ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 34 : PALI ROMAN Theri.A. (paramatthadi.)

                         11. Dvadasakanipata
                  465. 1. Uppalavannatherigathavannana
      dvadasakanipate ubho mata ca dhita catiadika uppalavannaya theriya
gatha.
      Ayampi padumuttarassa bhagavato kale hamsavatinagare kulagehe nibbattitva vinnutam
patva mahajanena saddhim satthu santikam gantva dhammam sunanti sattharam ekam bhikkhunim
iddhimantanam aggatthane thapentam disva sattaham buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
mahadanam datva tam thanantaram patthesi. Sa yavajivam kusalam katva devamanussesu
samsaranti kassapabuddhakale baranasinagare kikissa kasiranno gehe patisandhim
gahetva sattannam bhagininam abbhantara hutva visativassasahassani brahmacariyam
caritva bhikkhusamghassa parivenam karetva devaloke nibbatta.
      Tato cavitva puna manussalokam agacchanti ekasmim gamake sahattha kammam
katva jivanakatthane nibbatta. Sa ekadivasam khettakutim gacchanti antaramagge
ekasmim sare patova pupphitam padumapuppham disva tam saram oruyha tameva puppham
ca lajapakkhipanatthaya paduminipattam ca gahetva kedare salisisani chinditva
kutikaya nisinna laje bhajjitva panca lajasatani katva thapesi. Tasmim khane
ganadhamadanapabbate nirodhasamapattito vutthito eko paccekabuddho agantva tassa
avidure thane atthasi. Sa paccekabuddham disva lajehi saddhim padumapuppham gahetva
kutito oruyha laje paccekabuddhassa patte pakkhipitva padumapupphena pattam pidhaya
adasi. Athassa paccekabuddhe thokam gate etadahosi "pabbajita nama pupphena
anatthika, aham puppham gahetva pilandissami"ti gantva paccekabuddhassa hatthato
puppham gahetva puna cintesi "sace ayyo pupphena anatthiko abhavissa, pattamatthake
Thapetum nadassa, addha ayyassa attho bhavissati"ti puna gantva pattamatthake
puppham 1- thapetva paccekabuddham khamapetva "bhante imesam me lajanam nissandena
lajagananaya mama putto assu, padumapupphanissandena nibbattanibbattatthane pade
pade padumapuppham utthahatu"ti patthanam akasi. Paccekabuddho tassa passantiyava
akasena gandhamadanapabbatam gantva tam padumam nandamulakapabbhare paccekabuddhanam
akkamanasopanasamipe padapunchanam katva thapesi.
      Sapi tassa kammassa nissandena devaloke patisandhim ganhi, nibbattakalato
patthaya tassa pade pade mahapadumapuppham utthasi. Sa tato cavitva pabbatapade
ekasmim padumasare padumagabbhe nibbatti. Tam nissaya eko tapaso vasati, so
patova mukhadhovanatthaya saram gantva tam puppham disva cintesi "idam puppham sesehi
mahantataram, sesani ca pupphitani, idam makulitameva, bhavitabbamettha karanena"ti
udakam otaritva tam puppham ganhi. Tam tena gahitamattameva pupphitam. Tapaso anto-
padumagabbhe nipannadarikam addasa. Ditthakalato patthaya ca dhitusineham labhitva
padumeneva saddhim pannasalam netva mancake nipajjapesi. Athassa 2- punnanubhavena
angutthake khiram nibbatti. So tasmim pupphe milate annam navam puppham aharitva
tam nipajjapesi. Athassa adhavanavidhavanena kilitum samatthakalato patthaya padavare
padavare padumapuppham utthati, kunkumarasissa viya tassa sariravanno hoti. Sa
apatta devavannam, atikkanta manusavannam ahosi. Sa pitari phalaphalatthaya
gate pannasalayam ohiyati.
      Athekadivasam tassa vayappattakale pitari phalaphalatthaya gate eko vanacarako
tam disva cintesi "manussanam nama evamvidham rupam natthi, iti 3- vimamsissami
nan"ti tapasassa agamanam udikkhanto nisidi. Sa pitari agacchante patipatham
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati  2 Si. athassa tassa  3 cha.Ma. iti-saddo na dissati
Gantva tassa hatthato kajakamandalum aggahesi, agantva nisinnassa ca attano
karanavattam dassesi. Tada so vanacarako manussabhavam natva tapasam abhivadetva
nisidi. Tapaso tam vanacarakam vanamulaphalehi ca paniyena ca nimantetva "bho purisa
imasmimyeva thane vasissasi, udahu gamissasi"ti pucchi. Gamissami bhante, idha kim
karissamiti. Idam taya ditthakaranam gatatthane 1- akathetum sakkhissasiti. "sace ayyo
na icchati, kim karana kathessami"ti tapasam vanditva yatha 2- puna agamanakale
maggasanjananattham evam sakhasannanca rukkhasannanca karonto pakkami.
