma. ambagandhi ca
@4 cha.Ma. uttali       5 cha.Ma. sangula
              Kumbhila sumsumara ca       tantigaha ca rakkhasa
              ogaha 1- ajagara ca    vasanti talake tada.
              Parevata ravihamsa        cakkavaka nadicara
              kokila sukasalika        upajivanti tam saram.
              Kukkutthaka kuliraka        vane pokkharasataka
              dindibha suvapota ca       upajivanti tam saram.
              Hamsa konca mayura ca     kokila tambaculaka
              pampaka jivamjiva ca        upajivanti tam saram.
              Kosika potthasisa ca      kurara senaka bahu
              mahakala ca sakuna       upajivanti tam saram.
              Pasada ca varaha ca       vara bharandaka bahu 2-
              rohicca suttapota 3- ca  upajivanti tam saram.
              Sihabyaggha ca dipi ca       acchakokataracchaka
              tidha pabhinnamatanga       upajivanti tam saram.
              Kinnara vanara ceva      athopi vanakammika
              ceta ca luddaka ceva     upajivanti tam saram.
              Tindukani piyalani        madhuke kasamariyo 4-
              dhuvam phalani dharenti       avidure mamassamam.
              Kosumba salala nipa 5-   saduphalasamayuta
              dhuvam phalani dharenti       avidure mamassamam.
              Haritaka amalaka         ambajambuvibhitaka 6-
              kola bhallataka billa    phalani dharayanti te.
@Footnote: 1 cha.Ma. oguha     2 cha.Ma. camara gandaka bahu    3 cha.Ma. sukapota
@4 cha.Ma. kasumariyo  5 cha.Ma. kosamba salala nimba 6 pali. amba jambu vibhedaka
              Aluva ca kalamba ca      bilalitakkalani ca
              jivaka sambaka 1- ceva    bahuka mama assame.
              Assamassaviduramhi         talakasum 2- sunimmita
              acchodaka sitajala        supatittha  manorama.
              Padumuppalasanchanna         pundarikasamayuta
              mandalakehi sanchanna      dibbo gandho 3- pavayati.
              Evam sabbangasampanne      pupphite phalite vane
              sukate assame ramme      viharami aham tada.
              Silava vattasampanno 4-    jhayi jhanarato sada
              pancabhinnabalappatto      suruci nama tapaso.
              Catuvisasahassani           sissa mayham upatthahum
              sabbe mam brahmana ete  jatimanto yasassino.
              Lakkhane itihase ca       sanigandusaketubhe
              padaka veyyakarana       sadhamme paramim gata.
              Uppatesu nimittesu       lakkhanesu ca kovida
              pathabya bhummantalikkhe 5-   mama sissa susikkhita.
              Appiccha nipaka ete     appahara alolupa
              labhalabhena santuttha     parivarenti mam sada.
              Jhayi jhanarata dhira       santacitta samahita
              akincannam patthayanta      parivarenti mam sada.
              Abhinnaparamippatta       pettike gocare rata
              antalikkhacara dhira        parivarenti mam sada.
              Samvuta chasu dvaresu       anenja 6- rakkhitindriya
              asamsattha ca te dhira      mama sissa durasada.
@Footnote: 1 cha.Ma. sutaka   2 ka. talakasi   3 cha.Ma. dibbagandho   4 cha.Ma. vata.... evamuparipi
@5 cha.Ma. bhumantalikkhe   6 cha.Ma. thanacankamanena
              Pallankena nisajjaya       thana cankamanena 1- ca
              vitinamenti te rattim      mama sissa durasada.
              Rajaniye 2- na rajjanti     dosaniye 3- na dussare
              mohaniye na muyhanti       mama sissa durasada.
              Iddhim vimamsamana te       vattanti niccakalikam
              pathavim te pakampenti       sarambhena durasada.
              Kilamanava te sisisa      kilanti jhanakilitam
              jambuto phalamanenti       mama sissa durasada.
              Anne gacchanti goyanam     anne pubbavidehanam 4-
              anne ca uttarakurum        mama sissa 5- durasada.
              Purato pesenti te kharim   pacchato ca vajanti te
              catuvisasahassehi           chaditam hoti ambaram.
              Aggipakam anaggim ca 6-     dantodukkhalikapi ca
              ambana kotika 7- keci   pavattaphalabhojana.
              Udakorohaka keci        sayam pato sucirata
              toyabhisekacarana 8-      mama sissa durasada.
              Parulhakacchanakhaloma        pankadanta rajassira
              gandhita silagandhena        mama sissa durasada.
              Pato va sannipatetva 9- jatila uggatapana
              labhalabham pakittetva     gacchanti ambare tada.
              Etesam pakkamantanam       mahasaddo pavattati
              ajinacammasaddesa          modita honti devata.
@Footnote: 1 cha.Ma. thanacankamanena    2 cha.Ma. rajjaniye    3 cha.Ma. dussaniye
@4 cha.Ma. pubbavidehakam      5 cha.Ma. esana     6 cha.Ma. aggipaki anaggi ca
@7 cha.Ma. asmena kottita  8 cha.Ma. toyabhisecanakara   9 cha.Ma. sannipatitva
              Disodisam pakkamanti         antalikkhacara isi
              sakabalenupatthaddha         te gacchanti yathicchakam. 1-
              Pathavikampaka ete        sabbeva nabhacarino
              uggateja duppasaha       sagarova akhobhiya.
              Thasacankamiya 2- keci     keci nesajjika isi
              pavattabhojana keci        mama sissa durasada.
              Mettaviharino ete     hitesi sabbapaninam
              anattukkamsaka sabbe       na te vambhenti kassaci.
              Siharajavasambhita         gajarajava thamava
              durasada byagghariva       agacchanti mamantike.
              Vijjadhara devata ca      nagagandhabbarakkhasa
              kumbhanda danava garula    upajivanti tam saram.
              Te jatakharibharita        ajinuttaravasino 3-
              antalikkhacara sabbe       upajivanti tam saram.
              Tadanucchavika 4- ete    annamannam sagarava
              catubbisasahassanam          khittasaddo 5- na vijjati.
              Pade padam nikkhipanta     appasadda susamvuta
              upasankamma sabbe te 6-   sirasa vandare mamam.
              Tehi sissehi parivuto      santehi ca tapassibhi
              vasami assame tattha       jhayi jhanarato aham.
              Isinam silagandhena          pupphagandhena cubhayam
              phalinam phalagandhena          gandhito hoti assamo.
              Rattindivam na janami       arati me na vijjati
              sake sisse ovadanto     bhiyyo hasam labhamaham.
@Footnote: 1 cha.Ma. yadicchakam 2 cha.Ma. thanacankamino 3 cha.Ma....vasana 4 cha.Ma. sada...
@5 cha.Ma. khipita... 6 cha.Ma. sabbeva
              Pupphanam pupphamananam       phalananca vipaccatam
              dibbagandha pavayanti       sobhayanta mamassamam.
              Samadhimha vutthahitva      atapi nipako aham
              kharibharam gahetvana       vanam ajjhogahim aham.
              Uppate supine capi      lakkhanesu susikkhito
              pavattamanam mantapadam        dharayami aham tada.
              Anomadassi bhagava         lokajettho narasabho
              vivekakamo sambuddho      himavantamupagami.
              Ajjhogahetva himavantam    aggo karuniko muni
              pallankam abhujitvana       nisidi purisuttamo.
              Tamaddasaham sambuddham        sappabhasam manoramam
              indivaramva jalitam           adittamva hutasanam.
              Jalantam diparukkhamva          vijjumva 1- gagane yatha
              suphullam salarajamva         addasam lokanayakam.
              Ayam nago mahaviro       dukkhassantakaro muni
              imam dassanamagamma         sabbadukkha pamuccare.
              Disvanaham devadevam       lakkhanam upadharayim
              buddho nu kho na va buddho  handa passami cakkhumam.
              Sahassarani cakkani       dissanti caranuttame
              lakkhananissa disvana       nittham ganchim 2- tathagate.
              Sammajjanim gahetvana       sammajjitvanaham tada
              attha 3- pupphe samanetva buddhasettham apujayim.
              Pujayitvana tam buddham 4-     oghatinnamanasavam
              ekamsam ajinam katva        namassim lokanayakam.
@Footnote: 1 cha.Ma. vijjutam   2 cha.Ma. gacche   3 cha.Ma. atha    4 cha.Ma. sambuddham
             Yena nanena sambuddho      viharati anasavo
             tam nanam kittayissami        sunatha mama bhasato.
