ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 35 : PALI ROMAN Ja.A.1 ekanipat (1)

                   Khuddakanikaya jatakatthakatha
                       pathamo bhago
                       ---------
           namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                  ------------------
                       Panamagatha
          jatikotisahassehi          pamanrahitam hitam
          lokassa lokanathena        katam yena mahesina,
          tassa pade namassitva      katva dhammassa canjalim
          samghanca patimanetva        sabbasammanabhajanam,
          namassanadino assa         punnassa ratanattaye
          pavattassanubhavena         chetva sabbe upaddave,
          tam tam karanamagamma         desitani jutimata
          apannakadini pura          jatakani mahesina
          yani yesu ciram sattha       lokanittharanatthiko
          anante bodhisambhare       paripacesi nayako
          tani sabbani ekajjham       aropentehi sangaham
          jatakam nama sangitam         dhammasangahakehi yam,
          buddhavamsassa etassa         icchantena ciratthitim
          yacito abhigantvana        therena atthadassina
          asamsatthaviharena           sada suddhaviharina
          tatheva buddhamittena         santacittena vinnuna
          mahimsasakavamsamhi            sambhutena nayannuna
          buddhadevena ca tatha        bhikkhuna suddhabuddhina
          mahapurisacariyanam           anubhavam acintiyam
          tassa vijjotayantassa        jatakassatthavannanam
          mahaviharavasinam           vacanamagganissitam
          bhasissam bhasato tam me      sadhu ganhantu sadhavoti.
                 --------------------
                        Nidanakatha
    sa panayam jatakassa atthavannana durenidanam avidurenidanam
santikenidananti imani tini nidanani dassetva vanniyamana ye nam
sunanti, tehi samudagamato patthaya vinnatatta yasma sutthu
vinnata nama hoti, tasma nam tani nidanani dassetva vannayissami.
     Tattha adito tava tesam nidananam paricchedo veditabbo.
Dipankarapadamulasmim hi katabhiniharassa mahasattassa yava
vessantarattabhava cavitva tusitapure nibbatti, tava pavatto
kathamaggo durenidanam nama, tusitabhavanato pana cavitva yava
bodhimande sabbannutappatti, tava pavatto kathamaggo avidurenidanam
nama, santikenidanam pana tesu tesu thanesu viharato tasmim tasmimyeva
thane labbhatiti.
                     1 Durenidanakatha
     tatridam durenidanam nama:- ito kira kappasatasahassadhikanam
catunnam asankheyyanam matthake amaravati nama nagaram ahosi, tattha
sumedho nama brahmano pativasati, ubhato sujato matito ca pitito ca
samsuddhagahaniko yava sattama kulaparivatta akkhitto anupakkuttho
jativadena abhirupo dassaniyo pasadiko paramaya vannapokkharataya
samannagato. So annam kammam akatva brahmanasippameva ugganhi. Tassa
daharakaleyeva matapitaro kalamakamsu. Athassa rasivaddhako amacco
ayapotthakam aharitva suvannarajatamanimuttadibharite gabbhe vivaritva
"ettakante kumara matusantakam, ettakam pitusantakam, ettakam
ayyakapeyyakanan"ti yava sattama kulaparivatta dhanam acikkhitva
"etam patipajjahi"ti aha.
     Sumedhapandito cintesi "imam dhanam samharitva mayham
pitupitamahadayo paralokam gacchanta ekam kahapanampi gahetva gata
nama natthi, maya pana gahetva gamanakaranam katum vattati"ti. So
ranno arocetva nagare bherincarapetva mahajanassa danam datva
tapasapabbajjam pabbaji. Imassa panatthassa avibhavattham imasmim
thane sumedhakatha kathetabba. Sa panesa kincapi buddhavamse
nirantaram agatayeva, gathasambandhena pana agatatta na sutthu
pakata, tasma tam antarantara gathasambandhadipakehi vacanehi saddhim
kathessama.
     Kappasatasahassadhikanam catunnam asankheyyanam matthake dasahi
saddehi avivittam "amaravati"ti ca "amaran"ti ca laddhanamam nagaram
ahosi, yam sandhaya buddhavamse vuttam:-
          "kappe ca satasahasse       caturo ca asankhiye
           amaram nama nagaram          dassaneyyam manoramam
           dasahi saddehi avivittam      annapanasamayutan"ti. 1-
     Tattha dasahi saddehi avivittanti hatthisaddena assasaddena
rathasaddena bherisaddena mudingasaddena vinasaddena sammasaddena
talasaddena sankhasaddena " asatha 2- pivatha khadatha"ti dasamena
saddenati imehi dasahi saddehi avivittam ahosi. Tesam pana saddanam
ekadesameva gahetva
          "hatthisaddam assasaddam        bherisankharathani ca
           khadatha pivatha ceva         annapanena ghositan"ti.
Buddhavamse imam gatham vatva
@Footnote: 1 khu. buddha. 33/416 2 cha. asnatha
           Nagaram sabbangasampannam       sabbakammamupagatam 1-
           sattaratanasampannam          nanajanasamakulam
           samiddham devanagaramva         avasam punnakamminam.
           Nagare amaravatiya         sumedho nama brahmano
           anekakotisannicayo        pahutadhanadhannava
           ajjhayako mantadharo       tinnam vedana paragu
           lakkhane itihase ca       sadhamme paramim gato"ti
vuttam.
     Athekadivasam so sumedhapandito upari pasadavaratale rahogato
hutva pallankam abhujitva nisinno cintesi "punabbhave pandita
patisandhigahanam nama dukkham, tatha nibbattanibbattatthane
sarirabhedanam, aham ca jatidhammo jaradhammo byadhidhammo
maranadhammo, evambhutena maya ajatim ajaram abyadhim adukkham
sukham sitalam amatamahanibbanam pariyesitum vattati, avassam bhavato
muccitva nibbanagamina ekena maggena bhavitabban"ti tena vuttam:-
          "rahogato nisiditva        evam cintesihantada 2-
           dukkho punabbhavo nama      sarirassa pabhedanam. 3-
           Jatidhammo jaradhammo      byadhidhammo cahantada 4-
           ajaram amaram 5- khemam       pariyesissami nibbutim.
           Yannunimam putikayam          nanakunapapuritam
           chaddayitvana gaccheyyam      anapekkho anatthiko.
           Atthi hehiti so maggo     na so sakka na hetuye
           pariyesissami tam maggam      bhavato parimuttiya"ti.
@Footnote: 1 ka. sabbakamamupagatam
@2 cha. cintesaham tada 3 cha. sarirassa ca bhedanam
@4 cha. byadhidhammo saham tada  5 cha. amatam
     Tato uttarimpi 1- evam cintesi "yatha hi loke dukkhassa
patipakkhabhutam sukham nama atthi, evam bhave sati tappatipakkhena vibhavenapi
bhavitabbam. Yatha ca unhe sati tassa vupasamabhutam sitampi atthi, evam
ragadinam agginam vupasamena nibbanenapi bhavitabbam. Yatha ca papakassa
lamakassa dhammassa patipakkhabhuto kalyano anavajjadhammopi
atthiyeva, evameva kho papikaya jatiya sati sabbajatikhepanato
ajatisankhatena nibbanenapi bhavitabbameva"ti. Tena vuttam:-
          "yathapi dukkhe vijjante     sukham namapi vijjati
           evam bhave vijjamane      vibhavo 2- icchitabbako.
           Yathapi unhe vijjante     aparam vijjati sigalam
           evam tividhaggi vijjante     nibbanam icchitabbakam
           yathapi pape vijjante     kalyanampi vijjati
           evameva jati vijjante    ajati icchitabbakan"ti 3-.
     Aparampi cintesi "yatha nama gutharasimhi nimuggena purisena
durato pancavannapadumasanchannam mahatalakam disva "katarena nu kho
maggena ettha gantabban"ti tam talakam gavesitum yuttam. Yam tassa
agavesanam, na so talakassa doso, purisasseva doso, evameva
kilesamaladhovane amatamahanibbanatalake vijjante yam 4- tassa
agavesanam, na so 5- amatanibbanamahatalakassa doso, purisasseva doso.
Yatha ca corehi samparivarito puriso palayanamagge vijjamanepi sace na
palayati, na so maggassa doso, purisasseva doso, evameva kilesehi
parivaretva gahitassa purisassa vijjamaneyeva nibbanagamimhi sive
@Footnote: 1 cha. uttaripi. evamuparipi.   2 cha. vibhavopi
@3 cha. ajatipicchitabbakam  4 cha. ayam patho natthi
@5 cha. ayam patho natthi
Magge maggassa agavesanam nama na maggassa doso, puggalasseva doso.
Yatha ca byadhipilito puriso vijjamane byadhitikicchake vejje sace tam
vejjam gavesitva byadhim na tikicchapeti, na so vejjassa doso,
purisasseva doso, evameva yo kilesabyadhipilito puriso
kilesavupasamamaggakovidam vijjamanameva acariyam na gavesati, tasseva
doso, na kilesavinasakassa acariyassa"ti. Tena vuttam:-
          "yatha guthagato puriso        talakam disvana puritam
           na gavesati tam talakam        na doso talakassa so.
           Evam kilesamaladhove        vijjante amatantale
           na gavesati tam talakam        na doso amatantale.
           Yatha arihi pariruddho        vijjante gamanampathe
           na palayati so puriso       na doso anjasassa so,
           evam kilesapariruddho        vijjamane sive pathe
           na gavesati tam maggam         na doso sivamanjase.
           Yathapi byadhito puriso      vijjamane tikicchake
           na tikicchapeti tam byadhim     na doso so tikicchake,
           evam kilesabyadhihi         dukkhito paripilito
           na gavesati tam acariyam       na so doso vinayake"ti.
     Aparampi cintesi "yatha mandanajatiko puriso kanthe asattam
kunapam chaddetva sukhi gaccheyya, 1- evam mayapi imam putikayam
chaddetva anapekkhena nibbananagaram pavisitabbam.
@Footnote: 1 cha. gacchati.
     Yatha ca naranariyo ukkarabhumiyam uccarapassavam katva na tam
ucchangena va adaya dasantena va vethetva gacchanti, jigucchamana pana
anapekkhava chaddetva gacchanti, evam mayapi imam putikayam
anapekkhena chaddetva amatanibbananagaram pavisitum vattati.
     Yatha ca navika nama jajjaranavam anapekkha chaddetva gacchanti,
evam ahampi imam navahi vanamukhehi paggharantam kayam chaddetva
anapekkho nibbanapuram pavisissami.
     Yatha ca puriso nanaratanani adaya corehi saddhim maggam
gacchanto attano ratananasabhayena te chaddetva khemam maggam ganhati,
evam ayampi karajakayo ratanavilopakacorasadiso. Sacaham ettha tanham
karissami, ariyamaggakusaladhammaratanameva 1- nassissati, tasma maya
imam corasadisam kayam chaddetva nibbananagaram pavisitum
vattati"ti. Tena vuttam:-
          "yathapi kunapam puriso        kanthe baddham jigucchiyam 2-
           mocayitvana gaccheyya      sukhi seri sayamvasi,
           tathevimam putikayam          nanakunapasancayam
           chaddayitvana gaccheyyam      anapekkho anatthiko.
           Yatha uccaratthanamhi 3-   karisam naranariyo
           chaddayitvana gacchanti 4-    anapekkha anatthika,
           evamevaham imam kayam      nanakunapapuritam
           chaddayitvana gacchissam       vaccam katva yatha kutim.
           Yathapi jajjaram navam        paluggam udagahinim 5-
           sami chaddetva gacchanti 4- anapekkha anatthika,
@Footnote: 1 cha. ariyamaggakusaladhammaratanam me. 2 cha. jigucchiya
@3 ka. ussasathanamhi 4 ka. samika chaddayitvana 5 ka. udakagadinim
           Evamevaham imam kayam      navacchiddam dhuvassavam
           chaddayitvana gacchissam       jinnanavamva samika.
           Yathapi puriso corehi      gacchanto bhandamadiya
           bhandacchedabhayam disva       chaddayitvana gacchati,
           evameva ayam kayo       mahacorasamo viya
           pahayimam gamissami         kusalacchedanabhaya"ti.
     Evam sumedhapandito nanavidhahi upamahi imam nekkhammupasamhitam
attham cintetva sakanivesane aparimitabhogakkhandham hettha
vuttanayena kapanaddhikadinam vissajjetva mahadanam datva
vatthukame ca kilesakame ca pahaya amaranagarato nikkhamitva
ekakova himavante dhammikam nama pabbatam nissaya assamam katva tattha
pannasalanca cankamanca mapetva pancahi nivaranadosehi vivajjitam
"evam samahite citte"ti adina nayena vuttehi atthahi karanagunehi
samupetam abhinnasankhatam balam aharitum tasmim tassamapade
navadosasamannagatam satakam pajahitva dvadasagunasamannagatam
vakaciram nivasetva isipabbajjam pabbaji. Evam pabbajito
atthadosasamakinnam tam pannasalam pahaya dasagunasamannagatam
rukkhamulam upagantva sabbam dhannavikatim pahaya pavattaphalabhojano
hutva nisajjatthanacankamanavasena padhanam padahanto
sattahabbhantareyeva atthannam samapattinam pancannam abhinnanam labhi
ahosi. Evantam yathapatthitam abhinnabalam papuni. Tena vuttam:-
          "evaham cintayitvana       nekakotisatam dhanam
           nathanathanam datvana      himavantam upagamim. 1-
           Himavantassavidure         dhammiko nama pabbato
           assamo sukato mayham       pannasala sumapita.
           Cankamam tattha mapesim       pancadosavivajjitam
           atthagunasamupetam           abhinnabalamaharim.
           Satakam pajahim tattha         navadosamupagatam
           vakaciram nivasesim         dvadasagunamupagatam.
           Atthadosasamakinnam         pajahim pannasalakam
           upagamim rukkhamulam          gunehi 2- dasahupagatam.
           Vapitam ropitam dhannam        pajahim niravasesato
           anekagunasampannam          pavattaphalamadiyim.
           Tatthappadhanam padahim         nisajjatthanacankame
           abbhantaramhi sattahe      abhinnabalapapunin"ti.
     Tattha "assamo sukato mayham pannasala sumapita"ti imaya paliya
sumedhapanditena assamapannasalacankama sahattha mapita viya vutta.
Ayam panettha attho:- mahasattam "himavantam ajjhogahetva ajja
dhammikam pabbatam pavisissami"ti nikkhantam disva sakko devanamindo
vissukammadevaputtam 3- amantesi"tata ayam sumedhapandito
`pabbajissami'ti nikkhanto, etassa vasanatthanam mapehi"ti.
@Footnote: 1 cha. himavantampagamim 2 cha. gune 3 cha. vissakammadevaputtam
So tassa vacanam sampaticchitva ramaniyam assamam, sukatam pannasalam,
manoramam cankamanca mapesi. Bhagava pana tada attano punnanubhavena
nipphannam tam assamapadam sandhaya "sariputta tasmim dhammikapabbate
           assamo sukato mayham       pannasala sumapita
           cankamam tattha mapesim       pancadosavivajjitan"ti
aha.
     Tattha sukato mayhanti sukato maya. Pannasala sumapita"ti
pannacchadana salapi me sumapita ahosi. Pancadosavivajjitanti pancime
cankamadosa nama thaddhavisamata antorukkhata gahanacchannata
atisambadhata ativisalatati.
     Thaddhavisamabhumibhagasmim hi cankame cankamantassa pada
rujjanti, phota utthahanti, cittam ekaggatam 1- na labhati,
kammatthanam vipajjati. Mudusamatale pana phasuviharam agamma
kammatthanam sampajjati. Tasma thaddhavisamabhumibhagata "eko doso"ti
veditabba. Cankamassa anto va majjhe va kotiyam va rukkhe sati
pamadamagamma cankamantassa nalatam va sisam va patihannatiti
antorukkhata dutiyo doso. Tinalatadigahanacchanne cankame cankamanto
andhakaravelayam uragadike pane akkamitva va mareti,
tehi va dattho dukkham apajjatiti gahanacchannata tatiyo doso.
Atisambadhe cankame vittharato ratanike va addharatanike va
cankamantassa paricchede pakkhalitva nakhapi anguliyopi bhijjantiti
atisambadhata catuttho doso. Ativisale cankame cankamantassa cittam
vidhavati ekaggatam na labhatiti ativisalata pancamo doso.
@Footnote: 1 cha. ekaggam
Puthulato pana diyaddharatanam dvisu passesu ratanamattaanucankamam dighato
satthihattham mudutalam samavippakinnavalukam cankamam vattati cetiyagirimhi
dipapasadakamahindattherassa cankamanam viya, tadisam tam ahosi.
Tena vuttam:- "cankamam tattha mapesim pancadosavivajjitan"ti.
Atthagunasamupetanti atthahi samanasukhehi upetam. Atthimani samanasukhani
nama dhanadhannapariggahabhavo, anavajjapindapatapariyesanabhavo,
nibbutapindapatabhunjanabhavo, rattham piletva dhanasaram va
sisakahapanadini va ganhantesu rajakulesu ratthapilanakilesabhavo,
upakaranesu nicchandaragabhavo, coravilope nibbhayabhavo,
rajarajamahamattehi asamsatthabhavo, catusu disasu
appatihatabhavoti. Idam vuttam hoti:- "yatha tasmim assame
vasantena sakka honti imani atthasamanasukhani vinditum, evam
atthagunasamupetam tam assamam mapesin"ti. Abhinnabalamaharinti
paccha tasmim assame vasanto kasinaparikammam katva abhinnananca
samapattinanca uppadanatthaya aniccato dukkhato vipassanam arabhitva
thamappattam vipassanabalam aharim. "yatha tasmim vasanto tam balam
aharitum sakkomi, evam tam assamam tassa abhinnatthaya
vipassanabalassa anucchavikam katva mapesin"ti attho.
     Satakam pajahim tattha navadosamupagatanti etthayam
anupubbikatha. Tada kira kutilenacankamadipatimanditam
pupphupagaphalupagarukkhasanchannam ramaniyam madhurasalilasayam
apagatavalamigabhimsanakananasaddasakunam 1- pavivekakkhamam assamam
mapetva alankatacankamassa ubhosu antesu alambanaphalakam samvidhaya
nisidanatthaya cankamavemajjhe samatalam muggavannam selam 2- mapetva
@Footnote: 1 cha. apagatavalamigabhimsanakasakunam 2 cha. muggavannasilam
Antopannasalayam jatamandalavakaciratidandakundikadike
tapasaparikkhare, mandape paniyaghatapaniyasankhapaniyasaravakani,
aggisalayam angarakapalladaruadiniti evam yam yam pabbajitanam
upakaraya samvattati, tam tam sabbam mapetva pannasalaya
bhittiyam "ye keci pabbajitukama ime parikkhare
gahetva pabbajantu"ti akkharani chinditva devalokameva
gate vissukammadevaputte sumedhapandito himavantapabbatapade
girikandaranusarena attano nivasananurupam phasukatthanam
olokento nadinivattane vissukammanimmitam 1- sakkadattiyam ramaniyam
assamam disva cankamanakotim gantva padavalanjam apassanto "dhuvam
pabbajita dhuragame bhikkham pariyesitva kilantarupa agantva
pannasalam pavisitva nisinna bhavissanti"ti cintetva thokam
agametva "ativiya cirayanti, janissami"ti pannasalakutidvaram
vivaritva anto pavisitva ito cito ca olokento mahabhittiyam
akkharani vacetva "mayham kappiyaparikkhara ete, ime
gahetva pabbajissami"ti attana nivatthaparutam satakayugam pajahi.
Tenaha "satakam pajahim tattha"ti. Evam pavittho aham sariputta
tassam pannasalayam satakam pajahim. Navadosamupagatanti satakam
pajahanto nava dose disva pajahinti dipeti. Tapasapabbajjam
pabbajitanam hi satakasmim nava dosa upatthahanti. Tesu tassa
mahagghabhavo eko doso, parapatibaddhataya uppajjanabhavo
eko, paribhogena lahum kilissanabhavo eko. Kilittho hi
dhovitabbo ca rajitabbo ca hoti. Paribhogena jiranabhavo
eko. Jinnassa hi tunnam va aggaladanam
@Footnote: 1 cha. vissakammanimmitam
Va katabbam hoti. Puna pariyesanaya durabhisambhavabhavo
eko, tapasapabbajjaya asaruppabhavo eko, paccatthikanam
sadharanabhavo eko. Yatha hi nam paccatthika na ganhanti, evam
gopetabbo hoti. Paribhunjantassa vibhusanatthanabhavo eko, gahetva
vicarantassa khandhabharamahicchabhavo ekoti. Vakaciram nivasesinti
tada aham sariputta ime nava dose disva satakam pahaya vakaciram
nivasesim, munjatinam hirahiram katva ganthetva katam vakaciram
nivasanaparupanatthaya adiyinti attho. Dvadasagunamupagatanti
dvadasahi anisamsehi samannagatam. Vakacirasmim hi dvadasa
anisamsa:- appaggham sundaram kappiyanti ayam tava eko anisamso,
sahattha katum sakkati ayam dutiyo, paribhogena sanikam kilissati,
dhoviyamanepi papanco natthiti ayam tatiyo, paribhogena jinnepi
sibbitabbabhavo catuttho, puna pariyesantassa sukhena karanabhavo
pancamo, tapasapabbajjaya saruppabhavo chattho, paccatthikanam
nirupabhogabhavo sattamo, paribhunjantassa vibhusanatthanabhavo
atthamo, dharane sallahukabhavo navamo, civarapaccaye appicchabhavo
dasamo, vakuppattiya dhammikaanavajjabhavo ekadasamo, vakacire
natthepi anapekkhabhavo dvadasamoti.
     Atthadosasamakinnam pajahim pannasalakanti katham pajahim? so kira
Varasatakayugam omuncitva civaravamse laggitam anojapupphadamasadisam
rattavakaciram gahetva nivasetva tassupari aparam
suvannavannam vakaciram paridahitva punnagapupphasantharasadisam
sakhuram ajinacammam ekamsam katva jatamandalam patimuncitva
culaya saddhim niccalabhavakaranattham sarasucim pavesetva
Muttajalasadisaya sikkaya pavalavannam kundikam odahitva tisu
thanesu vankakajam adaya ekissaya kajakotiya kundikam, ekissaya
ankusapacchitidandakadini olaggetva kharibharam amse katva
dakkhinena hatthena kattaradandam gahetva pannasalato nikkhamitva
satthihatthe mahacankame aparaparam cankamanto attano vesam oloketva
"mayham manoratho matthakam patto, sobhati vata me pabbajja,
buddhapaccekabuddhadihi sabbehi dhirapurisehi vannita thomita ayam
pabbajja nama, pahinam me gihibandhanam, nikkhantosmi nekkhammam,
laddha me uttamapabbajja, karissami samanadhammam, labhissami
maggaphalasukhan"ti ussahajato kharikajam otaretva
cankamavemajjhe muggavannasilapatte suvannapatima viya nisinno
divasabhagam vitinametva sayanhasamayam pannasalam pavisitva
vidalamancakapasse 1- katthattharikaya nipanno sariram utum
gahapetva balavapaccuse pabujjhitva attano agamanam
avajjesi "aham gharavase adinavam disva amitabhogam anantam
yasam pahaya arannam pavisitva nekkhammagavesako hutva
pabbajito, itodani patthaya pamadacaram caritum na vattati.
Pavivekam hi pahaya vicarantam micchavitakkamakkhika khadanti, idani
maya vivekamanubruhetum vattati. Aham hi gharavasam palibodhato disva
nikkhanto, ayam ca manapa pannasala, veluvapakkavanna
paribhandakata bhumi, rajatavanna setabhittiyo, kapotapadavannam
pannacchadanam, vicittattharanavanno vidalamancako, 2- nivasaphasukam
vasanatthanam, na etto atirekatara viya me gehasampada
pannayati"ti pannasalaya dose vicinanto attha dose passi.
@Footnote: 1 cha. bidalamancakapasse 2 cha. bidalamancako
     Pannasalaparibhogasmim hi attha adinava:- mahasamarambhena
dabbasambhare samodhanetva karanapariyesanabhavo eko adinavo,
tinapannamattikasu patitasu tasam punappunam thapetabbataya
nibaddhajagganabhavo dutiyo, senasanam nama mahallakassa papunati,
avelaya vutthapiyamanassa cittekaggata na hotiti utthapaniyabhavo
tatiyo, situnhapatighatena kayassa sukhumalakaranabhavo catuttho,
geham pavitthena yankinci papam sakka katunti garahapaticchadanabhavo
pancamo, "mayhan"ti pariggahakaranabhavo chattho, gehassa atthibhavo
nama sadutiyakavaso 1- sattamo, ukamankunagharagolikadinam 2-
sadharanataya bahusadharanabhavo atthamo. Iti ime attha
adinave disva mahasatto pannasalam pajahi. Tenaha
"atthadosasamakinnam pajahim pannasalakan"ti upagamim rukkhamulam
gunehi dasahupagatanti channam patikkhipitva dasahi gunehi upetam
rukkhamulam upagatosmiti vadati. Tatrime dasa guna:- appasamarambhata
eko guno. Upagamanamattakameva hi tattha hoti. Appatijagganata dutiyo.
Tam hi sammatthampi asammatthampi paribhogaphasukam hotiyeva.
Anutthapaniyabhavo tatiyo. Garaham na paticchadeti. Tattha hi papam
karonto lajjatiti garahaya appaticchannabhavo catuttho. Abbhokasavaso
viya kayam na santhambhetiti kayassa asanthambhanabhavo pancamo,
pariggahakaranabhavo chattho, gehalayapatikkhepo sattamo,
bahusadharane gehe viya "patijaggissami nam, nikkhamatha"ti
niharanakabhavo atthamo, vasantassa sappitikabhavo navamo,
rukkhamulasenasanassa gatagatatthane sulabhataya anapekkhabhavo
dasamoti ime dasa gune disva rukkhamulam upagatosmiti vadati.
@Footnote: 1 cha. sadutiyakavasoti 2 cha. kamangulagharagolikadinam
     Imani ettakani karanani sallakkhetva mahasatto punadivase
bhikkhaya gamam pavisi. Athassa sampattagame manussa mahantena
ussahena bhikkham adamsu. So bhattakiccam nitthapetva assamam agamma
nisiditva cintesi "naham `aharam na labhami'ti pabbajito,
siniddhaharo namesa manamadapurisamade vaddheti, aharamulakassa ca
dukkhassa anto natthi, yannunaham vapitaropitadhannanibbattam
aharam pajahitva pavattaphalabhojano bhaveyyan"ti. So tato
patthaya tatha katva ghatento vayamanto sattahabbhantare
attha samapattiyo panca abhinnayo ca nibbattesi. Tena vuttam:-
          "vapitam ropitam dhannam       pajahim niravasesato
           anekagunasampannam         pavattaphalamadiyim.
           Tatthappadhanam padahim        nisajjatthanacankame
           abbhantaramhi sattahe     abhinnabalapapunin"ti.
     Evam abhinnabalam patva sumedhatapase samapattisukhena
vitinamente dipankaro nama sattha loke udapadi. Tassa
patisandhijatisambodhidhammacakkappavattanesu sakalapi dasasahassi lokadhatu
sankampi sampakampi sampavedhi, mahaviravam viravi, dvattimsa
pubbanimittani paturahesum. Sumedhatapaso samapattisukhena vitinamento
neva tam saddamassosi, na tanipi nimittani addasa. Tena vuttam:-
          "evam me siddhipattassa      vasibhutassa sasane
           dipankaro nama jino       uppajji lokanayako.
           Uppajjante ca jayante    bujjhante dhammadesane
           caturo nimitte naddasam     jhanaratisamappito"ti.
     Tasmim kale dipankaradasabalo catuhi khinasavasatasahassehi
parivuto anupubbena carikam caramano rammam nama nagaram patva
sudassanamahavihare pativasati. Rammanagaravasino "dipankaro kira
samanissaro paramabhisambodhim patva pavattitapavaradhammacakko
anupubbena carikam caramano rammanagaram patva sudassanamahavihare
pativasati"ti sutva sappinavanitadini ceva bhesajjani vatthacchadanani
ca gahapetva gandhamaladihattha yena buddho,
yena dhammo, yena samgho, tanninnatapponatappabbhara hutva
sattharam upasankamitva vanditva gandhamaladihi pujetva
ekamantam nisinna dhammadesanam sutva svatanaya nimantetva
utthayasana pakkamimsu.
     Te punadivase mahadanam sajjetva nagaram alankaritva
dasabalassa agamanamaggam alankaronta udakabhinnatthanesu
pamsum pakkhipitva samam bhumitalam katva rajatapattavannavalukam
akiranti, lajani ceva pupphani ca vikiranti, nanaviragehi
vatthehi dhajapatake ussapenti, kadaliyo ceva punnaghatapantiyo
ca patitthapenti. Tasmim kale sumedhatapaso attano assamapada.
Uggantva tesam manussanam uparibhagena akasena gacchanto
te hatthatutthe manusse disva "kim nu kho karanan"ti akasato
oruyha ekamantam thito manusse pucchi "ambho kassa tumhe imam
maggam alankarotha"ti. Tena vuttam:-
          "paccantadesavisaye        nimantetva tathagatam
           tassa agamanam maggam       sodhenti tutthamanasa.
           Ahantena samayena        nikkhamitva sakassama
           dhunanto vakacirani       gacchami ambare tada.
           Vedajatam janam disva      tutthahattham pamoditam
           orohitvana gagana      manusse pucchi tavade.