      Sopi 3- baranasim gantva rajanam addasa. Raja "kasma agatosi"ti
pucchi. "aham deva tumhakam vanacarako pabbatapade acchariyam itthiratanam disva
agatomhi"ti sabbam pavattim kathesi. So tassa vacanam sutva vegena pabbatapadam
gantva avidure thane khandhavaram nivasetva vanacarakena ceva annehi 4- ca purisehi
saddhim tapasassa bhattakiccam katva nisinnavelaya tattha gantva abhivadetva
patisantharam katva ekamantam nisidi. Raja tapasassa pabbajitaparikkharabhandam padamule
thapetva "bhante imasmim thane kim karoma, gamissama"ti aha. Gaccha maha-
rajati. "ama gacchami bhante, ayyassa pana samipe visabhagaparisa atthi"ti
assumha, asaruppa esa pabbajitanam, maya saddhim gacchatu bhanteti. Manussanam
nama cittam duttosayam, katham bahunam majjhe vasissatiti. Amhakam rucitakalato patthaya
sesanam jetthakatthane thapetva patijaggitum sakkhissami 5- bhanteti.
      So ranno katham sutva daharakale gahitanamavaseneva "amma padumavati"ti
dhitaram pakkosi. Sa ekavacaneneva pannasalato nikkhamitva pitaram abhivadetva
atthasi. Atha nam pita aha "tvam amma vayappatta, imasmim thane ranna
ditthakalato patthaya vasitum aphasukam, 6- ranna saddhim gaccha amma"ti. Sa "sadhu
@Footnote: 1 cha.Ma. etto gantva  2 cha.Ma. ayam saddo na dissati  3 cha.Ma. so
@4 Si. appakehi  5 cha.Ma. patijaggissama  6 cha.Ma. ayutta
Tata"ti pituvacanam sampaticchitva abhivadetva rodamana atthasi. Raja "imissa
pitucittam ganhami"ti tasmimyeva thane kahapanarasimhi thapetva abhisekam akasi.
Atha nam gahetva attano nagaram anetva agatakalato patthaya sesitthiyo
anoloketva taya saddhimyeva ramati. Ta itthiyo issapakata tam ranno antare
paribhinditukama evamahamsu "nayam maharaja manussajatika, kaham nama tumhehi 1-
manussanam vicaranatthane padumani utthahantani ditthapubbani, addha ayam yakkhini,
niharatha nam maharaja"ti. Raja tasam katham sutva tunhi ahosi.
      Athassaparena samayena paccanto kupito, so "garugabbha padumavati"ti 2- tam
nagare thapetva paccantam agamasi. Atha ta itthiyo tassa upatthayikaya lancam
datva "imissa darakam jatamattameva apanetva ekam darughatikam lohitena makkhitva
santike thapehi"ti ahamsu. Padumavatiyapi nacirasseva gabbhavutthanam ahosi. Mahapaduma-
kumaro ekakova kucchiyam patisandhim ganhi. Avasesa ekunapancasata daraka mahapaduma-
kumarassa matukucchito nikkhamitva nipannakale 3- samsedaja hutva nibbattimsu.
Athassa "na tava ayam satim patilabhati"ti natva sa upatthayika ekam darughatikam
lohitena makkhitva samipe thapetva tasam itthinam sannam adasi. Ta pancasatapi
itthiyo ekeka ekekam darakam gahetva cundakarakanam 4- santikam pesetva karandake
aharapetva attana attana gahitadarake tattha nipajjapetva bahi lanchanam
katva thapayimsu.
      Padumavatipi kho sannam labhitva tam upatthayikam "kim vijatamhi amma"ti
pucchi. Sa tam santajjetva "kuto tvam darakam labhissasi"ti vatva "ayam tava
kucchito nikkhantadarako"ti lohitamakkhitam darughatikam purato thapesi. Sa tam disva
@Footnote: 1 Ma. na amhehi  2 Si. garubhara padumavatiti, Ma. garubharam padumavatim
@3 Si. nisinnakale  4 Si. cundanam
Domanassajata "sigham tam phaletva apanehi, sace kocipi passeyya, lajjitabbam
bhaveyya"ti aha. Sa tassa katham sutva atthakama viya darughatikam phaletva
uddhane pakkhipi.