             Samuddharayimam 1- lokam        sayambhu amitodaya
             tava dassanamagamma          kankhasotam taranti te.
             Tuvam sattha ca ketu ca       dhajo yupo ca paninam
             parayano patittha ca        dipo ca dvipaduttamo.
             Sakka samudde udakam        pametum alhakena va
             na tveva tava sabbannu       nanam sakka dharetave.
             Dharetum pathavim sakka        thapetva tulamandale
             na tveva tava sabbannu       nanam sakka pametave.
             Akasam 2- minitum sakka     rajjuya 3- angulena va
             na tveva tava sabbannu       nanam sakka pametave.
             Mahasamudde udakam          pathavincakhilanjahe 4-
             buddhananam upadaya         upamato na yujjare.
             Sadevakassa lokassa         cittam yesam pavattati
             antojaligata 5- ete    tava nanamhi cakkhuma.
             Yena nanena pattosi       kevalam bodhimuttamam
             tena nanena sabbannu       maddasi paratitthiye.
             Ima gatha pathetva 6-    suruci nama tapaso
             ajinam pattharitvana          pathaviyam nisidi so.
             Cullasitisahassani          ajjhogalho mahannave
             accuggato tavadeva        giriraja pavuccati.
@Footnote: 1 cha.Ma. samuddharasimam       2 cha.Ma. akaso         3 pali. rajjuna
@4 pali. pathavi cakhilajatam      5 cha.Ma....kata       6 cha.Ma. thavitvana
             Tava acguggato neru       ayato vitthato ca so
             cunnito sankhyabhedena 1-    kotisatasahassiyo. 2-
             Lakkhe thapiyamanamhi         parikkhayamagacchaka
             na tveva tava sabbannu       nanam sakka pametave.
             Sukhumacchikena jalena        udakam yo parikkhipe
             ye keci udake pana      antojalikata siyum.
             Tatheva hi mahavira          ye keci puthutitthiya
             ditthigahanapakkhanta 3-       paramasena mohita.
             Tava suddhena nanena        anavaranadassina
             antojalikata ete       nanam te nativattare.
             Bhagava tamhi samaye         anomadassi mahayaso
             vutthahitva samadhimha       disam olokayi jino.
             Anomadassimunino           nisabho nama savako
             parivuto satasahassehi        santacittehi tadibhi.
             Khinasavehi suddhehi         chalabhinnehi tadihi 4-
             cittamannaya buddhassa        upesi lokanayakam.
             Antalikkhe thita tattha       padakkhinamakamsu te
             namassanta panjalika        oruhum 5- buddhasantike.
             Anomadassi bhagava          lokajettho narasabho
             bhikkhusamghe nisiditva         sitam patum kari jino.
             Varuno namupatthako        anomadassissa satthuno
             ekamsam civaram katva         apucchi 6- lokanayakam.
@Footnote: 1 cha.Ma. anubhedena   2 cha.Ma. kotisatasahassaso     3 cha.Ma. ditthigahanapakkhanda
@4 cha.Ma. jhayibhi    5 cha.Ma. otarum   6 cha.Ma. apucchi
             Ko nu kho bhagava hetu      sitakammassa satthuno
             na hi buddha ahetuhi        sitam patum karonti te.
             Anomadassi bhagava          lokajettho narasabho
             bhikkhumajjhe nisiditva        imam gatham abhasatha.
             Yo mam pupphena pujesi       nanancapi anutthavi
             tamaham kittayissami          sunatha 1- mama bhasato.
             Buddhassa giramannaya         sabbe deva samagata
             saddhammam sotukama te      sambuddhamupasankamum.
             Dasasu lokadhatusu           devakaya mahiddhika
             saddhammam sotukama te      sambuddhamupasankamum.
             Hatthi assa ratha patti      sena ca caturangini
             parivaressanti mam niccam      buddhapujayidam phalam.
             Satthi turiyasahassani         bheriyo samalankata
             upatthissanti mam niccam        buddhapujayidam phalam.
             Solasitthisahassani          nariyo samalankata
             vicittavatthabharana          amuttamanikundala.
             Alaramukha 2- hasula      susanna tanumajjhima
             parivaressanti mam niccam      buddhapujayidam phalam.
             Kappasatasahassani           devaloke ramissati
             sahassakkhattum cakkavatti       raja ratthe bhavissati.
             Sahassakkhattum devindo       devarajjam karissati
             padesarajjam vipulam           gananato asankhyam. 3-
             Pacchime bhavasampatte        manussattam gamissati
             brahmani sariya nama      dharayissati kucchina.
@Footnote: 1 cha.Ma. sunotha         2 cha.Ma. alarapamha         3 cha.Ma. asankhiyam
             Matuya namagottena       pannayissatiyam naro
             sariputtoti namena        tikkhapanno bhavissati.
             Asitikoti chaddetva        pabbajissati kincano
             gavesanto santipadam         carissati mahim imam.
             Apparimeyye 1- ito kappe okkakakulasambhavo
             gotamo nama gottena      sattha loke bhavissati.
             Tassa dhammesu dayado      oraso dhammanimmito
             sariputtoti namena        hessati aggasavako.
             Ayam bhagirathi ganga         himavanta pabhavita
             mahasamuddamappeti          tappayanti mahodadhim.
             Tathevayam sariputto        sakko 2- tisu visarado
             pannaya paramim gantva      tappayissati panino. 3-
             Himavantamupadaya           sagaranca mahodadhim
             etthantare yam pulinam        gananato asankhyam.
             Tampi sakka asesena       sankhyatum 4- ganana yatha
             na tveva sariputtassa       pannayanto bhavissati.
             Lakkhe thapiyamanamhi         khiye gangaya valuka
             na tveva sariputtassa       pannayanto bhavissati.
             Mahasamudde umiyo         gananato asankhya
             tatheva sariputtassa         pannayanto na hessati.
             Aradhayitva sambuddham       gotamam sakyapungavam
             pannaya paramim gantva      hessati aggasavako.
             Pavattitam dhammacakkam          sakyaputtena tadina
             anuvattessati samma        vassanto 5- dhammavutthiyo.
@Footnote: 1 cha.Ma. aparimeyya    2 cha.Ma. sake     3 cha.Ma. panine
@4 cha.Ma. sankhatum      5 cha.Ma. vassento
             Sabbametam abhinnaya         gotamo sakyapungavo
             bhikkhusamghe nisiditva         aggatthane thapessati.
             Aho me sukatam kammam        anomadassissa satthuno
             yassadhikaram 1- katvana     sabbattha paramim gato.
             Aparimeyye katam kammam       phalam dassesi 2- me idha
             sumutto saravegova         kilese jhapayim aham.
             Asankhatam gavesanto         nibbanam acalam padam
             vicinam titthiye sabbe        esaham samsarim bhave.
             Yathapi byadhiko 3- poso   pariyeseyya osatham 4-
             vicineyya dhanam 5- sabbam      byadhito parimuttiya.
             Asankhatam gavesanto         nibbanam amatam padam
             abbokinnam pancasatam         pabbajim isipabbajam.
             Jatabharena bharito 6-      ajinuttaranivasano
             abhinnaparamim gantva       brahmalokam aganchiham. 7-
             Natthi bahirake suddhi        thapetva jinasasanam
             ye keci buddhima satta     sujjhanti jinasasane.
             Attakaramayam etam          nayidam itihitiham
             asankhatam gavesanto         kutitthe sancarim aham.
             Yatha saratthiko poso      kadalim chetvana phalaye
             na tattha saram vindeyya      sarena rittako hi so.
             Tatheva titthiya loke       nanaditthi bahujjana
             asankhatena ritta te       sarena kadali 8- yatha.
@Footnote: 1 cha.Ma. yassaham karam       2 cha.Ma. dasseti    3 cha.Ma. bayadhito
@4 cha.Ma. osadham. evamuparipi   5 cha.Ma. vanam       6 ka. jataya bharabharito
@7 cha.Ma. agacchiham           8 cha.Ma. rittase
             Pacchime bhavasampatte        brahmabandhu ahosaham
             mahabhogam chaddayitvana 1-    pabbajim anagariyam.
             Ajjhayako mantadharo        tinnam vedana paragu
             brahmano sanjayo nama     tassa mule vasamaham.
             Savako te mahavira        assaji nama brahmano
             durasado uggatejo        pindaya carati tada.
             Tamaddasasim sappannam         munim mone samahitam
             santacittam mahanagam         suphullam padumam yatha.
             Disva me cittamuppajji      sudantam suddhamanasam
             usabham  pavaram viram           arahayam bhavissati.
