ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 34 : PALI ROMAN Theri.A. (paramatthadi.)

page339.

16. Mahanipata 474. 1. Sumedhatherigathavannana mahanipate mantavatiya nagaretiadika sumedhaya theriya gatha. Ayampi purimabuddhesu katadhikara tattha tattha bhave vivattupanissayam kusalam upacinanti sakkaccam vimokkhasambhare sambharenti konagamanassa bhagavato kale kulagehe nibbattitva vinnutam patva attano sakhihi kuladhitahi saddhim ekajjhasaya hutva mahantam aramam karetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa niyyadesi. Sa tena punnakammena kayassa bheda tavatimsam upagacchi. Tattha yavatayukam dibbasampattim anubhavitva tato cuta yamesu upapajji. Tato cuta tusitesu, tato cuta nimmanaratisu, tato cuta paranimmitavasavattisuti anukkamena pancasu kamasaggesu uppajjitva tattha tattha devarajunam mahesi hutva tato cuta kassapassa bhagavato kale mahavibhavassa setthino dhita hutva anukkamena vinnutam patva sasane abhippasanna hutva ratanattayam uddissa ularapunnakammam akasi. Tattha yavajivam dhammupajivini kusaladhammanirata hutva tato cuta tavatimsesu nibbattitva aparaparam sugatisuyeva samsaranti imasmim buddhuppade mantavatinagare koncassa nama ranno dhita hutva nibbatti, tassa matapitaro sumedhati namam akamsu. Tam anukkamena vuddhippattavayappattakale matapitaro "varanavatinagare anikarattassa 1- nama ranno dassama"ti sammantesum. 2- Sa pana daharakalato patthaya attano samanavayahi rajakannahi dasijanehi ca saddhim bhikkhunupassayam gantva bhikkhuninam santike dhammam sutva cirakalato patthaya katadhikarataya samsare jatasamvega sasane abhippasanna hutva vayappattakale kamehi vinivattitamanasa ahosi. @Footnote: 1 Si. anikadattassa 2 i. amantesum

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

Tena sa matapitunam natinam sammantanam sutva "na mayham gharavasena kiccam, pabbajissamahan"ti aha. Tam matapitaro gharavase niyojenta nanappakarena yacantapi sannapetum nasakkhimsu. Sa "evam me pabbajitum labbhati"ti khaggam gahetva sayameva attano kese chinditva te eva kese arabbha patikulamanasikaram 1- pavattenti tattha katadhikarataya bhikkhuninam santike manasikaravidhanassa sutapubbatta ca asubha- nimittam uppadetva tattha pathamajjhanam adhigacchi. Adhigatapathamajjhana ca attana gharavase uyyojetum upagate matapitaro adim katva antojanaparijanam sabbam rajakulam sasane abhippasannam karetva gharato nikkhamitva bhikkhunupassayam gantva pabbaji. Pabbajitva ca vipassanam patthapetva sammadeva paripakkanana 2- vimutti- paripacaniyanam dhammanam visesitaya 3- nacirasseva saha patisambhidahi arahattam papuni. Tena vuttam apadane 4-:- "bhagavati konagamane samgharamamhi navanivesamhi sakhiyo tisso janiyo viharadanam adamhase. 5- Dasakkhattum satakkhattum dasasatakkhattum satani ca satakkhattum devesu upapajjimha ko pana vado manussesu. Devesu mahiddhika ahumha manusakamhi ko pana vado sattaratanassa mahesi itthiratanam aham asim. Idha sancitakusala susamiddhakulappaja dhananjani ca khema ca ahampi ca tayo jana. Aramam sukatam katva sabbavayavamanditam buddhappamukhasamghassa niyyadetva pamodita.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Yattha yatthupapajjami tassa kammassa vahasa devesu aggatam patta manussesu tatheva ca. Imasmimyeva kappamhi brahmabandhu mahayaso kassapo nama gottena uppajji vadatam varo. Upatthako mahesissa tada asi narissaro kasiraja kiki nama baranasipuruttame. Tassasum satta dhitaro rajakanna sukhedhita buddhopatthananirata brahmacariyam carimsu ta. Tasam sahayika hutva silesu susamahita datva danani sakkaccam agareva vatam carim. Tena kammena sukatena cetanapanidhihi ca jahitva manusam deham tavatimsupaga aham. Tato cuta yamamagam 1- tatoham tusitam gata tato ca nimmanaratim vasavattipuram gata. Yattha yatthupapajjami punnakammasamohita tattha tattheva rajunam mahesittamakarayim. Tato cuta manussatte rajunam cakkavattinam mandalinanca rajunam mahesittamakarayim. Sampattimanubhotvana devesu manusesu ca sabbattha sukhita hutva nekajatisu samsarim. @Footnote: 1 ka. yamasaggam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

So hetu so pabhavo tammulam sava sasane khanti tam pathamasamodhanam tam dhammarataya nibbanam. Kilesa jhapita mayham bhava sabbe samuhata nagiva bandhanam chetva viharami anasava. Svagatam vata me asi buddhasetthassa santike tisso vijja anuppatta katam buddhassa sasanam. Patisambhida catasso vimokkhapi ca atthime chalabhinna sacchikata katam buddhassa sasanan"ti. Arahattam pana patva attano patipattim paccavekkhitva udanavasena:- [450] "mantavatiya nagare ranno koncassa aggamahesiya dhita asim sumedha pasadita sasanakarehi. [451] Silavati cittakatha bahussuta buddhasasane vinita matapitaro upagamma bhanati ubhayo nisametha. [452] Nibbanabhirataham asassatam bhavagatam yadipi dibbam kimangam pana tuccha kama appassada bahuvighata. [453] Kama katuka asi- visupama yesu mucchita bala te digharattam niraye samappita hannante dukkhita. [454] Socanti papakamma vinipate papavaddhino sada kayena ca vacaya ca manasa ca asamvuta bala. [455] Bala te duppanna acetana dukkhasamudayoruddha desente ajananta na bujjhare ariyasaccani.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

[456] Saccani `amma' buddhavaradesi tani te bahutara ajananta ye abhinandanti bhavagatam pihenti devesu upapattim. [457] Devesupi upapatti asassata bhavagate aniccamhi na ca santasanti bala punappunam jhayitabbassa. [458] Cattaro vinipata duve ca gatiyo kathanci labbhanti na ca vinipatagatanam pabbajja atthi nirayesu. [459] Anujanatha mam ubhayo pabbajitum dasabalassa pavacane appossukka ghatissam jatimaranappahanaya. [460] Kim bhavagate abhinandi tena kayakalina asarena bhavatanhaya nirodha anujanatha pabbajissami. [461] Buddhanam uppado vivajjito akkhano khano laddho silani brahmacariyam yavajivam na duseyyam. [462] Evam bhanati sumedha matapitaro `na tava aharam aharissam gahattha maranavasam gatava hessami.' [463] Mata dukkhita rodati pita ca assa sabbaso samabhihato ghatenti sannapetum pasadatale chamapatitam. [464] Utthehi puttike 1- kim soci- tena dinnasi varanavatimhi raja anikaratto abhirupo tassa tvam dinna. [465] Aggamahesi bhavissasi anikarattassa rajino bhariya silani brahmacariyam pabbajja dukkara puttike. @Footnote: 1 cha.Ma. puttaka. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