      Rajapi paccantato agantva nakkhattam patimanento bahinagare khandhavaram
nivasapetva 1- nisidi. Atha ta pancasata itthiyo ranno paccuggamanam agantva
ahamsu "tvam maharaja na amhakam saddahasi, amhehi vuttam akaranam viya hoti,
tvam mahesiya upatthayikam pakkosapetva patipuccha, darughatikam te devi vijata"ti.
Raja tam karanam anupaparikkhitvava "amanussajatika bhavissati"ti tam gehato nikkaddhi.
Tassa rajagehato saha nikkhamaneneva padumapupphani antaradhayimsu, sariracchavipi
vivanna ahosi. Sa ekikava antaravithiya payasi. Atha nam eka vayappatta
mahallika itthi disva dhitusineham uppadetva "kaham gacchasi amma"ti aha.
Agantukamhi, vasanatthanam olokenti vicaramiti. "idhagaccha amma"ti vasanatthanam
datva bhojanam patiyadesi.
      Tassa imina niyameneva tattha vasamanaya, ta pancasata itthiyo ekacitta
hutva rajanam ahamsu "maharaja tumhesu khandhavaram 2- gatesu amhehi ganga-
devataya `amhakam deve vijitasangame agate balikammam katva udakakilam karissama'ti
patthitam atthi, etamattham deva janapema"ti. Raja tasam vacanena tuttho gangaya
udakakilam katum agamasi. Tapi attana 3- gahitakarandakam paticchannam katva adaya
nadim gantva tesam karandakanam paticchadanattham parupitva parupitva udake
patitva karandake vissajjesum. Tepi kho karandaka sabbe saha gantva hetthasote
pasaritajalamhi laggimsu. Tato udakakilam kilitva ranno uttinnakale jalam
ukkhipanta te karandake disva ranno santikam anayimsu.
@Footnote: 1 Si. nivasetva, cha.Ma. bandhitva  2 cha.Ma. yuddham  3 cha.Ma. attana attana
      Raja karandake oloketva "kim tata karandakesu"ti aha. Na janama
devati. So te karandake vivarapetva olokento pathamam mahapadumakumarassa karandakam
vivarapeti. Tesam pana sabbesampi karandakesu nipajjapitadivasesuyeva punniddhiya
angutthato 1- khiram nibbatti. Sakko devaraja tassa ranno nikankhabhavattham
anto karandake akkharani likhapesi "ime kumara padumavatiya kucchimhi nibbatta
baranasiranno putta, atha ne padumavatiya sapattiyo pancasata itthiyo karandakesu
pakkhipitva udake khipimsu, raja imam karanam janatu"ti. Karandake vivattamatte
raja akkharani vacetva darake disva mahapadumakumaram ukkhipitva vegena
rathe yojetva "asse kappetha, aham ajja anto nagaram pavisitva ekaccanam matu-
gamanam piyam karissami"ti pasadavaram aruyha 2- hatthigivaya sahassabhandikam thapetva
nagare bherim carapesi "yo padumavatim passati, so imam sahassabhandikam 3- ganhatu"ti.
      Tam katham sutva padumavati matusannam adasi "hatthigivato sahassabhandikam ganha
amma"ti. "naham evarupam ganhitum visahami"ti aha. Sapi 4- dutiyampi tatiyampi
vutte "kim vatva ganhami amma"ti aha. "mama dhita padumavatim devim passati"ti
vatva ganhahiti. Sa "yam va tam va hotu"ti gantva sahassacankotakam ganhi.
Atha nam manussa pucchimsu "padumavatim devim passasi amma"ti. "aham na passami,
dhita kira me passati"ti aha. Te "kaham pana sa amma"ti vatva taya
saddhim gantva padumavatim sanjanitva padesu nipatimsu. Tasmim kale sa "padumavati
devi ayan"ti natva "bhariyam vata itthiya kammam katam, ya evamvidhassa ranno
mahesi samana evarupe thane nirarakkha vasi"ti aha.
      Tepi rajapurisa padumavatiya nivesanam sodhapetva 5- sanihi 6- parikkhipapetva
dvare arakkham thapetva gantva ranno arocesum. Raja suvannasivikam pesesi.
@Footnote: 1 Si. angutthake  2 Si. aruyha hettha  3 cha.Ma. sahassam
@4 cha.Ma. sa  5 cha.Ma. ayam patho na dissati  6 cha.Ma. setasanihi
Sa "aham evam na gamissami, mama vasanatthanato patthaya yava rajageham etthantare
varapotthakacittattharane attharapetva upari suvannatarakavicittacelavitanam bandhapetva
pasadhanatthaya sabbalankaresu pahitesu patimanditesu 1- padasava gamissami, evam
me nagara sampattim passissanti"ti aha. Raja "padumavatiya yatharucim karotha"ti
aha. Tato padumavati sabbapasadhanam pasadhetva "rajageham gamissami"ti maggam
patipajji. Athassa akkantaakkantatthane varapotthakacittattharanani bhinditva paduma-
pupphani utthahimsu. Sa mahajanassa attano sampattim dassetva 2- rajanivesanam
aruyha sabbepi te celacittattharane tassa mahallikaya posavanikamulam katva dapesi.