             Pasadiko iriyati          abhirupo susamvuto
             uttame damathe danto       amatadassi bhavissati.
             Yannunaham uttamattham         puccheyyam tutthamanasam
             so me puttho kathessati     patipucchamaham tada.
             Pindapatam carantassa         pacchato agamasaham
             okasam patimanento       pucchitum amatam padam.
             Vithintare anuppattam         upagantvana pucchaham
             katham gottosi tvam vira       kassa sissosi marisa.
             So me puttho viyakasi     asambhitova kesari
             buddho loke samuppanno     tassa sissomhi avuso.
             Kidisam te mahavira          anujata mahayasa
             buddhassa sasanam dhammam        sadhu me kathayassu bho.
             So me puttho kathi sabbam     gambhiram nipunam padam
             tanhasallassa hantaram       sabbadukkhapanudanam.
@Footnote: 1 cha.Ma. chaddetvana
             Ye dhamma hetuppabhava      tesam hetum tathagato aha
             tesanca yo nirodho        evamvadi mahasamano.
             Soham vissajjite panhe      pathamam phalamajjhagam
             virajo vimalo asim         sutvana jinasasanam.
             Sutvana munino vakyam       passitva dhammamuttamam
             pariyogalhasaddhammo        imam gathamabhasaham.
             Eseva dhammo yadi tavadeva  paccabyatha padamasokam
             adittham abbhatitam            bahukehi kappanahutehi.
             Yvaham dhammam gavesanto      kutitthe sancarim aham
             so me attho anuppatto    kalo me nappamajjitum.
             Tositoham assajina         patvana acalam padam
             sahayakam gavesanto         assamam agamasaham.
             Duratova mamam disva         sahayo me susikkhito
             iriyapathasampanno          idam vacanamabravi.
             Pasannamukhanettosi          munibhavova dissati
             amatadhigato kacci          nibbanamaccutam padam.
             Subhanurupo ayasi         anenjakarito viya
             dantova dantadamatho         upasantosi brahmana.
             Amatam mayadhigatam            sokasallapanudanam
             tvampi tam adhigacchesi        gacchama buddhasantikam.
             Sadhuti so patissutva       sahayo me susikkhito
             hatthena hattham ganhitva      upagamma tavantikam.
             Ubhopi pabbajissama         sakyaputta tavantike
             tava sasanamagamma          viharama anasava.
             Kolito iddhiya settho     aham pannaya parago
             ubhova ekato hutva       sasanam sobhayamase.
             Apariyositasankappo         kutitthe sancarim aham
             tava dassanamagamma          sankappo purito mama.
             Pathaviyam patitthaya           pupphanti samaye duma
             dibbagandha sampavanti        tosenti sabbapaninam.
             Tathevaham mahavira          sakyaputta mahayasa
             sasane te patitthaya       samayesami pupphitum.
             Vimuttipuppham esanto        bhavasamsaramocanam
             vimuttipupphalabhena          tosemi sabbapaninam.
             Yavata buddhakhettampi       thapetvana mahamunim
             pannaya sadiso natthi        tava puttassa cakkhuma.
             Suvinita ca te sissa       parisa ca susikkhita
             uttame damathe danta       parivarenti tam sada.
             Jhayi jhanarata dhira        santacitta samahita
             muni moneyyasampanna       parivarenti tam sada.
             Appiccha nipaka dhira       appahara alolupa
             labhalabhena santuttha      parivarenti tam sada.
             Arannika dhutarata         jhayino lukhacivara
             vivekabhirata dhira         parivarenti tam sada.
             Patipanna phalattha ca        sekha phalasamangino
             asisaka uttamattham         parivarenti tam sada.
             Sotapanna ca vimala       sakadagamino ca ye
             anagami ca araha         parivarenti tam sada.
             Satipatthanakusala           bojjhangabhavanarata
             savaka vo 1- bahu sabbe   parivarenti tam sada.
             Iddhipadesu kusala         samadhibhavanarata
             sammappadhananuyutta        parivarenti tam sada.
             Tevijja chalabhinna ca       iddhiya  paramim gata
             pannaya paramim patta       parivarenti tam sada.
             Edisa vo mahavira        tava sissa susikkhita
             durasada uggateja        parivarenti tam sada.
             Tehi sissehi parivuto       sannatehi tapassibhi
             migarajavasambhito          ulurajava sobhasi.
             Pathaviyam patitthaya           ruhanti dharaniruha
             vepullattam 2- papunanti     phalanca dassayanti te.
             Pathavisadiso tvamsi           sakyaputta mahayasa
             sasane te patitthaya       labhanti amatam phalam.
             Sindhu sarassati ceva         nandiyo candabhagika
             ganga ca yamuna ceva       sarabhu ca atho mahi.
             Etasam sandamananam        sagarova sampaticchati
             jahanti purimam namam          sagaroteva nayati.
             Tathevime catubbanna        pabbajitva tavantike
             jahanti purimam namam          buddhaputtati nayare.
             Yathapi cando vimalo        gaccham akasadhatuya
             sabbe taragane loke      abhaya atirocati.
             Tatheva tvam mahavira         parivuto devamanuse
             ete sabbe atikkamma      jalasi sabbada tuvam.
@Footnote: 1 cha.Ma. te   2 cha.Ma. vepullatam
             Gambhire utthita umi        na velamativattare
             sabba velamva phusanti        sancunna vikiranti ta.
             Tatheva titthiya loke       nanaditthi bahujjana
             dhammam vaditukama te       nativattanti tam munim.
             Sace ca tam papunanti        pativadehi cakkhuma
             tavantikam upagantva         sancunnava bhavanti te.
             Yathapi udake jata        kumuda mandalaka bahu
             upalimpanti toyena         kaddamakalalena ca.
             Tatheva bahuka satta        loke jata viruhare
             attita ragadosena        kaddame kumudam yatha.
             Yathapi padumam jalajam          jalamajjhe viruhati
             na so limpati toyena       parisuddho hi kesari.
             Tatheva tvam mahavira         loke jato mahamuni
             nopalimpasi lokena         toyena padumam yatha.
             Yathapi rammake mase       bahu pupphanti varija
             natikkamanti tam masam        samayo pupphanaya so.
             Tatheva tvam mahavira         pupphito te vimuttiya
             sasanam nativattanti         padumam varijam yatha.
             Supupphito salaraja        dibbagandham pavayati
             annasalehi parivuto        salarajava sobhati.
             Tatheva tvam mahavira         buddhananena pupphito
             bhikkhusamghaparivuto            salarajava sobhasi.
             Yathapi selo himava        osatho sabbapaninam
             naganam asurananca         devatananca alayo.
             Tatheva tvam mahavira         osatho viya paninam
             tevijja chalabhinna ca       iddhiya paramim gata.
             Anusittha mahavira          taya karunikena te
             ramanti dhammaratiya          vasanti tava sasane.
             Migaraja yatha siho        abhinikkhamma asaya
             catuddisanuviloketva       tikkhattum abhinadati.
             Sabbe miga uttasanti       migarajassa gajjato
             tatha hi jatima eso      pasu taseti sabbada.
             Gajjato te mahavira        vasudha sampakampati
             bodhaneyyavabujjhanti        tasanti marakayika.
             Tasanti titthiya sabbe       nadato te mahamuni
             kaka senava vibbhanta     migaranna yatha miga.
             Ye keci ganino loke      sattharoti pavuccare
             paramparagatam dhammam          desenti parisaya te.
             Na hevam tvam mahavira        dhammam desesi paninam
             samam saccani bujjhitva      kevalam bodhipakkhiyam.
             Asayanusayam natva         indriyanam balabalam
             bhabbabhabbe viditvana       mahameghova gajjasi.
             Cakkavalapariyanta          nisinna parisa bhave
             nanaditthi vicinantam         vimaticchedanaya tam.
             Sabbesam cittamannaya        opammakusalo muni
             ekam panham kathentova       vimatim chindi 1- paninam.
             Upatissasadiseheva          vasudha purita bhave
             sabbeva te panjalika       kittayum lokanayakam.
@Footnote: 1 cha.Ma. chindasi
             Kappam va te kittayanta     nanavannehi kittayum
             parimetum na sakkeyyum        appameyyo tathagato.
             Yatha sakena thamena        kittito hi maya jino
             kappakoti pakittenta 1-    evameva pakittayum.
             Sace hi koci devo va     manusso va susikkhito
             pametum parikappeyya         vighatamva labheyya so.
             Sasane te patitthaya       sakyaputta mahayasa
             pannaya paramim gantva      viharami anasavo.