[466] Rajje ana dhanamissa- riyam bhoga sukha daharikasi bhunjahi kamabhoge vareyyam hotu te putta. [467] Atha ne bhanati sumedha ma edisikani bhavagatamasaram pabbajja va hohiti maranam va me na ceva vareyyam. [468] Kimiva putikayamasucim savanagandham bhayanakam kunapam abhisamviseyyam bhastam asakim paggharitam asucipunnam. [469] Kimiva taham jananti vikulakam mamsasonitupalittam kimikulalayam sakunabhattam kalevaram kissa diyatiti. [470] Nibbuyhati susanam aciram kayo apetavinnano chuddo kalingaram viya jigucchamanehi natihi. [471] Chudduna nam susane parabhattam nhayanti jigucchanta niyaka matapitaro kim pana sadharana janata. [472] Ajjhosita asare kalevare atthinharusanghate khelassuccarassava- paripunne putikayamhi. [473] Yo nam vinibbhujitva abbhantaramassa bahiram kayira gandhassa asahamana sakapi mata jiguccheyya. [474] Khandhadhatuayatanam sankhatam jatimulakam dukkham yoniso anuvicinanti vareyyam kissa iccheyyam. [475] Divase divase tisatti- satani navanava pateyyum kayamhi vassasatampi ca ghato seyyo dukkhassa cevam khayo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page345.

[476] Ajjhupagacche ghatam yo vinnayevam satthuno vacanam digho tesam samsaro punappunam hannamananam. [477] Devesu manussesu ca tiracchanayoniya asurakaye petesu ca nirayesu ca aparimita dissante ghata. [478] Ghata nirayesu bahu vinipatagatassa piliyamanassa devesupi attanam nibbanasukha param natthi. [479] Patta te nibbanam ye yutta dasabalassa pavacane appossukka ghatenti jatimaranappahanaya. [480] Ajjeva tatabhinikkha- missam bhogehi kim asarehi nibbinna me kama vantasama talavatthukata. [481] Sa cevam bhanati pita- ramanikaratto ca yassa sa dinna upayasi varanavate vareyyamupatthite kale. [482] Atha asitanicitamuduke kese khaggena chindiya sumedha pasadam pidahitva pathamajjhanam samapajji. [483] Sa ca tahim samapanna anikaratto ca agato nagaram pasade ca sumedha aniccasannam subhaveti. [484] Sa ca manasi karoti anikaratto ca aruhi turitam manikanakabhusitango katanjali yacati sumedham. [485] Rajje ana dhanamissa- riyam bhoga sukha daharikasi bhunjahi kamabhoge kamasukha dullabha loke.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page346.

[486] Nissattham te rajjam bhoge bhunjassu dehi danani ma dummana ahosi matapitaro te dukkhita. [487] Tam tam bhanati sumedha kamehi anatthika vigatamoha ma kame abhinandi kamesvadinavam passa. [488] Catuddipo raja mandhata asi kamabhoginamaggo atitto kalankato na cassa paripurita iccha. [489] Satta ratanani vasseyya vutthima dasadisa samantena na catthi titti kamanam atittava maranti naRa. [490] Asisunupama kama kama sappasiropama ukkopama anudahanti atthikankalasannibha. [491] Anicca adhuva kama bahudukkha mahavisa ayogulova santatto aghamula dukhapphala. [492] Rukkhaphalupama kama mamsapesupama dukha supinopama vancaniya kama yacitakupama. [493] Sattisulupama kama rogo gando agham nigham angarakasusadisa aghamulam bhayam vadho. [494] Evam bahudukkha kama akkhata antarayika gacchatha na me bhavagate vissaso atthi attano. [495] Kim mama paro karissati attano sisamhi dayhamanamhi anubandhe jaramarane tassa ghataya ghatitabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page347.

[496] Dvaram apapuritvanaham matapitaro anikarattanca disvana chamam nisinne rodante idamavocam. [497] Digho balanam samsaro punappunanca rodatam anamatagge pitu marane bhatu vadhe attano ca vadhe. [498] Assu thannam rudhiram samsaram anamataggato saratha sattanam samsaratam sarahi atthinanca sannicayam. [499] Sara caturodadhi upanite assuthannarudhiramhi sara ekakappamatthinam sancayam vipulena samam. [500] Anamatagge samsarato mahim jambudipamupanitam kolatthimattagulika matamatusveva nappahonti. [501] Tinakatthasakhapalasam upanitam anamataggato sara caturangulika ghatika pitupitusveva nappahonti. [502] Sara kanakacchapam pubbe samudde aparato ca yugachiddam siram tassa ca patimukkam manussalabhamhi opammam. [503] Sara rupam phenapindopa- massa kayakalino asarassa khandhe passa anicce sarahi niraye bahuvighate. [504] Sara katasim vaddhente punappunam tasu tasu jatisu sara kumbhilabhayani ca sarahi cattari saccani. [505] Amatamhi vijjamane kim tava pancakatukena pitena sabba hi kamaratiyo katukatara pancakatukena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page348.

[506] Amatamhi vijjamane kim tava kamehi ye parilaha sabba hi kamaratiyo jalita kuthita kampita santapita. [507] Asapattamhi samane kim tava kamehi ye bahusapatta rajaggicoraudakappiyehi sadharana kama bahusapatta. [508] Mokkhamhi vijjamane kim tava kamehi yesu vadhabandho kamesu hi asakama vadhabandhadukhani anubhonti. [509] Adipita tinukka ganhantam dahanti neva muncantam ukkopama hi kama dahanti ye te na muncanti. [510] Ma appakassa hetu kamasukhassa vipulam jahi sukham ma puthulomova balisam gilitva paccha vihannasi. [511] Kamam kamesu damassu tava sunakhova sankhalabaddho kahanti khu tam kama chata sunakhamva candala. [512] Aparimitanca dukkham bahuni ca cittadomanassani anubhohisi kamayutto patinissaja addhuve kame. [513] Ajaramhi vijjamane kim tava kamehi yesu jara maranabyadhigahita sabba sabbattha jatiyo. [514] Idamajaramidamamaram idamajaramaram padamasokam asapattamasambadham akhalitamabhayam nirupatapam. [515] Adhigatamidam bahuhi amatam ajjapi ca labhaniyamidam yo yoniso payunjati na ca sakka aghatamanena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page349.

[516] Evam bhanati sumedha sankharagate ratim alabhamana anunenti anikarattam kese ca chamam khipi sumedha. [517] Utthaya anikaratto panjaliko yacatassa pitaram so vissajjetha sumedham pabbajitum vimokkhasaccadassa. [518] Vissajjita matapituhi pabbaji sokabhayabhita cha abhinna sacchikata aggaphalam sikkhamanaya. [519] Acchariyamabbhutam tam nibbanam asi rajakannaya pubbenivasacaritam yatha byakari pacchime kale. [520] Bhagavati konagamane samgharamamhi navanivesamhi sakhiyo tisso janiyo viharadanam adamhase. [521] Dasakkhattum satakkhattum dasasatakkhattum satani ca satakkhattum devesu upapajjimha ko pana vado manussesu. [522] Devesu mahiddhika ahumha manusakamhi ko pana vado sattaratanassa mahesi itthiratanam aham asim. [523] So hetu so pabhavo tammulam sava sasane khanti tam pathamasamodhanam tam dhammarataya nibbanam. [524] Evam karonti ye sadda- hanti vacanam anomapannassa nibbindanti bhavagate nibbinditva virajjanti"ti ima gatha abhasi. Tattha mantavatiya nagareti mantavatiti evamnamake nagare. Ranno koncassati koncassa nama ranno mahesiya kucchimhi jata dhita asim. Sumedhati namena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page350.