      Rajapi kho ta pancasata itthiyo pakkosapetva "ima te devi
dasiyo katva demi"ti aha. Sadhu maharaja, etasam mayham dinnabhavam sakalanagare
janapehiti. Raja nagare bherim carapesi "padumavatiya dubbhika 3- pancasata itthiyo
etissava dasiyo katva dinna"ti. Sa "tasam sakalanagarena dasibhavo
sallakkhito"ti natva "aham mama dasiyo bhujissa katum labhami deva"ti rajanam
pucchi. Tava iccha deviti. "evam sante tameva bhericarikam pakkosapetva
`padumavatideviya attano dasiyo katva dinna pancasata itthiyo sabbava bhujissa
kata'ti puna bherim carapetha"ti aha. Sa tasam bhujissabhave kate ekunani
pancaputtasatani tasamyeva hatthe posanatthaya datva sayam mahapadumakumaramyeva ganhi.
      Athaparabhage tesam kumaranam kilanavaye sampatte raja uyyane nanavidham
kilanatthanam karesi. Te attano solasavassuddesikakale sabbe ekatova hutva
uyyane padumasanchannaya mangalapokkharaniya kilanta navapadumani pupphitani
poranapadumani ca vantato patantani disva "imassa tava anupadinnakassa
evarupa jara papunati, kimangam pana amhakam sarirassa. Idampi hi evamgatikameva
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati  2 Si. dassenti  3 Si. dubhita
Bhavissati"ti arammanam gahetva sabbeva paccekabodhinanam nibbattetva utthayutthaya
padumakannikasu pallankena nisidimsu.
      Atha tehi saddhim gatarajapurisa bahugatam divasam natva "ayyaputta tumhakam
velam janatha"ti ahamsu. Te tunhi ahesum. Purisa gantva ranno arocesum
"kumara deva padumakannikasu nisinna, amhesu kathentesupi vacibhedam na karonti"ti.
Yatharuciya nesam nisiditum dethati. Te sabbarattim gahitarakkha padumakannikasu
nisinnaniyameneva arunam utthapesum. Purisa punadivase upasankamitva "deva velam
janatha"ti ahamsu. Na mayam deva, paccekabuddha nama mayam amhati. Ayya
tumhe bhariyam katham kathetha, paccekabuddha nama tumhasadisa neva honti, dvangula-
kesamassudhara kaye patimukkaatthaparikkharadhara hontiti. 1- Te dakkhinahatthena sisam
paramasimsu, tavadeva gihilingam antaradhayi. Atthaparikkhara kaye patimukka ca ahesum.
Tato passantasseva mahajanassa akasena nandamulakapabbharam agamamsu.
      Sapi kho padumavati devi "aham bahuputta hutva niputta jata"ti hadayasokam
patva teneva sokena kalam katva rajagahanagare dvaragamake sahatthena kammam
katva jivanatthane nibbatti. Athaparabhage kulagharam gata ekadivasam samikassa
khettam yagum haramana tesam attano puttanam antare attha paccekabuddhe bhikkhacara-
velaya akasena agacchante 2- disva sigham sigham gantva samikassa arocesi
"passa ayya paccekabuddhe, ete 3- nimantetva bhojessama"ti. So aha "samana-
sakuna namete annatthapi 4- evam caranti, na ete paccekabuddha"ti te tesam
kathentanamyeva avidure thane otarimsu. Sa itthi tamdivasam attano bhattakhajjabhojanam 5-
tesam datva "sve atthapi jana mayham bhikkham ganhatha"ti aha. Sadhu upasike,
tava sakkaro ettakova hotu, asanani ca attheva hontu, anne pana bahupi
@Footnote: 1 cha.Ma....atthaparikkhara  2 cha.Ma. gacchante  3 Si. eteti
@4 Si. annadapi  5 Si. attana labhanakam khajjabhojjam
Paccekabuddhe disva tava cittam pasadeyyasiti. 1- Sa punadivase attha asananipi
pannapetva atthannam sakkarasammanam patiyadetva nisidi.