             Titthiye sampamaddami        vattemi jinasasanam
             dhammasenapati ajja         sakyaputtassa sasane.
             Aparimeyye katam kammam       phalam dassesi me idha
             sukhitto saravegova        kilese jhapayi mama.
             Yo koci manujo bharam       dhareyya matthake sada
             bharena dukkhito assa       bha rehi bharito tatha.
             Dayhamano tihaggihi         bhavesu samsarim aham
             bharito bhavabharena          girim uccarito yatha.
             Oropito ca me bharo     bhava ugghatita maya
             karaniyam katam sabbam           sakyaputtassa sasane.
             Yavata buddhakhettamhi       thapetva sakyapungavam
             aham aggomhi pannaya       sadiso me na vijjati.
             Samadhimhi sukusalo          iddhiya paramim gato
             icchamano caham ajja        sahassam abhinimmine.
             Anupubbaviharassa           vasibhuto mahamuni
             kathesi sasanam mayham         nirodho sayanam 2- mama.
@Footnote: 1 cha.Ma. kappakotipi kittenta     2 ka. sasanam
             Dibbacakkhu visuddham me        samadhikusalo aham
             sammappadhananuyutto        bojjhangabhavanarato.
             Savakena hi pattabbam        sabbameva katam maya
             lokanatham thapetvana        sadiso me na vijjati.
             Samapattinam kusalo          jhanavimokkhana khippapatilabhi
             bojjhangabhavanarato        savakagunaparamigatosmi.
             Savakagunenapi phussena       buddhiya parisuttamabharava
             yam saddhasangahitam cittam       sada sabrahmacarisu.
             Uddhatavisova sappo         chinnavisanova usabho
             nikkhittamanadappova         upemi garugaravena ganam.
             Yadi rupini bhaveyya          panna me vasumatipi na sameyya
             anomadassissa bhagavato       phalametam nanathavanaya.
             Pavattitam dhammacakkam          sakyaputtena tadina
             anuvattemaham samma         nanathavanayidam phalam.
             Ma me kadaci papiccho     kusito hinaviriyo
             appassuto anacaro       sameto ahu katthaci.
             Bahussuto ca medhavi        silesu susamahito
             cetosamathanuyutto         api muddhani titthatu.
             Tam vo vadami bhaddante      yavantettha samagata
             appiccha hotha santuttha     jhayi jhanarata sada.
             Yamaham pathamam disva          virajo vimalo ahum
             so me acariyo dhiro      assaji nama savako.
             Tassaham vahasa ajja       dhammasenapati ahum
             sabbattha paramim patva       viharami anasavo.
             Yo me acariyo asi      assaji nama savako
             yassam disayam vasati          ussisamhi karomaham.
             Mama kammam saritvana         gotamo sakyapungavo
             bhikkhusamghe nisiditva         aggatthane thapesi mam.
             Kilesa jhapita mayham .pe.  katam buddhassa sasanan"ti
     aparabhage pana sattha jetavanamahavihare ariyaganamajjhe nisinno attano
savake tena tena gunavisesena etadagge thapento "etadaggam bhikkhave mama savakanam
bhikkhunam mahapannanam yadidam sariputto"ti 1- theram mahapannabhavena etadagge thapesi.
So evam savakaparaminanassa matthakam patva dhammasenapatitthane patitthahitva
sattahitam karonto ekadivasam sabrahmacarinam attano cariyavibhavanamukhena annam
byakaronto:-
              [981] "yathacari yathasato satima
                    yatasankappajjhayi 2- appamatto
                    ajjhattarato susamahitatto
                    eko santusito tamahu bhikkhum.
              [982] Allam sukkham va bhunjanto     na balham suhito siya
                    unudaro 3- mitaharo      sato bhikkhu paribbaje.
              [983] Cattaro panca alope     abhutva udakam pive
                    alam phasuviharaya          pahitattassa bhikkhuno.
              [984] Kappiyam tance chadeti 4-    civaram idamatthikam
                    alam phasuviharaya          pahitattassa bhikkhuno.
              [985] Pallankena nisannassa        jannuke nabhivassati
                    alam phasuviharaya          pahitattassa bhikkhuno.
@Footnote: 1 an.ekaka. 20/189/23 etadaggavagga 2 pali. yatha sankappacariyaya
@3 Si. unudayo 4 pali. kappiyatanca adeti
              [986] Yo sukham dukkhato adda       dukkhamaddakkhi sallato
                    ubhayantarena nahosi        kena lokasmi kim siya.
              [987] Ma me kadaci papiccho     kusito hinaviriyo
                    appassuto anadaro        kena lokasmi kim siya.
              [988] Bahussuto ca medhavi        silesu susamahito
                    cetosamathamanuyutto         api muddhani titthatu.
              [989] Yo papancamanuyutto         papancabhirato mago 1-
                    viradhayi so nibbanam        yogakkhemam anuttaram.
              [990] Yo ca papancam hitvana       nippapancapathe rato
                    aradhayi so nibbanam       yogakkhemam anuttaram.
              [991] Game va yadi varanne     ninne va yadi va thale
                    yattha arahanto viharanti      tam bhumiramaneyyakam.
              [992] Ramaniyani arannani         yattha na ramati jano
                    vitaraga ramissanti         na te kamagavesino.
              [993] Nidhinamva pavattaram           yam passe vajjadassinam
                    niggayhavadim medhavim        tadisam panditam bhave
                    tadisam bhajamanassa          seyyo hoti na papiyo.
              [994] Ovadeyyanusaseyya       asabbha ca nivaraye
                    satam hi so piyo hoti       asatam hoti appiyo.
              [995] Annassa bhagava buddho       dhammam desesi cakkhuma
                    dhamme desiyamanamhi        sotamodhesimatthiko
                    tam me amogham savanam         vimuttomhi anasavo.
              [996] Neva pubbenivasaya        napi dibbassa cakkhuno
                    cetopariyaya iddhiya       cutiya upapattiya
                    sotadhatuvisuddhiya          panidhi me na vijjati.
@Footnote: 1 pali. mano
              [997] Rukkhamulamva nissaya          mundo sanghatiparuto
                    pannaya uttamo thero      upatissova jhayati.
              [998] Avitakkam samapanno         sammasambuddhasavako
                    ariyena tunhibhavena        upeto hoti tavade.
              [999] Yathapi pabbato selo       acalo suppatitthito
                    evam mohakkhaya bhikkhu       pabbatova na vedhati.
             [1000] Ananganassa posassa         niccam sucigavesino
                     valaggamattam papassa       abbhamattamva na vedhati.
             [1001] Nabhinandami maranam          nabhinandami jivitam
                    nikkhipissam imam kayam         sampajano patissato.
             [1002] Nabhinandami maranam          nabhinandami jivitam
                    kalanca patikankhami         nibbisam bhatako yatha.
             [1003] Ubhayena midam maranameva       namaranam paccha va pure va
                    patipajjatha ma vinassatha       khano vo ma upaccaga.
             [1004] Nagaram yatha paccantam         guttam santarabahiram
                    evam gopetha attanam       khano vo ma upaccaga
                    khanatita hi socanti        nirayamhi samappita.
             [1005] Upasanto uparato          mantabhani anuddhato
                    dhunati papake dhamme       dumapattamva maluto.
             [1006] Upasanto uparato          mantabhani anuddhato
                    appasi 1- papake dhamme   dumaputtamva maluto.
             [1007] Upasanto anayaso        vippasanno anavilo
                    kalyanasilo medhavi        dukkhassantakaro siya.
@Footnote: 1 pali. abbahi
                    [1008] Na vissase ekatiyesu evam
                           agarisu pabbajitesu capi
                           sadhupi hutvana asadhu honti
                           asadhu hutva puna sadhu honti.
             [1009] Kamacchando ca byapado    thinamiddhanca bhikkhuno
                    uddhaccam vicikiccha ca        pancete cittakelisa.
             [1010] Yassa sakkariyamanassa        asakkarena cubhayam
                    samadhi na vikampati          appamadaviharino.
             [1011] Tam jhayinam satatikam          sukhumaditthipassakam
                    upadanakkhayaramam         ahu sappuriso iti.
             [1012] Mahasamuddo pathavi          pabbato anilopi ca
                    upamaya na yunjanti 1-      satthu varavimuttiya.
             [1013] Cakkanuvattako thero       mahanani samahito
                    pathavapaggisamano          na rajjati na dussati.
             [1014] Pannaparamitam patto        mahabuddhi mahamati 2-
                    ajalo jalasamano          sada carati nibbuto.
