ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 34 : PALI ROMAN Theri.A. (paramatthadi.)

                    453. 3. Khematherigathavannana
      dahara tvam rupavatitiadika khemaya theriya gatha.
      Ayam kira padumuttarassa bhagavato kale hamsavatinagare paradhinavuttika paresam
dasi ahosi. Sa paresam veyyavaccakaranena jivitam kappenti ekadivasam padumuttara-
sammasambuddhassa aggasavakam sujatattheram pindaya carantam disva tayo modake
datva tam divasameva attano kese vissajjetva therassa danam datva "anagate
mahapanna buddhasavika bhaveyyan"ti patthanam katva yavajivam kusaladhamme appamatta
hutva devamanussesu samsaranti anukkamena chakamavacaranam sakkadinam 1- tesam tesam
devarajunam mahesibhavena upapanna manussalokepi anekavaram cakkavattinam mandala-
rajunanca mahesibhavam upagata mahasampattiyo anubhavitva vipassissa bhagavato kale
manussaloke uppajjitva vinnutam patva satthu santike dhammam sutva
patiladdhasamvega pabbajitva dasavassasahassani brahmacariyam caranti bahussuta dhammakathika
hutva bahujanassa dhammakathanadina pannasamvattaniyakammam katva tato cuta 2- sugatisuyeva
samsaranti imasmim kappe bhagavato ca kakusandhassa bhagavato ca konagamanassa kale
vibhavasampanne kule nibbattitva vinnutam patva mahantam samgharamam karetva
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa niyyadesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. chakamasagge  2 cha.Ma. cavitva
      Bhagavato pana kassapadasabalassa kale kikissa kasiranno sabbajetthika samani
nama dhita hutva satthu santike dhammam sutva patiladdhasamvega agareyeva thita
visativassasahassani komaribrahmacariyam caranti samanaguttadihi attano bhaginihi saddhim
ramaniyam parivenam karetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa niyyadesi. Evameva sa 1-
tattha tattha bhave ayatanagatam ularam punnakammam katva sugatisuyeva samsaritva
imasmim buddhuppade maddaratthe 2- sagalanagare rajakule nibbatti, khematissa namam
ahosi. Suvannavanna kancanasannibhattaca. Sa vayappatta bimbisararanno geham
gata satthari veluvane viharante rupamatta hutva "rupe dosam dasseti"ti satthu
dassanaya na gacchati.
      Raja manussehi veluvanassa vanne pakasapetva deviya viharadassanaya cittam
uppadesi. Atha devi "viharam passissami"ti rajanam patipucchi. Raja "viharam
gantva sattharam adisva agantum na labhissasi"ti vatva purisanam sannam adasi
"balakkarenapi devim dasabalam dassetha"ti. Devi viharam gantva divasabhagam khepetva
nivattenti sattharam adisvava gantum araddha. Atha nam rajapurisa anicchantimpi
satthu santikam nayimsu. Sattha tam agacchantim disva iddhiya devaccharasadisam
itthim nimminitva talapannam gahetva bijayamanam akasi. Khemadevi tam disva
cintesi "evarupa nama devaccharapatibhaga itthi 3- bhagavato avidure titthati,
aham etasam paricarikatayapi nappahomi, manampi nikkarana papacittassa vasena
nattha"ti nimittam gahetva tameva itthim olokayamana atthasi. Athassa
passantiyava satthu adhitthanabalena sa itthi pathamavayam atikkamma majjhimavayampi
atikkamma pacchimavayam patva khandadanta palitakesa valittaca hutva saddhim
talapannena parivattitva pati. Tato tam disva 4- khema katadhikaratta evam cintesi
@Footnote: 1 Si. evamesa, cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Si. magadharatthe 3 cha.Ma. itthiyo
@4 cha.Ma. ime patha na dissanti
"evamvidhampi sariram idisam vipattim papuni, mayhampi sariram evamgatikameva
bhavissati"ti. Athassa cittavaram natva sattha:-
                  "ye ragarattanupatanti sotam
                   sayam katam makkatakova jalam
                   etampi chetvana paribbajanti 1-
                   anapekkhito kamasukham 2- pahaya"ti
gathamaha. Sa gathapariyosane saha patisambhidahi arahattam papuniti atthakathasu
agatam. Apadane pana "imam gatham sutva sotapattiphale patitthita rajanam
anujanapetva pabbajitva arahattam papuni"ti agatam. Tatthayam apadanapali 3-:-
             "padumuttaro nama jino         sabbadhammesu cakkhuma
              ito satasahassamhi            kappe uppajji nayako.