Sumedha. Pasadita sasanakarehiti satthusasanakarehi ariyehi dhammadesanaya sasane pasadita sanjataratanattayappasada kata. Silavatiti acarasilasampanna. Cittakathati cittadhammakatha. Bahussutati bhikkhuninam santike pariyattidhammassutiyuta. Buddhasasane vinitati evam pavatti, evam nivatti, iti silam, iti samadhi, iti pannati suttanugatena 1- yonisomanasikarena tadangato kilesanam vinivattatta 2- buddhanam sasane vinita samyatakayavacacitta. Ubhayo nisamethati tumhe dvepi mama vacanam nisametha, matapitaro upagantva bhanatiti yojana. Yadipi dibbanti devalokapariyapannampi bhavagatam nama sabbampi asassatam aniccam dukkham viparinamadhammam. Kimangam pana tuccha kamati kimangam pana manusaka kama, te sabbepi asarakabhavato 3- tuccha ritta, satthadharayam madhubindu viya appassada, etarahi ayatinca vipuladukkhataya bahuvighata. Katukati anittha. Sappatibhayatthena asivisupama. Yesu kamesu. Mucchitati ajjhosita. Samappitati sakammuna sabbaso appita khitta, upapannati attho. Hannanteti badhiyanti. Vinipateti apaye. Acetanati attahitacetanaya abhavena acetana. Dukkhasamudayoruddhati tanha- nimittasamsare avaruddha. Desenteti catusaccadhamme desiyamane. Ajanantati attham ajananta. Na bujjhare ariyasaccaniti dukkhadini ariyasaccani na patibujjhanti. Ammati mataram pamukham katva alapati. Te bahutara ajanantati ye abhinandanti @Footnote: 1 di.maha. 10/186/109 2 Si. vinissatatta 3 Si. saratabhavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page351.

Bhavagatam pihenti devesu upapattim buddhavaradesitani saccani ajananta, teyeva ca imasmim loke bahutarati yojana. Bhavagate aniccamhiti sabbasmim bhave anicce devesu upapatti na sassata, evam santepi na ca santasanti bala na uttasanti na samvegam apajjanti. Punappunam jayitabbassati aparaparam upapajjamanassa. Cattaro vinipatati nirayo tiracchanayoni pettivisayo asurayoniti ime cattaro sukhasamussayato vinipatagatiyo. Manussadevupapattisannita pana dveva gatiyo kathanci kicchena kasirena labbhanti punnakammassa dukkaratta. Nirayesuti sukharahitesu apayesu. Appossukkati annakiccesu nirussukka. Ghatissanti vayamissam bhavanam anuyunjissami, kayakalina asarena bhavagate kim abhinanditenati yojana. Bhavatanhaya nirodhati bhavagataya tanhaya nirodhahetu nirodhattham. Buddhanam uppado laddho, vivajjito nirayupapattiadiko atthavidho akkhano, khano navamo khano laddhoti yojana. Silaniti catuparisuddhisilani. Brahmacariyanti sasanabrahmacariyam. Na duseyyanti na kopeyyami. Na tava aharam aharissam gahatthati "neva tava aham gahattha hutva aharam aharissami, sace pabbajjam na labhissami, maranavasameva gata bhavissami"ti evam sumedha matapitaro bhanatiti yojana. Assati sumedhaya. Sabbaso samabhihatoti assuhi sabbaso abhihatamukho. Ghatenti sannapetunti pasadatale chamapatitam sumedham mata ca pita ca gihibhavaya sannapetum ghatenti vayamanti. "ghatenti vayamanti"tipi patho, so evattho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page352.

Kim socitenati "pabbajjam na labhissami"ti kim socanena. Dinnasi varanavatimhiti varanavatinagare dinna asi. "dinnasi"ti vatva punapi "tvam dinna"ti vacanam dalham dinnabhavadassanattham. Rajje anati anikarattassa rajje tava ana pavattati. Dhanamissariyanti imasmim kule patikule ca dhanam issariyanca, bhoga sukha ativiya ittha bhogati sabbamidam tuyham upatthitam hatthagatam. Daharikasiti taruni casi, tasma bhunjahi kama- bhoge. Tena karanena vareyyam hotu te puttati yojana. Neti matapitaro. Ma edisikaniti evarupani rajje anadini ma bhavantu. Kasmati ce aha "bhavagatamasaran"tiadim. Kimivati kimi viya. Putikayanti imam putikalevaram. Savanagandhanti vissatthavissagandham. 1- Bhayanakanti avitaraganam bhayavaham. Kunapam abhisamviseyyam bhastanti kunapabharitam cammapasibbakam asakim paggharitam asucipunnam nanappakarassa asucino punnam hutva asakim 2- sabbakalam adhipaggharantam "mama idan"ti abhiniveseyyam. Kimiva taham jananti, vikulakanti ativiya patikkulam asucihi mamsapesihi sonitehi ca upalittam anekesam kimikulanam alayam sakunanam bhattabhutam. "kimikulalasakunabhattan"tipi 3- patho, kiminam avasitthasakunananca bhattabhutanti attho. Tam aham kalevaram jananti thita. Tam mam 4- idani vareyyavasena kissa kena nama karanena diyyatiti dasseti. Tassa tanca danam kimiva kim viya hotiti yojana. Nibbuyhati susanam, aciram kayo apetavinnanoti ayam kayo acireneva apagatavinnano susanam nibbuyhati upaniyati. Chuddoti chaddito. Kalingaram viyati niratthakakatthakhandasadiso. Jigucchamanehi natihiti natijanehipi jigucchamanehi. @Footnote: 1 i. visatthagandham 2 Ma. hutva kimi viya 3 Si. kulana... 4 Si. thita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page353.