          `tutthahattho Pamudito       vedajato mahajano
           kassa sodhiyati maggo      anjasam vatumayanan'"ti.
     Manussa ahamsu "bhante sumedha na tvam janasi, dipankaradasabalo
sammasambodhim patva pavattitapavaradhammacakko carikam caramano
amhakam nagaram patva sudassanamahavihare pativasati, mayantam
bhagavantam nimantayimha, tassetam buddhassa bhagavato agamanamaggam
alankaroma"ti. Sumedhatapaso cintesi "buddho"ti kho ghosamattakampi
loke dullabham, pageva buddhuppado, mayapi imehi manussehi saddhim
dasabalassa maggam alankaritum vattati"ti. So te manusse aha "sace bho
tumhe etam maggam buddhassa alankarotha, mayhampi ekam okasam detha,
ahampi tumhehi saddhim maggam alankarissami"ti. Te "sadhu"ti
sampaticchitva "sumedhatapaso iddhima"ti jananta udakabhinnokasam
sallakkhetva "tvam imam thanam alankarohi"ti adamsu. Sumedhatapaso
buddharammanapitim gahetva cintesi "aham imam okasam iddhiya
alankaritum sakkomi, evam alankato pana mama manam na paritosessati,
ajja maya kayaveyyavaccam katum vattati"ti pamsum aharitva tasmim
padese pakkhipi.
    Tassa tasmim padese analankateyeva dipankaradasabalo
mahanubhavanam chalabhinnakhinasavanam catuhi satasahassehi
parivuto devatasu dibbagandhamaladihi pujayantisu dibbasangitesu
pavattantesu manussesu manusakagandhehi ceva maladihi ca pujayantesu
anantaya buddhalilhaya manosilatale vijambhamano siho viya tam
alankatapatiyattam maggam patipajji. Sumedhatapaso akkhini ummiletva
alankatamaggena agacchantassa dasabalassa dvattimsamahapurisa-
lakkhanapatimanditam asityanubyanjanehi anuranjitam byamappabhaya
samparivaritam manivannagaganatale nanappakara vijjulata viya
avelavelabhuta ceva yugalayugalabhuta ca chabbannaghanabuddharasmiyo
vissajjentam rupaggappattam attabhavam oloketva "ajja maya dasabalassa
jivitapariccagam katum vattati, ma bhagava kalalam akkami, maniphalakasetum
pana akkamanto viya saddhim catuhi khinasavasatasahassehi mama
pitthim maddamano gacchatu, tam me bhavissati digharattam hitaya
sukhaya"ti kese mocetva ajinacammajatamandalavakacirani
kalavanne kalale pattharitva maniphalakasetu viya kalalapitthe nipajji.
Tena vuttam:-
         "te me puttha viyakamsu      `buddho loke anuttaro
          dipankaro nama jino         uppajji lokanayako
          tassa sodhiyate maggo        anjasam vatumayanam'.
         `buddho'ti Mama sutvana        piti uppajji tavade
         `buddho buddho'ti kathayanto     somanassam pavedayim.
          Tattha thatva vicintesim        tuttho samviggamanaso
         `idha bijani ropissam          khano ve ma upaccaga'.
          Yadi buddhassa sodhetha         ekokasam dadatha me
          ahampi sodhayissami          anjasam vatumayanam.
          Adamsu te mamokase         sodhetum anjasam tada
         `buddho buddho'ti cintento    maggam sodhemaham tada.
          Anitthite mamokase         dipankaro mahamuni
          catuhi satasahassehi           chalabhinnehi tadihi
          khinasavehi vimalehi          patipajji anjasam jino.
          Paccuggamana vattanti         vajjanti bheriyo bahu
          amodita naramaru           sadhukaram pavattayum.
          Deva manusse passanti       manussa passanti devata
          ubhopi te panjalika         anuyanti tathagatam.
          Deva dibbehi turiyehi       manussa manusakehi ca
          ubhopi te vajjayanta        anuyanti tathagatam.
          Dibbam mandaravam puppham         padumam parichattakam
          disodisam okiranti           akase nabhaga maru. 1-
          Campakam salalam nipam            nagapunnagaketakam
          disodisam ukkhipanti           bhumitalagata naRa.
          Kese muncitvaham tattha       vakaciram ca cammakam
          kalale pattharitvana          avakujjo nipajjaham.
@Footnote: 1 cha. akasanabhagata maru.
          Akkamitvana mam buddho        saha sissehi gacchatu
          ma kalale akkamittha 1-      hitaya me bhavissati"ti.
     So kalalapitthe nipannakova puna akkhini ummiletva
dipankaradasabalassa buddhasirim sampassamano evam cintesi "sace aham
iccheyyam, sabbakilese jhapetva samghanavako hutva rammanagaram
paviseyyam, annatakavesena pana me kilese jhapetva nibbanapattiya
kiccam natthi. Yannunaham dipankaradasabalo viya paramabhisambodhim patva
dhammanavam aropetva mahajanam samsarasagara uttaretva paccha
parinibbayeyyam, idam mayham patirupan"ti. Tato attha dhamme
samodhanetva buddhabhavaya abhiniharam katva nipajji. Tena vuttam:-
         "pathaviyam nipannassa         evam me asi cetaso
         `icchamano aham ajja      kilese jhapaye mama.
          Kim me annatavesena     dhammam sacchikatenidha
          sabbannutam papunitva      mutto moce sadevake.
          Kim me ekena tinnena    purisena thamadassina
          sabbannutam papunitva      santaressam sadevake.
          Imina me adhikarena     katena purisuttame
          sabbannutam papunami       taremi janatam bahum.
          Samsarasotam chinditva      viddhamsetva tayo bhave
          dhammanavam samaruyha       santaressam sadevake'"ti.
@Footnote: 1 cha. ma na kalale akkamittho
Yasma pana buddhattam patthentassa
          manussattam lingasampatti     hetu sattharadassanam
          pabbajja gunasampatti      adhikaro ca chandata
          atthadhammasamodhana       abhiniharo samijjhati. 1-
     Manussattabhavasmimyeva hi thatva buddhattam patthentassa
patthana samijjhati, nagassa va supannassa va devataya va patthana
no samijjhati. Manussattabhavepi purisalinge thitasseva patthana
samijjhati, itthiya va pandakanapumsakaubhatobyanjanakanam va
patthana no samijjhati, purisassapi tasmim attabhave arahattappattiya
hetusampannasseva patthana samijjhati, no itarassa. Hetusampannassapi
jivamanakabuddhasseva santike patthentassa patthana samijjhati,
parinibbute buddhe cetiyasantike va bodhimule va patthentassa
na samijjhati. Buddhanam santike patthentassapi pabbajjalinge
thitasseva samijjhati, no gihilinge thitassa. Pabbajitassapi
pancabhinnaatthasamapattilabhinoyeva samijjhati, no itarassa imaya
gunasampattiya virahitassa. Gunasampannenapi yena attano jivitam buddhanam
pariccattam hoti, tassa imina adhikarena adhikarasampannasseva
samijjhati, na itarassa. Adhikarasampannassapi yassa buddhakarakadhammanam
atthaya mahanto chando ca mahanto ussaho ca vayamo
ca pariyetthi ca, tasseva samijjhati, na itarassa.
@Footnote: 1 khu.buddha. 33/422.
     Tatridam chandamahantataya opammam:- sace hi evamassa "yo
sakalacakkavalagabbham ekodakibhutam attano bahubalena uttaritva
param gantum samattho, so buddhattam papunati. Yo va pana
sakalacakkavalagabbham velugumbasanchannam byuhitva madditva padasa
gacchanto param gantum samattho, so buddhattam papunati. Yo va pana
sakalacakkavalagabbham sattiyo akotetva nirantaram sattiphalasamakinnam
padasa akkamamano param gantum samattho, so buddhattam papunati.
Yo va pana sakalacakkavalagabbham vitaccitangarabharitam padehi
maddamano param gantum samattho, so buddhattam papunati"ti. Yo
etesu ekampi attano dukkaram na mannati, "aham etampi uttaritva
va gantva va param gahessasami"ti evam mahantena chandena ca
ussahena ca vayamena ca pariyetthiya ca samannagato hoti, tassa
patthana samijjhati, na itarassa. Sumedhatapaso pana ime attha dhamme
samodhanetva buddhabhavaya abhiniharam katva nipajji.
     Dipankaropi bhagava agantva sumedhatapasassa sisabhage thatva
manisihapanjaram ugghatento viya pancavannapasadasampannani akkhini
ummiletva kalalapitthe nipannam sumedhatapasam disva "ayam tapaso
buddhattaya abhiniharam katva nipanno, samijjhissati nu kho etassa tthana,
udahu no"ti anagatamsananam pesetva upadharento "ito
kappasatasahassadhikani cattari asankheyyani atikkamitva gotamo nama
buddho bhavissasati"ti natva thitakova parisamajjhe byakasi "passatha
no tumhe imam uggatapam tapasam kalalapitthe nipannan"ti.
"evam bhante"ti. "ayam buddhattaya abhiniharam katva nipanno, samijjhissati
imassa patthana, ito kappasatasahassadhikanam catunnam asankheyyanam
matthake gotamo nama buddho bhavissati. Tasmim panassa attabhave kapilavatthu
nama nagaram nivaso bhavissati, maya nama devi mata, suddhodano nama
raja pita, aggasavako upatisso nama thero, dutiyasavako kolito
nama, buddhupatthako anando nama, aggasavika khema nama theri,
dutiyasavika uppalavanna nama theri bhavissati, paripakkanano
mahabhinikkhamanam katva mahapadhanam padahitva nigrodhamule payasam
patiggahetva neranjaraya tire paribhunjitva bodhimandam aruyha
assattharukkhamule abhisambujjhissati"ti. Tena vuttam:-
           "dipankaro lokavidu         ahutinam patiggaho
            ussisake mam thatvana       idam vacanamabravi
           `passatha imam tapasam         jatilam uggatapanam
            aparimeyye ito kappe    buddho loke bhavissati.
            Ahu kapilavhaya ramma      nikkhamitva tathagato
            padhanam padahitvana         katva dukkarakarikam.
            Ajapalarukkhamulasmim 1-      nisiditva tathagato
            tattha payasam paggayha      neranjaramupehiti.
            Neranjaraya tiramhi        payasam adi 2- so jino
            patiyattavaramaggena         bodhimulamhi ehiti 3-
            tato padakkhinam katva       bodhimandam anuttaro
            assattharukkhamulamhi         bujjhissati mahayaso.
            Imassa janika mata       maya nama bhavissati
            pita suddhodano nama      ayam hessati gotamo.
@Footnote: 1 cha. ajapalarukkhamule 2 cha. ada. 3 cha. bodhimulamupehiti
            Kolito upatisso ca       agga hessanti savaka
            anasava vitaraga        santacitta samahita
            anando namupatthako     upatthissatimam jinam. 1-
            Khema uppalavanna ca      agga hessanti savika
            anasava vitaraga        santacitta samahita.
            Bodhi tassa bhagavato       `assattho'ti pavuccati'"ti.
     Sumedhatapaso "mayham kira patthana samijjhissati"ti
somanassappatto ahosi. Mahajano dipankaradasabalassa vacanam sutva
"sumedhatapaso kira buddhabijam buddhankuro"ti hatthatuttho ahosi.
Evancassa ahosi "yatha nama puriso nadim taranto ujukena titthena
uttaritum asakkonto hettha titthena uttarati, evameva mayampi
dipankaradasabalassa sasane maggaphalam alabhamana anagate yada tvam
buddho bhavissasi, tada tava sammukha maggaphalam sacchikatum samattha
bhaveyyama"ti patthanam thapayimsu. Dipankaradasabalopi bodhisattam
pasamsitva atthahi pupphamutthihi pujetva padakkhinam katva
pakkami. Tepi catusatasahassasankhya khinasava bodhisattam gandhehi
ceva malahi ca pujetva padakkhinam katva pakkamimsu. Devamanussa pana
tatheva pujetva vanditva pakkanta.
     Bodhisatto sabbesam patikkantakale sayana vutthaya "paramiyo
vicinissami"ti puppharasimatthake pallankam abhujitva nisidi. Evam
nisinne bodhisatte sakala dasasahassacakkavaladevata sannipatitva
@Footnote: 1 cha. upatthissati tam jinam
Sadhukaram datva "ayya sumedhatapasa poranakabodhisattanam pallankam
abhujitva `paramiyo vicinissama'ti nisinnakale yani pubbanimittani
nama pannayanti, tani sabbanipi ajja patubhutani, nissamsayena tvam
buddho bhavissasi, mayametam janama `yassetani nimittani pannayanti,
ekantena so buddho hoti' tvam attano viriyam dalham katva pagganha"ti
bodhisattam nanappakarahi thutihi abhitthunimsu. Tena vuttam:-
         "idam sutvana vacanam            asamassa mahesino
          amodita naramaru            buddhabijankuro ayam. 1-
          Ukkutthisadda vattanti         apphotenti hasanti ca
          katanjali namassanti            dasasahassi sadevaka.
          Yadimassa lokanathassa          virajjhissama sasanam
          anagatamhi addhane          hessama sammukha imam.
          Yatha manussa nadim taranta      patitittham virajjhiya
          hetthatittham gahetvana        uttaranti mahanadim
          evameva mayam sabbe          yadi muncamimam jinam
          anagatamhi addhane          hessama sammukha imam.
          Dipankaro lokavidu            ahutinam patiggaho
          mama kammam pakittetva         dakkhinapadamuddhari. 2-
          Ye tattha asum 3- jinaputta    sabbe padakkhinamakamsu mam
          deva manussa asura yakkha 4- abhivadetvana pakkamum.
          Dassanam me atikkante         sasamghe lokanayake
          sayana vutthahitvana           pallankam abhujim tada. 5-
          Sukhena sukhito homi           pamojjena pamodito
          pitiya ca abhissanno          pallankam abhujim tada.
@Footnote: 1 cha. buddhabijam kira ayam  2 cha. dakkhinam
@3 cha. tatthasum  4 cha. nara naga ca gandhabba
@5 cha. hatthatutthena cittena asana vutthahim tada.
          Pallankena nisiditva          evam cintesiham tada
         `vasibhuto aham jhane           abhinnaparamim gato
          sahassiyamhi lokamhi           isayo natthi me sama
          asamo iddhidhammesu           alabhim idisam sukham'.
          Pallankabhujane mayham          dasasahassadhivasino
          mahanadam pavattesum           dhuvam buddho bhavissasi.
          Ya pubbe bodhisattanam        pallankavaramabhuje
          nimittani padissanti           tani ajja padissare.
          Sitam byapagatam hoti           unhanca vupasammati
          tani ajja padissanti          dhuvam buddho bhavissasi.
          Dasasahassi lokadhatu           nissadda honti nirakula
          tani ajja padissanti          dhuvam buddho bhavissasi.
          Mahavata na vayanti         na sandanti savantiyo
          tani ajja padissanti          dhuvam buddho bhavissasi.
          Thalaja jalaja puppha          sabbe pupphanti tavade
          tepajja pupphita sabbe        dhuvam buddho bhavissasi.
          Lata va yadiva rukkha        phalam dharenti 1- tavade
          tepajja phalita sabbe         dhuvam buddho bhavissasi.
          Akasattha ca bhummattha       ratana jotanti tavade
          tepajja ratana jotanti        dhuvam buddho bhavissasi.
          Manusaka ca dibba ca         turiya vajjanti tavade
          tepajjubho abhiravanti          dhuvam buddho bhavissasi.
@Footnote: 1 cha. phalabhara honti
          Vicittapuppha gagana           abhivassanti tavade
          tepi ajja padissanti 1-       dhuvam buddho bhavissasi.
          Mahasamuddo abhujati          dasasahassi pakampati
          tepajjubho abhiravanti          dhuvam buddho bhavissasi.
          Nirayepi dasasahasse           aggi nibbanti tavade
          tepajja nibbuta aggi         dhuvam buddho bhavissasi.
          Vimalo hoti suriyo           sabba dissanti taraka
          tepi ajja padissanti          dhuvam buddho bhavissasi.
          Anovatthena udakam            mahiya ubbhijji tavade
          tampajjubbhijjate mahiya        dhuvam buddho bhavissasi.
          Taragana virocanti          nakkhatta gaganamandale
          visakha candimayutta         dhuvam buddho bhavissasi.
          Bilasaya darisaya            nikkhamanti sakasaya
          tepajja asaya chuddha        dhuvam buddho bhavissasi.
          Na hoti arati sattanam         santuttha honti tavade
          tepajja sabbe santuttha       dhuvam buddho bhavissasi.
          Roga tadupasammanti           jighaccha ca vinassati
          tanipajja padissanti           dhuvam buddho bhavissasi.
          Rago tada tanu hoti         doso moho vinassati
          tepajja vigata sabbe         dhuvam buddho bhavissasi.
          Bhayam tada na bhavati            ajjapetam padissati
          tena lingena janama         dhuvam buddho bhavissasi.
@Footnote: 1 cha. pavassanti
          Rajo nuddhamsati uddham           ajjapetam padissati
          tena lingena janama         dhuvam buddho bhavissasi.
          Anitthagandho pakkamati          dibbagandho pavayati
          sopajja vayati gandho         dhuvam buddho bhavissasi.
          Sabbe deva padissanti        thapetva ca arupino 1-
          tepajja sabbe dissanti        dhuvam buddho bhavissasi.
          Yavata niraya nama          sabbe dissanti tavade
          tepajja sabbe dissanti        dhuvam buddho bhavissasi.
          Kuta 2- kavata sela ca     na hontavarana tada
          akasabhuta tepajja          dhuvam buddho bhavissasi.
          Cuti ca upapatti ca            khane tasmim na vijjati
          tani ajja padissanti          dhuvam buddho bhavissasi.
          Dalham pagganha viriyam           ma nivatta abhikkama
          mayampetam vijanama           dhuvam buddho bhavissasi"ti.
    Bodhisatto dipankaradasabalassa ca dasasahassacakkavaladevatanam
ca vacanam sutva bhiyyoso mattaya sanjatussaho hutva cintesi "buddha
nama amoghavacana, natthi buddhanam kathaya annathattam. Yatha hi
akase khittaleddussa patanam, jatassa maranam, arune uggate suriyassa
utthanam, asaya nikkhantasihassa sihanadanadanam, garugabbhaya
itthiya bharamocanam dhuvam avassambhavi, evameva buddhanam vacanam
nama dhuvam amogham, addha aham buddho bhavissami"ti. Tena vuttam:-
         "buddhassa vacanam sutva          dasasahassina cubhayam
          tutthahattho pamodito          evam cintesihantada.
          Advejjhavacana buddha         amoghavacana jina
@Footnote: 1 cha. thapayitva arupino 2 cha. kutta
          Vitatham natthi buddhanam           dhuvam buddho bhavamiham.
          Yatha khittam nabhe leddu        dhuvam patati bhumiyam
          tatheva buddhasetthanam          vacanam dhuvasassatam
          vitatham natthi buddhanam           dhuvam buddho bhavamiham.
          Yathapi sabbasattanam           maranam dhuvasassatam
          tatheva buddhasetthanam          vacanam dhuvasassatam.
          Yatha rattikkhaye patte        suriyassuggamanam dhuvam
          tatheva buddhasetthanam          vacanam dhuvasassatam.
          Yatha nikkhantasayanassa          sihassa nadanam dhuvam
          tatheva buddhasetthanam          vacanam dhuvasassatam.
          Yatha apannasattanam          bharamoropanam dhuvam
          tatheva buddhasetthanam          vacanam dhuvasassatan"ti.
    So "dhuvaham buddho bhavissami"ti evam katasannitthano
buddhakarake dhamme upadharetum "kaham nu kho buddhakaraka dhamma kim
uddham, udahu adho, disasu, vidisasu"ti anukkamena sakalam
dhammadhatum vicinanto poranakabodhisattehi asevitanisevitam pathamam
danaparamim disva evam attanam ovadi "sumedhapandita tvam ito
patthaya pathamam danaparamim pureyyasi. Yatha hi nikkujjito
udakakumbho nissesam katva udakam vamatiyeva, na puna paccaharati,
evameva tvampi dhanam va yasam va puttam va daram va angapaccangam
va anoloketva sampattayacakanam sabbam icchiticchitam nissesam katva
dadamano bodhirukkhamule nisiditva buddho bhavissasi"ti.
Pathamam danaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:-
         "handa buddhakare dhamme         vicinami itocito
          uddham adho dasa disa          yavata dhammadhatuya.
          Vicinanto tadadakkhim           pathamam danaparamim
          pubbakehi mahesihi            anucinnam mahapatham.
          Imam tvam pathamam tava           dalham katva samadiya
          danaparamitam gaccha            yadi bodhim pattumicchasi.
          Yathapi kumbho sampunno        yassa kassaci adhokato
          vamate udakam nissesam          na tattha parirakkhati
          tatheva yacake disva         hinamukkatthamajjhime
          dadahi danam nissesam          kumbho viya adhokato"ti.
    Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi 1- upadharayato dutiyam silaparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya silaparamimpi pureyyasi.
Yatha hi camarimigo nama jivitampi anoloketva attano
valameva rakkhati, evam tvampi ito patthaya jivitampi anoloketva
silameva rakkhanto buddho bhavissasi"ti. Dutiyam silaparamim dalham
katva adhitthasi. Tena vuttam:-
         "na hete ettakayeva        buddhadhamma bhavissare
          annepi vicinissami           ye dhamma bodhipacana.
          Vicinanto tadadakkhim           dutiyam silaparamim
          pubbakehi mahesihi            asevitanisevitam.
          Imam tvam dutiyam tava           dalham katva samadiya
          silaparamitam gaccha             yadi bodhim pattumicchasi.
@Footnote: 1 cha. uttaripi. evam sabbattha.
          Yathapi camari valam            kisminci patilaggitam
          upeti maranam tattha            na vikopeti valadhim
          tatheva catusu bhumisu            silani paripuraya
          parirakkha sabbada silam          camari viya valadhin"ti.
    Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato tatiyam nekkhammaparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya nekkhammaparamimpi pureyyasi.
Yatha hi ciram bandhanagare vasamano puriso na tattha sineham karoti,
atha kho ukkanthitoyeva avasitukamo hoti, evameva tvampi sabbabhave
bandhanagarasadise katva sabbabhavehi ukkanthito muccitukamo hutva
nekkhammabhimukhova hohi, evam buddho bhavissasi"ti. Tatiyam
nekkhammaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:-
         "na hete ettakayeva        buddhadhamma bhavissare
          annepi vicinissami           ye dhamma bodhipacana.
          Vicinanto tadadakkhim           tatiyam nekkhammaparamim
          pubbakehi mahesihi            asevitanisevitam.
          Imam tvam tatiyam tava           dalham katva samadiya
          nekkhammaparamitam gaccha         yadi bodhim pattumicchasi.
          Yatha attaghare 1- puriso      ciram vuttho dukkhaddito 2-
          na tattha ragam janeti          muttimyeva gavesati.
          Tatheva tvam sabbabhave          passa attaghare 3- viya
          nekkhammabhimukho hohi         bhavato parimuttiya"ti.
@Footnote: 1 cha. andughare  2 cha. dukhattito.  3 cha. andughare
    Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato catuttham panna paramim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya pannaparamimpi pureyyasi,
hinamajjhimukkatthesu kanci avajjetva sabbepi pandite upasankamitva
panham puccheyyasi. Yatha hi pindapatacariko bhikkhu hinadibhedesu
kulesu kinci avajjetva patipatiya pindaya caranto khippam yapanam
labhati, evam tvampi sabbapandite upasankamitva panham pucchanto
buddho bhavissasi"ti. Catuttham pannaparamim dalham katva
adhitthasi. Tena vuttam:-
         "na hete ettakayeva        buddhadhamma bhavissare
          annepi vicinissami           ye dhamma bodhipacana.
          Vicinanto tadadakkhim           catuttham pannaparamim
          pubbakehi mahesihi            asevitanisevitam.
          Imam tvam catuttham tava          dalham katva samadiya
          pannaparamitam gaccha           yadi bodhim pattumicchasi.
          Yathapi bhikkhu bhikkhanto         hinamukkatthamajjhime
          kulani na vivajjento         evam labhati yapanam,
          tatheva tvam sabbakalam          paripucchanto budham janam
          pannaparamitam gantva         sambodhim papunissasi"ti.
    Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato pancamam viriyaparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya viriyaparamimpi pureyyasi. Yatha
hi siho migaraja sabbairiyapathesu dalhaviriyo hoti, evam tvampi
sabbabhavesu sabbairiyapathesu dalhaviriyo anolinaviriyo samano buddho
bhavissasi"ti. Pancamam viriyaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:-
          "na hete ettakayeva        buddhadhamma bhavissare
           annepi vicinissami           ye dhamma bodhipacana.
           Vicinanto tadadakkhim           pancamam viriyaparamim
           pubbakehi mahesihi            asevitanisevitam.
           Imam tvam pancamam tava          dalham katva samadiya
           viriyaparamitam gaccha            yadi bodhim pattumicchasi.
           Yathapi siho migaraja         nisajjatthanacankame
           alinaviriyo hoti             paggahitamano sada
           tatheva tvam sabbabhave          pagganha 1- viriyam dalham
           viriyaparamitam gantva          sambodhim papunissasi"ti.
     Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato chattham khantiparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya khantiparamimpi pureyyasi,
sammananepi avamananepi khamova bhaveyyasi, yatha hi pathaviyam nama
sucimpi pakkhipanti, asucimpi, na tena pathavi sineham, na patigham
karoti, jamati sahati adhivasetiyeva, evameva tvampi sammananepi
avamananepi khamova samano buddho bhavissasi"ti. Chattham
khantiparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:-
          "na hete ettakayeva        buddhadhamma bhavissare
           annepi vicinissami           ye dhamma bodhipacana.
           Vicinanto tadadakkhim           chatthamam khantiparamim
           pubbakehi mahesihi            asevitanisevitam.
@Footnote: 1 ka. paggayha
           Imam tvam chatthamam tava          dalham katva samadiya
           tattha advejjhamanaso         sambodhim papunissasi.
           Yathapi pathavi nama            sucimpi asucimpi ca
           sabbam sahati nikkhepam           na karoti patighaddayam 1-
           tatheva tvampi sabbesam          sammanavamanakkhamo
           khantiparamitam gantva          sambodhim papunissasi"ti.
       Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato sattamam saccaparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya saccaparamimpi pureyyasi, asaniya
matthake patamanayapi dhanadinam atthaya chandadivasena
sampajanamusavadam nama ma akasi, yatha hi osadhitaraka nama
sabbautusu attano gamanavithim jahitva annaya vithiya na gacchati,
sakavithiyava gacchati, evameva tvampi saccam pahaya musavadam nama
akarontoyeva buddho bhavissasi"ti sattamam saccaparamim dalham katva
adhitthasi. Tena vuttam:-
          "na hete ettakayeva        buddhadhamma bhavissare
           annepi vicinissami           ye dhamma bodhipacana.
           Vicinanto tadadakkhim           sattamam saccaparamim
           pubbakehi mahesihi            asevitanisevitam.
           Imam tvam sattamam tava          dalham katva samadiya
           tattha advejjhavacano          sambodhim papunissasi.
@Footnote: 1 cha. patigham taya
           Yathapi osadhi nama           tulabhuta sadevake
           samaye utuvasse va          na vokkamati vithito
           tatheva tvampi saccesu          ma vokkamasi vithito
           saccaparamitam gantva          sambodhim papunissasi"ti.
       Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato atthamam adhitthanaparamimpi disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya adhitthanaparamimpi pureyyasi,
yam adhitthasi, tasmim adhitthane niccalo bhaveyyasi. Yatha hi
pabbato nama sabbadisasu vatesu paharantesu 1- na kampati na calati,
attano thaneyeva titthati, evameva tvampi attano adhitthane niccalo
hontova buddho bhavissasi"ti. Atthamam adhitthanaparamim dalham
katva adhitthasi. Tena vuttam:-
          "na hete ettakayeva       buddhadhamma bhavissare
           annepi vicinissami          ye dhamma bodhipacana.
           Vicinanto tadadakkhim          atthamam adhitthanaparamim
           pubbakehi mahesihi           asevitanisevitam.
           Imam tvam atthamam tava         dalham katva samadiya
           tattha tvam acalo hutva       sambodhim papunissasi.
           Yathapi pabbato selo        acalo supatitthito
           na kampati bhusavatehi         sakatthaneva titthati
           tatheva tvam adhitthane        sabbada acalo bhava
           adhitthanaparamitam gantva      sambodhim papunissasi"ti.
       Athassa "na ettakeheva buddhakarakadhammehi bhavitabban"ti
uttarimpi upadharayato navamam mettaparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya navamam mettaparamimpi pureyyasi,
@Footnote: 1 cha. vatehi pahatopi
Ahitesupi hitesupi ekacitto bhaveyyasi. Yatha hi udakannama
papajanassapi kalyanajanassapi sitabhavam 1- ekasadisam katva pharati,
evameva tvampi sabbasattesu mettacittena ekacittova honto buddho
bhavissasi"ti. Navamam mettaparamim dalham katva adhitthasi. Tena vuttam:-
          "na hete ettakayeva      buddhadhamma bhavissare
           annepi vicinissami         ye dhamma bodhipacana.
           Vicinanto tadadakkhim         navamam mettaparamim
           pubbakehi mahesihi          asevitanisevitam.