      Nimantitapaccekabuddha sesanam sannam adamsu "marisa ajja annattha agantva
sabbeva tumhakam matu sangaham karotha"ti. Te tesam vacanam sutva sabbeva ekato
akasena agantva matugharadvare paturahesum. Sapi pathamam laddhasannataya bahupi
disva na kampittha. Sabbepi te geham pavesetva asanesu nisidapesi. Tesu
patipatiya nisidantesu navamo annani attha asanani mapetva sayam dhurasane 2-
nisidati, yava asanani vaddhanti, tava geham vaddhati. Evam tesu sabbesupi
nisinnesu sa itthi atthannam paccekabuddhanam patiyaditam sakkaram pancasatanampi
yavadattham datva attha niluppalahatthake aharitva nimantitapaccekabuddhanamyeva padamule
thapetva aha "mayham bhante nibbattanibbattatthane sariravanno imesam
niluppalanam antogabbhavanno viya hotu"ti patthanam akasi. Paccekabuddha matu
anumodanam katva gandhamadanamyeva agamamsu.
      Sapi yavajivam kusalam katva tato cuta devaloke nibbattitva imasmim
buddhuppade savatthiyam setthikule patisandhim ganhi. Niluppalagabbhasamanavannataya
cassa uppalavannatveva namam akamsu. Athassa vayappattakale sakalajambudipe raja
no ca setthino ca setthissa santikam 3- dutam pahinimsu "dhitaram amhakam detu"ti.
Apahinanto nama nahosi. Tato setthi cintesi "aham sabbesam manam gahetum na
sakkhissami, upayam panekam karissami"ti dhitaram pakkosapetva "pabbajitum amma
sakkhissasi"ti aha. Tassa pacchimabhavikatta pituvacanam sise asittam satapakatelam
viya ahosi. Tasma pitaram "pabbajissami tata"ti aha. So tassa sakkaram
katva bhikkhunupassayam netva pabbajesi. Tassa acirapabbajitaya eva uposathagare
@Footnote: 1 Si. sandhareyyasiti, cha.Ma. pasideyyasiti  2 Si. durasane  3 Si. santike
Kalavaro papuni. Sa padipam jaletva uposathagaram sammajjitva dipasikhaya
nimittam ganhitva thitava punappunam olokayamana tejokasinarammanam jhanam
nibbattetva tadeva padakam katva arahattam papuni. Arahattaphalena saddhimyeva ca
abhinnapatisambhidapi ijjhimsu. Visesato pana iddhivikubbane cinnavasi ahosi. Tena
vuttam apadane 1-:-
             "padumuttaro nama jino         sabbadhammana paragu
              ito satasahassamhi           kappe uppajji nayako.
              Tadaham hamsavatiyam             jata setthikule ahum
              nanaratanapajjote          mahasukhasamappita.
              Upetva tam mahaviram         assosim dhammadesanam
              tato jatappasadaham         upemi saranam jinam.
              Bhagava iddhimantinam           aggam vannesi nayako
              bhikkhunim lajjinim tadim          samadhijhanakovidam.
              Tada muditacittaham           tam thanam abhikankhini
              nimantetva dasabalam          sasamgham lokanayakam.
              Bhojayitvana sattaham         datva ca satthu civaram
              sattamalam gahetvana         uppaladevagandhikam.
              Satthu pade thapetvana       nanamhi abhipujayim
              nipacca sirasa pade         idam vacanamabravim.
@Footnote: 1 khu.apa. 33/384/339 annamannavisadisam
              Yadisa vannita vira         ito atthamake muni
              tadisaham bhavissami          yadi sijjhati nayaka.
              Tada avoca mam sattha        vissattha hohi darike
              anagatamhi addhane         lacchase tam manoratham.
              Satasahassito kappe          okkakakulasambhavo
              gotamo nama gottena       sattha loke bhavissati.
              Tassa dhammesu dayada       orasa dhammanimmita
              namenuppalavannati          rupena ca yasassini.
              Abhinnasu vasippatta         satthusasanakarika
              sabbasavaparikkhina           hessasi satthusavika.
              Tadaham mudita hutva         yavajivam tada jinam
              mettacitta paricarim          sasamgham lokanayakam.
              Tena kammena sukatena        cetanapanidhihi ca
              jahitva manusam deham         tavatimsamagacchaham.
              Tato cutaham manuje          upapanna sayambhuno
              uppalehi paticchannam          pindapatamadasaham.
              Ekanavutito kappe          vipassi nama nayako
              uppajji carudassano         sabbadhammesu cakkhuma.
              Setthidhita tada hutva       baranasipuruttame
              nimantetvana sambuddham        sasamgham lokanayakam.
              Mahadanam daditvana          uppalehi vinayakam
              pujayitva cetasava          vannasobham apatthayim.
              Imamhi bhaddake kappe        brahmabandhu mahayaso
              kassapo nama gottena       uppajji vadatam varo.
              Upatthako mahesissa         tada asi narissaro
              kasiraja kiki nama         baranasipuruttame.