Chudduna nam susaneti nam kalevaram susane chaddetva. Parabhattanti paresam sonasingaladinam bhattabhutam. Nhayanti jigucchantati "imassa pacchato agata"ti ettakenapi jigucchamana sasisam nimujjanta nhayanti, pageva phutthavanto. Niyaka matapitaroti attano matapitaropi. Kim pana sadharana janatati itaro pana samuho jigucchatiti kimeva vattabbam. Ajjhositati tanhavasena abhinivittha. Asareti niccasaradisararahite. Vinibbhujitvati vinnanavinibbhogam katva. Gandhassa asahamanati gandham assa kayassa asahanti. Sakapi matati attano matapi jiguccheyya kotthasanam vinibbhujjanena patikkulabhavaya sutthutaram upatthahanato. Khandhadhatuayatananti rupakkhandhadayo ime pancakkhandha, cakkhudhatuadayo ima attharasa dhatuyo, cakkhayatanadini imani dvadasayatananiti evam khandha dhatuyo ayatanani cati sabbam idam ruparupadhammajatam samecca sambhuyya paccayehi katatta sankhatam, tayidam tasmim bhave pavattamanam dukkham, jatipaccayatta jatimulakanti evam yoniso upayena anuvicinanti cintayanti 1- vareyyam vivaham kissa kena karanena icchissami. "silani brahmacariyam, pabbajja dukkara"ti yadetam matapituhi vuttam tassa pativacanam datum "divase divase"tiadi vuttam. Tattha divase divase tisattisatani navanava pateyyum kayamhiti dine dine tini sattisatani tavadeva pitanisitabhavena abhinavani kayasmim sampateyyum. Vassasatampi ca ghato seyyoti nirantaram vassasatampi patamano yathavutto sattighato seyyo. Dukkhassa cevam khayoti evam ce vattadukkhassa parikkhayo bhaveyya, evam mahantampi pavattidukkham adhivasetva nibbanadhigamaya ussaho karaniyoti adhippayo. @Footnote: 1 Ma. upayena aruci bhananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page354.

Ajjhupagaccheti sampaticcheyya. Evanti vuttanayena. Idam vuttam hoti:- yo puggalo anamataggam samsaram aparimananca vattadukkham dipentam satthuno vacanam vinnaya thito yathavuttam sattighatadukkham sampaticcheyya, tena ceva vattadukkhassa parikkhayo siyati. Tenaha "digho tesam samsaro, punappunam hannamananan"ti, aparaparam jatijarabyadhimaranadihi badhiyamanananti attho. Asurakayeti kalakancikadipetasuranikaye 1-. Ghatati kayacittanam upaghata vadha. Bahuti pancavidhabandhanadikammakaranavasena pavattiyamana bahu anekaghata. Vinipatagatassati sesapayasankhatam vinipatam upagatassapi. Piliyamanassati tiracchanadiattabhave abhighatadihi abadhiyamanassa. Devesupi attananti devattabhavesupi tanam natthi ragaparilahadina sadukkhasavighatabhavato. Nibbanasukha param natthiti nibbanasukhato param annam uttamam sukham nama natthi lokiyasukhassa viparinamasankharadukkhasabhavatta. Tenaha bhagava "nibbanam paramam sukhan"ti. 2- Patta te nibbananti te nibbanam pattayeva nama. Athava teyeva nibbanam patta. Ye yutta dasabalassa pavacaneti sammasambuddhassa sasane ye yutta payutta. Nibbinnati viratta. Meti maya. Vantasamati suvanavamathusadisa. Talavatthukatati talassa patitthanasadisa 3- kata. Athati paccha, matapitunam attano ajjhasayam pavedento 4- anikarattassa ca agatabhavam sutva. Asitanicitamuduketi indanilabhamarasamanavannataya asite, ghanabhavena nicite, simbalitulasamasamphassataya muduke. Kese khaggena chindiyati attano kese @Footnote: 1 Si. kalakanjakadi... 2 khu.dha. 25/204/53 @3 Si. thitatthanasadisa, i. chinditatthanasadisa 4 cha.Ma. pavedetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page355.

Sunisitena asina chinditva. Pasadam pidahitvati attano vasanapasade sirigabbham pidhaya, tassa dvaram thaketvati attho. Pathamajjhanam samapajjiti khaggena chinne attano kese purato thapetva tattha patikkulamanasikaram pavattenti yathaupatthite nimitte uppannam pathamam jhanam vasibhavam apadetva samapajji. Sa ca sumedha tahim pasade samapanna jhananti adhippayo. Aniccasannam subhavetiti jhanato vutthahitva jhanam padakam katva vipassanam patthapetva "yankinci rupan"tiadina 1- aniccanupassanam sutthu bhaveti, aniccasannagahaneneva cettha dukkhasannadinampi gahanam katanti veditabbam. Manikanakabhusitangoti manivicittehi hemamalalankarehi vibhusitagatto. Rajje anatiadi yacitakaranidassanam. Tattha anati adhipaccam. Issariyanti yaso vibhavasampatti. Bhoga sukhati ittha manapiya kamupabhoga. Daharikasiti tvam idani dahara taruni asi. Nissattham te rajjanti mayham sabbampi tiyojanikam 2- rajjam tuyham pariccattam, tam patipajjitva bhoge ca bhunjassu, ayam mam kamehiyeva nimantetiti ma 3- dummana ahosi. Dehi dananiti yatharuciya mahantani danani samanabrahmanesu pavattehi, matapitaro te dukkhita domanassappatta tava pabbajjadhippayam sutva tasma kame paribhunjanti tepi upatthahanti tesam cittam dukkha mocehiti evamettha padatthayojana veditabba. Ma kame abhinanditi vatthukame kilesakame ma abhinandi. Athakho tesu kamesu adinavam dosam mayham vacananusarena passa nanacakkhuna olokehi. @Footnote: 1 ana.catukka. 21/181/195, Ma.mu. 12/244/206, khu.pati. 31/99/76 (sya) @2 Ma. tisatayojanikam 3 Ma. kim ma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page356.

Catuddipoti jambudipadinam catunnam mahadipanam issaro. Mandhatati evamnamo raja, kamabhoginam aggo aggabhuto asi. Tenaha bhagava "rahuggam attabhavinam, mandhata kamabhoginan"ti. 1- Atitto kalankatoti caturasitivassasahassani kumarakila- vasena caturasitivassasahassani oparajjavasena caturasitivassasahassani cakkavatti raja hutva devabhogasadise bhoge bhunjitva chattimsaya sakkanam ayuppamanakalam tavatimsa- bhavane saggasampattim anubhavitvapi kamehi atittova kalankato. Na cassa paripurita iccha assa mandhaturanno kamesu asa na ca paripunna asi. Satta ratanani vasseyyati sattapi ratanani vutthima devo dasadisa byapetva samantena samantato purisassa rucivasena yadipi vasseyya, yatha tam mandhatumaharajassa evam santepi na catthi titti kamanam, atittava maranti naRa. Tenaha bhagava "na kahapanavassena, titti kamesu vijjati"ti. 2- Asisunupama kama adhikuttanatthena, sappasiropama sappatibhayatthena, ukkopama tinukkupama anudahanatthena. Tenaha "anudahanti"ti. Atthikankalasannibha appassadatthena. Mahavisati halahaladimahavisasadisa. Aghamulati aghassa dukkhassa mula karana- bhuta. Tenaha "dukhapphala"ti. Rukkhaphalupama angapaccanganam phalibhanjanatthena. Mamsapesupama bahusadharanatthena. Supinopama itarapaccupatthanatthena maya viya palobhanato. Tenaha "vancaniya"ti, vancakati 3- attho. Yacitakupamati yacitakabhandasadisa tavakalikatthena. Sattisulupama vinivijjhanatthena. Rujjanatthena rogo dukkhatasulabhatta. Gando kilesasucipaggharanato. Dukkhuppadanatthena agham. Maranasampapanena nigham. Angarakasu- sadisa mahabhitapanatthena. Bhayahetutaya ceva vadhakapahutataya ca bhayam vadho nama, kamati yojana. @Footnote: 1 an.catukka. 21/15/19 2 khu.dha. 25/186/50, khu.ja. 27/374/102 (sya) @3 Ma. vancanikati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page357.