           Imam tvam navamam tava         dalham katva samadiya
           mettaya asamo hohi       yadi bodhim pattumicchasi.
           Yathapi udakam nama          kalyane papake jane
           samam pharati sitena           pavaheti rajomalam
           tatheva tvampi hitahite 2-    samam mettaya bhavaya
           mettaparamitam gantva      sambodhim papunissasi"ti.
Uttarimpi upadharayato dasamam upekkhaparamim disva etadahosi
"sumedhapandita tvam ito patthaya upekkhaparamimpi pureyyasi,
sukhepi dukkhepi majjhattova bhaveyyasi. Yatha hi pathavi nama sucimpi
asucimpi pakkhipamane majjhattava hoti, evameva tvampi sukhadukkhesu
majjhattova honto buddho bhavissasi"ti. Dasamam upekkhaparamim dalham
katva adhitthasi. Tena vuttam:-
          "na hete ettakayeva      buddhadhamma bhavissare
           annepi vicinissami         ye dhamma bodhipacana.
           Vicinanto tadadakkhim         dasamam upekkhaparamim
           pubbakehi mahesihi          asevitanisevitam.
@Footnote: 1 cha. sitibhavam  2 cha. ahitahite
           Imam tvam dasamam tava         dalham katva samadiya
           tulabhuto dalho hutva      sambodhim papunissasi.
           Yathapi pathavi nama          nikkhittam asucim sucim
           upekkhati ubhopete        kodhanunayavajjita 1-
           tatheva tvam sukhadukkhe        tulabhuto sada bhava
           upekkhaparamitam gantva     sambodhim papunissasi"ti.
     Tato cintesi "imasmim loke bodhisattehi puretabba bodhiparipacana
buddhakarakadhamma ettakayeva, dasa paramiyo thapetva anne natthi,
imapi dasa paramiyo uddham akasepi natthi, hettha pathaviyampi,
puratthimadisu disasupi natthi, mayhamyeva pana hadayamamsabbhantare
patitthita"ti.
     Evam tasam hadaye patitthitabhavam disva sabbapi ta dalham katva
adhitthaya punappunam sammasanto anulomapatilomam sammasati, pariyante
gahetva adim papeti, adimhi gahetva pariyante thapeti, majjhe
gahetva ubhato osapeti, ubhato kotisu gahetva majjhe
osapeti. Bahirakabhandapariccago danaparami nama, angapariccago
danaupaparami nama, jivitapariccago danaparamatthaparami namati dasa
paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyo yantatelam
vinivattento viya mahamerum mattham 2- katva cakkavalamahasamuddam
alulento viya ca sammasi. Tassevam dasa paramiyo sammasantassa
dhammatejena catunahutadhikadviyojanasatasahassabahala ayam
mahapathavi hatthina akkantanalakalapo viya, piliyamanam ucchuyantam
viya ca mahaviravam viravamana sankampi sampakampi sampavedhi,
kulalacakkam viya telayantacakkam viya ca paribbhami. Tena vuttam:-
@Footnote: 1 cha. kopanunayavajjita  2 ka. mahasinerumatthakam
        "ettakayeva te loke     ye dhamma bodhipacana
         taduddham 1- natthi annatra     dalham tattha patitthaha.
         Ime dhamme sammasato       sabhavasarasalakkhane
         dhammatejena vasudha         dasasahassi pakampatha.
         Calati ravati pathavi           ucchuyantamva pilitam
         telayante yatha cakkam       evam kampati medani"ti.
       Mahapathaviya kampamanaya rammanagaravasino santhatum
asakkonta yugantavatabbhahata mahasala viya mucchitamucchitava
papatimsu. Ghatadini kulalabhajanani pavattantani annamannam
paharantani cunnavicunnani ahesum. Mahajano bhitatasito sattharam
upasankamitva "kinnu kho bhagava `nagavatto ayam, bhutayakkhadevatasu
annataravatto'ti na hi mayam etam janama, apica kho sabbopi ayam
mahajano upadduto, kinnu kho imassa lokassa papakam bhavissati, udahu
kalyanam, kathetha no etam karanan"ti aha.
       Atha sattha tesam katham sutva "tumhe ma kho bhayittha, ma
cintayittha, natthi vo itonidanam bhayam, yo so maya ajja
sumedhapandito `anagate gotamo nama buddho bhavissati'ti byakato, so
idani dasa paramiyo sammasati, tassa dasa paramiyo sammasantassa
vilokentassa 2- dhammatejena sakaladasasahassi lokadhatu ekappaharena
kampati ceva ravati ca"ti aha. Tena vuttam:-
          "yavata parisa asi       buddhassa parivesane
           pavedhamana sa tattha      mucchita sesi bhumiyam.
           Ghatanekasahassani         kumbhinanca sata bahu
           sancunnamathita tattha        annamannam paghattita.
@Footnote: 1 cha. tatuddham  2 cha. vilolentassa
           Ubbigga tasita bhita        bhanta byathitamanasa
           mahajana samagamma          dipankaramupagamum.
           Kim bhavissati lokassa          kalyanam atha papakam
           sabbo upadduto loko       tam vinodehi cakkhuma.
           Tesam taha sannapesi        dipankaro mahamuni
           vissattha 1- hotha ma bhatha   imasmim pathavikampane.
           Yamaham ajja byakasim         buddho loke bhavissati
           eso sammasati dhammam         buddhabhumimasesato
           tenayam kampita pathavi        dasasahassi sadevake"ti.
       Mahajano tathagatassa vacanam sutva hatthatuttho
malagandhavilepanam adaya rammanagara nikkhamitva bodhisattam
upasankamitva maladihi pujetva vanditva padakkhinam katva
rammanagarameva pavisi. Bodhisattopi dasa paramiyo sammasitva viriyam
dalham katva adhitthaya nisinnasana vutthasi. Tena vuttam:-
          "buddhassa vacanam sutva       mano nibbayi tavade
           sabbe mam upasankamma       punapi abhivandisum.
           Samadiyitva buddhagunam       dalham katvana manasam
           dipankaram namassitva        asana vutthahim tada"ti.
       Atha bodhisattam asana vutthahantam sakaladasasahassacakkavaladevata
sannipatitva dibbehi malagandhehi pujetva vanditva "ayya
sumedhatapasa taya ajja dipankaradasabalassa padamule mahati
patthana patthita, sa te anantarayena samijjhatu, ma te
bhayam va chambhitattam va ahosi, sarire appamattakopi rogo ma
@Footnote: 1 cha. vissattha
Uppajji, khippam paramiyo puretva sammasambodhim patibujjha 1-,
yatha pupphupaga phalupaga rukkha samaye pupphanti ceva phalanti ca,
tatheva tvampi tam samayam anatikkamitva khippam sambodhimuttamam
phusassu"ti adini thutimangalani payirudahamsu, evam payirudahitva
attano attano devatthanameva agamamsu. Bodhisattopi
devatahi abhitthuto "aham dasa paramiyo puretva kappasatasahassadhikanam
catunnam asankheyyanam matthake buddho bhavissami"ti viriyam dalham katva
adhitthaya nabham abbhuggantva himavantameva agamasi. Tena vuttam:-
        "dibbam manusakam puppham         deva manusaka ubho
         samokiranti pupphehi         vutthahantassa asana.
         Vedayanti ca te tutthim       deva manusaka ubho
         mahantam patthitam tuyham         tam labhassu yathicchitam.
         Sabbitiyo vivajjantu         soko rogo vinassatu
         ma te bhavatvantarayo 2-   phusa khippam bodhimuttamam.
         Yatha samaye sampatte 3-    pupphanti pupphino duma
         tatheva tvam mahavira         buddhananena pupphasu.
         Yatha ye keci sambuddha     purayum dasa parami
         tatheva tvam mahavira         puraya dasaparami.
         Yatha ye keci sambuddha     bodhimandamhi bujjhare
         tatheva tvam mahavira         bujjhassu jinabodhiyam.
@Footnote: 1 cha. pativijjha   2 cha. bhavanatvantaraya
@3 cha. yathapi samaye patte
         Yatha ye keci sambuddha     dhammacakkam pavattayum
         tatheva tvam mahavira         dhammacakkam pavattaya.
         Punnamaye yatha cando      paripunno 1- virocati
         tatheva tvam punnamano        viroca dasasahassiyam.
         Rahumutto yatha suriyo      tapena atirocati
         tatheva loka muccitva      viroca siriya tuvam.
         Yatha ya kaci nadiyo       osaranti mahodadhim
         evam sadevaka loka       osarantu tavantike
         tehi thutappasattho so       dasa dhamme samadiya
         te dhamme paripurento      pavanam pavisi tada"ti.
      Rammanagaravasinopi kho nagaram pavisitva buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa mahadanam adamsu. Sattha tesam dhammam desetva
mahajanam saranadisu patitthapetva rammanagaramha nikkhamitva tato
uddhampi yavatayukam titthanto sabbam buddhakiccam katva anukkamena
anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi. Tattha yam vattabbam, tam
sabbam buddhavamse vuttanayeneva veditabbam. Vuttam hi tattha:-
        "tada te bhojayitvana       sasamgham lokanayakam
         upaganchum 2- saranam tassa      dipankarassa satthuno.
         Saranagamane kanci          niveseti tathagato
         kanci pancasu silesu         sile dasavidhe param.
         Kassaci deti samannam        caturo phalamuttame
         kassaci asame dhamme        deti so patisambhida.
@Footnote: 1 cha. parisuddho.  2 cha. upagacchu
         Kassaci varasamapattiyo       attha deti narasabho
         tisso kassaci vijjayo      chalabhinna pavecchati.
         Tena yogena janakayam       ovadati mahamuni
         tena vittharikam asi        lokanathassa sasanam.
         Mahahanusabhakkhandho 1-       dipankarasanamako
         bahu jane tarayati          parimoceti duggatim.
         Bodhaneyyam janam disva       satasahassepi yojane
         khanena upagantvana         bodheti tam mahamuni.
         Pathamabhisamaye buddho        kotisatamabodhayi
         dutiyabhisamaye natho        navutikotimabodhayi.
         Yada ca devabhavanamhi        buddho dhammamadesayi
         navutikotisahassanam          tatiyabhisamayo ahu.
         Sannipata tayo asum       dipankarassa satthuno
         kotisatasahassanam           pathamo asi samagamo.
         Puna naradakutamhi           pavivekagate jine
         khinasava vitamala          samimsu satakotiyo.
         Yamhi kale mahaviro       sudassanasiluccaye
         navutikotisahassehi          pavaresi mahamuni.
         Aham tena samayena          jatilo uggatapano
         antalikkhamhi carano         pancabhinnasu paragu.
@Footnote: 1 ka. mahahan usabhakkhandho
         Dasavisasahassanam            dhammabhisamayo ahu
         ekadvinnam abhisamayo        gananato asankhiyo 1-
         vittharikam bahujannam         iddham phitam ahu tada
         dipankarassa bhagavato         sasanam suvisodhitam.
         Cattari satasahassani        chalabhinna mahiddhika
         dipankaram lokavidum           parivarenti sabbada.
         Ye keci tena samayena      jahanti manusambhavam
         appattamanasa sekha       garahita bhavanti te.
         Supupphitam pavacanam           arahantehi tadihi
         khinasavehi vimalehi         upasobhati sadevake.
         Nagaram rammavati nama         sudevo nama khattiyo
         sumedha nama janika        dipankarassa satthuno.
         Dasa vassasahassani          agaram ajjhavasi jino
         hamsa konca mayura kkhya 2-  tayo pasadamuttama.
         Tini satasahassani           nariyo samalankata
         paduma nama sa nari       usabhakkhandho ca atrajo.
         Nimitte caturo disva       hatthiyanena nikkhami
         anunadasamasani            padhanam padahi jino.
         Padhanacaram caritvana        abujjhi manasa muni
         brahmuna yacito santo     dipankaro mahamuni.
@Footnote: 1 cha. asankhiya   2 cha. mayurakhya
         Vattacakko mahaviro        nandarame vasi jino
         nisinno sirisamulamhi         akasi titthiyamaddanam.
         Sumangalo ca tisso ca       ahesum aggasavaka
         sagato namupatthako       dipankarassa satthuno.
         Nanda ceva sunanda ca      ahesum aggasavika
         bodhi tassa bhagavato         pipphaliti pavuccati.
         Asitihatthamubbedho          dipankaro mahamuni
         sobhati diparukkhova          salarajava phullito.
         Satasahassavassani           ayu tassa mahesino
         tava titthamano so        taresi janatam bahum.
         Jotayitvana saddhammam        santaretva mahajanam
         jalitva aggikkhandhova       nibbuto so sasavako.
         Sa ca iddhi so ca yaso     tani ca padesu cakkaratanani
         sabbam tamantarahitam           nanu ritta sabbasankhara"ti.
      Dipankarassa pana bhagavato aparabhage ekam asankheyyam
atikkamitva kondanno nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate kotisatasahassam, dutiye
kotisahassam, tatiye navutikotiyo. Tada bodhisatto vijitaci nama
cakkavatti hutva kotisatasahassasankhassa buddhappamukhassa bhikkhusamghassa
mahadanam adasi. Sattha bodhisattam "buddho bhavissasi"ti byakaritva
dhammam desesi. So satthu dhammakatham sutva rajjam niyyadetva pabbaji.
So tini pitakani uggahetva attha samapattiyo panca abhinnayo ca
Uppadetva aparihinajjhano brahmaloke nibbatti. Kondannabuddhassa
pana rammavati nama nagaram, sunando nama khattiyo pita, sujata nama
devi mata, bhaddo ca subhaddo ca dve aggasavaka, anuruddho nama
upatthako, tissa ca upatissa ca dve aggasavika, salakalyani
bodhi, atthasitihatthubbedham sariram, vassasatasahassam ayuppamanam ahosi.
         Dipankarassa aparena        kondanno nama nayako
         anantatejo amitayaso      appameyyo durasadoti.
       Tassa aparabhage ekam asankheyyam atikkamitva ekasmimyeva
kappe cattaro buddha nibbattimsu mangalo sumano revato sobhitoti.
Mangalassa bhagavato tayo savakasannipata ahesum. Tesu pathamasannipate
kotisatasahassabhikkhu ahesum, dutiye kotisahassam, tatiye
navutikotiyo. Vematikabhata kirassa anandakumaro nama
navutikotisankhaya parisaya saddhim dhammassavanatthaya satthu santikam
agamasi. Sattha tassa anupubbikatham kathesi. So saddhim parisaya
saha patisambhidahi arahattam papuni. Sattha tesam kulaputtanam
pubbacaritam olokento iddhimayapattacivarassa upanissayam disva
dakkhinahattham pasaretva "etha bhikkhavo"ti aha. Sabbe tam
khanamyeva 1- iddhimayapattacivaradhara satthivassikatthera viya
akappasampanna hutva sattharam vanditva parivarayimsu. Ayamassa
tatiyo savakasannipato ahosi.
      Yatha pana annesam buddhanam samanta asitihatthappamanayeva
sarirappabha ahosi, na evam tassa. Tassa pana bhagavato sarirappabha
niccakalam dasasahassilokadhatum pharitva atthasi. Rukkhapathavi-
pabbatasamuddadayo antamaso ukkhalikadini upadaya suvannapatta-
pariyonaddha viya ahesum. Ayuppamanam panassa navutivassasahassani
ahosi. Ettakam kalam candimasuriyadayo attano pabhaya virocitum
nasakkhimsu. Rattindivassa paricchedo na pannayittha. Diva
suriyalokena viya satta niccam buddhalokeneva vicarimsu. Sayam
pupphitakusumanam pato ravanakasakunadinanca vasena loko
rattindivaparicchedam sallakkhesi.
      Kim pana annesam buddhanam ayamanubhavo natthiti? no natthiti.
Tepi hi akankhamana dasasahassim va lokadhatum tato va bhiyyo abhaya
phareyyum. Mangalassa pana bhagavato pubbapatthanavasena annesam
byamappabha viya sarirappabha niccakalameva dasasahassilokadhatum
pharitva atthasi. So kira bodhisattacariyakale vessantarasadise
attabhave thito saputtadaro vankapabbatasadise pabbate vasi. Atheko
kharadathiko nama yakkho mahapurisassa danajjhasayatam sutva
brahmanavannena upasankamitva mahasattam dve darake yaci.
Mahasatto "dadami brahmanassa puttake"ti hatthapahattho udakapariyantam
pathavim kampento dvepi darake adasi. Yakkho cankamanakotiyam
@Footnote: 1 cha. tankhanamyeva
Alambanaphalakam nissaya thatva passantasseva mahasattassa mulakalape
viya dve darake khadi. Mahapurisassa yakkham oloketva mukhe
vivatamatte aggijalam viya lohitadharam uggiramanam tassa mukham
disvapi kesaggamattampi domanassam na uppajji. "sudinnam vata me
danan"ti cintayamanassa panassa sarire mahantam pitisomanassam
udapadi. So "imassa me nissandena anagate iminava niharena rasmiyo
nikkhamantu"ti patthanam akasi. Tassa tam patthanam nissaya
buddhabhutassa sarirato rasmiyo nikkhamitva ettakam thanam pharimsu.
       Aparampissa pubbacaritam atthi. So kira bodhisattakale ekassa
buddhassa cetiyam disva "imassa buddhassa maya jivitam pariccajitum
vattati"ti dandadipikavethananiyamena sakalasariram parivethetva
ratanamattamakulam satasahassagghanikam suvannapatim sappissa
purapetva tattha sahassavattiyo jaletva tam sisenadaya
sakalasariram jalapetva cetiyam padakkhinam karonto sakalarattim
vitinamesi. Evam yava arunuggamana vayamantassapissa lomakupamattampi
usumam na ganhi. Padumagabbham pavitthakalo viya ahosi. Dhammo hi
namesa attanam rakkhantam rakkhati. Tenaha bhagava
                "dhammo have rakkhati dhammacarim
                dhammo sucinno sukhamavahati
                esanisamso dhamme sucinne
                na duggatim gacchati dhammacari"ti 1-.
       Imassapi kammassa nissandena tassa bhagavato sarirobhaso
dasasahassilokadhatum pharitva atthasi.
@Footnote: 1 khu. thera. 26/314. khu. ja. 27/290.
       Tada amhakam bodhisatto suruci nama brahmano hutva "sattharam
nimantessami"ti upasankamitva madhuradhammakatham sutva "sve mayham
bhikkham ganhatha bhante"ti aha. "brahmana kittakehi te bhikkhuhi
attho"ti. "kittaka pana vo bhante parivara bhikkhu"ti aha. Tada pana
satthu pathamasannipatoyeva hoti, tasma "kotisatasahassan"ti aha.
"bhante sabbehipi saddhim mayham gehe bhikkham ganhatha"ti. Sattha
adhivasesi. Brahmano svatanaya nimantetva geham gacchanto cintesi
"aham ettakanam bhikkhunam yagubhattavatthadini datum sakkomi,
nisidanatthanam pana katham bhavissati"ti.
       Tassa sa cinta caturasitiyojanasahassamatthake thitassa
devaranno pandukambalasilasanassa unhabhavam janesi. Sakko "ko nu kho
mam imasma thana cavetukamo"ti dibbacakkhuna olokento mahapurisam
disva "suruci nama brahmano buddhappamukham bhikkhusamgham nimantetva
nisidanatthanatthaya cintesi, mayapi tattha gantva punnakotthasam
gahetum vattati"ti vaddhakivannam nimminitva vasipharasuhattho
mahapurisassa purato paturahosi. So "atthi nu kho kassaci bhatiya
kattabban"ti aha. Mahapuriso tam disva "kim kammam karissasi"ti aha.
"mama ajananasippam nama natthi, geham va mandapam va yo yam kareti,
tassa tam katum janami"ti. "tenahi mayham kammam atthi"ti. "kim
ayya"ti. "svatanaya me kotisatasahassabhikkhu nimantita, tesam
nisidanamandapam karissasi"ti. "aham nama kareyyam, sace me bhatim
datum sakkhissatha"ti. "sakkhissami tata"ti. "sadhu karissami"ti
gantva ekam padesam olokesi. Dvadasaterasayojanappamano padeso
kasinamandalam viya samatalo ahosi. So "ettake thane sattaratanamayo
Mandapo utthahatu"ti cintetva olokesi, tavadeva pathavim bhinditva
mandapo utthahi, tassa sovannamayesu thambhesu rajatamaya ghataka
ahesum, rajatamayesu sovannamaya, manitthambhesu pavalamaya,
pavalamayesu thambhesu manimaya, sattaratanamayesu sattaratanamayava
ghataka ahesum. Tato "mandapassa antarantarena kinkinikajalam
olambatu"ti olokesi, saha olokaneneva kinkinikajalam olambi,
yassa mandavateritassa pancangikasseva turiyassa madhurasaddo
niggacchati, dibbasangitappavattanakalo viya hoti. "antarantara
gandhadamamaladamani olambantu"ti cintesi, gandhadamamaladamani
olambimsu. "kotisatasahassasankhanam bhikkhunam asanani ca adharakani ca
pathavim bhinditva utthahantu"ti cintesi, tavadeva utthahimsu. "kone kone
ekeka udakacatiyo utthahantu"ti cintesi, udakacatiyo utthahimsu.
      Ettakam mapetva brahmanassa santikam gantva "ehi ayya, tava
mandapam oloketva mayham bhatim dehi"ti aha. Mahapuriso gantva
mandapam olokesi, olokentassevassa sakalasariram pancavannaya pitiya
nirantaram phuttham ahosi. Athassa mandapam olokayato etadahosi "nayam
mandapo manussabhutena kato, mayham pana ajjhasayam mayham gunam
agamma addha sakkassa bhavanam unham ahosi, tato sakkena devaranna
ayam mandapo kato bhavissati"ti. "na kho pana me yuttam evarupe
mandape ekadivasamyeva danam datum, sattaham dassami"ti cintesi.
      Bahirakadanam hi kittakampi samanam bodhisattanam tutthim
katum na sakkoti, alankatasisam pana chinditva anjitaakkhini
uppatetva hadayamamsam va ubbattetva dinnakale bodhisattanam cagam
nissaya tutthi nama hoti. Amhakampi hi bodhisattassa sivirajajatake
Devasikam pancasatasahassakahapanani vissajjetva catusu dvaresu
nagaramajjhe ca danam dentassa tam danam cagatutthim uppadetum
nasakkhi. Yada panassa brahmanavannena agantva sakko devaraja
akkhini yaci, tada tani uppatetva dadamanasseva haso uppajji,
kesaggamattampi cittassa annathattam nahosi. Evam dinnadanam nissaya
bodhisattanam titti nama natthi.
      Tasma sopi mahapuriso "sattaham maya kotisatasahassasankhanam
bhikkhunam danam datum vattati"ti cintetva tasmim mandape
buddhappamukham bhikkhusamgham nisidapetva sattaham gavapanannama
danam adasi. Gavapananti mahante mahante kolambe khirassa puretva
uddhanesu aropetva ghanapakapakke khire thoke tandule pakkhipitva
pakkamadhusakkaracunnasappihi abhisankhatam bhojanam vuccati.
Manussayeva pana parivisitum nasakkhimsu, devapi ekantarika hutva
parivisimsu. Dvadasaterasayojanappamanatthanampi bhikkhu ganhitum
nappahosiyeva, te pana bhikkhu attano attano anubhavena nisidimsu.
Pariyosanadivase sabbabhikkhunam patte dhovapetva bhesajjatthaya
sappinavanitamadhuphanitadini puretva ticivarehi saddhim adasi,
sanghanavakabhikkhuna laddhacivarasataka satasahassagghanaka adasi.
      Sattha anumodanam karonto "ayam puriso evarupam mahadanam adasi.
Ko nu kho bhavissati"ti upadharento "anagate kappasatasahassadhikanam
dvinnam asankheyyanam matthake gotamo nama buddho bhavissati"ti
disva mahapurisam amantetva "tvam ettakam nama kalam atikkamitva
gotamo nama buddho bhavissasi"ti byakasi. Mahapuriso byakaranam
sutva "aham kira buddho bhavissami, ko me gharavasena
Attho, pabbajissami"ti cintetva tatharupam sampattim khelapindam
viya chaddetva satthu santike pabbaji, pabbajitva buddhavacanam
ugganhitva abhinna ca samapattiyo ca nibbattetva ayupariyosane
brahmaloke nibbatti.
        Mangalassa pana bhagavato nagaram uttaram nama ahosi, matapi
uttara nama devi, pitapi uttaro nama khattiyo, sudevo ca dhammaseno ca
dve aggasavaka, palito nama upatthako, sivali ca asoka ca dve
aggasavika, nagarukkho nama bodhi, atthasitihatthubbedham sariram ahosi.
Navutivassasahassani thatva parinibbayi. Parinibbute pana tasmim
bhagavati ekappahareneva dasacakkavalasahassani ekandhakarani ahesum,
sabbacakkavalesu manussanam mahantam arodanaparidevanam ahosi.
           Kondannassa aparena      mangalo nama nayako
           tamam loke nihantvana     dhammokkamabhidharayiti.
      Evam dasasahassilokadhatum andhakaram katva parinibbutassa
tassa bhagavato aparabhage sumano nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate kotisatasahassabhikkhu
ahesum, dutiye kancanapabbatamhi navutikotisahassani, tatiye
asitikotisahassani. Tada mahasatto atulo nama nagaraja ahosi
mahiddhiko mahanubhavo. So "buddho uppanno"ti sutva natisamghaparivuto
nagabhavana nikkhamitva kotisatasahassabhikkhuparivarassa tassa bhagavato
dibbaturiyehi upaharam karetva mahadanam pavattetva paccekam
dussayugani datva saranesu patitthasi. Sopi nam sattha "anagate buddho
bhavissasi"ti byakasi. Tassa bhagavato nagaram khemam nama ahosi, sudatto
nama raja pita, sirima nama mata, sarano ca bhavitatto ca dve
Aggasavaka, udeno nama upatthako, sona ca upasona ca dve
aggasavika, nagarukkho ca bodhi, navutihatthubbedham sariram,
navutiyeva vassasahassani ayuppamanam ahosi.
           Mangalassa aparena         sumano nama nayako
           sabbadhammehi asamo        sabbasattanamuttamoti.
      Tassa aparabhage revato nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate ganana nama natthi, dutiye
kotisatasahassabhikkhu ahesum, tatha tatiye. Tada bodhisatto atidevo
nama brahmano hutva satthu dhammadesanam sutva saranesu patitthaya
sirasi anjalim thapetva tassa satthuno kilesappahane vannam vatva
uttarasangena pujam akasi. Sopi tam "buddho bhavissasi"ti byakasi.
Tassa pana bhagavato nagaram sudhannavati nama ahosi, pitapi vipulo
nama khattiyo, mata vipula nama devi, varuno ca brahmadevo ca dve
aggasavaka, sambhavo namupatthako, bhadda ca subhadda ca dve
aggasavika, nagarukkhova bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, ayu
satthi vassasahassaniti.
           Sumanassa aparena        revato nama nayako
           anupamo asadiso        atulo uttamo jinoti.
      Tassa aparabhage sobhito nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate kotisatabhikkhu ahesum,
dutiye navutikotiyo, tatiye asitikotiyo. Tada bodhisatto ajito nama
brahmano hutva satthu dhammadesanam sutva saranesu patitthaya
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam adasi. Sopi nam "buddho
bhavissasi"ti byakasi. Tassa pana bhagavato nagaram sudhammannama
Ahosi, pitapi sudhammo nama raja, matapi sudhamma nama devi, asamo
ca sunetto ca dve aggasavaka, anomo namupatthako, nakula ca sujata
ca dve aggasavika, nagarukkhova bodhi, atthapannasahatthubbedham sariram
ahosi, navuti vassasahassani ayuppamananti.
          Revatassa aparena       sobhito nama nayako
          samahito santacitto     asamo appatipuggaloti.
       Tassa aparabhage ekam asankheyyam atikkamitva ekasmimyeva kappe
tayo buddha nibbattimsu anomadassi padumo naradoti. Anomadassissa
bhagavato tayo savakasannipata ahesum. Pathamasannipate
atthabhikkhusatasahassani ahesum, dutiye satta, tatiye cha. Tada
bodhisatto eko yakkhasenapati ahosi mahiddhiko mahanubhavo
anekakotisatasahassanam yakkhanam adhipati. So "buddho uppanno"ti
sutva agantva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam adasi.
Satthapi nam "anagate buddho bhavissasi"ti byakasi. Anomadassissa pana
bhagavato candavati nama nagaram ahosi, yasava nama raja pita,
yasodhara nama mata, nisabho ca anomo ca dve aggasavaka, varuno
namupatthako, sundari ca sumana ca dve aggasavika, ajjunarukkho bodhi,
sariram atthapannasahatthubbedham ahosi, vassasatasahassam ayuti.
          Sobhitassa aparena       sambuddho dipaduttamo
          anomadassi amitayaso     tejasi duratikkamoti.