             [1015] Paricinno maya sattha .pe.  bhavanettisamuhata.
             [1016] Sampadethappamadena        esa me anusasani
                    handaham parinibbissam         vippamuttomhi sabbadhi"ti
ima gatha abhasi. Ima hi kaci gatha therena bhasita, kaci theram arabbha
bhagavata bhasita, sabba paccha attano cariyapavedanavasena therena bhasitatta
therasseva gatha ahesum.
@Footnote: 1 cha.Ma. yujjanti            2 pali. mahamuni
      Tattha yathacariti yatha kayadihi samyato samvuto hutva carati viharati yatha
caranasiloti va yathacari, silasampannoti attho. Yathasatoti yathasanto. Gatha
sukhattham hi anunasikalopam katva niddeso kato, santo viya ariyehi nibbisesoti
attho. Satimati paramaya. Satiya samannagato. Yatasankappajjhayiti sabbaso miccha-
sankappam pahaya nekkhammasankappadivasena samyatasankappo hutva arammanupanijjhanena
lakkhanupanijjhanena ca jhayanasilo. Appamattoti tasmimyeva yathacaribhave yatasankappo
hutva jhayanena ca pamadarahito sabbattha suppatitthitasatisampajanno. Ajjhattaratoti
gocarajjhatte kammatthanabhavanaya abhirato. Susamahitattoti taya eva bhavanaya
ekaggacitto. Ekoti asahayo ganasamsaggam kilesasamsagganca pahaya kayavivekam citta-
vivekanca paribruhayanto. Santusitoti paccayasantosena ca bhavanaramasantosena ca
sammadeva tusito tuttho. Bhavanaya hi uparupari visesam avahantiya ularam
pitipamojjam uppajjati, matthakam pattaya pana vattabbameva natthi. Tamahu bhikkhunti
tam evarupam puggalam sikkhattayaparipuriya bhayam ikkhanataya bhinnakilesataya ca bhikkhuti
vadanti.
      Idani yathavuttasantosadvaye paccayasantosam tava dassento "allam sukkham va"ti
adimaha. Tattha allanti sappiadiupasekena tintam siniddham. Sukkhanti tadabhavena 1-
lukham. Vasaddo aniyamattho, allam va sukkham vati. Balhanti ativiya. Suhitoti
dhato na siyati attho. Katham pana siyati aha "unudaro mitaharo"ti, panitam
lukham vapi bhojanam bhunjanto bhikkhu yavadattham abhunjitva unudaro sallahukudaro
tato eva mitaharo parimitabhojano atthangasamannagatam aharam aharanto tattha
mattannutaya paccavekkhanasatiya 2- ca sato hutva paribbaje vihareyya.
@Footnote: 1 Si. tacabhavena           2 Ma. paccavekkhanaya satiya
      Yatha pana unudaro mitaharo ca nama hoti, tam dassetum "cattaro"tiadi
vuttam. Tattha abhutvati cattaro va panca va alope kabale abhunjitva
tattakassa aharassa okasam thapetva paniyam piveyya. Ayam hi ahare sallahukavutti.
Nibbanam hi pesitacittassa bhikkhuno phasuviharaya jhanadinam adhigamayogyataya
sukhaviharaya alam pariyattanti attho. Imina kucchiparihariyam pindapatam vadanto
pindapate itaritarasantosam dasseti. "bhutvana"ti va patho, so
catupancalopamattenapi aharena sariram yapetum samatthassa ativiya thirapakatikassa
puggalassa vasena vutto siya, uttaragathahipi samsandati eva appakasseva civarassa
senasanassa ca vakkhamanatta.
      Kappiyanti yam kappiyakappiyanulomesu khomadisu annataranti attho.
Tance chadetiti kappiyam civaram samanam chadetabbam thanam chadeti ce, satthara
anunnatajatiyam santam hetthimantena anunnatapamanayuttam ce hotiti attho.
Idamatthikanti idam payojanattham satthara vuttapayojanattham, yavadeva sitadipati-
ghatanatthanceva 1- hirikopinapaticchadanatthancati attho. Etena kayaparihariyam civaram
tattha itaritarasantosanca vadati.
      Pallankena nisannassati pallankam vuccati samantato urubaddhasanam, tena
nisinnassa, tisandhipallankam abhujitva nisannassati attho. Jannuke
nabhivassatiti yassam kutiyam tatha nisinnassa deve vassante jannukadvayam vassodakena na
temiyati, ettakampi sabbapariyantasenasanam, sakka hi tattha nisiditva atthakamarupena
kulaputtena sadattham nipphadetum. Tenaha "alam phasuviharaya, pahitattassa bhikkhuno"ti.
      Evam thero imahi catuhi gathahi ye te bhikkhu mahiccha asantuttha,
tesam paramukkamsagatam sallekhaovadam pakasetva idani vedanamukhena bhavanaramasantosam
@Footnote: 1 Ma.....bahanatthanceva
Dassento "yo sukhan"tiadimaha. Tattha sukhanti sukhavedanam. Dukkhatoti viparinama-
dukkhato. Addati addasa, vipassanapannasahitaya maggapannaya yathabhutam yo apassiti
attho. Sukhavedana hi paribhogakale assadiyamanapi visamissam viya bhojanam viparijhama-
kale 1- dukkhayeva hoti. Tenettha dukkhanupassanam dasseti. Dukkhamaddakkhi sallatoti
dukkhavedanam yo sallanti passi. Dukkhadevana hi yatha sallam sariram anupavisantampi
anupavisitva thitampi uddhariyamanampi pilanameva 2- janeti, evam uppajjamanapi
thitipattapi bhijjamanapi vibadhatiyevati. Etenettha dukkhanupassanamyeva
ukkamsetva vadati, tena ca "yam dukkham tadanatta"ti vacanato 3- vedanadvaye
attattaniyagaham. Vinivetheti. 4- Ubhayantarenati ubhayesam antare, sukhadukkhavedananam
majjhabhute adukkhamasukheti attho. Nahositi yathabhutavabodhane attattaniyabhinivesanam
ahosi. Kena lokasmi kim siyati evam vedanamukhena pancapi upadanakkhandhe parijanitva
tappatibaddham sakalakilesajalam samucchinditva thito kena nama kilesena lokasmim baddho,
devatadisu kim va
ayati 5- siya, annadatthu chinnabandhano apannattikova siyati adhippayo.
      Idani micchapatipanne puggale garahanto sammapatipanne pasamsanto "ma
me"tiadika catasso gatha abhasi. Tattha ma me kadaci papicchoti yo asanta-
gunasambhavanicchaya papiccho, samanadhamme ussahabhavena kusito, tatoyeva hinaviriyo,
saccapaticcasamuppadadipatisamyuttassa sutassa abhavena appassuto, ovadanusasanisu
adarabhavena anadaro, tadiso atihinapuggalo 6- mama santike kadacipi ma hotu.
Kasma? kena lokasmi kim siyati lokasmim sattanikaye tassa tadisassa puggalassa
Kena ovadena kim bhavitabbam, kena va katena kim siya, niratthakamevati attho.
      Bahussuto cati yo puggalo siladipatisamyuttassa suttageyyadibhedassa bahuno
sutassa sambhavena bahussuto, dhammojapannaya parihariyapannaya pativedhapannaya
@Footnote: 1 Si. parinamanakale      2 Ma. pilitameva        3 sam.khandha. 17/15/19 yadaniccasutta
@4 Ma. vinivedeti        5 Ma. ayatim          6 Si. hinapuggalo
Ca vasena medhavi, silesu ca sutthu patitthitatta susamahito, cetosamatham lokiya-
lokuttarabhedam cittasamadhanam anuyutto, tadiso puggalo mayham matthakepi titthatu,
pageva sahavaso.
     Yo papancamanuyuttoti yo pana puggalo kammaramatadivasena rupabhisangadi-
vasena ca pavattiya papancanatthena tanhadibhedam papancam anuyutto, tattha ca
anadinavadassanena abhirato magasadiso, so nibbanam viradhayi, so nibbana suvidura-
vidure thito.
     Yo ca papancam hitvanati yo pana puggalo tanhapapancam pahaya tadabhavato
nippapancassa nibbanassa pathe adhigamupaye ariyamagge rato bhavanabhisamaye abhirato,
so nibbanam aradhayi sadhesi 1- adhigacchiti attho.