Akkhata antarayikati "saggamaggadhigamassa nibbanagamimaggassa ca antarayakara"ti cakkhubhutehi buddhadihi vutta. Gacchathati anikarattam saparisam vissajjeti. Kim mama paro karissatiti paro anno mama kim nama hitam karissati attano sisamhi uttamange ekadasahi aggihi dayhamane. Tenaha "anubandhe jaramarane"ti. Tassa jaramaranassa sisadahassa ghataya samugghataya ghatitabbam vayamitabbam. Chamanti chamayam. Idamavocanti idam "digho balanam samsaro"tiadikam samvega- samvattanakam vacanam avocam. Digho balanam samsaroti kilesakammavipakavattabhutanam khandhayatanadinam patipatipavattisankhato samsaro aparinnatavatthukanam andhabalanam digho buddhananenapi aparicchindaniyo. Yatha hi anupacchinnatta avijjatanhanam aparicchinnattayeva bhavapabandhassa pubba koti na pannayati, evam parapi kotiti. Punappunanca rodatanti aparaparam sokavasena rudantanam. Iminapi avijjatanhanam anupacchinnatamyeva tesam vibhaveti. Assu thannam rudhiranti yam natibyasanadina phutthanam rodantanam assu ca darakakale matuthanato pitam thannam ca yanca paccatthikehi ghatitanam rudhiram. Samsaram anamataggato samsarassa anu amataggatta nanena anugantvapi amataaggatta 1- aviditaggatta imina dighena addhuna sattanam samsaratam aparaparam samsarantanam samsaritam sarahi tam "kiva 2- bahukan"ti anussarahi, atthinam sannicayam sarahi anussara, upadharehiti attho. Idani adinavassa bahubhavanca upamaya dassetum "sara caturodadhi"ti gathamaha. Tattha sara caturodadhi upanite assuthannarudhiramhiti imesam sattanam anamataggasamsare samsarantanam ekekassapi assumhi 3- thanne rudhiramhi ca pamanato upametabbe caturodadhi @Footnote: 1 Ma. anamataggata anu anu anamataggatta 2 Ma. kinca 3 Si.,i. ekekassapi @atthimhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page358.

Cattaro mahasamudde upamavasena buddhehi upanite sara sarahi. Ekakappamatthinam, sancayam vipulena samanti ekassa puggalassa ekasmim kappe atthinam sancayam vepulla- pabbatena samam upanitam sara. Vuttampi cetam:- "ekassekena kappena puggalassatthisancayo siya pabbatasamo rasi iti vuttam mahesina. So kho panayam akkhato vepullo pabbato maha uttaro gijjhakutassa magadhanam giribbaje"ti. 1- Mahim jambudipamupanitam. Kolatthimattagulika, matamatusveva nappahontiti jambudipotisankhatam mahapathavim kolatthimatta badaratthimatta gulika katva tatthekeka "ayam me matu, ayam me matumatu"ti evam vibhajiyamane ta gulika mata- matusveva nappahonti, matamatusu akhinasveva pariyantika ta gulika parikkhayam pariyadanam gaccheyyum, na tveva anamatagge samsare samsarato sattassa matumataroti. Evam jambudipamahim samsarassa dighabhavena upamabhavena upanitam manasikarohiti. Tinakatthasakhapalasanti tinanca katthanca sakhapalasanca. Upanitanti upama- bhavena upanitam. Anamataggatoti samsarassa anamataggabhavato. Caturangulika ghatikati caturangulappamanani khandani. Pitupitusveva nappahontiti pitupitamahesu eva ta ghatika nappahonti. Idam vuttam hoti:- imasmim loke sabbam tinanca katthanca sakhapalasanca caturangulika katva tatthekeka "ayam me pitu, ayam me pitamahassa"ti vibhajiyamane ta ghatikava parikkhayam pariyadanam gaccheyyum, na tveva anamatagge samsare samsarato sattassa pitupitamahati, evam tinanca katthanca sakhapalasanca samsarassa dighabhavena upanitam sarahiti. Imasmim pana thane:- @Footnote: 1 sam.ni. 16/133/178

--------------------------------------------------------------------------------------------- page359.

"anamataggoyam bhikkhave samsaro, pubba koti na pannayati avijjanivarananam sattanam tanhasamyojananam sandhavatam samsaratam. Tam kim mannatha bhikkhave, katamam nu kho bahutaram, yam va vo imina dighena addhuna sandhavatam samsaratam amanapasampayoga manapavippayoga kandantanam rodantanam assupassannam paggharitam, yam va catusu mahasamuddesu udakan"ti- adika 1- anamataggapali aharitabba. Sara kanakacchapanti ubhayakkhikanam kacchapam anussara. Pubbe samudde aparato ca yugachiddanti puratthimasamudde aparato ca pacchimuttaradakkhinasamudde vatavegena 2- paribbhamantassa yugassa ekacchiddam. Siram tassa ca patimukkanti kanakacchapassa sisam tassa ca vassasatassa vassasatassa accayena givam ukkhipantassa sisassa yugacchidde pavesananca sara. Manussalabhamhi opammanti tayidam sabbampi buddhuppadadhammadesanasu viya manussattalabhe opammam katva pannaya sara tassa ativa dullabhasabhavattam sarajjabhayassapi aticcasabhavatta. Vuttam hetam "seyyathapi bhikkhave puriso maha- samudde ekacchiggalam yugam pakkhipeyya"tiadi. 3- Sara rupam phenapindopamassati vimaddasahanato 4- phenapindasadisassa anekanattha- sannipatato kayasankhatassa kalino niccasaradivirahena asarassa rupam asuciduggandham jegucchapatikkulabhavam sara. Khandhe passa anicceti pancapi upadanakkhandhe hutva abhavatthena anicce passa nanacakkhuna olokehi. Sarahi niraye bahuvighateti attha mahaniraye solasaussadaniraye ca bahuvighate bahudukkhe mahadukkhe ca anussara. Sara katasim vaddhenteti punappunam tasu tasu jatisu aparaparam uppattiya punappunam katasim susanam alahanameva 5- vaddhente satte anussara. "vaddhanto"ti @Footnote: 1 sam.ni. 16/124/172 2 i. vatavasena 3 Ma.u. 14/252/220, sam.maha. 19/1117/396 @4 Si. dvimattasahanato 5 cha.Ma. alahanameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page360.