       Tassa aparabhage padumo nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate kotisatasahassabhikkhu
ahesum, dutiye tini satasahassani, tatiye agamake aranne
mahavanasandavasinam bhikkhunam dve satasahassani. Tada tathagate
Tasmim vanasande vasante bodhisatto siho hutva sattharam
nirodhasamapattim samapannam disva pasannacitto vanditva padakkhinam
katva pitisomanassajato tikkhattum sihanadam naditva sattaham
buddharammanapitim avijahitva pitisukheneva gocaraya apakkamitva
jivitapariccagam katva payirupasamano atthasi. Sattha sattahaccayena
nirodha vutthito siham oloketva "bhikkhusamghepi cittam pasadetva
samgham vandissati"ti "bhikkhusamgho agacchatu"ti cintesi. Bhikkhu tavadeva
agamimsu. Siho samghe cittam pasadesi. Sattha tassa manam oloketva
"anagate buddho bhavissasi"ti byakasi. Padumassa pana bhagavato
campakannama nagaram ahosi, asamo nama raja pita, asama nama devi
mata, salo ca upasalo ca dve aggasavaka, varuno namupatthako,
rama ca surama ca dve aggasavika, sonarukkho nama bodhi,
atthapannasahatthubbedham sariram ahosi, ayu vassasatasahassanti.
           Anomadassissa aparena       sambuddho dipaduttamo
           padumo nama namena        asamo appatipuggaloti.
        Tassa aparabhage narado nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate kotisatasahassabhikkhu
ahesum, dutiye navutikotisahassani, tatiye asitikotisahassani.
Tada bodhisatto isipabbajjam pabbajitva pancasu abhinnasu
atthasu ca samapattisu cinnavasi hutva buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa mahadanam datva lohitacandanena pujam akasi.
Sopi tam "anagate buddho bhavissasi"ti byakasi.
Tassa bhagavato dhannavati nama nagaram ahosi, sudevo nama khattiyo
pita, anoma nama mata, bhaddapalo ca jitamitto ca dve
aggasavaka, vasettho namupatthako, uttara ca phagguni ca dve
aggasavika, mahasonarukkho nama bodhi, sariram atthasitihatthubbedham
ahosi, navutivassasahassani ayuti.
           Padumassa aparena           sambuddho dipaduttamo
           narado nama namena       asamo appatipuggaloti.
        Naradabuddhassa aparabhage ekam asankheyyam atikkamitva ito
satasahassakappamatthake ekasmim kappe ekova padumuttarabuddho nama udapadi.
Tassapi tayo savakasannipata ahesum. Pathame kotisatasahassabhikkhu
ahesum, dutiye vebharapabbate navutikotisahassani, tatiye
asitikotisahassani. Tada bodhisatto jatilo nama maharatthiyo hutva
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa sacivaram danam adasi. Sopi nam
"anagate buddho bhavissasi"ti byakasi. Padumuttarassa pana bhagvato
kale titthiya nama nahesum, sabbe devamanussa buddhameva saranam
agamamsu. Tassa nagaram hamsavati nama ahosi, pita anando nama
khattiyo, mata sujata nama devi, devalo ca sujato ca dve aggasavaka,
sumano namupatthako, amita ca asama ca dve aggasavika, salalarukkho
bodhi, sariram atthapannasahatthubbedham ahosi, sarirappabha
samantato dvadasa yojanani ganhi, vassasatasahassam ayuti.
           Naradassa aparena         sambuddho dipaduttamo
           padumuttaro nama jino      akkhobho sagarupamoti.
        Tassa aparabhage sattati kappasahassani atikkamitva sumedho ca
sujato cati ekasmim kappe dve buddha nibbattimsu. Sumedhassapi
tayo savakasannipata ahesum. Pathamasannipate sudassananagare
kotisatakhinasava ahesum, dutiye pana navutikotiyo, tatiye asitikotiyo.
Tada bodhisatto uttaro nama manavo hutva nidahitva thapitamyeva
asitikotidhanam vissajjetva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam
datva dhammam sutva saranesu patitthaya nikkhamitva pabbaji. Sopi nam
"anagate buddho bhavissasi"ti byakasi. Sumedhassa bhagavato sudassanannama
nagaram ahosi, sudatto nama raja pita, matapi sudatta nama, sarano ca
sabbakamo ca dve aggasavaka, sagaro namupatthako, rama ca surama
ca dve aggasavika, mahanimbarukkho bodhi, sariram atthasitihatthubbedham
ahosi, ayu navuti vassasahassaniti.
        Padumuttarassa aparena        sumedho nama nayako
        durasado uggatejo        sabbalokuttamo muniti.
      Tassa aparabhage sujato nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate satthi bhikkhusatasahassani
ahesum, dutiye pannasam, tatiye cattalisam. Tada bodhisatto
cakkavattiraja hutva "buddho uppanno"ti sutva upasankamitva dhammam
sutva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa saddhim sattahi ratanehi
catumahadiparajjam datva satthu santike pabbaji. Sakalaratthavasino
ratthuppadam gahetva aramikakiccam sadhenta buddhappamukhassa
Bhikkhusamghassa niccam mahadanam adamsu. Sopi nam sattha "anagate buddho
bhavissasi"ti byakasi. Tassa bhagavato nagaram sumangasam nama ahosi, uggato
nama raja pita, pabhavati nama mata, sudassano ca sudevo ca dve
aggasavaka, narado namupatthako, naga ca nagasamala ca dve
aggasavika, mahavelurukkho bodhi. So kira mandacchiddo ghanakkhandho
upari niggatahi mahasakhahi morapinchakalapo viya virocittha. Tassa
bhagavato sariram pannasahatthubbedham ahosi, ayu navuti vassasahassaniti.
           Tattheva mandakappamhi      sujato nama nayako
           sihahanusabhakkhandho 1-      appameyyo durasadoti.
        Tassa aparabhage ito attharasakappasatamatthake ekasmim kappe
piyadassi atthadassi dhammadassiti tayo buddha nibbattimsu.
Piyadassissapi tayo savakasannipata ahesum. Pathame kotisatasahassabhikkhu
ahesum, dutiye navutikotiyo, tatiye asitikotiyo. Tada bodhisatto
kassapo nama manavo tinnam vedanam parangato hutva satthu
dhammadesanam sutva kotisatasahassadhanapariccagena samgharamam
karetva saranesu ca silesu ca patitthasi. Atha nam sattha
"attharasakappasataccayena buddho bhavissasi"ti byakasi. Tassa bhagavato
anomannama nagaram ahosi, pita sudinno nama raja, mata canda
nama devi, palito ca sabbadassi ca dve aggasavaka, sobhito
namupatthako, sujata ca dhammadinna ca dve aggasavika, kakudharukkho
bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, navuti vassasahassani ayuti.
@Footnote: 1 ka. sihahanu usabhakkhandho
           Sujatassa aparena       sayambhu lokanayako
           durasado asamasamo      piyadassi mahayasoti.
        Tassa aparabhage atthadassi nama sattha udapadi. Tassapi
tayo savakasannipata ahesum. Pathame atthanavuti bhikkhusatasahassani
ahesum, dutiye atthasitisatasahassani, tatha tatiye. Tada bodhisatto
susimo nama mahiddhikatapaso hutva devalokato mandaravapupphacchattam
aharitva sattharam pujesi. Sopi nam "anagate buddho bhavissasi"ti
byakasi. Tassa bhagavato sobhitam nama nagaram ahosi, sagaro nama raja
pita, sudassana nama mata, santo ca upasanto ca dve aggasavaka,
abhayo namupatthako, dhamma ca sudhamma ca dve aggasavika,
campakarukkho bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, sarirappabha samantato
sabbakalam yojanamattam pharitva atthasi, ayu vassasatasahassanti.
           Tattheva mandakappamhi       atthadassi narasabho
           mahatamam nihantvana        patto sambodhimuttamanti.
        Tassa aparabhage dhammadassi nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathame kotisatabhikkhu ahesum, dutiye
sattatikotiyo, tatiye asitikotiyo. Tada bodhisatto sakko devaraja
hutva dibbagandhapupphehi ca dibbaturiyehi ca pujam akasi. Sopi nam
"anagate buddho bhavissasi"ti byakasi. Tassa bhagavato saranannama
nagaram ahosi, pita sarano nama raja, mata sunanda nama, padumo ca
Phussadevo ca dve aggasavaka, sunetto namupatthako, khema ca
sabbanama ca dve aggasavika, timbajalarukkho 1- bodhi, "bimbijalotipi
vuccati, sariram panassa asitihatthubbedham ahosi, vassasatasahassam ayuti.
           Tattheva mandakappamhi       dhammadassi mahayaso
           tamandhakaram vidhamitva       atirocati sadevaketi.
        Tassa aparabhage ito catunavutikappamatthake ekasmim kappe
ekova siddhattho nama buddho udapadi. Tassapi tayo savakasannipata
ahesum. Pathamasannipate kotisatasahassabhikkhu ahesum, dutiye
navutikotiyo, tatiye asitikotiyo. Tada bodhisatto uggatejo
abhinnabalasampanno mangalo nama tapaso hutva mahajambuphalam
aharitva tathagatassa adasi. Satthapi tam phalam paribhunjitva
"catunavutikappamatthake tvam buddho bhavissasi"ti bodhisattam
byakasi. Tassa bhagavato nagaram vebharannama ahosi, pita jayaseno
nama raja, mata suphassa nama, sambalo ca sumitto ca dve
aggasavaka, revato namupatthako, sivala ca surama ca dve
aggasavika, kannikararukkho bodhi, sariram satthihatthubbedham ahosi,
vassasatasahassam ayuti.
@Footnote: 1 cha. rattankurarukkho
          Dhammadassissa aparena       siddhattho lokanayako
          nihantvana tamam sabbam       suriyo abbhuggato yathati.
        Tassa aparabhage ito dvanavutikappamatthake tisso pussoti
ekasmim kappe dve buddha nibbattimsu. Tissassa bhagavato tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate bhikkhunam kotisatam ahosi, dutiye
navutikotiyo, tatiye asitikotiyo. Tada bodhisatto mahabhogo mahayaso
sujato nama khattiyo hutva isipabbajjam pabbajitva mahiddhikabhavam patva
"buddho uppanno"ti sutva dibbamandaravapadumaparicchattakapupphani
adaya catupparisamajjhe gacchantam tathagatam pujesi, akase pupphavitanam
akasi. Sopi nam sattha "ito dvanavutikappe buddho bhavissasi"ti
byakasi. Tassa bhagavato khemannama nagaram ahosi, pita janasandho
nama khattiyo, mata paduma nama, brahmadevo ca udayo ca
dve aggasavaka, samango nama upatthako, phussa ca sudatta ca
dve aggasavika, asanarukkho bodhi, sariram satthihatthubbedham ahosi,
vassasatasahassam ayuti.
          Siddhatthassa aparena     asamo appatipuggalo
          anantasilo amitayaso    tisso lokagganayakoti.
        Tassa aparabhage pusso nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate satthi bhikkhusatasahassani
ahesum, dutiye pannasa, tatiye dvattimsa. Tada bodhisatto vijitavi
nama khattiyo hutva maharajjam pahaya satthu santike pabbajitva tini
Pitkani uggahetva mahajanassa dhammakatham kathesi, silaparamim ca
puresi. Sopi nam "buddho bhavissasi"ti tatheva byakasi. Tassa
bhagavato kasi nama nagaram ahosi, jayaseno nama raja pita, sirima
nama mata, surakkhito ca dhammaseno ca dve aggasavaka, sabhiyo
namupatthako, cala ca upacala ca dve aggasavika, amalakarukkho
bodhi, sariram atthapannasahatthubbedham ahosi, navutivassasahassani
ayuti.
         Tattheva mandakappamhi       ahu sattha anuttaro
         anupamo asamasamo         pusso lokagganayakoti.
       Tassa aparabhage ito ekanavutikappe vipassi nama bhagava
udapadi. Tassapi tayo savakasannipata ahesum. Pathamasannipate
atthasatthi bhikkhusatasahassani ahesum. Dutiye ekasatasahassam, tatiye
asitisahassani. Tada bodhisatto mahiddhiko mahanubhavo atulo
nama nagaraja hutva sattaratanakhacitam sovannamayam mahapitham
bhagavato adasi. Sopi nam "ito ekanavutikappe buddho bhavissasi"ti
byakasi. Tassa bhagavato bandhumati nama nagaram ahosi, bandhuma nama
raja pita, bandhumati nama mata, khando ca tisso ca dve aggasavaka,
asoko namupatthako, canda ca candamitta ca dve aggasavika,
patalirukkho bodhi, sariram asitihatthubbedham ahosi, sarirappabha
sada satta yojanani pharitva atthasi, asiti vassasahassani ayuti.
          Pussassa aparena         sambuddho dipaduttamo
          vipassi nama namena      loke uppajji cakkhumati.
       Tassa aparabhage ito ekattimsakappe sikhi ca vessabhu cati
dve buddha ahesum. Sikhissapi bhagavato tayo savakasannipata
ahesum. Pathamasannipate bhikkhusatasahassam ahosi, dutiye asitisahassani,
tatiye sattatisahassani. Tada bodhisatto arindamo nama raja
hutva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa sacivaram mahadanam pavattetva
sattaratanapatimanditam hatthiratanam datva hatthippamanam katva
kappiyabhandam adasi. Sopi nam "ito ekattimsakappe buddho
bhavissasi"ti byakasi. Tassa bhagavato arunavati nama nagaram
ahosi, aruno nama khattiyo pita, pabhavati nama mata,
abhibhu ca sambhavo ca dve aggasavaka, khemankaro namupatthako,
sakhila ca paduma ca dve aggasavika, pundarikarukkho
bodhi, sariram sattatihatthubbedham ahosi, sarirappabha yojanattayam
pharitva atthasi, sattati vassasahassani ayuti.
       Vipassissa aparena
           sikhivhayo nama jino      asamo appatipuggaloti.
       Tassa aparabhage vessabhu nama sattha udapadi. Tassapi tayo
savakasannipata ahesum. Pathamasannipate asiti bhikkhusahassani
ahesum, dutiye sattati, tatiye satthi. Tada bodhisatto sudassano nama
raja hutva buddhappamukhassa bhikkhusamghassa sacivaram mahadanam
datva tassa santike pabbajitva acaragunasampanno buddharatane
cittikarapitibahulo ahosi. Sopi nam bhagava "ito ekattimsakappe
buddho bhavissasi"ti byakasi. Tassa pana bhagavato anomannama nagaram
ahosi, suppatito nama raja pita, yasavati nama mata,
sono ca uttaro ca dve aggasavaka, upasanto namupatthako,
dama ca sumala ca dve aggasavika, salarukkho bodhi, sariram
satthihatthubbedham ahosi, satthi vassasahassani ayuti.
           Tattheva mandakappamhi        asamo appatipuggalo
           vessabhu nama namena       loke uppajji so jinoti.
        Tassa aparabhage imasmim kappe cattaro buddha nibbattimsu
kakusandho konagamano kassapo amhakam bhagavati. Kakusandhassa
bhagavato ekova savakasannipato, tattha cattalisa bhikkhusahassani
ahesum. Tada bodhisatto khemo nama raja hutva buddhappamukhassa
bhikkhusamghassa sapattacivaram mahadananceva anjanadini bhesajjani ca
Datva satthu dhammadesanam sutva pabbaji. Sopi nam sattha byakasi.
Kakusandhassa pana bhagavato khemam nama nagaram ahosi, aggidatto
nama brahmano pita, visakha nama brahmani mata, vidhuro
ca sanjivo ca dve aggasavaka, buddhijo namupatthako, sama ca
campaka ca dve aggasavika, mahasirisarukkho bodhi, sariram
cattalisahatthubbedham ahosi, cattalisa vassasahassani ayuti.
           Vessabhussa aparena       sambuddho dipaduttamo
           kakusandho nama namena    appameyyo durasadoti.
        Tassa aparabhage konagamano nama sattha udapadi. Tassapi
eko savakasannipato. Tattha timsa bhikkhusahassani ahesum. Tada
bodhisatto pabbato nama raja hutva amaccaganaparivuto satthu santikam
gantva dhammadesanam sutva buddhappamukham bhikkhusamgham nimantetva
mahadanam pavattetva pattunnacinapattakoseyyakambaladukulani ceva
suvannapadukanca datva satthu santike pabbaji. Sopi nam byakasi. Tassa
bhagavato sobhavati nama nagaram ahosi, yannadatto nama brahmano pita,
uttara nama brahmani mata, bhiyyoso ca uttaro ca dve aggasavaka,
sotthijo namupatthako, samudda ca uttara ca dve aggasavika,
udumbararukkho bodhi, sariram timsahatthubbedham ahosi, timsa vassasahassani ayuti.
          Kakusandhassa aparena        sambuddho dipaduttamo
          konagamano 1- nama jino  lokajettho narasabhoti.
       Tassa aparabhage kassapo nama sattha udapadi. Tassapi ekova
savakasannipato. Tattha visati bhikkhusahassani ahesum. Tada
bodhisatto jotipalo nama manavo hutva tinnam vedanam paragu
bhumiyam ca antalikkhe ca pakato ghatikarassa kumbhakarassa mitto
ahosi. So tena saddhim sattharam upasankamitva dhammakatham sutva
pabbajitva araddhaviriyo tini pitakani uggahetva vattapativatta-
sampattiya buddhassa sasanam sobhesi. Sopi nam sattha byakasi. Tassa
bhagavato jatanagaram baranasi nama ahosi, brahmadatto nama brahmano
pita, dhanavati nama brahmani mata, tisso ca bharadvajo ca dve
aggasavaka, sabbamitto namupatthako, anula ca uruvela ca dve
aggasavika, nigrodharukkho bodhi, sariram visatihatthubbedham ahosi,
visati vassasahassani ayuti.
          Konagamanassa 2- aparena    sambuddho dipaduttamo
          kassapo nama namena 3-    dhammaraja pabhankaroti.
       Yasmim pana kappe dipankaradasabalo udapadi, tasmim annepi tayo
buddha ahesum. Tesam santika bodhisattassa byakaranam
@Footnote: 1 cha. konagamano. evamuparipi. 2 cha. konagamanassa.
@3 cha. kassapo nama gottena.
Natthi, tasma te idha na dassita. Atthakathayam pana tamha kappa
patthaya sabbepi buddhe dassetum idam vuttam:-
         "tanhankaro medhankaro       athopi saranankaro
          dipankaro ca sambuddho       kondanno dipaduttamo
          mangalo ca sumano ca        revato sobhito muni
          anomadassi padumo          narado padumuttaro
          sumedho ca sujato ca       piyadassi mahayaso
          atthadassi dhammadassi         siddhattho lokanayako
          tisso pusso ca sambuddho    vipassi sikhi vessabhu
          kakusandho konagamano       kassapo capi nayako
          ete ahesum sambuddha      dhutaraga samahita.
          Sataramsiva uppanna          mahatamavinodana
          jalitva aggikhandhava        nibbuta te sasavaka"ti.
       Tattha amhakam bodhisatto dipankaradinam catuvisatiya buddhanam
santike adhikaram karonto kappasatasahassadhikani cattari
asankheyyani agato. Kassapassa pana bhagavato orabhage thapetva
imam sammasambuddham anno buddho nama natthi. Iti dipankaradinam
catuvisatiya buddhanam santike laddhabyakarano pana bodhisatto yenena:-
         "manussattam lingasampatti       hetu sattharadassanam
          pabbajja gunasampatti        adhikaro ca chandata
          atthadhammasamodhana         abhiniharo samijjhati"ti 1-
ime attha dhamme samodhanetva dipankarapadamule katabhiniharena
"handa buddhakare dhamme vicinami ito cito"ti ussaham katva "vicinanto
tadadakkhim pathamam danaparamin"ti danaparamitadayo buddhakaraka
dhamma dittha, te purentoyeva yava vessantarattabhava agami.
Agacchanto ca ye te katabhiniharanam bodhisattanam anisamsa
samvannita:-
          evam sabbangasampanna       bodhiya niyata nara
          samsaram dighamaddhanam           kappakotisatehipi.
          Avicimhi nuppajjanti         tatha lokantaresu ca
          nijjhamatanha khuppipasa     na honti kalakanjika.
          Na honti khuddaka pana     uppajjantapi duggatim
          jayamana manussesu        jaccandhanabhavantite.
@Footnote: 1 khu. buddha. 33/422.
          Sotavekallata natthi        na bhavanti mugapakkhika
          itthibhavam na gacchanti        ubhatobyanjanapandaka.
          Na bhavanti pariyapanna       bodhiya niyata nara
          mutta anantarikehi        sabbattha suddhagocaRa.
          Micchaditthim na sevanti       kammakiriyadassana
          vasamanapi saggesu         asannam nupapajjare.
          Suddhavasesu devesu       hetu nama na vijjati
          nekkhammaninna sappurisa     visamyutta bhavabhave
          caranti lokatthacariyayo      purenti sabbaparami"ti
      te anisamse adhigantvava agato.
      Paramiyo purentassa cassa akittibrahmanakale sankhabrahmanakale
dhananjayarajakale mahasudassanakale mahagovindakale nimimaharajakale
candakumarakale visayhasetthikale sivirajakale vessantarakaleti
danaparamitaya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena
panassa sasapanditajatake:-
         "bhikkhaya upagatam disva       sakattanam pariccajim
          danena me samo natthi      esa me danaparami"ti. 1-
Evam attapariccagam karontassa danaparamita paramatthaparami nama jata.
       Tatha silavarajakale campeyyanagarajakale bhuridattanagarajakale
chaddantanagarajakale jayaddisarajaputtakale alinasattukumarakaleti
silaparamitaya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena
panassa sankhapalajatake:-
        "sulehi vijjhiyantepi         kottiyantepi sattibhi 2-
         bhojaputte na kuppami       esa me silaparami"ti. 3-
Evam attapariccagam karontassa silaparamita paramatthaparami nama jata.
@Footnote: 1 khu. cariya. 33/567. 2 cha. sulehi vijjhiyantopi kottiyantopi
@sattihi. 3 khu. cariya. 33/578.
       Tatha somanassakumarakale hatthipalakumarakale ayogharapandita-
kaleti maharajjam pahaya nekkhammaparamitaya puritattabhavanam parimanam nama
natthi. Ekantena panassa cullasutasomajatake 1-:-
        "maharajjam hatthagatam          khelapindamva chaddayim
         cajato na hoti lagganam 2-    esa me nekkhammaparami"ti
       evam nissangataya rajjam chaddetva nikkhamantassa nekkhammaparamita
paramatthaparami nama jata.
       Tatha vidhurapanditakale mahagovindapanditakale kuddalapanditakale
arakapanditakale bodhiparibbajakakale mahosadhapanditakaleti
pannaparamitaya puritattabhavanam parimanam nama natthi. Ekantena panassa
senakajatake 3- senakapanditakale:-
@Footnote: 1 ka. culasutasomajatake 2 cha. laggam
@3 cha. sattubhastajatake
         "pannaya vicinantoham       brahmanam mocayim dukha
          pannaya me samo natthi    esa me pannaparami"ti
antobhastagatam sappam dassentassa pannaparamita paramatthaparami nama jata.
       Tatha viriyaparamitadinampi puritattabhavanam parimanam nama
natthi. Ekantena panassa mahajanakajatake:-
         "atiradassi jalamajjhe       hata sabbeva manusa
          cittassa annatha natthi     esa me viriyaparami"ti
      evam mahasamuddam tarantassa pavatta viriyaparamita
paramatthaparami nama jata. Khantivadijatake:-
         "acetanamva kottente     tinhena pharasuna mamam
          kasiraje na kuppami     esa me khantiparami"ti.
Evam acetanabhavena 1- viya mahadukkham adhivasentassa khantiparamita
paramatthaparami nama jata. Mahasutasomajatake:-
@Footnote: 1 ka. acetanabhavena
         "saccavacam anurakkhanto      cajitva mama jivitam
          mocesim ekasatam khattiye    esa me saccaparami"ti 1-
       evam jivitam cajitva saccamanurakkhantassa saccaparamita paramatthaparami
nama jata. Mugapakkhajatake:-
         "mata pita na me dessa   atta me na ca dessiyo
          sabbannutam piyam mayham         tasma vatamadhitthahin"ti 2-.
Evam jivitampi cajitva vatam adhitthahantassa adhitthanaparamita paramatthaparami
nama jata. Suvannasamajatake:-
         "na mam koci uttasati        napiham bhayami kassaci
          mettabalenupatthaddho      ramami pavane tada"ti 3-
       evam jivitampi anoloketva mettayantassa mettaparamita
paramatthaparami nama jata. Lomahamsajatake:-
         "susane seyyam kappemi      chavatthikam upadhayaham 4-
          gamamandala 5- upagantva  rupam dassentinappakan"ti 6-
@Footnote: 1 cariyapitaka "saccavacanurakkhanto    jivitam cajitumupagamim
@          saccena me samo natthi  esa me saccaparami"ti.
@2 khu.cariya. 33/586.
@3 khu.cariya. 33/593. 4 khu.cariya. upanidhaya
@5 cha. gamandala. jatakatika gomandala.
@6 khu. cariya. 33/594.
Evam gamadarakesu nitthubhanadihi ceva malagandhupaharadihi ca
sukhadukkham uppadentesupi upekkham anativattantassa upekkhaparamita
paramatthaparami nama jata.
       Ayamettha sankhePo. Vittharato panesa attho cariyapitakato
gahetabbo. Evam paramiyo puretva vessantarattabhave thito:-
        "acetanayam pathavi          avinnaya sukham dukkham 1-
         sapi danabala mayham       sattakkhattumakampatha"ti 2-
      evam mahapathavikampanani 3- mahapunnani katva ayupariyosane 4-
tato cuto tusitabhavane nibbatti. Iti dipankarapadamulato patthaya
yava ayam tusitapure nibbatti, ettakam thanam "durenidanam nama"ti
veditabbam.
                   Durenidanakatha nitthita.
@Footnote: 1 cha. dukham   2 khu. cariya. 33/565.
@3 cha. mahapathavikampanadini.  4 ka. ayuhapariyosane
                       Avidurenidanam
      tusitapure vasanteyeva pana bodhisatte buddhakolahalannama
udapadi. Lokasmim hi tini kolahalani uppajjanti kappakolahalam
buddhakolahalam cakkavattikolahalanti. Tassa vassasatasahassassa
accayena kapputthanam bhavissatiti lokabyuha nama kamavacaradeva
muttasira vikinnakesa rudamukha assuni hatthehi punchamana
Rattavatthanivattha ativiya virupavesadharino hutva manussapathe vicaranta
evam arocenti marisa ito vassasatasahassassa accayena kapputthanam
bhavissati ayam lokopi nassissati mahasamuddopi nassissati ayanca
mahapathavi sineru ca pabbataraja uddayhissanti vinassissanti yava
brahmaloka vinaso bhavissati mettam marisa bhavetha karunam muditam
upekkham marisa bhavetha mataram upatthahatha kulejetthapacayino
hothati. Idam kappakolahalannama. Vassasahassassa accayena
pana sabbannubuddho loke uppajjissatiti lokapaladevata ito
marisa vassasahassassa accayena buddho loke uppajjissatiti
ugghosentiyo ahindanti. Idam buddhakolahalannama. Vassasatassa
accayena cakkavattiraja uppajjissatiti devatayeva ito marisa
vassasatassa accayena cakkavattiraja loke uppajjissatiti
ugghosentiyo ahindanti. Idam cakkavattikolahalannama. Imani
tini kolahalani mahantani honti. Tesu buddhakolahalasaddam
sutva sakaladasasahassacakkavaladevata ekato sannipatitva asuko
nama satto buddho bhavissatiti natva tam upasankamitva ayacanti
ayacamana ca pubbanimittesu uppannesu ayacanti. Tada pana
sabbapi devata ekekacakkavale catummaharajasakkasuyamasantusita-
nimmanaratiparanimmitavasavattimahabrahmehi saddhim ekacakkavale
sannipatitva tusitabhavane bodhisattassa santikam gantva marisa
tumhehi dasa paramiyo purentehi na sakkasampattim na marasampattim na
Cakkavattisampattim na brahmasampattim patthentehi purita lokanittharanatthaya
pana sabbannutam patthentehi purita so vo idani kalo marisa
buddhattaya samayo marisa buddhattayati yacimsu.
      Atha mahasatto devatanam patinnam adatva kaladipadesakula-
janettiayuparicchedavasena panca mahavilokanani viloketi. Tattha
kalo nu kho akalo nu khoti pathamam kalam vilokesi. Tattha
vassasatasahassato uddham vaddhito ayukalo kalo nama na hoti.
Kasma. Tada hi sattanam jatijaramaranani na pannayanti
buddhananca dhammadesana tilakkhanavinimutta natthi tesam aniccam
dukkhamanattati kathentanam kathannametam kathentiti neva sotabbam na
saddahitabbam mannanti tato abhisamayo na hoti tasmim asati aniyyanikam
sasanam hoti tasma akalo. Vassasatato onam ayukalopi
kalo na hoti. Kasma. Tada satta ussannakilesa honti
ussannakilesananca dinno ovado ovadatthane
na titthati udake dandaraji viya so khippam vigacchati tasma
sopi akalo. Vassasatasahassato patthaya hettha vassasatato
patthaya uddham ayukalo kalo nama. Tada ca vassasatakalo. Atha
mahasatto nibbattitabbakaloti passi. Tato dipam vilokento
cattaro mahadipe oloketva tisu dipesu buddha na nibbattanti
jambudipeyeva nibbattantiti dipam passi. Tato jambudipo nama
maha dasayojanasahassaparimano katarasmim nu kho padese buddha
Nibbattantiti okasam vilokento majjhimadesam passi. Majjhimadeso
nama puratthimaya disaya kajangalam nama nigamo tassa aparena
mahasalo tato param paccantima janapada orato majjhe
pubbadakkhinaya sallavati nama nadi tato param paccantima janapada
orato majjhe dakkhinaya disaya setakannikannama nigamo
tato param paccantima janapada orato majjhe pacchimaya
disaya thunannama brahmanagamo tato param paccantima janapada
orato majjhe uttaraya disaya usiraddhajo nama pabbato
tato param paccantima janapada orato majjheti evam vinaye
vutto padeso. So ayamato tini yojanasatani vittharato
addhateyyani parikkhepato navayojanasataniti. Etasmim padese buddha
ca paccekabuddha ca aggasavaka ca cakkavattirajano ca anne ca
mahesakkha khattiyabrahmanagahapatimahasala uppajjanti idam cettha
kapilavatthum nama nagaram tattha maya nibbattitabbanti nittham agamasi.