     Athekadivasam thero attano kanitthabhatikassa revatattherassa kantakanicitakhadirarukkha-
sanchanne nirudakakantare vasam disva tam pasamsanto "game va"tiadika dve
gatha abhasi. Tattha game vati kincapi arahanto gamante kayavivekam na
labhanti, cittavivekam pana labhanteva. Tesam hi dibbapatibhaganipi arammanani cittam
caletum na sakkonti, tasma game va hotu arannadisu annataram va, yattha
arahanto viharanti, tam bhumiramaneyyakanti so bhumippadeso ramaniyo evati attho.
     Arannaniti supupphitatarusandamanditani vimalasalilasayasampannani arannani
ramaniyaniti sambandho. Yatthati yesu arannesu vikasitesu viya ramamanesu kamapakkhiko
kamagavesako jano na ramati. Vitaragati vigataraga pana khinasava bhamaramadhukara
viya padumavanesu tatharupesu arannesu ramissantiti. Na te kamagavesinoti yasma
te vitaraga kamagavesino na hontiti attho.
@Footnote: 1 Si. sadhayi
     Puna thero radham nama duggatabrahmanam anukampaya pabbajetva upasampadetva
tameva pacchasamanam katva vicaranto ekadivasam tassa ca subbacabhavena tusitva ovadam
dento "nidhinamva"tiadimaha. Tattha nidhinamvati tattha tattha nida hitva thapitanam
hirannasuvannadipuranam nidhikumbhinam. Pavattaranti kicchajivike duggatamanusse
anukampam katva "ehi te sukhena  jivitum upayam dassessami"ti nidhitthanam
netva hattham pasaretva "imam gahetva sukham jivahi"ti acikkhitaramviya.
Vajjadassinanti dve vajjadassino:- "imina nam asaruppena va khalitena
va samghamajjhe nigganhissami"ti randhagavesako ca annatam napetukamo natam
assadento siladivuddhikamataya tam tam vajjam olokento ullumpanasabhavasanthito
cati, ayam idha adhippeto. Yatha hi duggatamanusso "imam nidhim ganhahi"ti niggayha-
manopi nidhidassane kopam na karoti, pamuditova hoti, evam evarupesu puggalesu
asaruppam va khalitam va disva acikkhante kopo na katabbo, tutthacitteneva
bhavitabbam, "bhante punapi mam evarupam vadeyyatha"ti pavaretabbameva. Niggayhavadinti
yo vajjam disva ayam me saddhivihariko, antevasiko, upakarakoti acintetva
vajjanurupam tajjento panamento dandakammam karonto sikkhapeti, ayam niggayhavadi
nama sammasambuddho viya. Vuttam hetam:- "niggayha niggayhaham ananda vakkhami,
pavayha pavayhaham 1- ananda vakkhami, yo saro so thassati"ti. 2- Medhavinti
dhammojapannaya samannagatam. Tadisanti evarupam panditam. Bhajeti payirupaseyya.
Tadisam hi acariyam bhajamanassa antevasikassa seyyo hoti, na papiyo, vuddhiyeva
hoti, no parihaniti attho.
     Athekada assajipunabbasukehi kitagirismim avase dusite satthara anatto
attano parisaya mahamoggallanena ca saddhim tattha gato dhammasenapati assaji-
punabbasukesu ovadam anadiyantesu imam gathamaha. Tattha ovadeyyati ovadam
@Footnote: 1 cha.Ma. pavayha     2 Ma. upari. 14/196/167 mahasunnatasutta
Anusitthim dadeyya. Anusaseyyati tasseva pariyayavacanam. Athava uppanne vatthusmim
vadanto ovadati nama, anuppanne "ayasopi 1- te siya"tiadim anagatam uddissa
vadanto anusasati nama. Sammukha vadanto va ovadati nama, parammukha dutam,
sasanam va pesetva vadanto anusasati nama. Sakim vadanto va ovadati 2- nama,
punappunam vadanto anusasati nama. Asabbha cati akusala dhamma ca nivaraye,
kusale dhamme ca patitthapeyyati attho. Satam hi soti evarupo puggalo sadhunam
piyo hoti. Ye pana asanta asappurisa vitinnaparaloka amisacakkhuka jivikatthaya
pabbajita, tesam so ovadako anusasako "na tvam amhakam upajjhayo, na
acariyo, kasma amhe vadasi"ti evam mukhasattihi vijjhantanam appiyo hotiti.
     "yam arabbha sattha dhammam deseti, so eva upanissayasampanno"ti bhikkhusu
kathaya samutthitaya "nayidametan"ti dassento "annassa"ti gathamaha. Tattha
annassati attano bhagineyyam dighanakhaparibbajakam sandhayaha. 3- Tassa hi satthara
vedanapariggahasutte 4- desiyamane ayam mahathero bhavanamagge adhigantva savaka-
paraminanassa matthakam patto. Sotamodhesimatthikoti sattharam bijayamano thito atthiko
hutva sussusanto sotam odahim. Tam me amogham savananti tam tatha sutam savanam
mayham amogham avanjham ahosi, aggasavakena pattabbam sampattinam avassayo ahosi.
Tenaha "vimuttomhi"tiadi.
     Tattha neva pubbenivasayati attano paresanca pubbenivasajananananatthaya,
panidhi me neva vijjatiti yojana. Parikammakaranavasena tadattham cittapanidhanamattampi
nevatthi neva ahositi 5- attho. Cetopariyayati cetopariyananassa. Iddhiyati
iddhividhananassa. Cutiya upapattiyati sattanam cutiya upapattiya ca jananananassa 6-
cutupapatananatthaya. Sotadhatuvisuddhiyati dibbasotananassa. Panidhi me na vijjatiti
@Footnote: 1 Si. ayam dosopi   2 Si. sakim va vadanto ovadati    3 Si. sandhaya vadati
@4 Ma.Ma. 13/205/182 dighanakhasutta  5 Si.,Ma. na vijjatiti    6 cha.Ma. jananananaya
Imesam abhinnavisesanam atthaya parikammavasena cittassa panidhi cittabhiniharo
me natthi nahositi attho. Sabbannuguna viya hi buddhanam aggamaggadhigameneva
savakanam sabbe savakaguna hatthagata honti, na tesam adhigamaya visum parikammakarana-
kiccam atthiti.
     Rukkhamulantiadika tisso gatha kapotakandarayam viharantassa yakkhena pahatakale
samapattibalena attano nibbikaratadipanavasena vutta. Tattha mundoti navoropitakeso.
1- Sanghatiparutoti sanghatim parupitva nisinno. "sanghatiya suparuto"ti
ca pathanti. Pannaya uttamo theroti thero hutva pannaya uttamo, savakesu
pannaya setthoti attho. Jhayatiti arammanupanijjhanena lakkhanupanijjhanena ca
jhayati, bahulam samapattiviharena viharatiti attho.
     Upeto hoti tavadeti yada yakkhena sise pahato, tavadeva avitakkam catutthaj-
jhanikaphalasamapattim samapanno ariyena tunhibhavena upeto samannagato ahosi.
Atitatthe hi hotiti idam vattamanavacanam.
     Pabbatova na vedhatiti mohakkhaya bhinnasabbakileso bhikkhu so selamayapabbato
viya acalo suppatitthito itthadina 2- kenaci na vedhati, sabbattha nibbikaro hotiti
attho.
     Athekadivasam therassa asatiya nivasanakanne 3- olambante annataro samanero
"bhante parimandalam nivasetabban"ti aha. Tam sutva "bhaddam taya sutthu vuttan"ti
sirasa viya sampaticchanto tavadeva thokam apakkamitva 4- parimandalam nivasetva
"madisanam ayampi dosoyeva"ti dassento "ananganassa"ti gathamaha.
     Puna marane jivite ca attano samacittatam dassento "nabhinandami"tiadina
@Footnote: 1 Si. voropitakeso   2 Si. itthanitthadina   3 Si. civarakone
@4 Ma. upakkamitva
Dve gatha vatva paresam dhammam kathento "ubhayena midan"tiadina gathadvayamaha.
Tattha ubhayenati ubhayesu, ubhosu kalesuti attho. Midanti makaro padasandhikaro.
Idam maranameva, maranam attheva nama, amaranam nama natthi. Kesu ubhosu kalesuti
aha "paccha va pure va"ti, majjhimavayassa paccha va jarajinnakale pure
va daharakale maranameva maranam ekantikameva. Tasma patipajjatha sammapatipattim
puretha vippatipajjitva ma vinassatha apayesu mahadukkham manubhavatha. Khano vo
ma upaccagati atthahi akkhanehi vivajjito ayam navamo khano ma tumhe atikkamiti
attho.