Va pali, tvam vaddhantoti yojana. Kumbhilabhayaniti udaraposanattham akicca- karitavasena odarikattabhayani. Vuttam hi "kumbhilabhayanti kho bhikkhave odarikattassetam adhivacanan"ti. 1- Sarahi cattari saccaniti "idam dukkham ariyasaccam .pe. Ayam dukkhanirodhagaminipatipada ariyasaccan"ti cattari ariyasaccani yathavato anussara upadharehi. Evam rajaputti anekakaravokaram anussaranavasena kamesu samsare ca adinavam pakasetva idani byatirekenapi tam pakasetum "amatamhi vijjamane"tiadimaha. Tattha amatamhi vijjamaneti sammasambuddhena mahakarunaya upanite saddhammamate upalabbhamane. Kim tava pancakatukena pitenati pariyesana pariggaho arakkha paribhogo vipako cati pancasupi thanesu tikhinataradukkhanubandhataya savighatatta saupayasatta kim tuyham pancakatukena pancakamagunarasena pitena. Idani vuttamevattham pakatataram karonti aha "sabba hi kamaratiyo, katukatara pancakatukena"ti, ativiya katukatarati 2- attho. Ye parilahati ye kama sampati kilesaparilahena ayatim vipakaparilahena ca saparilaha mahavighata. Jalita kuthita kampita santapitati ekadasahi aggihi pajjalita pakkuthita ca hutva tamsamanginam kampanaka santapanaka ca. Asapattamhiti sapattarahite nekkhamme. Samaneti sante vijjamane. "bahu- sapatta"ti vatva yehi bahu sapatta, te dassetum "rajaggi"tiadi vuttam. Rajuhi ca aggina ca corehi ca udakena ca dayadadiappiyehi ca rajaggicoraudakappiyehi sadharanato tesvevopama 3- vutta. Yesu vadhabandhoti yesu kamesu kamanimittam maranapothanadiparikkileso andu- bandhanadibandho ca hotiti attho. Kamesutiadi vuttassevatthassa pakatakaranam. Tattha @Footnote: 1 an.catukka. 21/122/141 2 Si. anitthakara 3 Ma. te sapattupama

--------------------------------------------------------------------------------------------- page361.

Hiti hetuatthe nipato. Yasma kamesu kamahetu ime satta vadhabandhanadukkhani anubhavanti papunanti, tasma aha "asakama"ti, kama namete asanto hina lamakati attho. "ahakama"ti va patho, so evattho. Ahati hi lamaka- pariyayo "ahalokitthiyo nama"tiadisu viya. Adipitati pajjalita. Tinukkati tinehi kata ukka. Dahanti ye te na muncantiti ye satta te kame na muncanti, annadatthu ganhanti, te dahantiyeva, sampati ayatinca jhapenti. Ma appakassa hetuti pupphassadasadisassa parittakassa kamasukhassa hetu vipulam ularam panitanca lokuttaram sukham ma jahi ma chaddehi. Ma puthulomova balisam gilitvati amisalobhena balisam gilitva byasanam papunanto "puthulomo"ti laddhanamo maccho viya kame apariccajitva ma paccha vihannasi paccha vighatam apajjasi. Sunakhova sankhalabaddhoti yatha gaddulena 1- baddho sunakho gaddulabandhena 2- thambhe upanibaddho annato gantum asakkonto tattheva paribbhamati, evam tvam kamatanhaya baddho, idani kamam yadipi kamesu tava damassu indriyani damehi. Kahanti khu tam kama, chata sunakhamva candalati khuti nipatamattam. Te pana kama tam tatha karissanti, yatha chatajjhatta sapaka sunakham labhitva anayabyasanam papentiti attho. Aparimitanca dukkhanti aparimanam "ettakan"ti paricchinditum asakkuneyyam nirayadisu kayikam dukkham. Bahuni ca cittadomanassaniti citte labbhamanani bahuni anekani domanassani cetodukkhani. Anubhohisiti anubhavissasi. Kamayuttoti kamehi yutto, te appatinissajjanto. Patinissaja addhuve kameti addhuvehi aniccehi kamehi vinissaja 3- apehiti attho. @Footnote: 1 Si. daddulena 2 Si.,i. garukabandhena 3 Si.,i. vinissara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page362.

Jaramaranabyadhigahita, sabba sabbattha jatiyoti yasma hinadibhedabhinna sabbattha bhavadisu jatiyo jaramaranabyadhina ca gahita, tehi aparimutta, tasma ajaramhi nibbane vijjamane jaradihi aparimuttehi kamehi kim tava payojananti yojana. Evam nibbanagunadassanamukhena kamesu bhavesu ca adinavam pakasetva idani nibbattitam nibbanagunameva pakasenti "idamajaran"tiadina dve gatha abhasi. Tattha idamajaranti idamevetam attani jarabhavato adhigatassa ca jarabhavahetuto ajaram. Idamamaranti etthapi eseva nayo. Idamajaramaranti tadubhayamekajjham katva thomanavasena vadati. Padanti vattadukkhato muccitukamehi pabbajitabbato patipajjitabbato padam. Sokahetunam abhavato sokabhavato ca asokam. Sapattakaradhammabhavato asapattam. Kilesasambadhabhavato asambadham. Khalitasankhatanam duccaritanam abhavena akhalitam. Attanuvadadibhayanam vattabhayassa ca sabbaso abhava abhayam. Dukkhupatapassa kilesassapi abhavena nirupatapam. Sabbametam amatamahanibbanameva sandhaya vadati. Tam hi sa anussavadisiddhena akarena attano upatthahanti tesam paccakkhato dassenti viya "idan"ti avoca. Adhigatamidam bahuhi amatanti idam amatam nibbanam bahuhi anantaaparimanehi buddhadihi ariyehi adhigatam natam attano paccakkham katam. Na kevalam tehi adhigatameva sandhaya vadati, athakho ajjapi ca labhaniyam idanipi adhigamaniyam adhigantum sakka. Kena labhaniyanti aha "yo yoniso payunjati"ti, yo puggalo yoniso upayena satthara dinnaovade thatva yunjati sammapayoganca karoti, tena labhaniyanti yojana. Na ca sakka aghatamanenati yo pana yoniso na payunjati, tena aghatamanena na ca sakka, kadacipi laddhum na sakkayevati attho. Evam bhanati sumedhati evam vuttappakarena sumedha rajakanna samsare attano samvegadipanim kamesu nibbedhabhaginim dhammakatham katheti. Sankharagate ratim alabhamanati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page363.

Anumattepi sankharapavatte abhiratim avindanti. Anunenti anikarattanti anikarattam rajanam sannapenti. Kese ca chamam khipiti attano khaggena chinne kese ca bhumiyam khipi chaddesi. Yacatassa pitaram soti so anikaratto assa sumedhaya pitaram koncarajanam yacati. Kinti yacatiti aha "vissajjetha sumedham, pabbajitum vimokkhasaccadassa"ti, sumedham rajaputtim pabbajitum vissajjetha, sa ca pabbajitva vimokkhasaccadassa aviparitanibbanadassavini hotuti attho. Sokabhayabhitati nativiyogadihetuto sabbasmapi samsarabhayato bhita nanuttara- vasena utrasita. Sikkhamanayati sikkhamanaya samanaya cha abhinna sacchikata, tato eva aggaphalam arahattam sacchikatam. Acchariyamabbhutam tam, nibbanam asi rajakannayati rajaputtiya sumedhaya kilesehi parinibbanam acchariyam abbhutanca asi. Chalabhinnava siddhiya kathanti ce pubbenivasacaritam, yatha byakari pacchime kaleti, pacchime khandhaparinibbana- kale attano pubbenivasapariyapannacaritam yatha byakasi, tatha tam janitabbanti. Pubbenivasam pana taya yatha byakatam, tam dassetum "bhagavati konagamane"tiadi vuttam. Tattha bhagavati konagamaneti konagamane sammasambuddhe loke uppanne. Samgharamamhi navanivesamhiti samgham uddissa abhinavanivesite arame. Sakhiyo tisso janiyo, viharadanam adamhaseti dhananjani khema ahancati mayam tisso sakhiyo aramam samghassa viharadanam adamha. Dasakkhattum satakkhattunti tassa viharadanassa anubhavena dasavare devesu upapajjimha, tato manussesu upapajjitva puna satakkhattum devesu upapajjimha, tatopi manussesu upapajjitva puna dasasatakkhattum sahassavaram devesu upapajjimha, tatopi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page364.