Tato kulam vilokento buddha nama vessakule va suddakule
va na nibbattanti lokasammate pana khattiyakule va brahmanakule
va dvisuyeva kulesu nibbattanti idani ca khattiyakulam lokasammatam
tattha nibbattissami suddhodanamaharaja pita me bhavissatiti
kulam passi. Tato mataram vilokento buddhamata nama purisalola
suradhutta na hoti kappasatasahassam pana puritaparami jatito
patthaya akhandapancasilayeva hoti ayanca mahamaya nama devi
Edisi ayam me mata bhavissatiti kittakam panassa ayuti dasannam
masanam upari satta divasani passi.
      Iti imam pancamahavilokanam viloketva kalo me marisa
buddhabhavayati devatanam sangaham karonto patinnam datva gacchatha
tumheti ta devata uyyojetva tusitadevatahi parivuto tusitapure
nandavanam pavisi. Sabbadevalokesu hi nandavanam atthiyeva. Tatra
nandavane devata ito cuto marisa sugatim gacchati pubbekata-
kusalakammokasam sarayamana vicaranti. So evam devatahi kusalam
sarayamanahi parivuto tattha vicaranto cavitva mahamayaya deviya
kucchismim patisandhim ganhi. Yena pana vidhanena ganhi tassavibhavattham
ayam anupubbikatha.
      Tada kira kapilavatthunagare asalhanakkhattam sanghuttham ahosi.
Mahajano nakkhattam kilati. Mahamayapi devi pure punnamaya
sattamadivasato patthaya vigatasurapanam malagandhavibhusanasampannam
nakkhattakilam anubhavamana sattamadivase patova utthaya gandhodakena
nhayitva cattari satasahassani vissajjetva mahadanam datva
sabbalankaravibhusita varabhojanam bhunjitva uposathangani
adhitthaya alankatapatiyattam sirigabbham pavisitva sirisayane nipanna
niddam okkamamana imam supinam addasa cattaro kira nam maharajano
sayaneneva saddhim ukkhipitva himavantam pavisitva satthiyojanike
silatale sattayojanikassa mahasalarukkhassa hettha thapetva ekamantam
atthamsu. Atha nesam
Deviyo agantva devim anotattadaham netva manussamalaharanattham
nhapetva dibbavattham nivasapetva dibbagandhehi vilimpapetva
dibbapupphani pilandhapetva tato avidure eko rajatapabbato tassa
anto kanakavimanam atthi tattha pacinato uccaisakam dibbasayanam
pannapetva nisajjapesum. Atha bodhisatto setavaravarano hutva
tato avidure eko suvannapabbato tattha vicaritva tato oruyha
rajatapabbatam aruhitva uttaradisato agamma rajatadamavannaya
sondaya setapadumam gahetva koncanadam naditva kanakavimanam
pavisitva matusayanam tikkhattum padakkhinam katva dakkhinapassam
padaletva kucchippavitthasadiso ahosi. Evam uttarasalhanakkhatte
patisandhim ganhi.
      Punadivase pabuddha devi tam supinam ranno arocesi. Raja
catusatthimatte brahmanapamokkhe pakkosapetva gomayaharitupalittaya
lajadihi katamangalasakkaraya bhumiya maharahani asanani pannapetva
tattha nisinnanam brahmananam sappimadhusakkarabhisankhatassa varapayasassa
suvannarajatapatiyo puretva suvannarajatapatihi patikujjitva adasi
annehi ca ahatavatthakapilagavidanadihi saddhim te santappesi
atha tesam sabbakamasantappitanam supinam arocetva kim bhavissatiti
pucchi. Brahmana ahamsu ma cintayittha maharaja
deviya te kucchimhi gabbho patitthito so ca kho
purisagabbho patitthito na itthigabbho putto te bhavissati
So sace agaram ajjhavasissati raja bhavissati cakkavatti sace
agara nikkhamma pabbajissati buddho bhavissati loke vivatacchadoti.
     Bodhisattassa pana matukucchimhi patisandhigahanakkhaneyeva
ekappahareneva sakaladasasahassi lokadhatu sankampi sampakampi
sampavedhi. Dvattimsa pubbanimittani paturahesum. Dasasu cakkavalasahassesu
appamano obhaso phari. Tassa tam sirim datthukama viya andha cakkhuni
patilabhimsu. Badhira saddam sunimsu. Muga sammalapimsu. Khujja
ujugatta ahesum. Pangula padasa gamanam patilabhimsu. Bandhanagata
sabbasatta andubandhanadihi muccimsu. Sabbanarakesu aggi nibbayi.
Pittivisaye khuppipasa vupasamimsu. Tiracchanagatanam bhayam nahosi.
Sabbasattanam rogo ceva ragadikilesaggi ca vupasamimsu. Sabbasatta
piyavaca ahesum. Madhurenakarena assa hasimsu varana gajjimsu.
Sabbaturiyani sakasakaninnadam muncimsu aghattitaniyeva. Manussanam
hatthupagani abharanani viravimsu. Sabba disa vippasanna ahesum.
Sattanam sukham uppadayamano mudu sitalo vato pavayi. Akalamegho
pavassi. Pathavitopi udakam ubbhijjitvapi sandati. Pakkhino
akasagamanampi vijahimsu. Nadiyo asandamana atthamsu. Mahasamudde
madhuram udakam ahosi. Sabbatthakameva pancavannehi padumehi sanchannam
talam ahosi. Thalajajalajadini sabbapupphani pupphimsu. Rukkhanam
khandhesu khandhapadumani sakhasu sakhapadumani latasu latapadumani
pupphimsu. Thale silatalani bhinditva uparupari satta satta hutva
Dandapadumani nama nikkhamimsu. Akase olambitapadumani nibbattimsu.
Samantato pupphavassam vassi. Akase dibbaturiyani vajjimsu.
Sakaladasasahassi lokadhatu vattetva vissatthamalagulam viya uppiletva
bandhamalakalapo viya alankatapatiyattamalasayanam viya ca ekamalamalini
vipphurantavalavijani pupphadhupagandhaparivasita paramasobhaggappatta
ahosi.
     Evam gahitapatisandhikassa bodhisattassa patisandhito patthaya
bodhisattassa ceva bodhisattassa matuya ca upaddavanivaranattham
khaggahattha cattaro devaputta arakkham ganhimsu. Bodhisattamatuya
purisesu ragacittam nuppajji. Labhaggayasaggappatta ca ahosi
sukhini akilantakaya bodhisattanca antokucchigatam vippasanne maniratane
avutapandarasuttam viya passati. Yasma bodhisattena vasitakucchi
nama cetiyagabbhasadisa na sakka hoti annena sattena avasitum
va paribhunjitum va tasma bodhisattamata sattahajate bodhisatte
kalam katva tusitapure nibbatti. Yatha ca anna itthiyo dasamase
appatvapi atikkamitvapi nisinnapi nipannapi vijayanti na evam
bodhisattamata. Sa pana bodhisattam dasamase kucchiya pariharitva
thita ca vijayati. Ayancesa bodhisattamatu dhammata.
Mahamayapi devi pattena telam viya dasamase kucchiya bodhisattam
pariharitva paripunnagabbha natigharam gantukama suddhodanamaharajassa
arocesi icchamaham deva kulasantakam devadahanagaram
Gantunti. Raja sadhuti sampaticchitva kapilavatthuto yava
devadahanagara maggam samam karetva kaddalipunnaghatadhajapatakahi
alankarapetva devim suvannasivikaya nisidapetva amaccasahassena
ukkhipapetva mahantena parivarena pesesi. Dvinnam pana nagaranam
antare ubhayanagaravasinampi lumbinivanam nama mangalasalavanam atthi.
Tasmim samaye mulato yava aggasakha sabbam ekaphaliphullam ahosi.
Sakhantarehi ceva pupphantarehi ca pancavanna bhamaravanna
nanappakara ca sakunasangha madhurassarena vikujanta vicaranti.
Sakalam lumbinivanam cittalatavanasadisam mahanubhavassa ranno susajjitam
apanatalamandalam viya hoti. Deviya tam disva salavanakilam
kilitukamata udapadi. Amacca devim gahetva salavanam pavisimsu. Sa
mangalasalamulam gantva salasakhayam ganhitukama ahosi. Salasakha
suseditavettaggam viya onamitva deviya hatthapatham upagacchi. Sa
hattham pasaretva sakham aggahesi.
     Tavadeva cassa kammajavata calimsu. Athassa saniya
parikkhipitva mahajano patikkami. Salasakham gahetva titthamanayaeva
cassa gabbhavutthanam ahosi. Tam khanamyeva cattaro visuddhacitta
mahabrahmano suvannajalam adaya sampatta tena suvannajalena
bodhisattam sampaticchitva matu purato thapetva attamana devi
hohi mahesakkho te putto uppannoti ahamsu. Yatha pana
anne satta matukucchito nikkhamanta patikkulena asucina makkhita
Nikkhamanti na evam bodhisatto. So pana dhammasanato otaranto
dhammakathiko viya nissenito otaranto puriso viya dve hatthe ca
pade ca pasaretva thitakova matukucchisambhavena kenaci asucina
amakkhito suddho visuddho kasikavatthe nikkhittamaniratanam viya jotayanto
matukucchito nikkhami. Evam santepi bodhisattassa ca bodhisattamatuya
ca sakkarattham akasato dve udakadhara nikkhamitva bodhisattassa
ca matuya ca sarire utum gahapesum. Atha nam suvannajalena
patiggahetva thitanam brahmanam hatthato cattaro maharajano
mangalasammataya sukhasamphassaya ajinappaveniya ganhimsu. Tesam
hatthato manussa dukulacumbatakena patigganhimsu. Manussanam
hatthato muccitva pathaviyam patitthaya puratthimadisam olokesi.
Anekani cakkavalasahassani ekanganani ahesum. Tattha devamanussa
gandhamaladihi pujayamana mahapurisa idha tumhehi sadiso anno
natthi kuto uttaritaroti ahamsu. Evam catasso disa anudisa
hettha upariti dasapi disa vidisa anuviloketva attana sadisam
adisva ayam uttaradisati sattapadavitiharena agamasi mahabrahmuna
setacchattam dharayamanena suyamena devaputtena valavijanim annahi
ca devatahi sesarajakakudhabhandahatthahi anugammamano tato sattamapade
thito aggohamasmi lokassati adikam asabhivacam niccharento
sihanadam nadi.
     Bodhisatto hi tisu attabhavesu matukucchito nikkhantamattova
Vacam niccharesi mahosadhattabhave vessantarattabhave imasmim
attabhaveti. Mahosadhattabhave kirassa matukucchito nikkhamantasseva
sakko devaraja agantva candanasaram hatthe thapetva gato.
So tam mutthiyam katva nikkhamanto. Atha nam mata tata kim
gahetva agatositi pucchi. Osadham ammati. Iti osadham
gahetva agatatta osadhadarakotvevassa namam akamsu. Tam osadham
gahetva catiyam pakkhipimsu. Agatagatanam andhabadhiradinam tadeva
sabbarogavupasamaya bhesajjam ahosi. Tato mahantam idam osadham
mahantam idam osathanti uppannavacanam upadaya mahosadhotvevassa
namam jatam. Vessantarattabhave pana matukucchito nikkhantamatto
dakkhinahattham pasaretvava atthi nu kho amma kinci dhanam gehasmim
danam dassamiti vadanto nikkhami. Athassa mata sadhane kule
nibbattosi tatati puttassa hattham attano hatthatale katva
sahassatthavikam thapapesi. Imasmim attabhave imampi sihanadam naditi.
     Evam bodhisatto tisu attabhavesu matukucchito nikkhantamattova
vacam niccharesi. Yatha ca patisandhikkhane evam jatakkhanepissa
dvattimsa pubbanimittani paturahesum. Yasmim pana samaye amhakam
bodhisatto lumbinivane jato tasmimyeva samaye rahulamata devi
channo amacco kaludayi amacco anando rajakumaro kanthako
assaraja mahabodhirukkho cattari nidhikumbhiyo ca jata. Tattha
eka gavutappamana eka addhayojanappamana eka
Tigavutappamana eka yojanappamana ahositi ime satta sahajata
nama. Ubhayanagaravasino bodhisattam gahetva kapilavatthunagarameva
agamamsu. Tam divasamyeva kapilavatthunagare suddhodanamaharajassa
putto jato ayam kumaro bodhitale nisiditva buddho bhavissatiti
tavatimsabhavane hatthatuttha devasangha celukkhepadini pavattenta
kilimsu.
     Tasmim samaye suddhodanamaharajassa kulupako atthasamapattilabhi
kaladevalo nama tapaso. So bhattakiccam katva divaviharatthaya
tavatimsabhavanam gantva tattha divaviharam nisinno ta devata disva
kimkarana tumhe evam tutthamanasa kilittha mayhametam karanam
kathethati pucchi. Tam devata ahamsu marisa suddhodanaranno
putto jato so tada bodhitale nisiditva buddho hutva dhammacakkam
pavattessati tassa anantam buddhalilham datthum dhammanca sotum lacchamati
imina karanena tutthamhati. So tasam vacanam sutva khippam
devalokato oruyha rajanivesanam pavisitva pannattasane nisinno
putto kira te maharaja jato passissami nanti aha. Raja
alankatapatiyattam kumaram anapetva tapasam vandapetum abhihari.
Bodhisattassa pada parivattetva tapasassa jatasu patitthahimsu.
Bodhisattassa hi tenattabhavena vanditabbayuttako nama anno
puggalo natthi. Sace ajananta bodhisattassa sisam tapasassa padamule
thapeyyum sattadha tassa muddha phaleyyum. Tapaso na me attanam
Nasetum yuttanti utthayasana bodhisattassa anjalim paggahesi.
Raja tam acchariyam disva attano puttam vandi. Tapaso atite
cattalisa kappe anagate cattalisati asiti kappe anussarati
bodhisattassa lakkhanasampattim disva bhavissati nu kho buddho udahu
noti upadharento nissamsayena buddho bhavissatiti natva
acchariyapuriso ayanti sitam akasi tato aham imam buddhabhutam datthum
labhissami nu kho noti upadharento na labhissami antarayeva
kalam katva buddhasatenapi buddhasahassenapi gantva bodhetum asakkuneyyam
arupabhave nibbattissamiti disva evarupam nama acchariyapurisam buddhabhutam
datthum na labhissami mahati ca me hani bhavissatiti parodi. Manussa
disva amhakam ayyo idaneva hasitva puna roditumupatthito
kinnu kho bhante amhakam ayyaputtassa koci antarayo bhavissatiti
pucchimsu. Natthetassa antarayo nissamsayena buddho bhavissatiti.
Atha kasma paroditthati. Evarupam mahapurisam buddhabhutam datthum na
labhissami mahati  vata me hani bhavissatiti attanam anusocanto
rodamiti aha. Tato kim nu kho me natikesu koci etam
buddhabhutam datthum labhissatiti upadharento bhagineyyam nalakadarakam
addasa. So bhaginiya geham gantva kahante putto nalakoti.
Atthi gehe ayyati. Pakkosahi nanti pakkosapetva attano
santikam agatam aha tata suddhodanamaharajassa kule putto
jato buddhankuro esa pancatimsa vassani atikkamitva buddho
Bhavissati tvam etam datthum labhissasi ajjeva pabbajahiti. Sattasiti-
kotidhane kule nibbattadarako na mam matulo anatthe niyojessatiti
cintetva tavadeva antarapanato kasayani ceva mattikapattam ca
aharapetva kesamassum oharetva kasayani vatthani acchadetva
yo loke uttamapuggalo tam uddissa mayham pabbajjati bodhisattabhimukham
anjalim paggayha pancapatitthitena vanditva pattam thavikayam pakkhipitva
amsakute laggetva himavantam pavisitva samanadhammam akasi. So
pathamabhisambodhippattam tathagatam upasankamitva nalakapatipadam
kathapetva puna himavantam pavisitva arahattam patva ukkatthapatipadam
patipanno satta mase ayum paletva ekam suvannapabbatam
nissaya thitakova anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi.
     Bodhisattampi pancamadivase sisam nhapetva namagahanampassa
ganhissamati rajabhavanam catujjatigandheti vilimpitva lajapancamakani
pupphani vikiritva asambhinnapayasam pacapetva tinnam vedanam
paragate atthasatabrahmane nimantetva rajabhavane nisidapetva
subhojanam bhojetva mahasakkaram katva kinnu kho bhavissatiti
lakkhanani patigganhapesum. Tesu
             ramo dhajo lakkhano sujatimanti
             bhojo suyamo kondanno sudatto
             ete tada attha ahesu brahmana
             chalangava manta byakarimsuti
Ime attha brahmana lakkhanapatiggahaka ahesum. Patisandhigahanadivase
supinopi eteheva patiggahito. Tesu satta jana dve anguliyo
ukkhipitva dvedha byakarimsu imehi lakkhanehi samannagato agaram
ajjhavasamano raja hoti cakkavatti pabbajamano buddhoti sabbam
cakkavattiranne sirivibhavam acikkhimsu. Tesam pana sabbadaharo gottena
kondanno nama manavo bodhisattassa lakkhananam nipphattim
oloketva etassa agaramajjhe thanakaranam natthi ekanteneva
vivatacchado buddho bhavissatiti ekameva angulim ukkhipitva ekam byakaranam
akasi. Ayam hi katadhikaro pacchimabhavikasatto pannaya itare satta
jane abhibhavitva imehi lakkhanehi samannagatassa agaramajjhe thanam
nama natthi asamsayam buddho bhavissatiti ekameva gatim addasa tasma
ekam angulim ukkhipitva ekam byakasi. Atha te brahmana
attano gharani gantva putte amantayimsu tata amhe mahallaka
suddhodanamaharajassa puttam sabbannutappattam mayam labheyyama va
no va tumhe tasmim kumare sabbannutam sampatte tassa sasane
pabbajeyyathati. Te sattapi jana yavatayukam thatva yathakammam
gata. Kondannamanavo arogo ahosi. So mahasatte
vuddhimanvaya mahabhinikkhamanam abhinikkhamitva anukkamena uruvelam
gantva ramaniyo vata ayam bhumibhago alam vatidam kulaputtassa
padhanatthikassa padhanayati cittam uppadetva tattha vasam upagate
Mahapuriso pabbajitoti sutva tesam brahmananam putte upasankamitva
evamaha siddhatthakumaro kira pabbajito so nissamsayam buddho
bhavissati sace tumhakam pitaro aroga assum ajja nikkhamitva
pabbajeyyum sace tumhe tampi iccheyyatha etha aham tam mahapurisam
anupabbajissamiti. Te sabbe ekacchanda bhavitum nasakkhimsu.
Tayo jana pabbajimsu. Kondannabrahmanam jetthakam katva
itare cattaro pabbajimsu. Te pancajana pancavaggiyatthera nama
jata.
     Tada pana raja kim disva mayham putto pabbajissatiti pucchi.
Cattari pubbanimittaniti. Kataranca katarancati. Jarajinnam
byadhitam matam pabbajitanti. Raja ito patthaya evarupanam mama
puttassa santikam upasankamitum ma adattha mayham puttassa buddhabhavena
kammam natthi aham mama puttam dvisahassaparittadipaparivaranam
catunnam mahadipanam issariyadhipaccam rajjam karentam
chattimsayojanaparimandalaya parisaya parivutam gaganatale vicaramanam
passitukamomhiti. Evanca pana vatva imesam catuppakaranam parisanam
kumarassa cakkhupathe agamananivaranattham catusu disasu gavute gavute
arakkham thapesi. Tam divasanca pana mangalatthane sannipatitesu
asitiya natikulasahassesu ekamekova ekamekam puttam patijanimsu ayam
buddho va hotu raja va mayam ekamekam puttam dassama sacepi buddho
bhavissati khattiyasamaneheva purakkhitaparivarito vicarissati sacepi
Raja bhavissati khattiyakumareheva purakkhitaparivarito vicarissatiti. Rajapi
bodhisattassa uttamarupadhara vigatasabbadosa dhatiyo paccupatthapesi.
Bodhisatto anantena parivarena mahantena sirisobhaggena vaddhati.
     Athekadivasam ranno vappamangalam nama ahosi. Tam divasam
sakalanagaram devavimanam viya alankaronti. Sabbe dasakammakaradayo
ahatavatthanivattha gandhamalapatimandita rajakule sannipatanti.
Ranno kammante nangalasahassam yojiyati. Tasmim pana divase ekena
unani atthasatanangalani saddhim balibaddarasmiyottehi rajataparikkhittani
honti. Ranno alambananangalam pana rattasuvannaparikkhittam hoti.
Balibaddanam singani rasmiyottapatodani suvannaparikkhittaneva
honti. Raja mahaparivarena nagara nikkhamanto puttam gahetva
agamasi. Kammantatthane eko jamburukkho bahalapalaso sandacchayo
ahosi. Tasseva hettha kumarassa sayanam pannapetva upari
suvannatarakakhacitavitanam bandhapetva sanipakarena parikkhipapetva
arakkham thapetva raja sabbalankarena alankaritva amaccaganaparivuto
nangalakaranatthanam agamasi. Tattha raja suvannanangalam ganhati
amacca ekenunatthasatani rajatanangalani kasaka sesanangalani.
Te tani gahetva ito cito ca kasanti. Raja pana
orato param gacchati parato oram gacchati. Etasmim thane
mahasampatti hoti. Bodhisattam parivaretva nisinnadhatiyo ranno
Sampattim passissamati antosanito bahi nikkhanta. Bodhisatto
ito citopi olokento kanci adisva vegena utthaya pallankam
abhujitva anapane pariggahetva pathamajjhanam nibbattesi.
Dhatiyo khajjabhojjantare vicaramana thokam cirayimsu. Sesarukkhanam
chaya nivatta tassa pana rukkhassa parimandala hutva atthasi.
Dhatiyo ayyaputto ekakoti vegena sanim ukkhipitva anto
pavisamana bodhisattam sayane pallankena nisinnam tanca patihariyam
disva gantva ranno arocesum deva kumaro evam nisinno
evam annesam rukkhanam chaya nivatta jamburukkhassa parimandala
thitati. Raja vegenagantva patihariyam disva idam te tata
dutiyavandananti puttam vandi.
     Atha anukkamena bodhisatto solasavassuddesiko jato. Raja
bodhisattassa tinnam utunam anucchavike tayo pasade karesi ekam
navabhumikam ekam sattabhumikam ekam pancabhumikam cattalisasahassa ca
natakitthiyo upatthapesi. Bodhisatto devo viya accharasanghaparivuto
alankatanatakaparivuto nippurisehi turiyehi paricariyamano mahasampattim
anubhavanto utuvarena tesu pasadesu viharati. Rahulamata
panassa aggamahesi ahosi. Tasseva mahasampattim anubhavantassa
ekadivasam natisanghassa abbhantare ayam katha udapadi siddhattho
kilapasutova viharati na kinci sippam sikkhati sangame paccupatthite
kim karissatiti. Raja bodhisattam pakkosapetva tata tava nataka
Siddhattho kinci sippam asikkhitva kilapasuto vicaratiti vadanti
ettakam pattakalam mannasiti. Deva mama sippam sikkhanakiccam natthi
nagare mama sippadassanattham bherincarapetha ito sattame divase
natakanam sippam dassessamiti. Raja tatha akasi. Bodhisatto
akkhanavedhivalavedhisaravedhisaddavedhipunkanapunkadhanuggahe sannipata-
petva mahajanassa majjhe annehi dhanuggahehi asadharanam natakanam
dvadasasippam dassesi. Tam sarabhangajatake agatanayeneva veditabbam.
Tada tassa natisangho nikkankho ahosi.
     Athekadivasam bodhisatto uyyanabhumim gantukamo sarathim amantetva
ratham yojehiti aha. So sadhuti patissunitva maharaham uttamaratham
sabbalankarena alankaritva kumudapattavanne cattaro mangalasindhave
yojetva bodhisattassa patinivedesi. Bodhisatto devavimanasadisam
ratham abhiruhitva uyyanabhimukho agamasi. Devata siddhatthakumarassa
abhisambujjhanakalo asanno pubbanimittam dassessamati ekam
devaputtam jarajajjaram khandadantam palitakesam gopanasivankam
obhaggasariram dandahattham pavedhamanam katva dassesum. Tam bodhisatto
ceva sarathi ca passanti. Tato bodhisatto sarathim samma ko
nameso puriso kesapissa na yatha annesanti mahapadane
agatanayeneva pucchitva tassa vacanam sutva dhiratthu vata bho
jati yatra hi nama jatassa jara pannayissatiti samviggahadayo
tato ca patinivattitva pasadameva abhiruhi. Raja kimkarana
Mama putto khippam patinivattatiti pucchi. Jinnapurisam disva devati
ahamsu. Jinnakam disva pabbajissatiti kasma mam nasetha sigham
me puttassa natakani sajjetha sampattim anubhavanto pabbajjaya
satim na karissatiti vatva arakkham vaddhetva sabbadisasu addhayojane
addhayojane thapesi. Punekadivasam bodhisatto tatheva uyyanam
gacchanto devatabhinimmitam byadhitapurisam disva purimanayeneva pucchitva
samviggahadayo nivattitva pasadam abhiruhi. Rajapi pucchitva
hettha vuttanayeneva samvidahitva puna vaddhetva samantato
tigavutappamane padese arakkham thapesi. Aparam ekadivasam bodhisatto
tatheva uyyanam gacchanto devatabhinimmitam kalakatam disva purimanayeneva
pucchitva samviggahadayo puna nivattitva pasadam abhiruhi. Rajapi
pucchitva hettha vuttanayeneva samvidahitva puna vaddhetva samantato
yojanappamane padese arakkham thapesi. Aparam pana ekadivasam
uyyanam gacchanto tatheva devatabhinimmitam sunivatthasuparutam pabbajitam
disva ko nameso sammati sarathim pucchi. Sarathi kincapi
buddhuppadassa abhava pabbajitam va pabbajitagune va na janati
devanubhavena pana pabbajito namesa devati vatva pabbajjaya
gune vannesi. Bodhisatto pabbajjaya rucim uppadetva tam
divasam uyyanam agamasi. Dighabhanaka panahu cattari nimittani
ekadivaseneva disva agamasiti. Tattha divasabhagam kilitva
mangalapokkharaniyam nhatva atthangate suriye mangalasilapatte nisidi
Attanam alankarapetukamo. Athassa paricarika nanavannani
dussani nanappakara abharanavikatiyo malagandhavilepanani ca
adaya samanta parivaretva atthamsu. Tasmim khane sakkassa
nisinnasanam unham ahosi. So ko nu kho mam imamha thana
cavetukamoti upadharento bodhisattassa alankaranakalam disva
vissakammam amantesi samma vissakamma siddhatthakumaro ajja
addharattikasamaye mahabhinikkhamanam nikkhamissati ayamassa pacchimo
alankaro uyyanam gantva mahapurisam disva sabbalankarehi
alankarohiti. So sadhuti patissunitva devanubhavena tam khanamyeva
upasankamitva tasseva kappakasadiso hutva kappakassa hatthato
vethanadussam gahetva bodhisattassa sisam vethesi. Bodhisatto
hatthasamphasseneva nayam manusso devaputto esoti annasi.
Vethane vethitamatte sisamoliyam maniratanakarena dussasahassam abbhuggacchi
puna vethentassa dussasahassanti dasakkhattum vethentassa dasa
dussasahassani abbhuggacchimsu. Sisam khuddakam dussani bahuni katham
abbhuggataniti na cintetabbam. Tesu hi sabbamahantam samalata-
pupphappamanam avasesani kutumbakapupphappamanani ahesum.
Bodhisattasisam kesehi akinnam kinjakkhagavacchitam viya kuyyakapuppham
ahosi. Athassa sabbalankarapatimanditassa sabbatalavacaresu
sakani sakani patibhanani dassayantesu brahmanesu jaya narindati-
adihi vacanehi sutamaghatandhakadisu ca nanappakarehi
Mangalavacanathutighosehi sambhaventesu sabbalankarapatimanditam rathavaram abhiruhi.
     Tasmim samaye rahulamata puttam vijayiti sutva suddhodanamaharaja
puttassa me tutthim nivedethati sasanam pahini. Bodhisatto tam sutva
rahulo jato bandhanam jatanti aha. Raja kim me putto avacati
pucchitva tam vacanam sutva ito patthaya me natta rahulakumarotveva
nama hotuti aha. Bodhisattopi kho rathavaram aruyha mahantena yasena
atimanoramena sirisobhaggena nagaram pavisi. Tasmim samaye kisagotami nama
khattiyakanna uparipasadavaratalagata nagaram padakkhinam kurumanassa bodhisattassa
rupasirim disva pitisomanassajata imam udanam udanesi
        nibbuta nuna sa mata     nibbuto nuna so pita
        nibbuta nuna sa nari      yassayam idiso patiti.