     Athekadivasam ayasmantam mahakotthikam disva tassa gunam pakasento "upasanto"ti-
adina tisso gatha abhasi. Tattha anuddesikavasena "dhunati"ti vuttamevattham
puna therasannissitam katva vadanto "appasi"tiadimaha. Tattha appasiti adhuna
pahasiti attho. Anayasoti aparissamo, kilesadukkharahitoti attho. Vippasanno
anaviloti vippasanno asaddhiyadinam abhavena sutthu pasannacitto anavilasankappataya
anavilo.
     Na vissaseti gatha devadattam saddahitva tassa ditthim rocetva thite
vajjiputtake arabbha vutta. Tattha na vissaseti vissattho na bhaveyya, na
saddaheyyati attho. Ekatiyesuti ekaccesu anavatthitasabhavesu puthujjanesu. Evanti
yatha tumhe "devadatto samma patipanno"ti vissasam apajjittha, evam. Agarisuti
gahatthesu. Sadhupi hutvanati yasma puthujjanabhavo nama assapitthe thapitakumbhandam
viya thusarasimhi nikhatakhanukam viya ca 1- anavatthito, tasma ekacce adito sadhu
hutva thitapi paccha asadhu honti. Yatha devadatto pubbe silasampanno
abhinnasamapattilabhi hutva labhasakkarapakato idani parihinaviseso chinnapakkhakako
viya apayiko
@Footnote: 1 Si. khanu viya ca
Jato, tasma tadiso ditthamattena "sadhu"ti na vissasitabbo. Ekacce pana
kalyanamittasamsaggabhavena adito asadhu hutvapi paccha kalyanasamsaggena sadhu
hontiyeva, tasma devadattasadise sadhupatirupe "sadhu"ti na vissaseyyati attho.
     Yesam kamacchandadayo cittupakkilesa avigata, te asadhu. Yesam te vigata,
te sadhuti dassetum "kamacchando"ti gatham vatva asadharanato ukkamsagatam sadhulakkhanam
dassetum "yassa sakkariyamanassa"tiadina gathadvayam vuttam.
     Asadharanato pana ukkamsagatam tam dassetum sattharam attananca udaharanto
"mahasamuddo"tiadika gatha abhasi. Tattha mahasamuddoti ayam mahasamuddo
mahapathavi selo pabbato puratthimadibhedato anilo ca attoo naacetanabhavena
itthanittham sahanti, na patisankhanabalena, sattha pana yassa arahattu ppattiya
vasena uttame tadibhave thito itthadisu sabbattha samo nibbikaro, tassa
satthu varavimuttiya aggaphalavimuttiya te mahasamuddadayo upamaya upamabhavena
na yunjanti kalabhagampi na upentiti attho.
     Cakkanuvattakoti satthara vattitassa dhammacakkassa anuvattako. Theroti asekkhehi
silakkhandhadihi samannagamena thero. Mahananiti mahapanno. Samahitoti upacarappana-
samadhina anuttarasamadhina ca samahito. Pathavapaggisamanoti itthadiarammana-
sannipate nibbikarataya pathaviya apena aggina ca sadisavuttiko. Tenaha
"na rajjati na dussati"ti.
     Pannaparamitam pattoti savakananassa paramim parakotim patto. Mahabuddhiti
mahaputhuhasajavanatikkhanibbedhikabhavappattaya mahatiya buddhiya pannaya samannagato.
Mahamatiti dhammanvayaveditasankhataya mahatiya nayaggahamatiya samannagato. Ye hi
te catubbidha solasavidha catucattalisavidha tesattatividha ca pannappabheda, tesam
Sabbaso anavasesanam adhigatatta mahapannatadivisesayogato ca ayam mahathero satisayam
"mahabuddhi"ti vattabbatam arahati. Yathaha bhagava:-
        "pandito bhikkhave sariputto, mahapanno bhikkhave sariputto, puthupanno
     bhikkhave sariputto, hasapanno 1- bhikkhave sariputto, javanapanno bhikkhave
     sariputta, tikkhapanno bhikkhave sariputto, nibbedhikapanno bhikkhave
     sariputto"tiadi. 2-
     Tatthayam panditabhavadinam vibhagavibhavana. Dhatukusalata, ayatanakusalata,
paticcasamuppadakusalata, thanatthanakusalatati imehi catuhi karanehi pandito.
Mahapannatadinam vibhagadassane ayam pali:-
        "katama mahapanna:- mahante atthe parigganhatiti mahapanna, mahan
     te dhamme parigganhatiti mahapanna, mahanta niruttiyo parigganhatiti
     mahapanna, mahantani patibhanani parigganhatiti mahapanna, mahante
     silakkhandhe parigganhatiti mahapanna, mahante samadhikkhandhe parigganhatiti
     mahapanna, mahante pannakkhandhe parigganhatiti mahapanna, mahante
     vimuttikkhandhe parigganhatiti mahapanna, mahante vimuttinanadassanakkhandhe
     parigganhatiti mahapanna, mahantani thanatthanani parigganhatiti
     mahapanna, mahanta viharasamapattiyo parigganhatiti mahapanna, mahantani
     ariyasaccani parigganhatiti mahapanna, mahante satipatthane parigganhatiti
     mahapanna, mahante sammappadhane parigganhatiti mahapanna, mahante
     iddhipade parigganhatiti mahapanna, mahantani indriyaniparigganhatiti
     mahapanna, mahantani balani parigganhatiti mahapanna, mahante bojjhange
     parigganhatiti mahapanna, mahante ariyamagge parigganhatiti mahapanna,
@Footnote: 1 Si. hasupanno   2 Ma.upari. 14/93/77 anupadasutta
     Mahantani samannaphalani parigganhatiti mahapanna,  mahanta abhinnayo
     parigganhatiti mahapanna, mahantam paramattham nibbanam parigganhatiti
     mahapanna. 1-
        Katama puthupanna:- puthunanakhandhesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanadhatusu  nanam pavattatiti puthupanna, puthunanaayatanesu nanam
     pavattatiti puthupanna, puthunanapaticcasamuppadesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanasunnatamanupalabbhesu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanaatthesu nanam
     pavattatitiputhupanna, puthunanadhammesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunananiruttisu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanapatibhanesu nanam
     pavattatiti puthupanna, puthunanasilakkhandhesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanasamadhikkhandhesu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanapannakkhandhesu
     nanam pavattatiti puthupanna, puthunanavimuttikkhandhesu nanam pavattatiti
     puthupanna, puthunanavimuttinanadassanakkhandhesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanathanatthanesu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanaviharasamapattisu
     nanam pavattatiti puthupanna, puthunanaariyasaccesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanasatipatthanesu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanasammappadhanesu
     nanam pavattatiti puthupanna, puthunanaiddhipadesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanaindriyesu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanabalesu
     nanam pavattatiti puthupanna, puthunanabojjhangesu nanam pavattatiti puthupanna,
     puthunanaariyamaggesu nanam pavattatiti puthupanna, puthunanasamannaphalesu
     nanam pavattatiti puthupanna, puthunanaabhinnasu nanam pavattatiti
     puthupanna, puthujjanasadharane dhamme atikkamma paramatthe nibbane nanam
     pavattatiti puthupanna. 2-
@Footnote: 1 khu.pati. 31/665/570 (sya)   2 khu.pati. 31/666/571 (sya)
        Katama hasapanna:- idhekacco hasabahulo vedabahulo tutthibahulo
     pamojjabahulo 1- silani paripuretiti hasapanna, hasabahulo .pe. Pamojjabahulo
     indriyasamvaram paripuretiti hasapanna, hasabahulo .pe. Pamojjabahulo bhojane
     mattannutam paripuretiti hasapanna, hasabahulo .pe. Pamojjabahulo jaragiya
     nuyogam paripuretiti hasapanna, hasabahulo .pe. Pamojjabahulo silakkhandham
     .pe. Samadhikkhandham. Pannakkhandham. Vimuttikkhandham. Vimuttinanadassanakkhandham
     paripuretiti .pe. Pativijjhatiti. Viharasamapattiyo paripuretiti. Ariyasaccani
     pativijjhatiti. Satipatthane bhavetiti. Sammappadhane bhavetiti. Iddhipade
     bhavetiti. Indriyani bhavetiti. Balani bhavetiti. Bojjhange bhavetiti.