Manussesu upapajjitva puna satani satakkhattum dasasahassavare devesu upapajjimha, ko pana vado manussesu, evam manussesu uppannavaresu kathava natthi, aneka- sahassavaram upapajjimhati attho. Devesu mahiddhika ahumhati devesu upapannakale tasmim tasmim devanikaye mahiddhika mahanubhava ahumha. Manusakamhi ko pana vadoti manussattalabhe mahiddhikataya kathava natthi. Idani tameva manussattabhave ukkamsatam mahiddhikatam dassenti "sattaratanassa mahesi, itthiratanam aham asin"ti aha. Tattha cakkaratanadini satta ratanani etassa santiti sattaratano, cakkavatti, tassa sattaratanassa. Chadosarahita pancakalyana atikkantamanussavanna apattadibbavannati 1- evamadigunasamannagamena itthisu ratanabhuta aham ahosim. So hetuti yam tam konagamanassa bhagavato kale samghassa viharadanam katam, so yathavuttaya dibbasampattiya ca hetu. So pabhavo tammulanti tasseva pariyayavacanam. Sava sasane khantiti sa eva idha satthusasane dhamme nijjhanakkhanti. Tam pathamasamodhananti tadeva satthusasanadhammena pathamam samodhanam pathamo samagamo, tadeva satthusasanadhamme abhirataya pariyosane nibbananti phalupacarena karanam vadati. Ima pana catasso gatha theriya apadanassa vibhavanavasena pavattatta apadana- paliyampi sangaham aropita. Osanagathaya evam karontiti yatha maya purimattabhave etarahi ca katam patipannam, evam annepi karonti patipajjanti. Ke 2- evam karontiti aha "ye saddahanti vacanam anomapannassa"ti, neyyapariyantikananataya paripunnapannassa sammasambuddhassa vacanam ye puggala saddahanti "evametan"ti okappanti, te evam karonti patipajjanti. Idani taya 3- ukkamsagataya patipattiya tam dassetum @Footnote: 1 Si. atikkantamanussavannam apatta dibbam vannanti 2 Si. patipajjanti te @3 i. tattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page365.

"nibbindanti bhavagate, nibbinditva virajjanti"ti vuttam. Tassattho:- ye bhagavato vacanam yathavato saddahanti, te visuddhipatipadam patipajjanta sabbasmim bhavagate tebhumake sankhare vipassanapannaya nibbindanti, nibbinditva ca pana ariyamaggena sabbaso virajjanti, sabbasmapi bhavagata vimuccantiti attho. Virage ariyamagge adhigate vimuttayeva hontiti. Evameta therikadayo sumedhapariyosana gathasabhagena idha ekajjham sangaham arulha "tisattatiparimana"ti. Bhanavarato pana dvadhika chasatamatta theriyo gatha ca. Ta sabbapi yatha sammasambuddhassa savikabhavena ekavidha, tatha asekhabhavena ukkhittapalighataya sankinnaparikkhataya abbulhesikataya niraggalataya pannabharataya visannuttataya dasasu ariyavasesu vutthavasataya ca, tatha hi ta pancangavippahina chalangasamannagata ekarakkha caturapassena panunnapacceka- sacca samavayasatthesana anavilasankappa passaddhakayasankhara suvimuttacitta suvimuttapanna cati evamadina 1- nayena ekavidha. Sammukhaparammukhabhedato duvidha. Ya hi satthudharamanakale ariyaya jatiya jata mahapajapatigotamiadayo, ta sammukhasavika nama. Ya pana bhagavato khandhaparinibbanato paccha adhigatavisesa, ta satipi satthudhammasarirassa paccakkhabhave satthusarirassa 2- apaccakkhabhavato parammukhasavika nama. Tatha ubhatobhagavimuttipanna- vimuttitavasena. Idha paliyagata pana ubhatobhagavimuttayeva. Tatha sapadana- napadanabhedato. Yasam hi purimesu sammasambuddhesu paccekabuddhesu savakabuddhesu va punnakiriyavasena katadhikaratasankhatam atthi apadanam, ta sapadana. Yasam tam natthi, ta napadana. Tatha satthuladdhupasampada samghato laddhupasampadati duvidha. Garudhammapatiggahanamhi laddhupasampada mahapajapatigotami satthusantikava laddhupa- sampadatta satthuladdhupasampada nama. Sesa sabbapi samghato laddhupasampada. Tapi @Footnote: 1 di.pa. 11/360/279 2 Si. satthu ca panetasam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page366.

Ekatoupasampanna ubhatoupasampannati duvidha. Tattha ya ta mahapajapatigotamiya saddhim nikkhanta pancasata sakiyaniyo, ta ekatoupasampanna bhikkhusamghato eva laddhupasampadatta mahapajapatigotamim thapetva. Itara ubhatoupasampanna ubhatosamghe upasampadatta. 1- Ehibhikkhuduko viya ehibhikkhuniduko idha na labbhati. Kasma? bhikkhuninam tatha upasampadaya abhavato. Yadi evam yam tam therigathaya subhaddaya kundalakesaya vuttam:- "nihacca janum vanditva sammukha anjalim akam ehi bhaddeti mam avaca sa me asupasampada"ti. 2- Tatha apadanepi:- "ayacito tada aha ehi bhaddeti nayako tadaham upasampanna parittam toyamaddasan"ti 3- tam kathanti. Nayidam ehibhikkhunibhavena upasampadam sandhaya vuttam. Upasampadaya pana hetubhavato ya satthu anatti, sa me asupasampadati vuttam. Tatha hi vuttam atthakathayam "ehi bhadde bhikkhunupassayam gantva bhikkhuninam santike pabbajja upasampajjassuti mam avoca anapesi. Sa satthu ana mayham upasampadaya karanatta upasampada ahosi"ti. Eteneva apadanagathayapi attho samvannitoti datthabbo. Evampi bhikkhunivibhange ehi bhikkhuniti idam kathanti. Ehibhikkhunibhavena bhikkhuninam upasampadaya asabhavajotanavacanam tatha upasampadaya bhikkhuninam abhavato. Yadi evam @Footnote: 1 Si. ubhatosamgha upasampannatta 2 khu.theri. 26/109/447 3 khu.apa. 33/44/358

--------------------------------------------------------------------------------------------- page367.