Bodhisatto tam sutva cinatesi ayam evam aha evarupam attabhavam
passantiya matu hadayam nibbayati pitu hadayam nibbayati pajapatiya
hadayam nibbayatiti kasmim nu kho nibbute hadayam nibbutannama
hotiti. Athassa kilesesu virattamanasassa etadahosi ragaggimhi
nibbute nibbutannama hoti dosaggimhi nibbute nibbutannama hoti
mohaggimhi nibbute nibbutannama hoti manaditthiadisu sabbakilesesu
darathesu nibbutesu nibbutannama hoti ayam me suvacanam savesi
aham hi nibbanam gavesanto carami ajjeva maya gharavasam
chaddetva nikkhamma pabbajitva nibbanam gavesitum vattatiti.
Ayam imissa acariyabhago hotuti kanthato omuncitva kisagotamiya
sahassagghanikam muttaharam pesesi. Sa cintesi siddhatthakumaro
mayi patibaddhacitto hutva pannakaram pesesiti pitisomanassajata
ahosi.
     Bodhisattopi mahantena sirisobhaggena attano pasadam aruhitva
sirisayane nipajji. Tavadeva nam sabbalankarapatimandita naccagitadisu
susikkhita devakanna viya rupasobhaggappatta itthiyo nanaturiyani
gahetva samparivaretva abhiramapentiyo naccagitavaditani
payojayimsu. Bodhisatto kilesesu virattacittataya naccadisu
anabhirato muhuttam niddam okkami. Ta itthiyo yassatthaya
mayam naccadini payojema so niddam upagato idani kimattham
kilamamati gahitagahitani turiyani ajjhottharitva nipajjimsu.
Gandhatelapadipa jhayanti. Bodhisatto pabujjhitva sayanapitthe
pallankena nisinno addasa ta itthiyo turiyabhandani avattharitva
niddayantiyo ekacca paggharitakhela lalakilinnagatta ekacca
dante khadantiyo ekacca kakacchantiyo ekacca vippalapantiyo
ekacca vivatamukha ekacca apagatavattha pakatavibhacchasambadhatthana.
So tasam vippakaram disva bhiyyoso mattaya kamesu virattacitto
ahosi. Tassa alankatapatiyattam sakkabhavanasadisampi tam mahatalam
apavitthananakunapabharitam amakasusanam viya upatthasi tayo
Bhava adittagehasadisa khayimsu upaddutam vata bho upasaggam vata
bhoti udanam pavattati ativiya pabbajjaya cittam nami.
     So ajjeva mahabhinikkhamanam nikkhamitum vattatiti sayana vutthaya
dvarasamipam gantva ko etthati aha. Ummare sisam katva
nipanno channo aham ayyaputta channoti aha. Channa aham
ajja mahabhinikkhamanam nikkhamitukamo ekam me assam kappehiti.
So sadhu devati assabhandakam gahetva assasalam gantva
gandhateladipesu jalantesu samantato pasaritavitanassa hettha ramaniye
bhumibhage thitam kanthakam assarajam disva ajja maya tameva kappetum
vattatiti kanthakam kappesi. So kappiyamano annasi ayam me
kappana atidalha annesu divasesu uyyanakiladigamanakale kappana
viya na hoti mayham ayyaputto ajja mahabhinikkhamanam nikkhamitukamo
bhavissatiti tato tutthamanaso mahahasitam hasi. So saddo
sakalanagaram pattharitva gaccheyya. Devata pana sannirumhitva na
kassaci sotum adamsu. Bodhisattopi kho channam pesetvava
puttam tava passissamiti cintetva nisinnapallankato vutthaya
rahulamatusayanatthanam gantva gabbhadvaram vivari. Tasmim khane antogabbhe
gandhatelabharitadipo jhayati. Rahulamatapi kho sumanamallikadinam
pupphanam ammanamattena abhippakinne sayane puttassa matthake
hattham thapetva niddayi. Bodhisatto ummare padam thapetva
thitakova oloketva sacaham deviya hattham apanetva mama puttam
Ganhissami devi pabujjhissati evam me gamanantarayo bhavissati
ahampi buddho hutva ca agantva puttam passissamiti pasadatalato
otari. Yam pana jatakatthakathayam tada sattahajato rahulakumaro
hotiti vuttam tam sesatthakathasu natthi. Tasma idameva gahetabbam.
     Evam bodhisatto pasadatala otaritva assasamipam gantva
evamaha tata kanthaka ajja ekarattim mam taraya aham tam nissaya
buddho hutva sadevakam lokam taressamiti. Tada ullanghitva
kanthakassa pitthim abhiruhi. Kanthako givato patthaya ayamena
attharasahatthova hoti tadanucchavikena ubbedhena samannagato
thamajavasampanno sabbaseto dhotasankhasadiso. So sace haseyya va
padasaddam va kareyya saddo sakalanagaram avatthareyya tasma devata
attano anubhavena tassa yatha na koci sunati evam hasitasaddam
sannirumhitva akkamanapadavare hatthatalani upanamesum. Bodhisatto
assapitthivaragato channam assassa baladhim gahapetva addharattikasamaye
mahadvarasamipam patto. Tada pana raja evam bodhisatto yaya
kayaci velaya nagaradvaram vivaritva nikkhamitum nasakkhissatiti dvisu
dvarakavatesu ekekam purisasahassena vivaritabbam karapesi. Bodhisatto
yathabalasampanno hatthigananaya kotisahassahatthinam balam dhareti
purisagananaya purisakotidasasatasahassabalam dhareti. Tasma so cintesi
sace dvaram na vivareyya ajja kanthakassa pitthe nisinnova baladhim
Gahetva thitena channena saddhimyeva kanthakam uruhi nippiletva
attharasahatthubbedham pakaram uppatitva atikkamissamiti. Channo
cintesi sace dvaram na vivarissati aham ayyaputtam mama khandhe
nisidapetva kanthakam dakkhinena hatthena kucchiyam parikkhipanto upakacchantare
katva pakaram uppatitva atikkamissamiti. Kanthakopi cintesi sace
dvaram na vivarissati aham attano samikampi pitthiyam yathanisinnameva
channena baladhim gahetva thitena saddhinneva ukkhipitva pakaram
uppatitva atikkamissamiti. Sace dvaram na aparupayittha
yathacintitameva tisu janesu annataro sampadeyya. Dvare adhivattha
devata pana dvaram vivari.
     Tasmimyeva khane maro papima bodhisattam nivattessamiti
agantva akase thito aha bho marisa ma nikkhami ito te
sattame divase cakkaratanam patubhavissati dvisahassaparittadipaparivaranam
catunnam mahadipanam rajjam karessasi nivattehi marisati.
Kosi tvanti. Aham vasavatti maromhiti. Mara janamaham mayham
cakkaratanapatubhavam anatthikoham rajjena dasasahassilokadhatum unnadetva
buddho bhavissamiti aha. Maro itodani patthaya kamavitakkam
va byapadavitakkam va vihimsavitakkam va cintitakale janissamiti
otarapekkho chaya viya tam anugacchanto anubandhi.
     Bodhisattopi hatthagatam cakkavattirajjam khelapindam viya anapekkho
chaddetva mahantena sakkarena nagara nikkhami asalhapunnamayam
Uttarasalhanakkhatte vattamane nikkhamitva ca pana nagaram
apaloketukamo jato. Evanca panassa citte uppannamatteyeva
mahapurisa na taya nivattitva olokanakammam katanti vadamana viya pathavi
kulalacakkam viya bhijjitva parivatti. Bodhisatto nagarabhimukho thatva
nagaram oloketva tasmim thane kanthakanivattanacetiyatthanam dassetva
gantabbamaggabhimukham kanthakam katva payasi mahantena sakkarena
olarena sirisobhaggena. Tada kirassa devata purato
satthiukkasahassani dharayimsu pacchato satthi dakkhinapassato satthi
vamapassato satthi. Apara devata cakkavalamukhavattiyam appamana
ukka dharayimsu. Apara devata ca nagasupannadayo ca dibbehi
gandhehi malahi cunnehi dhupehi pujayamana gacchanti.
Paricchattakapupphehi ceva mandaravapupphehi ca ghanameghavutthikalo viya
nabhatalam nirantaram ahosi. Dibbani sangitani pavattimsu. Samantato
atthasatthituriyasahassani pavajjimsu. Samuddakucchiyam meghagajjitakalo viya
yugandharakucchiyam sagaranigghosakalo viya vattati.
     Imina sirisobhaggena gacchanto bodhisatto ekaratteneva tini
rajjani atikkamma timsayojanamatthake anomanaditiram papuni. Kim pana
asso tato param gantum na sakkotiti. No na sakkoti so hi
evam cakkavalagabbham nabhiya thitacakkassa nemivattam maddanto viya
anantena caritva pure patarasameva agantva attano sampaditam
bhattam bhunjitum samattho. Tada pana devatanagasupannadihi akase
Thatva ossatthehi gandhamaladihi yava uruppadesa sanchannam sariram
akaddhitva gandhamalajatam chindantassa atipapanco ahosi tasma
timsayojanamattameva agamasi. Bodhisatto naditire thatva channam
pucchi kinnama ayam naditi. Anoma nama devati. Yadeva
amhakampi pabbajja anoma bhavissatiti panhiya ghattento assassa
sannam adasi. Asso upatitva atthausabhavittharaya nadiya
parimatire atthasi. Bodhisatto assassa pitthito oruyha
rajatapattasadise valukapuline thatva channam amantesi samma channa
tvam mayham abharanani ceva kanthakanca adaya gaccha idhevaham
pabbajissamiti. Ahampi deva taya saddhim pabbajissamiti. Bodhisatto
na labbha taya pabbajitum gaccheva tavanti tikkhattum patibahitva
abharanani ceva kanthakanca paticchadetva cintesi ime mayham
kesa samanasaruppa na hontiti. Anno bodhisattassa kese
chinditum yuttarupo natthi tato sayameva tena khaggena chindissamiti
dakkhinena hatthena asim ganhitva vamahatthena moliya saddhim culam
gahetva chindi. Kesa dvangulamatta hutva dakkhinato avattamana
sisam alliyimsu. Tesam yavajivam tadeva pamanam ahosi massu ca
tadanurupam. Puna kesamassuoharanakiccam nama nahosi. Bodhisatto
saha moliya culam gahetva sacaham buddho bhavissami akase
titthatu no ce bhumiyam patatuti antalikkhe khipi. Tam culamanivethanam
yojanappamanatthanam gantva akase atthasi. Sakko devaraja
Dibbacakkhuna oloketva yojaniyaratanacankotakena sampaticchitva
tavatimsabhavane culamanicetiye nama patitthapesi. Yatha aha
                chetvana molim varagandhavasitam
                vehayasam ukkhipi aggapuggalo
                sahassanetto sirasa patiggahi
                suvannacankotavarena vasavoti.
Puna bodhisatto cintesi imani kasikavatthani mayham na samanasaruppaniti.
Atha kassapabuddhakale puranasahayako ghatikaramahabrahma ekabuddhantaram
appattena mittabhavena cintesi ajja me sahayako mahabhinikkhamanam
nikkhanto samanaparikkharamassa gahetva gacchissamiti.
          Ticivaranca patto ca        vasi suci ca bandhanam
          parissavanena atthete     yuttayogassa bhikkhunoti.
Ime attha parikkhare aharitva adasi. Bodhisatto arahattaddhajam
nivasetva uttamapabbajjavesam ganhitva channa mama vacanena
matapitunamarogyam vadehiti uyyojesi. Channo bodhisattam vanditva
padakkhinam katva pakkami. Kanthako pana channena saddhim mantayamanassa
bodhisattassa vacanam sunanto thatva natthidani mayham puna samino
dassananti cakkhupatham vijahanto sokam adhivasetum asakkonto hadaye
phalite kalam katva tavatimsabhavane kanthako nama devaputto hutva
nibbatti. Channassa pathamam ekova soko ahosi. Kanthakassa pana
Kalakiriyaya dutiyena sokena pilito rodanto paridevanto agamasi.
     Bodhisattopi pabbajitva tasmimyeva padese anupiyannama ambavanam
atthi tattha sattaham pabbajjasukhena vitinametva ekadivaseneva
timsayojanamaggam padasa gantva rajagaham pavisi pavisitva ca pana
sapadanam pindaya cari. Sakalanagaram bodhisattassa rupadassanena
dhanapalakena pavittharajagaham viya asurindena pavitthadevanagaram viya ca
sankhobhitam agamasi. Atha rajapurisa agantva deva evarupo
nama satto nagare pindaya vicarati devo va manusso va
nago va supanno va ko nama esoti na janamati arocesum.
Raja pasadatale thatva mahapurisam disva acchariyabbhutajato
purise anapesi gacchatha bhane vimamsatha sace amanusso bhavissati
nagara nikkhamitva antaradhayissati sace devata bhavissati akasena
gacchissati sace pana nago bhavissati pathaviyam nimujjitva gamissati
sace manusso bhavissati yathaladdham bhikkham paribhunjatiti. Mahapurisopi
kho missakabhattam samharitva alam me ettakam yapanayati natva
pavitthadvareneva nagara nikkhamitva pandavapabbatacchayaya
puratthabhimukho nisiditva aharam paribhunjitum araddho. Athassa
antani parivattitva mukhena nikkhamanakarappattani ahesum. Tato
tena attabhavena evarupassa aharassa cakkhunapi aditthapubbataya
patikkulaharena attiyamano evam attanava attanam ovadi siddhattha
tvam bahusulabhaannapane kule
Tivassikagandhasalibhojanananaggarasabhojanatthane nibbattitva ekam pamsukulikam
disva kada nu kho ahampi evarupo hutva pindaya caritva paribhunjissami
bhavissati nu kho me so kaloti cintetva nikkhamanto idani kinnametam
karositi evam attanam ovaditva nibbikaro hutva aharam
paribhunji. Rajapurisa tam pavuttim disva gantva ranno arocesum.
Raja dutasseva vacanam sutva vegena nagara nikkhamitva bodhisattassa
santikam gantva iriyapathasmimyeva pasiditva bodhisattassa issariyam
niyyadesi. Bodhisatto mayham maharaja vatthukamehi va kilesakamehi
va attho natthi aham paramabhisambodhim patthayanto nikkhantoti.
Raja anekappakaram yacantopi tassa cittam alabhitva addha
tvam buddho bhavissasi buddhabhutena pana te pathamam mama vijitam
agantabbanti. Ayamettha sankhepo. Vittharo pana pabbajjam
kittayissami yatha pabbaji cakkhumati imam pabbajjasuttasaddam
atthakathaya oloketva veditabbo.
     Bodhisattopi ranno patinnam datva anupubbena carikancaramano
alaram ca kalamam uddakam ca ramaputtam upasankamitva samapattiyo
nibbattetva nayam maggo sambodhayati tampi samapattibhavanam
analankaritva sadevakassa lokassa attano thamaviriyasandassanattham
mahapadhanam padahitukamo uruvelam gantva ramaniyo vatayam
bhumibhagoti tattheva vasam upagantva mahapadhanam padahi. Tepi
Kho kondannappamukha panca pabbajita gamanigamarajadhanisu
bhikkhaya caranta tattha bodhisattam sampapunimsu. Atha nam cha vassani
mahapadhanam padahantam idani buddho bhavissati idani buddho bhavissatiti
parivenasammajjanadikaya vattapatipattiya upatthahayamana santikavacara
cassa ahesum. Bodhisattopi kho kotippattam dukkarakarikam karissamiti
ekatilatanduladihipi vitinamesi sabbaso aharupacchedam akasi.
Devatapi lomakupehi ojam upasamharamana pakkhipi. Athassa taya
niraharataya paramakasimanappattakayassa suvannavanno kayo
kalavanno ahosi. Dvattimsa mahapurisalakkhanani paticchannani ahesum.
Appekada appanakajjhanam jhayanto mahavedanahi abhibhuto
visannibhuto cankamakotiyam pati. Atha nam ekacca devata kalakato
samano gotamoti vadanti ekacca devata viharova eso
arahatanti ahamsu. Tattha yasam kalakato ahositi ta gantva
suddhodanamaharajassa arocesum tumhakam putto kalakatoti.
Mama putto buddho hutva kalakato ahutvati. Buddho bhavitum
nasakkhi padhanabhumiyamva patitva kalakatoti. Idam sutva raja
naham saddahami mama puttassa bodhim appatva kalakiriya nama
natthiti patikkhipi. Kasma pana raja na saddahatiti. Kaladevalassa
tapasassa vandapanadivase jamburukkhamule ca patihariyanam ditthatta.
Puna bodhisatto sannam patilabhitva utthitova. Utthite mahasatte
ta devata agantva arogo te maharaja puttoti ranno
Arocenti. Raja janamaham puttassa amaranabhavanti vadati.
     Mahasattassa cha vassani dukkarakarikam karontassa akase
ganthikaranakalo viya ahosi. So ayam dukkarakarika nama
maggo na hotiti olarikam aharam aharetum gamanigamesu pindaya
caritva aharam ahari. Athassa dvattimsa mahapurisalakkhanani
pakatikani ahesum kayo suvannavanno ahosi. Pancavaggiya
bhikkhu ayam cha vassani dukkarakarikam karontopi sabbannutam
patibujjhitum nasakkhi idani gamadisu pindaya caritva olarikam
aharam aharayamano kim sakkhissati bahulliko eso padhanavibbhanto
sisam nhayitukamassa ussavavindutakkam viya amhakam etassa santika
visesatakkannama kinno iminati mahapurisam pahaya attano pattacivaram
gahetva attharasayojanamaggam gantva isipatanam pavisimsu.
     Tena kho pana samayena uruvelayam senanigame senakutumbikassa
gehe nibbatta sujata nama darika vayappatta ekasmim
nigrodharukkhe patthanam akasi sace samajatikam kulagharam gantva
pathamagabbhe puttam labhissami anusamvaccharam te satasahassapariccagena
balikammam karissamiti. Tassa sa patthana samijjhi. Sa mahasattassa
dukkarakarikam karontassa chatthe vasse paripunne visakhapunnamayam
balikammam katukama hutva puretaramyeva ca dhenusahassam
latthimadhukavane carapetva tasam khiram panca dhenusatani payetva
tasam khiram addhatiyaniti evam yava solasannam dhenunam khiram attha
Dhenuyo pivanti tava khirassa bahalatam ca ojavantam ca patthayamana
khiraparivattanannama akasi. Sa visakhapunnamidivase patova
balikammam karissamiti rattiya paccusasamayam paccutthaya ta attha dhenuyo
duhapesi. Vacchaka dhenunam thanamulam na agamamsu. Thanamule pana
navabhajanesu upanitamattesu attano dhammataya khiradhara pavattimsu.
Tam acchariyam disva sujata sahattheneva khiram gahetva navabhajane
pakkhipitva sahattheneva aggim katva pacitum arabhi. Tasmimyeva
payase paccamane mahanta pubbula utthahitva dakkhinavatta
hutva sancaranti. Ekaphusitampi bahi na patati. Uddhanato
appamattakopi dhumo na utthati. Tasmim samaye cattaro lokapala
agantva uddhane arakkham ganhimsu. Mahabrahma chattam dharesi.
Sakko alatani samanento aggim jalesi. Devata hi
dvisahassadipaparivaresu catusu dipesu devanam manussanam ca
opakappanakaojam attano devatanubhavena dandakabaddhamadhupatalam piletva
madhum ganhamana viya samharitva tattha pakkhipanti. Annesu hi kalesu
devata kabale ojam pakkhipanti sambodhidivase ca pana parinibbanadivase
ca ukkhaliyamyeva pakkhipanti. Sujata ekadivaseneva tattha
attano pakatani anekani acchariyani disva punnam nama dasim
amantesi amma punne ajja amhakam devata ativiya pasanna
maya ettake kale evarupam acchariyam nama na ditthapubbam vegena
gantva devatthanam patijaggahiti. Sadhu ayyeti sa tassa vacanam
Sampaticchitva turitaturitayeva rukkhamulam agamasi. Bodhisattopi
kho tasmim rattibhage panca mahasupine disva pariganhanto
nissamsayenaham ajja buddho bhavissamiti katasannitthano tassa
rattiya accayena katasarirapatijaggano bhikkhacaravelam agamayamano
patova agantva tasmim rukkhamule nisidi attano pabhaya sakalam
rukkhamulam obhasayamano. Atha kho sa punna agantva
addasa bodhisattam rukkhamulam pacinalokadhatum olokayamanam nisinnam.
Sarirato cassa nikkhantahi pabhahi sakalam rukkham suvannavannam
disva tassa etadahosi ajja amhakam devata rukkhato oruyha
sahattheneva balikammam sampaticchitum nisinna manneti samvegappatta
hutva vegena gantva sujataya etamattham arocesi. Sujata
tassa vacanam sutva tutthamanasa hutva ajja idani patthaya
mama jetthadhitutthane titthahiti dhitu anucchavikam sabbalankaram adasi.
Yasma pana buddhabhavam papunanadivase satasahassagghanikam suvannapatim
laddhum vattati tasma sa suvannapatiyam payasam pakkhipissamiti
cittam uppadetva satasahassagghanikam suvannapatim niharapetva
tattha payasam pakkhipitukama pakkabhojanam avajjesi. Sabbo
payaso padumapattato udakam viya nivattitva patiyam patitthasi
ekapatipuranamattova ahosi. Sa tam patim annaya suvannapatiya
patikujjitva odatavatthena vethetva sabbalankarehi
attabhavam alankaritva tam patim attano sise thapetva mahantena
Anubhavena nigrodharukkhamulam gantva bodhisattam oloketva
balavasomanassajata rukkhadevatati sannaya ditthatthanato patthaya
onatonata gantva sisato otaritva vivaritva suvannabhingarena
gandhapupphavasitam udakam gahetva bodhisattam upagantva atthasi.
Ghatikaramahabrahmuna dinno mattikapatto ettakam addhanam bodhisattam
avijahitva tasmim khane adassanangato. Bodhisatto pattam apassanto
dakkhinahattham pasaretva udakam sampaticchi. Sujata suvannapatipayasam
mahapurisassa hatthe thapesi. Mahapuriso sujatam olokesi. Sa
akaram sallakkhetva ayya maya tumhakam pariccattam gahetva
yatharucim gacchathati vanditva yatha mayham manoratho nipphanno evam
tumhakam nippajjatuti vatva satasahassagghanikaya suvannapatiya
puranam mattikam viya anapekkha hutva pakkami.
     Bodhisattopi kho nisinnatthana vutthaya rukkham padakkhinam katva patim
adaya neranjaraya tiram gantva anekesam bodhisattasatasahassanam
sambujjhanadivase otaritva nhanatthanam suppatitthitatitthannama
atthi tassa tire patim thapetva otaritva anekabuddhasatasahassanam
nivasanam arahattaddhajam nivasetva puratthabhimukho nisiditva
ekatthitalapakkappamane ekunapannasapinde katva sabbam
appodakamadhupayasam paribhunjati. So evam hissa buddhabhutassa
sattasattaham bodhimande vasantassa ekunapannasa divasani aharo
Ahosi. Tattake kale neva anno aharo atthi na nhanam na
mukhadhovanam na sariravalanjam jhanasukhena maggasukhena phalasukheneva vitinameti.
Tam pana payasam bhunjitva suvannapatim gahetva sacaham ajja buddho
bhavitum sakkhissami ayam me pati patisotam gacchatu no ce sakkhissami
anusotam gacchatuti pakkhipi. Sa sotam chindamana nadimajjham gantva
majjhatthaneva javasampanno asso viya asitihatthamattatthanam
patisotam gantva ekasmim avatte nimujjitva kalanagarajabhavanam
gantva tinnam buddhanam paribhogapatiyo kili kiliti ravam karayamana
paharitva tasam sabbahetthima hutva atthasi. Kalo nagaraja
tam saddam sutva hiyyo eko buddho nibbatti puna ajja
eko nibbattoti anekehi padasatehi thutiyo vadamano atthasi.
Tassa kira mahapathaviya ekayojanatigavutappamanam nabham puretva
arohanakalo ajja va hiyyo vati sadiso ahosi.
     Bodhisattopi naditiramhi supupphitasalavane divaviharam katva
sayanhasamaye pupphanam vandato muccanakale devatahi alankatena
atthusabhavittharena maggena siho viya vijambhamano bodhirukkhabhimukho
payasi. Nagayakkhasupannadayo dibbehi gandhapupphadihi pujayimsu.
Dasasahassilokadhatu ekagandha ekamala ekasadhukara ahosi.
Tasmim samaye brahmano sotthiyo nama tinaharako tinam adaya
patipathe agacchanto mahapurisassa akaram natva attha tinamutthiyo
Tassa adasi. Bodhisatto tinam gahetva bodhimandam aruyha
dakkhinadisabhage uttarabhimukho atthasi. Tasmim khane dakkhinacakkavalam
osiditva hettha avicisampattam viya ahosi. Uttaracakkavalam
ullanghitva upari bhavaggappattam viya ahosi. Bodhisatto nayidam
sambodhipapunanatthanam bhavissati manneti padakkhinam karonto
pacchimadisabhagam gantva puratthabhimukho atthasi. Tato pacchimacakkavalam
osiditva hettha avicisampattam viya ahosi. Puratthimacakkavalam
ullanghitva yava upari bhavaggappattam viya ahosi. Thitathitatthane
kirassa nemivattapariyante akkantanabhiya patitthitam mahasakatacakkam
viya mahapathavi onatunnata ahosi. Bodhisatto nayidam
sambodhipapunanatthanam bhavissati manneti padakkhinam karonto uttaradisabhagam
gantva dakkhinabhimukho atthasi. Tato uttaracakkavalam osiditva
hettha avicisampattam viya ahosi. Dakkhinacakkavalam ullanghitva upari
bhavaggappattam viya ahosi. Bodhisatto idampi sambodhipapunanatthanam
na bhavissati manneti padakkhinam karonto puratthimadisabhagam gantva
pacchimabhimukho atthasi. Puratthimadisabhage pana sabbabuddhanam
pallankatthanam tam neva chambhati na kampati. Mahasatto idam
sabbabuddhanam avijahitam acalatthanam kilesapanjaraviddhamsanatthananti
ntava tani tinani agge gahetva calesi. Tavadeva
cuddasahattho pallanko ahosi. Tanipi kho tinani
tatharupena santharena santhahimsu yatharupe sukusalopi cittakaro va
Potthakaro va alikhitum samattho natthi.
     Bodhisatto bodhirukkhakkhandham pitthito katva puratthabhimukho
dalhamanaso hutva
           kamam taco naharu ca     atthi ca avasissatu
           sabbampi hidam sarire       mamsalohitam upasussatu
tattheva sammasambodhim appatva imam pallankam na bhindissamiti
asanisatasannipatenapi abhejjarupam aparajitam pallankam abhujitva nisidi.
     Tasmim samaye maro devaputto siddhatthakumaro mayham vasam
atikkamitukamo na danimassa atikkamitum dassamiti marabalassa
santikam gantva etamattham arocetva maraghosanannama ghosapetva
marabalam adaya nikkhami. Sa pana marasena marassa purato
dvadasayojana hoti dakkhinato ca vamato ca dvadasayojana
hoti. Pacchato pana cakkavalapariyantam katva thita uddham
navayojanubbedha marasena yassa unnadantiya unnadasaddo pana
yojanasahassato patthaya pathaviya udriyanasaddo viya suyyati. Atha
maro devaputto diyaddhayojanasatikam girimekhalannama hatthim abhiruyhitva
bahusahassam mapetva nanavudhani aggahesi. Avasesayapi
maraparisaya dve jana ekasadisam avudham na ganhimsu nanappakaramukha
hutva mahasattam ajjhottharamana viya agamimsu. Dasasahassacakkavaladevata
pana mahasattassa thutiyo vadamana atthamsu. Sakko pana
devaraja vijayuttarasankham dhamamano atthasi. So kira sankho
Visatihatthasatiko hoti sakim vatam gahapetva dhamanto cattaro
mase saddam karitva nissaddo hoti. Mahakalanagaraja atirekam
padasatena vannam vadamano atthasi. Mahabrahma setacchattam
dharayamano atthasi. Marabale pana bodhimandam upasankamante
tesu ekopi thatum nasakkhi. Sammukhasammukhatthaneva palayimsu.
Kalanagaraja pathaviyam nimujjitva pancayojanasatikamandiram nagabhavanam
gantva ubhohi hatthehi mukham pidahitva nipanno. Sakko vijayuttarasankham
pitthiyam katva cakkavalamukhavattiyam atthasi. Mahabrahma setacchattam
kotiyam gahetva brahmalokameva agamasi. Ekadevatapi thatum
samattha nama nahosi. Mahapuriso ekakova nisidi.
     Maropi attano parisam aha tata suddhodanaputtena siddhatthena
sadiso anno puriso nama natthi mayam sammukha yuddham datum na
sakkhissama pacchabhagena dassamati. Mahapurisopi tinipi
passani oloketva sabbadevatanam palatatta sunnani addasa.
Puna uttarapassena marabalam ajjhottharamanam disva ayam ettako
jano mam ekakam sandhaya mahantam vayamam parakkamam karoti imasmim
thane matapitaro va dhita va bhata va anno va koci
natako natthi ima pana dasaparamiyova mayham digharattam puttaparijanasadisa
tasma paramiyopi phalakam katva paramisattheneva paharitva imam
balakayam maya viddhamsetum vattatiti dasaparamiyo avajjamano
nisidi. Atha maro devaputto eteneva siddhattham
Palapessamiti vatamandalam samutthapesi. Tam khanamyeva puratthimadibheda
vata samutthahitva addhayojanatiyojanappamanani pabbatakutani
padaletva vanagaccharukkhadini ummuletva samanta gamanigame
cunnavicunne katum samatthapi mahapurisassa punnatejena vihatanubhava
bodhisattam patva civarakannamattampi caletum nasakkhimsu. Tato udakena
ajjhottharitva maressamiti mahavassam samutthapesi. Tassanubhavena
upari satapatalasahassapataladibheda valahaka utthahitva vassimsu.