              Tadaham hamsavatiyam              jata setthikule ahum
              nanaratanapajjote           mahasukhasamappita.
              Upetva tam mahaviram          assosim dhammadesanam
              tato jatappasadaham          upemi saranam jinam.
              Mataram pitarancaham            ayacitva vinayakam
              nimantayitva sattaham          bhojayim sahasavakam.
              Atikkante ca sattahe        mahapannanamuttamam
              bhikkhunim etadaggamhi           thapesi narasarathi.
@Footnote: 1 Si. vajanti dhira, khu.dha. 25/347/77  2 Si. sabbadukkham,
@khu.dha. 25/347/77  3 khu.apa. 33/289/329
              Tam sutva mudita hutva        puna tassa mahesino
              karam katvana tam thanam         panipacca panidahim.
              Tato mam sa 1- jino aha      sijjhatam panidhi tava
              sasamghe me katam karam          appameyyaphalam taya.
              Satasahassito kappe           okkakakulasambhavo
              gotamo nama gottena        sattha loke bhavissati.
              Tassa dhammesu dayada        orasa dhammanimmita
              etadaggamanuppatta           khema nama bhavissati.
              Tena kammena sukatena         cetanapanidhihi ca
              jahitva manusam deham          tavatimsupaga aham.
              Tato cuta yamamagam           tatoham tusitam gata
              tato ca nimmanaratim           vasavattipuram tato.
              Yattha yatthupapajjami           tassa kammassa vahasa
              tattha tattheva rajunam          mahesittamakarayim.
              Tato cuta manussatte         rajunam cakkavattinam
              mandalinanca rajunam            mahesittamakarayim.
              Sampattim anubhotvana          devesu manusesu 2- ca
              sabbattha sukhita hutva         nekakappesu samsarim.
              Ekanavutito kappe           vipassi lokanayako
              uppajji carudassano          sabbadhammavipassako.
@Footnote: 1 cha.Ma. tato mama  2 cha.Ma. manujesu
              Tamaham lokanayakam             upetva narasarathim
              dhammam bhanitam sunitva           pabbajim anagariyam.
              Dasavassasahassani             tassa virassa sasane
              brahmacariyam caritvana          yuttayoga bahussuta.
              Paccayakarakusala            catusaccavisarada
              nipuna cittakathika            satthusasanakarika.
              Tato cutaham tusitam            upapanna yasassini
              abhibhosim 1- tahim anne        brahmacariphalenaham.
              Yattha yatthupapannaham           mahabhoga mahaddhana
              medhavini rupavati 2-          vinitaparisapi ca.
              Bhavami tena kammena          yogena jinasasane
              sabba sampattiyo mayham        sulabha manaso piya.
              Yopi me bhavate bhatta        yattha yattha gatayapi
              vimaneti na mam koci          patipattibalena me.
              Imamhi bhaddake kappe         brahmabandhu mahayaso
              namena konagamano          uppajji vadatam varo.
              Tada hi baranasiyam           susamiddhakulappaja
              dhananjani sumedha ca          ahampi ca tayo jana.
              Samgharamam adasimha           neke sahassike mune 3-
              samghassa ca viharampi           uddissa karika mayam.