Katham ehibhikkhuniti vibhange niddeso katoti. Desananayasotapatitabhavena 1-. Ayam hi sotapatitata nama katthaci labbhamanassapi anahatam 2- hoti. Yatha abhidhamme manodhatuniddese 3- labbhamanampi jhanangam pancavinnanasota- patitataya na uddhatam katthaci desanaya asambhavato. Yatha tattheva vatthuniddese 4- hadaya- vatthu katthaci alabbhamanassapi gahanavasena. Tatha thitakappiniddese. Yathaha:- "katamo ca puggalo thitakappi, ayanca puggalo sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno assa, kappassa ca uddayhanavela assa, neva tava kappo uddayheyya, yavayam puggalo na sotapattiphalam sacchikaroti"ti 5-. Evamidhapi alabbhamanagahanavasena veditabbam, parikappavacanam hetam. Sace bhagava bhikkhunibhavayogyam kanci matugamam ehi bhikkhuniti vadeyya, evampi bhikkhunibhavo siyati. Kasma pana bhagava evam na kathesiti? tatha katadhikaranam abhavato. Ye pana "anasannasannihitabhavato"ti karanam vatva "bhikkhu eva hi satthu asannacari sada sannihitava, tasma te `ehibhikkhu'ti vattabbatam arahanti, na bhikkhuniyo"ti vadanti, tam tesam matimattam. Satthu asannadurabhavassa bhabbabhabbabhavasiddhatta. Vuttam hetam bhagavata:- "sanghatikanne cepi bhikkhave bhikkhu gahetva pitthito anubandho assa pade padam nikkhipanto, so ca hoti abhijjhalu kamesu tibbasarago byapannacitto padutthamanasankappo mutthassati asampajano asamahito vibbhantacitto pakatindriyo, athakho so arakava mayham, ahanca tassa. Tam kissa hetu, dhammam hi so bhikkhave bhikkhu na passati, dhammam apassanto na mam passati. @Footnote: 1 Si. desanaYu... 2 Si. agahanam 3 abhi.san. 34/566/160 @4 abhi.san. 34/595/181 5 abhi.pu. 36/17/120

--------------------------------------------------------------------------------------------- page368.

Yojanasate cepi so bhikkhave bhikkhu vihareyya, so ca hoti anabhijjhalu kamesu na tibbasarago abyapannacitto appadutthamanasankappo upatthitassati sampajano samahito ekaggacitto samvutindriyo, athakho so santikeva mayham, ahanca tassa. Tam kissa hetu, dhammam hi so bhikkhave bhikkhu passati, dhammam passanto mam passati"ti. 1- Tasma akaranam desato satthu asannanasannata. Akatadhikarataya pana bhikkhuninam tattha ayogyata. Tena vuttam "ehibhikkhuniduko idha na labbhati"ti. Evam duvidha. Aggasavika mahasavika pakatisavikati tividha. Tattha khema uppalavannati ima dve theriyo aggasavika nama. Kamam sabbapi khinasavattheriyo silasuddhiadike sampadentiyo catusu satipatthanesu supatthitacitta 2- sattabojjhange yathabhutam bhavetva maggapatipatiya anavasesato kilese khepetva aggaphale patitthahanti. Tathapi yatha saddhavimuttato ditthippattassa pannavimuttato ca ubhatobhagavimuttassa pubba- bhagabhavanavisesasiddho icchito viseso, evam abhiniharamahantatapubbayogamahantatahi 3- sasantane satisayagunavisesassa nipphaditatta siladihi gunehi mahanta savikati mahasavika. Tesuyeva pana bodhipakkhiyadhammesu pamokkhabhavena dhurabhutanam sammaditthi- sammasamadhinam satisayakiccanubhavanibbattiya karanabhutaya tajjabhiniharataya sakkaccam nirantaram cirakalasambhutaya sammapatipattiya yathakkamam pannaya samadhimhi ca ukkamsaparamippattiya savisesam sabbagunehi aggabhave thitatta ta dvepi aggasavika nama. Mahapajapatigotamiadayo pana abhiniharamahantataya pubbayogamahantataya ca patiladdhagunavisesavasena mahatiyo savikati mahasavika nama. Itara therika 4- tissa vira dhirati evamadika abhiniharamahantatadinam abhavena pakatisavika nama. @Footnote: 1 khu.iti. 25/92/310 2 Si. supatitthitacitta 3 Si....mahantatati 4 Si. theriyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page369.

Ta pana aggasavika viya mahasavika viya ca na parimita, athakho anekasatani anekasahassani veditabbani. Evam aggasavikadibhedato tividha. Tatha sunnata- vimokkhadibhedato tividha. Patipadadivibhagena catubbidha. Indriyadhikavibhagena pancavidha. Tatha patipattiyadivibhagena pancavidha. Animittavimuttadivasena chabbidha. Adhimuttibhedena sattavidha. Dhurapatipadadivibhagena atthavidha. Vimuttivibhagena navavidha dasavidha ca. Ta paneta yathavuttena dhurabhedena vibhajjamana visati honti. Patipada- vibhagena vibhajjamana cattalisa honti. Puna patipadabhedena dhurabhedena vibhajjamana asiti honti. Athava sunnatavimuttadivibhagena vibhajjamana cattalisadhikani dvesatani honti. Puna indriyadhikavibhagena vibhajjamana dvisatuttarasahassam 1- hontiti. Evametasam therinam attano gunavaseneva anekabhedabhinnata veditabba. Ayamettha sankhepo, vittharo pana hettha theragathasamvannanayam vuttanayeneva 2- gahetabboti. Sumedhatherigathavannana nitthita. Mahanipatavannana nitthita. ----------------- @Footnote: 1 Si. sattuttarasahassam 2 Si. vuttanayanusarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page370.

Nigamanagatha ettavata ca:- "ye te sampannasaddhamma dhammarajassa satthuno orasa mukhaja putta dayada dhammanimmita. Siladigunasampanna katakicca anasava subhutiadayo thera theriyo therikadayo. Tehi ya bhasita gatha annabyakaranadina ta sabba ekato katva theragathati sangaham. Aropesum mahathera therigathati tadino 1- tasam attham pakasetum poranatthakathanayam. Nissaya ya samaraddha atthasamvannana maya sa tattha paramatthanam tattha tattha yatharaham. Pakasana paramattha- dipani nama namato sampatta parinitthanam anakulavinicchaya dvanavutiparimana 2- paliya bhanavarato. Iti tam sankharontena yam tam adhigatam maya punnam tassanubhavena lokanathassa sasanam. Ogahetva 3- visuddhaya siladipatipattiya sabbepi dehino hontu vimuttirasabhagino. @Footnote: 1 Ma. theragathati adito 2 Si....parimanaya 3 Si. obhasetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page371.

Ciram titthatu lokasmim sammasambuddhasasanam tasmim sagarava niccam hontu sabbepi panino. Samma vassatu kalena devopi jagatipati saddhammanirato lokam dhammeneva pasasatu"ti. Badaratitthaviharavasina acariyadhammapalattherena kata therigathanam atthasamvannana nitthita. Therigathavannana samatta.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 34 page 339-371. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=34&A=7270&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=34&A=7270&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=474              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=10138              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=10142              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=10142              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]