Vutthidharavegena pathavi chidda ahosi. Vanarukkhadinam uparibhagena
mahamegho agantva mahasattassa civare ussavavindupatanamattampi
temetum nasakkhi. Tato pasanavassam samutthapesi. Mahantani
pabbatakutani dhumayantani pajjalantani akasenagantva
bodhisattam patva dibbamalagulabhavam apajjimsu. Tato paharanavassam
samutthapesi. Ekatodhara ubhatodhara asisattikhurappadayo
dhumayanta pajjalanta akasenagantva bodhisattam patva
dibbapupphani ahesum. Tato angaravassam samutthapesi. Kimsukavanna
angara akasenagantva bodhisattassa padamule dibbapupphani
hutva vikirimsu. Tato kukkulavassam samutthapesi. Accunho
aggivanno kukkulo akasenagantva bodhisattassa padamule
candanacunnam hutva nipati. Tato valukavassam samutthapesi. Atisukhuma
valuka dhumayanta pajjalanta akasenagantva bodhisattassa
padamule dibbapupphani hutva nipatimsu. Tato kalalavassam samutthapesi.
Kalalam dhumayantam pajjalantam akasenagantva bodhisattassa padamule
dibbavilepanam hutva nipati. Tato iminaham bhimsetva siddhattham palapessamiti
andhakaram samutthapesi. Tam caturangasamannagatam viya mahatamam hutva
bodhisattam patva suriyappabhavihatam viya andhakaram antaradhayi. Evam maro
imahi navahi vatavassapasanapaharanangarakukkulavalukakalalaandhakaravutthihi
bodhisattam palapetum asakkonto kim bhane titthatha imam siddhatthakumaram ganhatha
hanatha palapethati tam parisam anapetva sayampi girimekhalassa hatthino
khandhe nisinno cakkavudham adaya bodhisattam upasankamitva siddhattha
utthehi etasma pallanka nayam tuyham papunati mayham eso
papunatiti aha. Mahasatto tassa vacanam sutva avoca mara neva
taya dasa paramiyo purita na upaparamiyo na paramatthaparamiyo napi
panca mahapariccaga pariccatta na natatthacariya na lokatthacariya
na buddhatthacariya purita nayam pallanko tuyham papunati mayham
eso papunatiti aha. Maro kuddho kodhavegam asahanto
mahapurisassa cakkavudham vissajjesi. Tantassa dasa paramiyo
avajjentassa uparibhage malavitanam hutva atthasi. Tam kira khuradharam
cakkavudham annesu tena kuddhena vissattham ekaghane pasanathambhe
vamsakaliram viya chindantam gacchati. Idani pana tasmim malavitanam
hutva thite avasesa maraparisa idani pallankato vutthaya
palayissatiti mahantamahantani selakutani vissajjesum. Tanipi
Mahapurisassa dasa parimiyo avajjentassa malagulabhavam apajjitva
bhumiyam patimsu. Devata cakkavalamukhavattiyam thita givam pasaretva
sisam ukkhipitva nattho vata bho siddhatthakumarassa rupasobhaggappatto
attabhavo kim nu kho karissatiti olokenti.
     Tato mahapuriso puritaparaminam bodhisattanam abhisambujjhanadivase
pallanko mayham papunatiti vatva thitam maram aha mara tuyham danassa
dinnabhave ko sakkhiti. Maro ime ettaka sakkhinoti
maraganabhimukham hattham pasaresi. Tasmim khane maraparisaya aham
sakkhi aham sakkhiti pavattasaddo pathaviudriyanasaddasadiso ahosi.
Atha maro mahapurisam aha siddhattha tuyham danassa dinnabhave ko
sakkhiti. Mahapuriso tuyham tava danassa dinnabhave sacetana
sakkhino mayham pana imasmim thane sacetano koci sakkhi nama natthi
titthatu tava me avasesattabhavesu dinnadanam vessantarattabhave
pana thatva sattasatakamahadanassa tava dinnabhave ayam acetanapi
ghanamahapathavi sakkhiti civaragabbhantarato dakkhinahattham abhiniharitva
vessantarattabhave thatva mayham sattasatakamahadanassa dinnabhave
tvam sakkhi na sakkhiti mahapathavyabhimukham hattham pasaresi. Mahapathavi
ahante tada sakkhiti viravasatena viravasahassena marabalam avattharamana
viya unnadini ahosi. Tato mahapathavi dinnante siddhattha
mahadanam uttamadananti. Vessantarattabhavena dinnadanam sammasante
sammasante diyaddhayojanasatiko girimekhalahatthi jannukehi patitthasi.
Maraparisa disavidisa palayi. Dve ekamaggena gata nama natthi.
Sisabharanani ceva nivatthavasanani ca pahaya sammukhasammukha disahiyeva
palayimsu. Tato devasangha palayamanam marabalam disva marassa
parajayo jato siddhatthakumarassa jayo jayapujam karissamati naga
naganam supanna supannanam devata devatanam brahmano brahmanam
ugghosetva vijjadhara gandhamaladihattha mahapurisassa santikam
bodhipallankam agamimsu. Evam gatesu pana tesu
                jayo hi budadhassa sirimato ayam
                marassa ca papimato parajayo
                ugghosayum bodhimande pamodita
                jayam tada nagagana mahesino.
                Jayo hi buddhassa sirimato ayam
                marassa ca papimato parajayo
                ugghosayum bodhimande pamodita
                supannasanghapi jayam mahesino.
                Jayo hi buddhassa sirimato ayam
                marassa ca papimato parajayo
                ugghosayum bodhimande pamodita
                jayam tada devagana mahesino.
                Jayo hi buddhassa sirimato ayam
                marassa ca papimato parajayo
                Ugghosayum bodhimande pamodita
                jayam tada brahmaganapi tadinoti.
     Avasesa dasasu cakkavalasahassesu devata malagandhavilepanadihi
pujayamana nanappakara thutiyo vadamanayo atthamsu. Evam
dharamaneyeva suriye mahapuriso marabalam vidhametva civarupari patamanehi
bodhirukkhankurehi rattapavaladalehi viya pujiyamano pathamayame
pubbenivasananam anussaritva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva
pacchimayame paticcasamuppade nanam otaresi. Athassa dvadasangikam
paccayakaram vattavivattavasena anulomapatilomato sammasantassa
dasasahassilokadhatu udakapariyantam katva dvadasakkhattum sankampi.
Mahapuriso pana dasasahassilokadhatum unnadetva arunuggamanavelaya
sabbannutananam pativijjhi. Tasmim sabbannutam patte sakaladasasahassilokadhatu
alankatapatiyatta ahosi. Pacinacakkavalamukhavattiyam ussapitanam
dhajanam patakanam ramsiyo pacchimacakkavalamukhavattiyam paharanti
tatha pacchimacakkavalamukhavattiyam ussapitanam pacinacakkavalamukhavattiyam
uttaracakkavalamukhavattiyam ussapitanam dakkhinacakkavalamukhavattiyam
dakkhinacakkavalamukhavattiyam ussapitanam uttaracakkavalamukhavattiyam
paharanti. Pathavitale ussapitanam pana dhajanam patakanam
brahmalokam ahacca atthamsu. Brahmaloke patitthita pathavitale
patitthahimsu. Dasasahassacakkavalesu pupphupagarukkha puppham ganhimsu.
Phalupagarukkha phalapindibharabharita ahesum. Khandhesu khandhapadumani pupphimsu
Sakhasu sakhapadumani latasu latapadumani akase olambakapadumani.
Silalatani bhinditva uparupari sattasatta hutva dandakapadumani utthahimsu.
Dasasahassilokadhatu vattetva vissatthamalagula viya susanthitasantharo
viya ca ahosi. Cakkavalantaresu addhayojanasahassalokantaniraya
sattasuriyappabhahi anobhasitapubba ekobhasa ahesum.
Caturasitiyojanasahassagambhiro mahasamuddo madhurodako
ahosi. Nadiyo nappavattimsu. Jaccandha rupani passimsu.
Jatibadhira saddam sunimsu. Jatipithasappino padasa gacchimsu.
Andubandhanadinam bandhanadini chijjitva pavattimsu. Evam aparimanena
sirivibhavena pujayamano nanappakaresu acchariyadhammesu patubhutesu
sabbannutam pativijjhitva sabbabuddhanam avijjahitam udanam udanesi
         anekajatisamsaram           sandhavissam anibbisam
         gahakaram gavesanto         dukkha jati punappunam.
         Gahakaraka ditthosi          puna geham na kahasi
         sabba te phasuka bhagga    gahakutam visankhatam
         visankharagatam cittam          tanhanam khayamajjhagati.
     Iti tusitapurato patthaya yava ayam bodhimande sabbannutappatti
tava ettakam thanam avidurenidanam namati veditabbam.
                 -----------------
                       Santikenidanam
     santikenidanam pana bhagava savatthiyam viharati jetavane anathapindikassa
arame vesaliyam viharati mahavane kutagarasalayanti evam tesu
tesu thanesu viharanto tasmim tasmim thaneyeva labbhatiti vuttam. Kincapi
evam vuttam atha kho pana tam adito patthaya evam veditabbam.
     Imam udanam udanetva jayapallanke nisinnassa hi bhagavato
etadahosi aham kappasatasahassadhikani cattari asankheyyani imassa
pallankassa karana sandhavim ettakam me kalam imassa pallankassa
karana maya alankatasisam givaya chinditva dinnam suanjitani
akkhini hadayamamsam ubbattetva dinnam jalikumarasadisa putta
kanhajinakumarikasadisa dhitaro maddidevisadisa bhariyayo ca paresam
dasatthaya dinna ayam me pallanko jayapallanko varapallanko ettha
me nisinnassa sankappo na paripunno na tava ito vutthahissamiti.
Anekakotisatasahassa samapattiyo samapajjanto sattaham tattheva
nisidi yam sandhaya vuttam atha kho bhagava sattaham ekapallankena
nisidi vimuttisukham patisamvediti. Athekaccanam devatanam ajjapi nuna
siddhatthassa kattabbakiccam atthi pallankasmim hi alayam na vijahatiti
parivitakko udapadi. Sattha devatanam vitakkam natva tasam
Vitakkavupasamanattham vehasam abbhuggantva yamakapatihariyam dassesi.
Mahabodhimandasmim hi katayamakapatihariyanca natisamagame katapatihariyanca
pataliputtasamagame katapatihariyanca sabbam gandambarukkhamule
yamakapatihariyasadisam ahosi. Evam sattha imina patihariyena
devatanam vitakkam vupasametva pallankato isakam pacinanissitena
uttaradisabhagena thatva imasmim vata me pallanke sabbannutananam
patividdhanti cattari asankheyyani kappasatasahassanca puritanam paraminam
phaladhigamanatthanam pallankam animisehi akkhihi olokayamano sattaham
vitinamesi. Tam thanam animisacetiyam nama jatam. Atha pallankassa
ca thitatthanassa ca antare cankamam mapetva puratthimapacchimato
ayate ratanacankame cankamanto sattaham vitinamesi. Tam thanam
ratanacankamacetiyannama jatam. Catutthe pana sattahe bodhito
pacchimuttaradisabhage devata ratanagharam mapayimsu. Tattha pallanke
nisiditva abhidhammapitakam visesato cettha anantanayam samantapatthanam
vicinanto sattaham vitinamesi. Abhidhammika panahu ratanagharannama
ratanamayam geham sattannam pakarananam sammasitatthanam ratanagharanti.
Yasma panettha ubhopete pariyaya yujjanti tasma ubhayametam
gahetabbameva. Tato patthaya pana tam thanam ratanagharacetiyannama
jatam. Evam bodhisamipeyeva cattari sattahani vitinametva
pancame sattahe bodhirukkhamula yena ajapalanigrodho tenupasankami
tatrapi dhammam vicinantoyeva vimuttisukhanca patisamvedento nisidi.
     Tasmim samaye maro devaputto ettakam kalam anubandhanto
otarapekkhopi imassa kinci khalitam naddasa atikkantodani esa
mama visayanti domanassappatto mahamagge nisiditva solasa karanani
cintento bhumiyam solasa lekha nikaddhi aham eso viya danaparamim na
puresim tenamhi imina sadiso na jatoti ekam lekham akaddhi tathaham eso
viya silaparamim nekkhammaparamim pannaparamim viriyaparamim khantiparamim
saccaparamim adhitthanaparamim mettaparamim upekkhaparamim na puresim
tenamhi imina sadiso na jatoti dasamam lekham akaddhi tathaham eso
viya asadharanassa asayanusayananassa indriyaparopariyananassa
mahakarunasamapattinanassa yamakapatihariyananassa anavaranananassa
sabbannutananassa pativedhaya upanissayabhuta dasa paramiyo na puresim
tenamhi imina sadiso na jatoti solasamam lekham akaddhi. Evam
imehi karanehi mahamagge solasa lekha akaddhiyamane nisinne
tasmim samaye tanha arati raga cati tisso maradhitaro pita
no na pannayati kaham nu kho etarahiti olokayamana tam
domanassappattam bhumiyam vilekhamanam disva pitu santikam gantva
kasma tata dukkhi dummanositi pucchimsu. Amma ayam mahasamano
mayham vasam atikkanto ettakam olokento otaramassa datthum
nasakkhim tenaham dukkhi dummanoti. Yadi evam ma cintayittha
mayametam attano vase pavattam katva adaya agamissamati. Na
sakka amma esa kenaci vase katum acalaya saddhaya patitthito
Esa purisoti. Tata mayam itthiyo nama idaneva tam ragapasadihi
bandhitva anessama tumhe ma cintayitthati. Ta ito
bhagavantam upasankamitva pade te samana paricaressamati ahamsu.
Bhagava neva tasam vacanam manasi akasi na akkhini ummiletva
olokesi anuttare upadhisankhaye vimuttamanaso vivekasukhanceva anubhavanto
nisidi. Puna maradhitaro uccavaca kho purisanam adhippaya kesanci
kumarikasu pemam ahosi kesanci pathamavaye thitasu kesanci majjhimavaye
kesanci pacchimavaye thitasu yannuna mayam nanappakarehi rupehi
palobheyyamati ekameka kumarivannadivasena satam satam attabhave
abhinimminitva kumariyo avijata sakimvijata duvijata majjhamitthiyo
mahaitthiyo ca hutva chakkhattum bhagavantam upasankamimsu pade te
samana paricaressamati ahamsu. Tampi bhagava na manasakasi yathatam
anuttare upadhisankhaye vimutto. Keci panacariya vadanti ta
mahitthibhavena upagata disva bhagava evamevam eta khandadanta
palitakesa hontuti adhitthasiti. Tam na gahetabbam. Na hi
sattha evarupam adhitthanam karoti bhagava pana apetha tumhe
kidisa evam vayamatha evarupam nama avitaragadinam purato katum
vattati tathagatassa pana rago pahino doso mohoti attano
kilesappahanam arabhati.
                Yassa jitam navajiyati
                jitamassa noyati koci loke
                Tam buddhamanantagocaram
                apadam kena padena nessatha.
                Yassa jalini visattika
                tanha natthi kuhinci netave
                tam buddhamanantagocaram
                apadam kena padena nessathati
ima dhammapade buddhavagge dve gatha vadanto dhammam kathesi. Ta
saccam kira no pita avoca araham sugato loke na ragena suvanayoti
adini vatva pitu santikam agamamsu. Bhagavapi tattha sattaham
vitinametva muccalindamule agamasi tattha sattaham vaddalikaya
uppannaya sitadipativahanattham muccalindena nama nagarajena sattakkhattum
bhogehi parikkhitto asambadhaya gandhakutiyam viharanto viya vimuttisukham
patisamvedayamano sattaham vitinametva rajayatanam upasankamitva
tatthapi sattaham vimuttisukhapatisamvediyeva nisidi. Ettavata sattahani
paripunnani. Etthantare neva mukhadhovanam na sarirapatijagganam na
aharakiccam ahosi. Jhanasukhena maggasukhena phalasukhena ca
vitinamesi. Athassa tasmim sattasattahamatthake ekunapannasamadivase
tattha nisinnassa mukham dhovissamiti cittam udapadi. Sakko
devanamindo attana haritakam aharitva adasi. Sattha tam
paribhunji. Tenassa sariravalanjam ahosi. Athassa sakkoyeva
nagalatadantakatthanceva mukhadhovanaudakanca adasi. Sattha dantakattham
Khaditva anotattadahaudakena mukham dhovitva tattheva rajayatanamule
nisidi.
     Tasmim samaye tapussabhallika nama dve vanija pancahi sakatasatehi
ukkalajanapada majjhimappadesam gacchanto attano natisalohitaya
devataya sakatani sannirumhitva satthu aharasampadane ussahita
manthanca madhupindikanca adaya patigganhatu no bhante bhagava imam
aharam anukampam upadayati sattharam upasankamitva atthamsu.
Bhagava pana payasapatiggahanadivaseyeva pattassa antarahitatta
na kho tathagata hatthesu patigganhanti kim nu kho aham patigganheyyanti
cintesi. Athassa cittam natva catuhi disahi cattaro maharajano
indanilamanimaye patte upanamesum. Bhagava te patikkhipi. Puna
muggavannaselamaye cattaro patte upanamesum. Bhagava catunnampi
devaputtanam anukampaya cattaro pattepi patiggahetva uparupari
thapetva eko hotuti adhitthahi. Cattaropi mukhavattiyam pannayamana
lekha hutva majjhimena pamanena ekattam upagamimsu. Bhagava
tasmim paccakkhe selamaye patte aharam patigganhitva paribhunjitva
anumodanam akasi. Dve bhataro vanija buddhanca dhammanca
saranam gantva dvevacika upasaka ahesum. Atha nesam ekanno
bhante paricaritabbatthanam dethati vadantanam dakkhinahatthena attano
sisam paramasitva kesadhatuyo adasi. Te attano nagare kesadhatuyo
Anto pakkhipitva cetiyam patitthapesum.
     Sammasambuddhopi kho tato patthaya puna ajapalanigrodhameva gantva
nigrodhamule nisidi. Athassa tattha nisinnamattasseva attana adhigatassa
dhammassa gambhiratam paccavekkhantassa sabbabuddhanam acinno adhigato
kho mayayam dhammoti paresam dhammam adesetukamyatakarappatto
vitakko udapadi. Atha brahma sahampati nassati vata bho
loko vinassati vata bho lokoti dasahi cakkavalasahassehi
sakkasuyamasantusitavasavattimahabrahmano adaya satthu santikam
gantva desetu bhante bhagava dhammanti adina nayena dhammadesanam
ayaci. Sattha tassa patinnam datva kassa nu kho aham
pathamam dhammam deseyyanti cintento alaro pandito so imam
dhammam khippam ajanissatiti cittam uppadetva puna olokento
tassa sattaham kalakatabhavam natva uddakam avajjesi tassapi
abhidosakalakatabhavam natva bahupakara kho me pancavaggiya
bhikkhuti pancavaggiye arabbha manasikaram katva kaham nu kho te
etarahi viharantiti avajjento baranasiyam migadayeti natva tattha
gantva dhammacakkam pavattessamiti katipaham bodhimandasamantayeva
pindaya caranto asalhapunnamasiyam baranasim gamissamiti catuddasiyam
paccusasamaye pabhataya rattiya kalasseva pattacivaramadaya
attharasayojanamaggam patipanno antaramagge upakannama ajivakam
disva tassa tam attano buddhabhavam acikkhitva tam divasamyeva
Sayanhasamaye isipatanam agamasi.
     Pancavaggiya thera tathagatam duratova agacchantam disva ayam
avuso samano gotamo paccayabahullaya avattitva paripunnakayo
pinindriyo suvannavanno hutva agacchati imassa abhivadanadini na
karissama mahakulappasuto kho panesa asanabhiharam arahati tenassa
asanamattam pannapessamati katikam akamsu. Bhagava sadevakassa
lokassa cittavaram jananasamatthena nanena kim nu kho ime cintayimsuti
avajjetva cittam annasi. Atha ne sabbadevamanussesu
anodissakavasena pharanasamattham mettacittam sankhipitva
odissakavasena mettacittena phari. Te bhagavata mettena
cittena phuttha tathagate upasankamante sakaya katikaya santhatum
asakkonta abhivadanapaccutthanadini sabbakiccani akamsu
sammasambuddhabhavam panassa ajanamana kevalam namena ca avusovadena
ca vacam samudacaranti. Atha ne bhagava ma bhikkhave tathagatam namena ca
avusovadena ca samudacaratha araham bhikkhave tathagato sammasambuddhoti
attano buddhabhavam sannapetva pannattapavarabuddhasane nisinno
uttarasalhanakkhattayoge vattamane attharasabrahmakotihi parivuto
pancavaggiye there amantesi dhammacakkappavattanasuttantam desesi.
Tesu annakondannatthero desananusarena nanam pesento
suttapariyosane attharasahi brahmakotihi saddhim sotapattiphale
patitthasi. Sattha tattheva vassam upagantva
Punadivase vappattheram ovadanto vihareyeva nisidi. Sesa cattaro
pindaya carimsu. Vappatthero pubbanheyeva sotapattiphalam papuni.
Eteneva upayena ca punadivase bhaddiyattheram punadivase mahanamattheram
punadivase assajittheranti sabbe sotapattiphale patitthapetva
pancamiyam pakkhassa pancapi jane sannipatetva anattalakkhanasuttantam
desesi. Desanapariyosane pancapi thera arahatte patitthahimsu.
     Atha sattha yasassa kulaputtassa upanissayam disva tam rattibhage
nibbijjitva geham pahaya nikkhantam ehi yasati pakkositva tasmimyeva
rattibhage sotapattiphale patitthapesi. Punadivase arahatte
patitthapetva aparepi tassa sahayake catuppannasa jane
ehibhikkhupabbajjaya pabbajetva arahattam papesi. Evam hi loke
ekasatthiya arahantesu jatesu sattha vutthavasso pavaretva caratha
bhikkhave carikanti satthibhikkhu disasu pesetva sayam uruvelam gacchanto
antaramagge kappasikavanasande timsajane bhaddavaggiyakumare vinesi.
Tesu sabbapacchimako sotapanno sabbauttamo anagami ahosi.
Tepi sabbe ehibhikkhubhaveneva pabbajetva disasu pesetva uruvelam
gantva addhuddhani patihariyasahassani dassetva uruvelakassapadayo
sahassajatilaparivare tebhatikajatile vinetva ehibhikkhubhaveneva
pabbajetva gayasise nisidapetva adittapariyayadesanaya
arahatte patitthapetva tena arahantasahassena parivuto
Bimbisararanno dinnapatinnam mocessamiti rajagahanagarupacare latthivanuyyanam
agamasi. Raja uyyanapalassa santika sattha agatoti sutva
dvadasanahutehi brahmanagahapatikehi parivuto sattharam upasankamitva
cakkavicittatalesu suvannapattavitanam viya pabhaya samudayam vissajjentesu
tathagatassa padesu sirasa nipatitva ekamante nisidi saddhim parisaya.
Atha kho tesam brahmanagahapatikanam etadahosi kim nu kho mahasamano
uruvelakassape brahmacariyam carati udahu uruvelakassapo mahasamaneti.
Bhagava tesam cetoparivitakkamannaya theram gathaya ajjhabhasi
               kimeva disva uruvelavasi
               pahasi aggim kisako vadano
               pucchami tam kassapa etamattham
               katham pahinam tava aggihuttanti.
               Theropi bhagavato adhippayam viditva
               rupe ca sadde ca atho rase ca
               kamitthiyo capi vadanti yanna
               etam malanti upadhisu natva
               tasma na yitthe na hute aranjinti
imam gatham vatva attano savakabhavappakasanattham tathagatassa
padapitthe sisam thapetva sattha me bhante bhagava
savakohamasmiti vatva ekatalam dvitalanti yava sattatalappamanam
Sattakkhattum vehasam abbhuggantva oruyha tathagatam vanditva
ekamantam nisidi. Tam patihariyam disva mahajano aho mahanubhavo
buddho evam thamagataditthiko nama attanam arahati mannamano
uruvelakassapopi ditthijalam bhinditva tathagatena damitoti satthu
gunakathamyeva kathesi. Bhagava naham idaneva uruvelakassapam damemi
atitepi esa maya damitoyevati imissa atthuppattiya
mahanaradakassapajatakam kathetva cattari saccani pakasesi.
Magadharaja ekadasanahutehi saddhim sotapattiphale patitthasi. Ekanahutam
upasakattam pativedesi. Raja satthu santike nisinnoyeva panca
assasake pavedetva saranam gantva svatanaya nimantetva asana
vutthaya bhagavantam padakkhinam katva pakkami. Punadivase yehi ca bhagava
dittho yehi ca adittho sabbepi rajagahavasino attharasakotisankha
manussa tathagatam datthukama patova rajagahato latthivanam agamamsu.
Tigavuto maggo nappahosi. Sakalam latthivanuyyanam nirantaram phuttham
ahosi. Mahajano dasabalassa rupasobhaggappattam attabhavam passanto
tittim katum nasakkhi. Vannarupino namesa evarupesupi thanesu
tathagatassa lakkhananubyanjanadippabheda sabbapi rupakayasiri
vannetabba. Evam rupasobhaggappattam dasabalassa sariram passamanena
mahajanena nirantaram phuttho uyyane ca magge ca ekabhikkhussapi
nikkhamanokaso nahosi. Tam divasam kira bhagavato chinnabhattam bhaveyya
tam ma ahositi sakkassa nisinnasanam unhakaram dassesi. So
Avajjamano tam karanam natva manavakavannam abhinimminitva
buddhadhammasanghapatisamyutta thutiyo vadamano dasabalassa purato otaritva
devanubhavena okasam katva
        danto dantehi saha puranajatilehi vippamuttehi
        singinikkhasuvanno rajagaham pavisi bhagava.
        Mutto muttehi saha puranajatilehi
        singinikkhasuvanno rajagaham pavisi bhagava.
        Tinno tinnehi saha puranajatilehi
        singinikkhasuvanno rajagaham pavisi bhagava.
        Dasavaso dasabalo dasadhammavidu dasahi ca upeto
        so dasasataparivaro rajagaham pavisi bhagavati
imahi gathahi satthu vannam vadamano purato payasi. Mahajano
manavakassa rupasirim disva ativiya abhirupo ayam manavako na kho
panamhehi ditthapubboti cintetva kuto ayam manavako kassa
va ayanti aha. Tam sutva manavako
      yo dhiro sabbadhi danto     settho appatipuggalo
      araham sugato loke        tassaham paricarikoti
gatham aha. Sattha sakkena katokasam maggam patipajjitva bhikkhusahassaparivuto
rajagaham pavisi. Raja buddhappamukhassa sanghassa mahadanam datva
aham bhante tini ratanani vina vattitum na sakkhissami
velaya va avelaya va bhagavato santikam agamissami
Latthivanuyyananca nama atidure idam pana amhakam veluvanannama
uyyanam natidure naccasanne gamanagamanasampannam buddharaham senasanam
imam me bhagava patigganhatuti suvannabhingarena pupphagandhavasitam
manivannam udakam adaya veluvanam uyyanam pariccajanto dasabalassa
hatthe udakam papesi. Tasmim aramapatiggahane buddhasasanassa
mulani otinnaniti mahapathavi kampi. Jambudipasmim hi thapetva
veluvanam annam pathavim kampetva gahitasenasanannama natthi.
Tambapannidipepi thapetva mahaviharam annam pathavim kampetva
gahitasenasanannama natthi. Sattha veluvanaramam patiggahetva
ranno anumodanam katva utthayasana bhikkhusanghaparivuto veluvanam
agamasi.
     Tasmim kho pana samaye sariputto moggallano cati dvepi
paribbajaka rajagaham upanissaya viharanti amatam pariyesamana.
Tesu sariputto assajittheram pindaya pavittham disva pasannacitto
payirupasitva ye dhamma hetuppabhavati gatham sutva sotapattiphale
patitthaya attano sahayakassa moggallanassa paribbajakassapi
tameva gatham abhasi. Sopi sotapattiphale patitthahi. Te ubhopi
sanjayam oloketva attano parisaya saddhim satthu santike pabbajitva
tesu mahamoggallano sattahena arahattam papuni sariputtatthero
addhamasena. Ubhopi jane aggasavakatthane thapesi sariputtattherena
arahattappattadivaseyeva ca savakasannipatam akasi.
     Tathagate pana tasminneva veluvanuyyane viharante
suddhodanamaharaja putto kira me cha vassani dukkarakarikam caritva
paramabhisambodhim patva pavattitapavaradhammacakko rajagaham nissaya
veluvane viharatiti sutva annataram amaccam amantesi ehi bhane
purisasahassaparivaro rajagaham gantva mama vacanena pita te
suddhodanamaharaja datthukamoti vatva puttam me ganhitva
ehiti aha. So evam devati ranno vacanam sirasa sampaticchitva
purisasahassaparivaro khippameva satthiyojanamaggam gantva dasabalassa
catuparisamajjhe nisiditva dhammadesanavelaya viharam pavisi. So
titthatu tava ranno pahitasasananti parisapariyante thito satthu
dhammadesanam sutva yathathitova saddhim purisasahassena arahattam patva
pabbajjam yaci. Bhagava etha bhikkhavoti hattham pasaresi.