@Footnote: 1 cha.Ma. abhibhomi  2 cha.Ma. silavati  3 cha.Ma. danasahayika pure
              Tato cuta mayam sabba         tavatimsupaga ahum
              yasasa aggatam patta          manussesu tatheva ca.
              Imasmimyeva kappamhi           brahmabandhu mahayaso
              kassapo nama gottena        uppajji vadatam varo.
              Upatthako mahesissa          tada asi narissaro
              kasiraja kiki nama          baranasipuruttame.
              Tassasim jetthika dhita        samani iti vissuta
              dhammam sutva jinaggassa         pabbajjam samarocayim.
              Anujani na no tato         agareva tada mayam
              visavassasahassani             vicarimha atandita.
              Komaribrahmacariyam            rajakanna sukhedhita
              buddhopatthananirata           mudita satta dhitaro.
              Samani samanagutta ca           bhikkhuni bhikkhudasika
              dhamma ceva sudhamma ca        sattami sanghadasika.
              Aham uppalavanna ca           patacara ca kundala
              kisagotami dhammadinna         visakha hoti sattami.
              Kadaci so naradicco         dhammam desesi abbhutam
              mahanidanasuttantam            sutva tam pariyapunim.
              Tehi kammehi sukatehi         cetanapanidhihi ca
              jahitva manusam deham          tavatimsam aganchaham.
              Pacchime ca bhave dani         sakalayam puruttame
              ranno maddassa dhitamhi        manapa dayita piya.
              Saha me jatamattamhi          khemam tamhi pure ahu
              tato khemati namam me        gunato upapajjatha.
              Yadaham yobbanam patta         rupavannavibhusita 1-
              tada adasi mam tato         bimbisarassa rajino.
              Tassaham suppiya asim         rupake layane rata
              rupanam dosavaditi            na upemi 2- mahadayam.
              Bimbisaro tada raja        mamanuggahabuddhiya
              vannayitva veluvanam           gayake gapayi mamam.
              Rammam veluvanam yena           na dittham sugatalayam
              na tena nandanam dittham          iti mannamhase 3- mayam.
              Yena veluvanam dittham           naranandananandanam
              sudittham nandanam tena           amarindasunandanam.
              Vihaya nandanam deva          otaritva mahitalam
              rammam veluvanam disva          na tappanti suvimhita.
              Rajapunnena nibbattam          buddhapunnena bhusitam
              ko vatta tassa nissesam       vanassa gunasancayam.
              Tam sutva vanasamiddhim 4-        mama sotamanoharam
              datthukama tamuyyanam          ranno arocayim tada.
@Footnote: 1 cha.Ma. rupalavannabhusita  2 cha.Ma. upesim  3 cha.Ma. mannamase  4 cha.Ma. vanasamiddham
              Mahata parivarena            tada ca so mahipati
              mam pesesi tamuyyanam          dassanaya samussukam.
              Gaccha passa mahabhoge         vanam nettarasayanam
              yam sada bhati siriya          sugatabhanuranjitam.
              Yada ca pindaya muni          giribbajapuruttamam
              pavitthoham tadayeva           vanam datthumupagamim.
              Tada tam samphullavanam 1-        nanabhamarakujjitam 2-
              kokilagitasahitam              mayuragananaccitam.
              Appasaddamanakinnam            nanacankamabhusitam
              kutimandapasankinnam             yogivaravirajitam.
              Vicaranti amannissam            saphalam nayanam mamam
              tatthapi tarunam bhikkhum           yuttam disva vicintayim.
              Idise vipine ramme          thitoyam navayobbane
              vasantamiva kantena            rupena susamanvito.
              Nisinno rukkhamulampi           mundo sanghatiparuto
              jhayate vatayam bhikkhu           hitva visayajam ratim.
              Nanunama gahatthena            kamam bhutva yathasukham
              paccha jinnena dhammoyam        caritabbo subhaddako.