              Tassasim dutiya dhita         samanaguttasavhaya
              dhammam sutva jinaggassa        pabbajjam samarocayim.
              Anujani na no tato        agareva tada mayam
              visavassasahassani            vicarimha atandita.
              Komaribrahmacariyam           rajakanna sukhedhita
              buddhopatthananirata          mudita sattadhitaro.
              Samani samanagutta ca          bhikkhuni bhikkhudasika
              dhamma ceva sudhamma ca       sattami sanghadasika.
              Aham khema ca sappanna       patacara ca kundala
              kisagotami dhammadinna        visakha hoti sattami.
              Tehi kammehi sukatehi        cetanapanidhihi ca
              jahitva manusam deham         tavatimsamagacchaham.
              Tato cuta manussesu         upapanna mahakule
              pitam mattham varam dussam          adam arahato aham.
              Tato cutaritthapure          jata vippakule aham
              dhita tiritivacchassa           ummadanti manohaRa.
              Tato cuta janapade          kule annatare aham
              pasuta natiphitamhi           salim gopemaham tada.
              Disva paccekasambuddham        pancalajasataniham
              datva padumacchannani         panca puttasataniham.
              Patthayim tepi patthesum         madhum datva sayambhuno
              tato cuta aranneham         ajayim padumodare.
              Kasiranno mahesiham          hutva sakkatapujita
              ajanim rajaputtanam           anunam satapancakam.
              Yada te yobbanapatta       kilanta jalakilitam
              disva opattapadumam          asum paccekanayaka.
              Saham tehi vinabhuta         sutavirehi sokini
              cuta isigilipasse           gamakamhi ajayiham.
              Yada buddha sutamati          puttanam bhattunopi ca
              yagum adaya gacchanti        attha paccekanayake.
              Bhikkhaya gamam gacchante       disva putte anussarim
              khiradhara viniggacchi          tada me puttapemasa.
              Tato tesam adam yagum         pasanna sehi panihi
              tato cutaham tidasam           nandanam upapajjaham.
              Anubhotva sukham dukkham         samsaritva bhavabhave
              tavatthaya mahavira           pariccattanca jivitam.
              Dhita tuyham mahavira          pannavanta jutindhara
              bahunca dukkaram kammam          katam me atidukkaram.
              Rahulo ceva aham ca         nekajatisate bahu
              ekasmim sambhave jata       samanacchandamanasa.
              Nibbatti ekato hoti        jatiyapi ca ekato
              pacchime bhavasampatte         ubhopi nanasambhava.
              Purimanam jinagganam           sangamam te nidassitam
              adhikaram bahum mayham           tuyhatthaya mahamuni.
              Yam maya puritam kammam          kusalam sara me muni 1-
              tavatthaya mahavira           punnam upacitam maya.
              Abhabbatthane vajjetva      varayanti anacaram
              tavatthaya mahavira           pariccattanca jivitam. 2-
              Evam bahuvidham dukkham           sampatti ca bahubbidha
              pacchime bhavasampatte         jata savatthiyam pure.
              Mahadhane setthikule         sukhite sajjite tatha
              nanaratanapajjote          sabbakamasamiddhine.
              Sakkata pujita ceva         manitapacita tatha
            3- rupasobhaggasampanna         kulesu abhisammata. 3-
@Footnote: 1 cha.Ma. muni  2 cha.Ma. cattam me jivitam bahum  3-3 cha.Ma. rupasirimanuppatta kulesu
@abhisakkata
              Ativa patthita casim          rupasobhasirihi ca
              patthita setthiputtehi        anekehi satehi ca. 1-
              Agaram pajahitvana           pabbajim anagariyam
              addhamase asampatte        catusaccam apapunim.
              Iddhiya abhinimmitva         caturassam ratham aham
              buddhassa pade vandissam       lokanathassa tadino.
              Iddhisu ca vasi homi          dibbaya sotadhatuya
              cetopariyananassa           vasi homi mahamune.
              Pubbenivasam janami         dibbacakkhu visodhitam
              sabbasavaparikkhina           natthi dani punabbhavo.
              Atthadhammaniruttisu            patibhane tatheva ca
              nanam me vimalam suddham         pabhavena mahesino.
              Civaram pindapatanca           paccayam sayanasanam
              khanena upanamenti          sahassani samantato.
              Jino tamhi gune tuttho       etadagge thapesi mam
              agga iddhimatinanti          parisasu vinayako.
              Paricinno maya sattha        katam buddhassa sasanam
              ohito garuko bharo        bhavanetti samuhata.