     Ariyamaggam bhavetiti .pe. Samannaphalani sacchikarotiti hasapanna, hasabahulo
     vedabahulo tutthibahulo pamojjabahulo abhinnayo pativijjhatiti hasapanna,
     hasabahulo vedabahulo tutthibahulo pamojjabahulo paramattham nibbanam sacchikarotiti
     hasapanna. 2-
        Katama javanapanna:- yankinci rupam atitanagatapaccuppaninam .pe. Yam  dure 3-
     santike va, sabbam rupam aniccato khippam javatiti javanapanna, dukkhato
     khippam javatiti javanapanna, anattato khippam javatiti javanapanna, ya kaci
     vedana .pe. Yankinci vinnanam atitanagatapaccuppannam .pe. Sabbam vinnanam
     aniccato khippam javatiti javanapanna, dukkhato khippam javatiti javanapanna, anattato
     khippam javatiti javanapanna. Cakkhu .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam.
     Aniccato khippam javatiti javanapanna, dukkhato khippam javatiti javanapanna,
     anattato khippam javatiti javanapanna.
        Rupam atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena dukkham bhayatthena anatta
     asarakatthenati tulayitva tirayitva vibhavayitva katva rupanirodhe nibbane
@Footnote: 1 ka. pamujja... evamuparipi   2 khu.pati. 31/674/582 (sya)        3 ka. yandure
     Khippam javatiti javanapanna .pe. Vedana .pe. Sanna. SankhaRa. Vinnanam.
     Cakkhu .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena dukkham bhayatthena
     anatta asarakatthenati tulayitva tirayitva vibhavayitva vibhutam katva
     jaramarananirodhe 1- nibbane khippam javatiti javanapanna.
        Rupam atitanagatapaccuppannam aniccam sankhatam paticcasamuppannam khayadhammam
     vayadhammam viragadhammam nirodhadhammanti tulayitva tirayitva vibhavayitva vibhutam
     katva rupanirodhe nibbane 2- khippam javatiti javanapanna. Vedana .pe. Sanna.
     SankhaRa. Vinnanam. Cakkhu .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccam
     sankhatam paticcasamuppannam khayadhammam vayadhammam viragadhammam nirodhadhammanti tulayitva
     tirayitva vibhavayitva vibhutam katva jaramarananirodhe nibbane khippam javatiti
     javanapanna. 3-
        Katama tikkhapanna:- khippam kilese bhindatiti 4- tikkhapanna, uppannam
     kamavitakkam nadhivaseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhavangametiti
     tikkhapanna, uppannam byapadavitakkam nadhivasetipajahati vinodeti byantikaroti
     anabhavangametiti tikkhapanna, uppannam vihimsavitakkam nadhivaseti .pe.
     Uppannuppanne papake akusale dhamme nadhivasetipajahativinodeti byantikaroti
     anabhavangametiti tikkhapanna, uppannam ragam nadhivaseti pajahati vinodeti
     byantikaroti anabhavam gametiti tikkhapanna, uppannam dosam .pe. Uppannam
     moham. Uppannam kodham. Uppannam upanaham. Makkham. Palasam. Issam. Macchariyam.
     Mayam. Satheyyam. Thambham. Sarambham. Manam. Atimanam. Madam. Pamadam. Sabbe
     kilese. Sabbe duccarite. Sabbe abhisankhare .pe. Sabbe bhavagamikamme
     nadhivaseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhavam gametiti tikkhapanna,
@Footnote: 1 ka. jaramaranam nirodhe         2 cha.Ma. ayam na dissati
@3 khu.pati. 31/675/584 (sya)  4 cha.Ma. chindatiti
     Ekasmim asane cattaro ca ariyamagga cattari samannaphalani catasso
     patisambhidayo cha abhinnayo adhigata honti sacchikata phassita pannayati
     tikkhapanna. 1-
        Katama nibbedhikapanna:- idhekacco sabbasankharesu ubbegabahulo hoti
     uttasabahulo ukkanthanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati
     sabbasankharesu, anibbiddhapubbam apadalitapubbam lobhakkhandham nibbijjhati
     padaletiti nibbedhikapanna, anibbiddhapubbam apadalitapubbam dosakkhandham
     nibbijjhati padaletiti nibbedhikapanna, anibbiddhapubbam apadalitapubbam
     mohakkhandham nibbijjhati padaletiti nibbedhikapanna, anibbiddhapubbam
     apadalitapubbam kodham .pe. Upanaham .pe. Sabbe bhavagamikamme nibbijjhati
     padaletiti nibbedhikapanna"ti. 2-
     Evam yatha vuttavibhagaya mahatiya pannaya samannagatatta "mahabuddhi"ti
vuttam.
     Apica anupadadhammavipassanavasenapi imassa therassa mahapannata veditabba.
Vuttam hetam:-
       "sariputto bhikkhave addhamasam anupadadhammavipassanam vipassati. Tatridam
     bhikkhave sariputtassa anupadadhammavipassanaya hoti.
        Idha bhikkhave sariputto vivicceva kamehi .pe. Pathamam jhanam upasampajja
     viharati. Ye ca pathame jhane dhamma vitakko ca .pe. Cittekaggata ca
     phasso vedana  sanna cetana cittam chando adhimokkho viriyam sati upekkha
@Footnote: 1 khu.pati. 31/676/584 (sya)           2 khu.pati. 31/677/585 (sya)
     Manasikaro. Tyassa dhamma anupadavavatthita honti, tyassa dhamma vidita
     uppajjanti, vidita upatthahanti, vidita abbhattham gacchanti. So evam
     pajanati `evam kirame dhamma ahutva sambhonti, hutva pativenti'ti. So
     tesu dhammesu anupayo anapayo anissito appatibaddho vippamutto visamyutto
     vimariyadikatena cetasa viharati, so "atthi anuttarim 1- nissaranan"ti pajanati.
     Tabbahulikara atthitvevassa hoti. 2-
        Puna caparam bhikkhave sariputto vitakkavicaranam vupasama .pe. Dutiyam
     jhanam. Tatiyam jhanam. Catuttham jhanam upasampajja viharati. Akasanancayatanam.
     Vinnanancayatanam. Akincannayatanam. Sabbaso akincannayatanam samatikkamma
     nevasannanasannayatanam upasampajja viharati. So taya samapattiya sato
     vutthahati, so taya samapattiya sato vutthahitva ye dhamma atita niruddha
     viparinata, te dhamme samanupassati "evam kirame dhamma ahutva sambhonti,
     hutva pativenti"ti. So tesu dhammesu anupayo anapayo anissito
     appatibaddho vippamutto visamyutto vimariyadikatena cetasa viharati, so "atthi
     uttari nissaranan"ti pajanati. Tabbahulikara atthitvevassa hoti. 2-
        Puna caparam bhikkhave sariputto sabbaso nevasannanasannayatanam
     samatikkamma sannavedayitanirodham upasampajja viharati, pannaya cassa disva
     asava parikkhina honti. So taya samapattiya sato vutthahati, so
     taya samapattiya sato vutthahitva ye dhamma atita niruddha viparinata,
     te dhamme samanupassati "evam kirame dhamma ahutva sambhonti, hutva
     pativenti"ti. So tesu dhammesu anupayo anapayo anissito appatibaddho
     vippamutto visamyutto vimariyadikatena cetasa viharati, so "natthi uttarim
     nissaranan"ti pajanati. Tabbahulikara natthitvevassa hoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. uttari     2 Ma. honti
        Yam kho tam bhikkhave samma vadamano vadeyya "vasippatto paramippatto
     ariyasmim silasmim, vasippatto paramippatto ariyasmim samadhismim, vasippatto
     paramippatto ariyaya pannaya, vasippatto paramippatto ariyaya vimuttiya"ti.
     Sariputtameva tam 1- samma vadamano vadeyya"ti. 2-
     Evam mahaputhuhasajavanatikkhanibbedhikabhavappattaya mahatiya buddhiya samannagatatta
thero mahabuddhiti attho. Dhammanvayavedita panassa sampasadaniyasuttena 3-
dipetabba. Tattha hi sabbannutananasadiso therassa nayaggaho vutto. Ajalo
jalasamanoti savakesu pannaya ukkamsagatatta sabbathapi ajalo samano
paramappicchataya attanam ajanantam viya katva dassanena jalasadiso mandasarikkho
kilesaparilahabhavena nibbuto sitibhuto sada carati niccam viharatiti attho.
     Paricinnoti gatha therena attano katakiccatam pakasentena bhasita, sapi
vuttatthayeva.
     Sampadethappamadenati ayam pana attano parinibbanakale sannipatitanam bhikkhunam
ovadadanavasena bhasita, sapi vuttatthayevati.
                   Sariputtattheragathavannana nitthita.
                     ----------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 408-453. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=9393&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=9393&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=396              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=8049              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=8148              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=8148              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]