              Sunnakanti viditvana           gandhageham jinalayam
              upetva jinamaddakkham          udayantamva bhakaram.
@Footnote: 1 cha.Ma. phullavipinam  2 cha.Ma. nanabhamarakujitam
              Ekakam sukhamasinam             vijamanam varitthiya
              disva nevam vicintesim         nayam lukho narasabho.
              Sa kanna kanakabhasa        padumananalocana
              bimbotthi kundadasana          manonettarasayana.
              Hemadola suvadana 1-        kamalakarasutthani 2-
              vedimajjhava sussoni          rambhoru carubhusana.
              Rattamsakupasambyana           nilamatthanivasana
              atappaneyyarupena            sabbabharanamandita 3-.
              Disva tamevam cintesim         ahoyamabhirupini
              na mayanena nettena         ditthapubba kudacanam.
              Tato jarabhibhuta sa          vivanna vikatanana
              chinnadanta 4- setasira       salala vadanasuci.
              Sankhittakanna setakkhi         lambasubhapayodhara
              valivitatasabbangi              siravitatadehini.
              Natanga dandadutiya           upphasulikata kisa
              pavedhamana patita           nissasanti muhum muhum.
              Tato me asi samvego        abbhuto lomahamsano
              dhiratthu rupam asucim             ramante yattha balisa.
              Tada mahakaruniko           disva samviggamanasam
              udaggacitto sumano 5-        ima gatha abhasatha.
@Footnote: 1 cha.Ma. hemadolabhasavana 2 cha.Ma. kalikakarasutthani 3 cha.Ma. hasabhavasamanvita
@4 cha.Ma. bhinnadanta 5 cha.Ma. sugato
              Aturam asucim putim             passa kheme samussayam
              uggharantam paggharantam           balanam abhinanditam.
              Asubhaya cittam bhavehi         ekaggam susamahitam
              sati kayagata tyatthu          nibbida bahula bhava.
              Yatha idam tatha etam          yatha etam tatha idam
              ajjhattanca bahiddha ca         kaye chandam virajaya.
              Animittanca bhavehi           mananusayamujjaha
              tato manabhisamaya           upasanta carissasi.
                     Ye ragarattanupatanti sotam
                     sayam katam makkatakova jalam
                     etampi chetvana paribbajanti
                     anapekkhino kamasukham pahaya.
              Tato kallitacittam mam           natvana narasarathi
              mahanidanam desesi           suttantam 1- vinayaya me.
              Sutva suttantasettham tam        pubbasannamanussarim
              tattha thitavaham santi           dhammacakkhum visodhayim.
              Nipatitva mahesissa           padamulamhi tavade
              accayam desanatthaya           idam vacanamabravim.
              Namo te sabbadassavi         namo te karunalaya 2-
              namo te tinnasamsara          namo te amatam dada.
@Footnote: 1 Ma. kallacittam  2 cha.Ma. karunakara
              Ditthigahanapakkhanda            kamaragavimohita
              taya samma upayena         vinita vinaye rata.
              Adassanena vihita 1-         tadisanam mahesinam
              anubhonti mahadukkham           satta samsarasagare.
              Yadaham lokasaranam             aranam maranantagum 2-
              naddasami madhurattham 3-        desessami 4- tamaccayam.
              Mahahitam varadadam              ahitoti visankita
              nopesim rupanirata            desessami tamaccayam.
              Tada madhuranigghoso           mahakaruniko jino
              avoca tittha khemeti          sincanto amatena mam.
              Tada panamya sirasa           katva ca nam padakkhinam
              gantva disva narapatim         idam vacanamabravim.
              Aho samma upayo te       cintitoyamarindama
              vanadassanakamaya             dittho nibbanato muni.
              Yadi te ruccate raja         sasane tassa tadino
              pabbajissami rupeham           nibbinna munivanina.