              Yassatthaya pabbajita         agarasmanagariyam
              so me attho anuppatto     sabbasamyojanakkhayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. satehipi
              Kilesa jhapita mayham .pe. Katam buddhassa sasanan"ti.
      Ayam pana theri yada bhagava savatthinagaradvare yamakapatihariyam katum
gandambarukkhamule 1- upagacchi, tada sattharam upasankamitva vanditva evamaha "aham
bhante patihariyam karissami, yadi bhagava anujanati"ti sihanadam nadi. Sattha
tam karanam atthuppattim katva jetavane vihare ariyaganamajjhe nisinno patipatiya
bhikkhuniyo thanantare thapetva 2- imam therim iddhimantinam aggatthane thapesi. Sa
jhanasukhena ca phalasukhena ca nibbanasukhena ca vitinamenti ekadivasam kamanam
adinavam okaram sankilesanca paccavekkhamana gangatiriyattherassa matuya dhitaya
saddhim sapattim samvasam 3- uddissa samvegajataya vuttagatha 4- paccanubhasanti:-
       [224] "ubho mata ca dhita ca        mayam asum sapattiyo
              tassa me ahu samvego        abbhuto lomahamsano.
       [225]  Dhiratthu kama asuci           duggandha bahukantaka
              yattha mata ca dhita ca        sabhariya mayam ahum.
       [226]  Kamesvadinavam disva         nekkhammam datthu khemato
              sa pabbajim rajagahe          agarasmanagariyan"ti
ima tisso gatha abhasi.
      Tattha ubho mata ca dhita ca, mayam asum sapattiyoti mata ca dhita
cati ubho mayam annamannam sapattiyo ahumha.
      Savatthiyam kira annatarassa vanijassa bhariyaya paccusavelayam kucchiyam gabbho
santhasi, sa tam na annasi. Vanijo vibhataya rattiya sakatesu bhandam
@Footnote: 1 cha.Ma. kandambarukkhamulam. evamuparipi  2 cha.Ma. thapento  3 cha.Ma. sapattivasam
@4 Ma. yathavutta
Aropetva rajagaham uddissa gato. Tassa gacchante kale gabbho vaddhetva 1-
paripakam agamasi. Atha nam sassu evamaha "mama putto cirappavuttho tvanca
gabbhini, papakam taya katan"ti. Sa "tava puttato annam purisam na janami"ti
aha. Tam sutvapi sassu asaddahanti tam gharato nikkaddhi. Sa samikam gavesanti
anukkamena rajagaham sampatta. Tavadeva cassa kammajavatesu calantesu maggasamipe
annataram salam pavitthaya gabbhavutthanam ahosi. Sa suvannabimbasadisam puttam
vijayitva anathasalayam sayapetva udakakiccattham 2- bahi nikkhanta. Atha annataro
aputtako satthavaho tena maggena gacchanto "assamikaya darako, mama putto
bhavissati"ti tam dhatiya hatthe adasi. Athassa mata udakakiccam katva udakam
gahetva patinivattitva puttam apassanti sokabhibhuta paridevitva rajagaham
appavisitvava maggam patipajji. Tam annataro corajetthako antaramagge disva
patibaddhacitto attano pajapatim akasi. Sa tassa gehe vasanti ekadhitaram vijayi.
Atha sa ekadivasam dhitaram gahetva thita samikena bhanditva dhitaram mancake
khipi. Darikaya sisam thokam bhindi. Tato sapi samikam bhayitva rajagahameva
paccagantva serivicarena 3- vicarati. Tassa putto pathamayobbane thito "mata"ti
ajananto attano pajapatim akasi. Aparabhage tam corajetthakadhitaram bhaginibhavam
ajananto vivaham katva attano geham anesi. Evam so attano mataram bhagininca
pajapati katva vasesi. Tena ta ubhopi sapattivasam vasimsu. Athekadivasam mata
dhitu kesavattim mocetva ukam olokenti sise vanam disva "appevanama ayam
mama dhita bhaveyya"ti pucchitva samvegajata hutva rajagahe bhikkhuninam upassayam
gantva pabbajitva katapubbakicca vivekavasam vasanti attano ca pubbapatipattim
paccavekkhitva "ubho mata"tiadika gatha abhasi. Ta pana taya vuttagathava
kamesu adinavadassanavasena paccanubhasanti ayam theri "ubho mata ca dhita
@Footnote: 1 Si. avaddhitova  2 Si. udakakiccam katum  3 Si. serivihareneva
Ca"tiadimaha. Tena vuttam "sa jhanasukhena ca phalasukhena ca nibbanasukhena ca
vitinamenti ima tisso gatha abhasi"ti.