              Anjalim paggahetvana          tadaha sa mahipati
              anujanami te bhadde         pabbajja tava sijjhatu.
              Pabbajitva tada caham         sattamase 5- upatthite
              dipodayanca bhedanca           disva samviggamanasa.
@Footnote: 1 cha.Ma. vibhoga  2 cha.Ma. aranantagum  3 cha.Ma. adurattham  4 cha.Ma. desayami
@5 cha.Ma. addhamase
              Nibbinna sabbasankhare        paccayakarakovida
              caturoghe atikkamma           arahattam apapunim.
              Iddhisu ca vasi asim           dibbaya sotadhatuya
              cetopariyananassa            vasi capi bhavamaham.
              Pubbenivasam janami          dibbacakkhu visodhitam
              sabbasavaparikkhina            natthi dani punabbhavo.
              Atthadhammaniruttisu             patibhane tatheva ca
              parisuddham mama nanam            uppannam buddhasasane.
              Kusalaham visuddhisu             kathavatthuvisarada
              abhidhammanayannu ca             vasippattamhi sasane.
              Tato toranavatthusmim           ranna kosalasamina
              pucchita nipune panhe         byakaronti yathatatham.
              Tada sa raja sugatam          upasankamma pucchatha
              tatheva buddho byakasi        yatha te byakata maya.
              Jino tasmim gune tuttho        etadagge thapesi mam
              mahapannanamaggati           bhikkhuninam naruttamo.
              Kilesa jhapita mayham .pe. Katam buddhassa sasanan"ti.
      Arahattam pana patva phalasukhena nibbanasukhena ca viharantiya imissa theriya
satipi annasam khinasavattherinam pannavepullappattiyam tattha pana katadhikarattaya
mahapannabhavo pakato ahosi. Tatha hi nam bhagava jetavanamahavihare ariyagana-
majjhe nisinno patipatiya bhikkhuniyo thanantare thapento "etadaggam bhikkhave
Mama savikanam bhikkhuninam mahapannanam yadidam khema"ti 1- mahapannataya aggatthane
thapesi. Tam ekadivasam annatarasmim rukkhamule divaviharam nisinnam maro papima
tarunarupena upasankamitva kamehi palobhento:-
       [139] "dahara tvam rupavati           ahampi daharo yuva
              pancangikena turiyena         ehi kheme ramamhase"ti
gathamaha.
      Tassattho:- kheme tvam tarunapatta, yobbane thita rupasampanna, ahampi
taruno yuva, tasma mayam yobbannam akhepetva pancangikena turiyena vajjamanena
ehi kamakhiddaratiya ramama kilamati.
      Tam sutva sa kamesu sabbadhammesu ca attano virattabhavam tassa ca marabhavam
attabhinivesesu sattesu attano thamagatam appasadam katakiccatanca pakasenti:-
       [140] "imina putikayena           aturena pabhanguna
              attiyami harayami          kamatanha samuhata.
       [141]  Sattisulupama kama          khandhasam adhikuttana
              yam tvam kamaratim brusi         arati dani sa mama.
       [142]  Sabbattha vihata nandi         tamokkhandho padalito
              evam janahi papima         nihato tvamasi antaka.
       [143]  Nakkhattani namassanta        aggim paricaram vane
              yathabhuccamajananta          bala suddhimamannatha.
@Footnote: 1 an.ekaka. 20/236/26
       [144]  Ahanca kho namassanti         sambuddham purisuttamam
              pamutta sabbadukkhehi         satthusasanakarika"ti
ima gatha abhasi.
      Tattha aggim paricaram vaneti tapovane aggihuttam paricaranto. Yathabhuccamajanantati
pavattiyo yathabhutam aparijananta. Sesamettha hettha vuttanayatta uttanameva.
                     Khematherigathavannana nitthita.
                        -----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 34 page 160-173. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=3445&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=3445&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=453              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9309              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9362              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9362              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]