      Tattha asuciti kilesasucipaggharanena asuci. Duggandhati visagandhavayanena
putigandha. Bahukantakati visuyikappavattiya sucaritavinivijjhanatthena
bahuvidhakilesakantaka. Tatha hi te sattisulupama kamati vutta. Yatthati yesu kamesu
paribhunjitabbesu. Sabhariyati samanabhariya, sapattiyoti attho.
       [227-8] "pubbenivasan"tiadika dve gatha attano adhigatavisesam
paccavekkhitva pitisomanassajataya theriya vutta. Tattha cetopariccanananti
cetopariyananam, sacchikatam, pattanti va sambandho.
       [229] "iddhiya abhinimmitva      caturassam ratham aham
              buddhassa pade vanditva   lokanathassa tadino"ti
ayam gatha yada bhagava yamakapatihariyam katum gandambarukkhamulam upasankami, tada
ayam theri evarupam ratham nimminitva tena saddhim satthu santikam gantva "bhagava aham
patihariyam karissami titthiyamadanimmathanaya, 1- anujanatha"ti vatva satthu santike
atthasi, tam sandhaya vutta. Tattha iddhiya abhinimmitva, caturassam ratham ahanti
catuhi assehi yojitam ratham iddhiya abhinimminitva buddhassa bhagavato pade
vanditva ekamantam atthasinti adhippayo.
              [230] Supupphitaggam upagamma padapam
                    eka tuvam titthasi salamule
                    na capi tuyham 2- dutiyatthi koci
                    na tvam bale bhayasi dhuttakananti. 3-
@Footnote: 1 Si....nimmadanaya  2 cha.Ma. te  3 cha.Ma. iti-saddo na dissati
      Tattha supupphitagganti sutthu pupphitaaggam, aggato patthaya
sabbaphaliphullanti attho. Padapanti rukkham, idha pana salarukkho adhippeto. Eka
tuvanti ekika tvam idha titthasi. Na capi tuyham dutiyatthi kociti tava sahayako bhuto
arakkhako kocipi natthi, rupasampattiya va tuyham dutiyo kocipi natthi, asadisarupa
ekikava imasmim janavivitte thane titthasi. Na tvam bale bhayasi dhuttakananti
tarunike tvam dhuttapurisanam katham na bhayasi, sakincanakarino 1- dhuttati adhippayo.
Imam kira gatham maro ekadivasam therim pupphite salavane divaviharam nisinnam disva
upasankamitva vivekato vicchedetukamo vimamsanto aha. Atha nam theri santajjenti
attano anubhavavasena:-
                   [231] "satam sahassanipi dhuttakanam
                          samagata edisaka bhaveyyum
                          lomam na inje napi sampavedhe
                          kim me tuvam mara karissaseko.
       [232]  Esa antaradhayami            kucchim va pavisami te
              bhamukantare titthami             titthantim mam na dakkhasi.
       [233]  Cittamhi vasibhutaham              iddhipada subhavita
              chalabhinna sacchikata             katam buddhassa sasanam.
       [234]  Sattisulupama kama             khandhasam adhikuttana
              yam tvam kamaratim brusi            arati dani sa mama.
       [235]  Sabbattha vihata nandi            tamokkhandho padalito
              evam janahi papima            nihato tvamasi antaka"ti
ima gatha abhasi.
@Footnote: 1 Si. kincanakarino hi
      Tattha satam sahassanipi dhuttakanam, samagata edisaka bhaveyyunti yadisako
tvam edisaka evarupa anekasatasahassamattapi dhuttaka samagata yadi bhaveyyum.
Lomam na inje napi sampavedheti lomamattampi na injeyya na sampavedheyya.
Kim me tuvam mara karissasekoti mara tvam ekakova mayham kim karissasi.
      Idani marassa attano kincipi katum asamatthatamyeva vibhaventi "esa
antaradhayami"ti gathamaha. Tassattho:- mara esaham tava purato thitava
antaradhayami adassanam gacchami, ajanantasseva te kucchim va pavisami, bhamukantare
va titthami. Evam titthantim ca mam tvam na passasi.
      Kasmati ce? cittamhi vasibhutaham, iddhipada subhavitati, aham camhi 1- mara
Mayham cittam vasibhavappattam, cattaropi iddhipada maya sutthu bhavita bahulikata,
tasma aham yathavuttaya iddhivisayataya 2- pahomiti. Sesam sabbam hettha vuttanayatta
uttanameva.
                   Uppalavannatherigathavannana nitthita.
                     Dvadasakanipatavannana nitthita.
                         ---------------
@Footnote: 1 Ma. ahanhi  2 Ma. iddhivasitaya



             The Pali Atthakatha in Roman Book 34 page 233-252. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=4990&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=4990&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=465              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=9536              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=9570              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=9570              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]