Sabbe tam khanamyeva iddhimayapattacivaradhara vassasatikatthera viya
ahesum. Arahattappattakalato patthaya pana ariya nama majjhattava
honti. Tasma ranno pahitasasanam dasabalassa na kathesi.
Raja neva gatova agacchati na sasanam suyyati ehi bhane
tvam gacchati teneva niyamena annam amaccam pesesi. Sopi
gantva purimanayeneva saddhim parisaya arahattam patva tunhi ahosi.
Raja eteneva niyamena purisasahassaparivare nava amacce pesesi.
Sabbe attano kiccam nitthapetva tunhibhuta tattheva viharimsu.
Raja sasanamattampi aharitva acikkhantam alabhitva cintesi ettaka
Ca jana mayi sinehabhavena sasanamattampi na paccaharimsu ko nu
kho me vacanam karissatiti sabbarajabalam olokento kaludayim addasa.
So kira ranno sabbatthasadhako amacco abbhantariko ativiyavissasiko
bodhisattena saddhim ekadivase jato sahapamsukilako sahayo.
Atha nam raja amantesi tata udayi aham mama puttam passitukamo
nava purisasahassani pesesim ekapurisopi agantva sasanamattam
arocentopi natthi dujjano kho pana me jivitantarayo aham
jivamano ca puttam dutthum icchami sakkhissasi nu kho me puttam
dassetunti. Sakkhissami deva sace pabbajitum labhissamiti.
Tata tvam pabbajitva va apabbajitva va mama puttam dassehiti aha.
So sadhu devati ranno sasanam adaya rajagaham gantva satthu
dhammadesanavelaya parisapariyante thito dhammam sutva saparivaro
arahattaphalam patva ehibhikkhubhave patitthasi.
     Satthapi buddho hutva pathamam antovassam isipatane vasitva
vutthavasso pavaretva uruvelam gantva tattha tayo mase vasanto
tebhatikajatile vinetva bhikkhusahassaparivaro pussamase punnamayam
rajagaham gantva dve mase vasi. Ettavata baranasito
nikkhamantassa panca masa jata sakalahemanto atikkanto
udayittherassa agatadivasato patthaya sattatthadivasa vitivatta.
So phaggunapunnamasiyam cintesi atikkanto hemanto vassantasamayo
anuppatto manussehi sassani uddharitva sammukhasammukhatthane magga
Dinna haritatinasanchanna pathavi supupphita vanasanda patipajjanakkhamo
maggo kalo dasabalassa natisangaham katunti. Atha bhagavantam upasankamitva
                angarinodani duma bhadante
                phalesino chadanam vippahaya
                te accimantova pabhasayanti
                samayo mahavira bhagi rasanam
        nasitisitam natiunham          natidubbhikkhachatakam
        saddala harita bhumi          esa kalo mahamuniti
satthimattahi gathahi dasabalassa kulanagaragamanatthaya gamanavannam vannesi.
Atha nam sattha kinnu kho udayi madhurassarena gamanavannam vannesiti
aha. Bhante tumhakam pita suddhodanamaharaja passitukamo
karotha natakanam sangahanti. Sadhu udayi karissami natakanam sangaham
bhikkhusanghassa arocehi gamikavattam puressantiti. Sadhu bhanteti thero
arocesi.
     Bhagava angamagadhavasinam kulaputtanam dasahi sahassehi kapilavatthuvasinam
dasahi sahassehiti sabbeheva visatisahassehi khinasavabhikkhuhi parivuto
rajagaha nikkhamitva divase divase yojanamaggam gacchati.
Rajagahato satthiyojanam kapilavatthum dvihi masehi papunissamiti
aturitacarikam pakkami. Theropi bhagavato nikkhantabhavam
arocessamiti vehasam abbhuggantva ranno nivesane paturahosi.
Raja theram disva tutthacitto maharahe pallanke nisidapetva
attano patiyaditassa nanaggarasabhojanassa pattam puretva adasi.
Thero utthaya gamanakaram dassesi. Nisiditva bhunja tatati.
Satthu santikam gantva bhunjissami maharajati. Kaham pana tata
satthati. Visatisahassabhikkhuparivaro tumhakam dassanatthaya carikam
nikkhanto maharajati. Raja tutthamanaso aha tumhe imam
paribhunjitva yava mama putto imam nagaram papunati tavassa
ito ca pindapatam harathati. Thero adhivasesi. Raja theram
parivisitva pattam gandhacunnena ubbattetva uttamabhojanassa puretva
tathagatassa dethati therassa hatthe patitthapesi. Thero sabbesam
passantanamyeva pattam akase khipitva sayampi vehasam abbhuggantva
pindapatam aharitva satthu hattheva thapesi. Sattha tam paribhunji.
Etenupayena thero divase divase ahari. Satthapi antaramagge
rannoyeva pindapatam paribhunji. Theropi bhattakiccavasane
divase divase ajja ettakam bhagava agato ajja ettakanti
buddhagunapatisamyuttaya ca dhammakathaya sakalarajakulam satthu dassanam
vinayeva satthari sanjatam pasadam akasi. Teneva nam bhagava
etadaggam bhikkhave mama savakanam kulappasadakanam yadidam kaludayiti
etadagge thapesi.
     Sakiyapi kho anuppatte bhagavati amhakam natisettham
Passissamati sannipatitva bhagavato vasanatthanam vimamsamana nigrodhasakkassa
aramo ramaniyoti sallakkhetva tattha sabbam patijagganavidhim karetva
gandhapupphahattha paccuggamanam karonta sabbalankarapatimandite
daharadahare nagaradarake ca nagaradarikayo ca pathamam pahinimsu tato
rajakumare ca rajakumariyo ca tesam antara samam gandhapupphacunnadihi
pujayamana bhagavantam gahetva nigrodharamameva agamamsu. Tattha
bhagava visatisahassakhinasavaparivuto pannattapavarabuddhasane nisidi.
Sakiya nama manajatika manatthaddha. Te siddhatthakumaro
amhehi daharataro amhakam kanittho bhagineyyo putto nattati
cintetva daharadahare rajakumare ahamsu tumhe bhagavantam vandatha
mayam tumhakam pitthito nisidissamati.
     Tesu evam avanditva nisinnesu bhagava tesam ajjhasayam
oloketva na mam natayo vandanti handaham te vandapessamiti
abhinnapadakam catutthajjhanam samapajjitva vutthaya akasam
abbhuggantva tesam sise padapamsum okiramano viya gandambarukkhamule
yamakapatihariyasadisam patihariyam akasi. Raja tam acchariyam disva
aha bhagava tumhakam jatadivase isikaladevalassa vandanattham upanitanam
vo pade parivattetva brahmanassa matthake patitthite disvapi
aham tumhe vandim ayam me pathamavandana vappamangaladivase jambuchayaya
sirisayane nipannanam vo jambuchayaya parivattanam disvapi pade
vandim ayam me dutiyavandana idani imam aditthapubbam patihariyam
Disvapi tumhakam pade vandami ayam me tatiyavandanati. Ranne
pana vandite bhagavantam avanditva thatum samattho nama ekasakiyopi
nahosi. Sabbe vandimsuyeva. Iti bhagava natayo vandapetva
akasato otaritva pannatte asane nisidi. Nisinne bhagavati
sikhappatto natisamagamo ahosi. Sabbe ekaggacitta hutva
nisidimsu. Tato mahamegho pokkharavassam vassi. Tambavannam udakam
hettha viravantam gacchati. Temitukamo ca temeti atemitukamassa
sarire ekavindumattopi na patati. Tam disva sabbe acchariyabbhutajata
aho acchariyam aho abbhutanti katham samutthapesum. Sattha na
idaneva mayham natisamagame pokkharavassam vassati atitepi
vassiti imissa atthuppattiya vessantarajatakam kathesi. Dhammadesanam
sutva sabbe utthaya vanditva pakkamimsu. Ekopi raja va
rajamahamatto va sve amhakam bhikkham ganhathati vatva gato
nama natthi.
     Sattha punadivase visatibhikkhusahassaparivuto kapilavatthum pindaya
pavisi. Na koci gantva nimantesi va pattam va aggahesi.
Bhagava indakhile thito avajjesi katham nu kho pubbabuddha kulanagare
pindaya carimsu kim nu uppatipatiya issarajananam gharani agamamsu
udahu sapadanacarikam carimsuti. Tato ekabuddhassapi uppatipatiya
gamanam adisva mayapidani ayameva tesam vamso ayam me paveni
paggahetabba ayatinca me savaka mamanneva anusikkhanta
Pindacarikavattam paripuressantiti kotiyam nivitthagehato patthaya
sapadanam pindaya cari. Ayyo kira siddhatthakumaro pindaya caratiti
dvibhumikatibhumikadisu pasadesu sihapanjaram vivaritva mahajano
dassanabyavato ahosi.
     Rahulamatapi devi ayyaputto kira imasmimyeva nagare mahantena
rajanubhavena suvannasivikadihi vicaritva idani kesamassum oharetva
kasayavatthavasano kapalahattho pindaya carati sobhati nu khoti sihapanjaram
vivaritva olokayamana bhagavantam nanaviragasamujjalaya sarirappabhaya
nagaravithiyo obhasetva byamappabha parikkhepasamupabbulhayam
asityanubyanjanavabhasitaya dvattimsamahapurisalakkhanapatimanditaya anopamaya
buddhasiriya virocamanam disva unhisato patthaya yava padatala
                   siniddhanilamudukuncitakeso
                   suriyanimmalatalabhinalato
                   yuttatungamuduayatanaso
                   ramsijalavitato narasihoti
evamadikahi atthahi narasihagathahi nama abhitthavitva tumhakam
putto pindaya caratiti ranno arocesi. Raja samviggahadayo
hatthena satakam santhapento turitaturitam nikkhamitva vegena gantva
bhagavato purato thatva aha kim bhante amhe lajjapetha kimattham
pindaya caratha kim ettakanam bhikkhunam na sakka bhattam laddhunti
Sannam karitthati. Vamsam carittametam maharaja amhakanti.
Nanu bhante amhakam mahasammatakhattiyavamso tattha ca ekakhattiyopi
bhikkhacaro nama natthiti. Ayam maharaja vamso nama tava vamso
amhakam pana dipankaro kondanno kassapoti ayam buddhavamso nama
anne ca anekasahassasankha buddha bhikkhacareneva jivitam kappesunti
antaravithiyam thitova
      uttitthe nappamajjeyya      dhammam sucaritam care
      dhammacari sukham seti         asmim loke paramhi cati
imam gathamaha. Gathapariyosane raja sotapattiphale patitthasi.
      Dhammancare sucaritam          na tam duccaritam care
      dhammacari sukham seti         asmim loke paramhi cati
imam pana gatham sutva sakadagamiphale patitthasi dhammapalajatakam sutva
anagamiphale patitthasi maranasamaye setacchattassa hettha sirisayane
nipannoyeva arahattam papuni. Arannavasena padhananuyogakiccam
ranno nahosi. Sotapattiphalam sacchikatvayeva pana bhagavato
pattam gahetva saparisam bhagavantam mahapasadam aropetva
panitena khadaniyena bhojaniyena parivisi. Bhattakiccapariyosane sabbam
itthagaram agantva bhagavantam vandi thapetva rahulamataram. Sa
pana gaccha ayyaputtam vandahiti parijanena vuccamanapi sace
mayham guno atthi sayameva me santikam ayyaputto agamissati
agatameva nam vandissamiti na agamasi. Bhagava rajanam pattam
Gahapetva dvihi aggasavakehi saddhim rajadhitaya sirigabbham gantva
rajadhita yatharucim vandamana na kinci vattabbati vatva pannatte
asane nisidi. Sa vegenagantva gopphakesu gahetva
padapitthiyam sisam parivattetva yathajjhasayam vandi. Raja
rajadhitaya bhagavati sinehabahumanadigunasampattim kathesi bhante mama
dhita tumhehi kasayani vatthani nivasitaniti sutva tato patthaya
kasavavattha jata tumhakam ekabhattikabhavam sutva ekabhattikava
jata tumhehi mahasayanassa chadditabhavam sutva pattikamancakeyeva
nipanna tumhakam malagandhadihi virahitabhavam natva virahitamalagandhava
jata attano natakesu mayam patijaggissamati sasane pesite
ekam natakampi na olokesi evam gunasampanna me bhagava
dhitati. Anacchariyam maharaja yam idani taya rakkhiyamana
rajadhita paripakke nane attanam rakkheyya esa pubbe
anarakkha pabbatapade vicaramana aparipakke nane attanam
rakkhatiti vatva tassa sokam vinodetva candakinnarijatakam kathetva
sotapattiphalam datva utthayasana pakkami. Dutiyadivase nandassa
rajakumarassa abhisekagehappavesanavivahamangalesu vattamanesu tassa
geham gantva kumaram pattam gahapetva pabbajetukamo mangalam
vatva utthayasana pakkami. Janapadakalyani kumaram gacchantampi
disva tuvatam kho ayyaputta agaccheyyasiti vatva givam
pasaretva olokesi. Sopi bhagavantam pattam ganhathati vattum
Avisahamano viharamyeva agamasi. Tam anicchamanamyeva bhagava
pabbajesi. Iti bhagava kapilapuram gantva tatiyadivase nandam
pabbajesi.
     Sattame divase rahulamata kumaram alankaritva bhagavato
santikam pesesi passa tata evam visatisahassasamanaparivutam suvannavannam
brahmarupavannam samanam ayam te pita etassa mahanta nidhiyo
ahesum tyassa nikkhamanato patthaya na passami gaccha tam
dayajjam yaca aham tata kumaro abhisekam patva cakkavatti
bhavissami dhanena me attho dhanam me dehi samiko hi putto
pitu santakassati. Kumaro bhagavato santikam gantvava pitu sineham
patilabhitva hatthacittova sukha te samana chayati vatva annam
bahum attano anurupam vadanto atthasi. Bhagava katabhattakicco
anumodanam katva utthayasana pakkami. Kumaropi dayajjam
me samana dehi dayajjam me samana dehiti bhagavantam anubandhi.
Bhagava kumaram na nivattapesi. Parijano bhagavata saddhim gacchantam
nivattetum nasakkhi. Iti so bhagavata saddhim aramameva agamasi.
Tato bhagava cintesi yam ayam pitusantakam dhanam icchati tam vattanugatam
savighatam handassa bodhimande patiladdham sattavidham ariyadhanam demi
lokuttaradayajjassa samikam karomiti ayasmantam sariputtam amantesi
tenahi tvam sariputta rahulakumaram pabbajehiti. Pabbajite pana
kumare ranno adhimattam dukkham uppannam. Tam adhivasetum asakkonto
Bhagavato nivedetva sadhu bhante ayya matapituhi ananunnatam
puttam na pabbajeyyunti varam yaci. Bhagava tassa tam vacanam
patissunitva punadivase rajanivesane katapataraso ekamantam nisinnena
ranna bhante tumhakam dukkarakarakakale eka devata mam
upasankamitva putto te kalakatoti aha tassa vacanam asaddahanto
na mayham putto bodhim appatva kalam karotiti tam patipakkhipinti
vutte idani kim saddahissatha ye tumhe pubbepi atthikani
dassetva putto te matoti vutte na saddahitthati imissa
atthuppattiya mahadhammapalajatakam kathesi. Gathapariyosane
raja anagamiphale patitthahi. Iti bhagava pitaram tisu phalesu
patitthapetva bhikkhusanghaparivuto punadeva rajagaham gantva sitavane
vihasi.
     Tasmim samaye anathapindiko gahapati pancahi sakatasatehi bhandam adaya
rajagahe attano piyasahayassa setthino geham gantva tattha buddhassa
bhagavato uppannabhavam sutva balavapaccuse devatanubhavena vivatena
dvarena sattharam upasankamitva dhammam sutva sotapattiphale
patitthaya dutiyadivase buddhappamukhassa sanghassa mahadanam datva
savatthim agamanatthaya satthu patinnam gahetva antaramagge
pancacattalisayojane thane satasahassam datva yojanikam viharam karetva
jetavanam kotisantharena attharasahirannakotihi kinitva navakammam
nitthapesi majjhe dasabalassa gandhakutim karetva tam parivaretva
Asitimahatheranam patipatiya ekasannivasena avasena
ekakutikadvikutikahamsavattikadighasalamandapadivasena senasanani
pokkharanicankamanarattitthanadivatthanani cati attharasakotipariccagena
ramaniye bhumibhage manoramam viharam karetva dasabalassa agamanatthaya
dutam pesesi. Sattha dutassa vacanam sutva mahabhikkhusanghaparivaro
rajagaha nikkhamitva anupubbena savatthinagaram papuni. Mahasetthipi
kho viharamaham sajjetva tathagatassa jetavanam pavisanadivase puttam
sabbalankarapatimanditam katva alankatapatiyatteheva pancahi
kumarasatehi saddhim pesesi. So saparivaro pancavannavatthasamujjalani
pancadhajasatani gahetva dasabalassa purato ahosi. Tesam pacchato
subhadda cullasubhaddati dve setthidhitaro pancahi kumarisatehi
saddhim punnaghate gahetva nikkhamimsu. Tasam pacchato setthibhariya
sabbalankarapatimandita pancahi matugamasatehi saddhim punnapatiyo
gahetva nikkhami. Sabbesam pacchato sayam mahasetthi ahatavatthanivattho
ahatavatthanivattheheva pancahi setthisatehi bhagavantam abbhugganchi.
Bhagava imam upasakaparisam purato katva mahabhikkhusanghaparivuto
attano sarirappabhaya suvannarasasekapinjarani viya vanantarani kurumano
anantaraya buddhalilhaya appatisamaya buddhasiriya jetavanaviharam pavisi.
Atha nam anathapindiko pucchi kathaham bhante imasmim vihare
patipajjamiti. Tenahi gahapati imam viharam agatagatassa
Bhikkhusanghassa dehiti. Sadhu bhanteti mahasetthi suvannabhingaram adaya
dasabalassa hatthe udakam patetva imam jetavanaviharam agatassa
catuddisassa buddhappamukhassa sanghassa dammiti adasi. Sattha
viharam patiggahetva anumodanam karonto
         sitam unham patihanti          tato valamigani ca
         sirimsape ca makase          sisire capi vutthiyo
         tato vatatapo ghoro      sanjato patihannati
         lenatthanca sukhatthanca        jhayitunca vipassitum
         viharadanam sanghassa         aggam buddhehi vannitam.
         Tasma hi pandito poso     sampassam atthamattano
         vihare karaye ramme      vasayettha bahussute
         tesam annanca pananca       vatthasenasanani ca
         dadeyya ujubhutesu          vippasannena cetasa.
         Te tassa dhammam desenti     sabbadukkhapanudanam
         yam so dhammamidhannaya        parinibbati anasavoti
viharanisamsam kathesi. Anathapindiko dutiyadivasato patthaya viharamaham
arabhi. Visakhaya pasadamaho catuhi masehi nitthito. Anathapindikassa
pana viharamaho navahi masehi nitthasi. Attharaseva kotiyo agamamsu.
Iti ekasmimyeva vihare catuppannasakotisankhyam dhanam pariccaji.
     Atite pana vipassissa bhagavato kale punabbasumitto nama
Setthi suvannitthakasantharena kinitva tasmimyeva thane yojanappamanam
sangharamam karesi. Sikhissa bhagavato kale sirivaddho nama
setthi suvannajalasantharena kinitva tasmimyeva thane tigavutappamanam
sangharamam karesi. Vessabhussa bhagavato kale sotthiyo nama
setthi suvannahatthipadasantharena kinitva tasminneva thane
addhayojanappamanam sangharamam karesi. Kakusandhassa bhagavato kale
accuto nama setthi suvannitthakasanthareneva kinitva tasminneva
thane gavutappamanam sangharamam karesi. Konagamanassa bhagavato
kale uggo nama setthi suvannakacchapasantharena kinitva tasminneva
thane addhagavutappamanam sangharamam karesi. Kassapassa bhagavato
kale sumangalo nama setthi suvannakacchapasantharena kinitva
tasminneva thane solasakarisappamanam sangharamam karesi. Amhakam
pana bhagavato kale anathapindiko nama setthi kahapanakotisantharena
kinitva tasminneva thane atthakarisappamanam sangharamam karesi.
Idam kira thanam sabbabuddhanam avijahitatthanameva.
     Iti mahabodhimande sabbannutappattito yava mahaparinibbanamanca
yasmim thane bhagava vihasi idam santikenidanannama. Tassa vasena
sabbajatakani vannayissamiti.
                  Iti nidanakatha nitthita.
                      ----------
@Footnote:
@*** hanranir m+mikhramula ***
                       Jatakatthakatha
                       ekanipato
                     -------------
           namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                    1 Apannakavaggavannana
                      1 apannakajatakam
     imam tava apannakadhammadesanam bhagava savatthim upanissaya
jetavanamahavihare viharanto kathesi. Kam pana arabbha ayam katha
samutthitati. Setthissa sahayake pancasate titthiyasavaketi.
     Ekasmim hi divase anathapindiko setthi attano sahayake
pancasate annatitthiyasavake adaya bahumalagandhavilepananceva
telamadhuphanitavatthacchadanani ca gahapetva jetavanam gantva
bhagavantam vanditva gandhamaladihi pujetva bhesajjani ceva vatthani
ca bhikkhusanghassa vissajjetva cha nisajjadose vajjetva ekamantam
nisidi. Tepi annatitthiyasavaka tathagatam vanditva satthu
punnacandasassirikam mukham lakkhananubyanjanapatimanditam byamappabhaparikkhittam
brahmakayam avelavela yamakayamaka hutva niccharantiyo
ghanabuddharamsiyo olokayamana anathapindikassa samipeyeva nisidimsu.
Atha nesam sattha manosilatale sihanadam nadanto tarunasiho viya
Gajjento pavussakamegho viya akasagangam otarento viya ratanadamam
ganthento viya ca atthangasamannagatena savaniyena brahmassarena
nananayavicittam madhuradhammakatham kathesi. Te satthu dhammadesanam sutva
pasannacitta utthaya dasabalam vanditva annatitthiyasaranam bhinditva
buddhasaranam agamamsu. Te tato patthaya niccakalam anathapindikena
saddhim gandhamaladihattha viharam gantva dhammam sunanti danam denti
silam rakkhanti uposathakammam karonti. Atha bhagava savatthito
punadeva rajagaham agamasi. Te tathagatassa gatakale tam saranam
bhinditva puna annatitthiyasaranam gata attano mulatthaneyeva
patitthita. Bhagavapi sattatthamase vitinametva puna jetavanameva
agamasi. Anathapindiko punapi te adaya satthu santikam gantva
sattharam gandhamaladihi pujetva vanditva ekamantam nisidi. Tepi
bhagavantam vanditva ekamantam nisidimsu. Atha nesam anathapindiko
tathagate carikam pakkante gahitasaranam bhinditva puna annatitthiyasaranameva
gahetva mule patitthitabhavam bhagavato arocesi. Bhagava
aparimitakappakotiyo nirantarapavattitavacisucaritanubhavena dibbagandhagandhinam
nanagandhapuritam ratanakarandakam vivaranto viya mukhamandalam vivaritva
madhurassaram niccharento saccam kira tumhe upasaka tini saranani
bhinditva annatitthiyasaranam gatati pucchi. Atha tehi paticchadetum
asakkontehi saccam bhagavati vutte sattha upasaka hettha
avicim upari bhavaggam paricchedam katva tiriyam aparimanasu lokadhatusu
Siladihi gunehi buddhena sadiso nama natthi kuto adhikataroti
yavata bhikkhave satta apada va dvipada va catuppada va
bahuppada va .pe. Tathagato tesam aggamakkhayati yankinci vittam
idha va huram va .pe. Aggato ve pasannananti adihi suttehi
pakasite ratanattayagune pakasetva evam uttamagunasamannagatam
ratanattayam saranam gata upasaka va upasika va nirayadisu
nibbattanaka nama natthi apayanibbattito pana muccitva devaloke
uppajjitva mahasampattim anubhonti kasma tumhehi evarupam
saranam bhinditva annatitthiyasaranam gacchantehi ayuttam katanti aha.
     Ettha ca tini ratanani mokkhavasena uttamavasena ca saranangatanam
apayesu nibbattiya abhavadipanattham imani suttani dassetabbani.
                  Yekeci buddham saranam gatase
                  na te gamissanti apayabhumim
      pahaya manusam deham      devakayam paripuressanti.
                  Yekeci dhammam saranam gatase
                  na te gamissanti apayabhumim
      pahaya manusam deham      devakayam paripuressanti.
                  Yekeci sangham saranam gatase
                  na te gamissanti apayabhumim
      pahaya manusam deham      devakayam paripuressanti.
      Bahum ve saranam yanti        pabbatani vanani ca
      aramarukkhacetyani       manussa bhayatajjita
      netam kho saranam khemam       netam saranamuttamam
      netam saranamagamma         sabbadukkha pamuccati.
      Yo ca buddhanca dhammanca     sanghanca saranam gato
      cattari ariyasaccani       sammappannaya passati
      dukkham dukkhasamuppadam        dukkhassa ca atikkamam
      ariyancatthangikam maggam       dukkhupasamagaminam
      etam kho saranam khemam       etam saranamuttamam
      etam saranamagamma         sabbadukkha pamuccatiti.
     Na kevalanca nesam sattha ettakanneva dhammam deseti. Apica kho
upasaka buddhanussatikammatthanannama dhammanussatikammatthanannama
sanghanussatikammatthanannama sotapattimaggam deti sotapattiphalam
deti sakadagamianagamiarahattamaggam deti arahattaphalam detiti evamadihi
nayehi dhammam desetva evarupam nama saranam bhindantehi ayuttam
tumhehi katanti aha. Etam ca buddhanussatikammatthanadinam
sotapattimaggadippadanam ekadhammo bhikkhave bhavito bahulikato
ekantam nibbidaya viragaya nirodhaya upasamaya abhinnaya
sambodhaya nibbanaya samvattati katamo ekadhammo buddhanussatiti
evamadihi suttehi dipetabbam. Evanca pana bhagava nanappakarehi
upasake ovaditva upasaka pubbepi manussa asaranam sarananti
Takkagahena viruddhagahena gahetva amanussapariggahite kantare
yakkhabhakkha hutva mahavinasappatta apannakagahampana ekamsikagaham
aviruddhagaham gahitamanussa tasmimyeva kantare sotthibhavam pattati
vatva tunhi ahosi. Atha kho anathapindiko gahapati utthayasana
bhagavantam vanditva abhitthavitva sirasi anjalim patitthapetva evamaha
bhante idani tava imesam upasakanam uttamasaranam bhinditva
takkagaham viruddhagaham saranagahanam amhakam pakatam pubbe pana
amanussapariggahite kantare takkagaham gahitamanussananca vinaso
apannakagaham gahitamanussananca sotthibhavo amhakam paticchanno
tumhakameva pakato sadhu vata no bhagava akase punnacandam
utthapento viya imam karanam pakatam karotuti. Atha bhagava
maya kho gahapati aparimitakale dasaparamiyo puretva lokassa
kankhacchedanatthameva sabbannutananam patividdham sihavasaya suvannapatim
purento viya sakkaccam sotam odahitva sunohiti setthino
satuppadam janetva himagabbham padaletva punnacandam niharanto
viya bhavantarenapi paticchannakaranam pakatam akasi.
     Atite kasikaratthe baranasinagare brahmadatto nama raja
ahosi. Tada bodhisatto satthavahakule patisandhim gahetva
anupubbena vayappatto pancahi sakatasatehi vanijjam karonto
vicarati. So kadaci pubbantato aparantam gacchati kadaci aparantato
Pubbantam agacchati. Baranasiyamyeva hi annopi satthavahaputto
atthi. So balo abyatto anupayakusalo ahosi. Tada
bodhisatto baranasito mahagghabhandam gahetva pancasakatasatani
puretva gamanasajjani katva thapesi. Sopi balasatthavahaputto
tatheva pancasakatasatani puretva gamanasajjani katva thapesi.
Bodhisatto cintesi sace ayam balasatthavahaputto maya saddhimyeva
gamissati sakatasahasse ekato gacchante maggopi nappahossati
manussanam darudakadinipi balibaddanam tinanipi dullabhani bhavissanti
etena va maya va purato gantum vattatiti. So tam
pakkosapetva tamattham arocetva dvihi amhehi ekato gantum
na sakka kim tvam purato gamissasi udahu pacchatoti aha. So
cintesi mayi purato gacchante bahu anisamsa maggena abhinneneva
gamissami gona anamatthatinam khadissanti manussanam anamatthasupeyyam
pannam bhavissati pasannam udakam bhavissati yatharucim gacchamano
aggham thapetva bhandam vikkinissamiti. So aham samma
purato gamissamiti aha. Bodhisatto pacchato gamane bahu
anisamse addasa. Evam assa ahosi ete purato gacchanta
magge visamatthanam samam karissanti aham tehi gatamaggena gamissami
purato gacchantehi balibaddehi parinatathaddhatine khadite mama gona
puna utthitani madhuratinani khadissanti gahitapannatthanato utthitam
manussanam supeyyam pannam madhuram bhavissati nirudakatthane avatam
Khanitva ete udakam uppadessanti parehi katesu avatesu mayam
udakam pivissama bhandagghatthapanam nama manussanam jivita voropanasadisam
aham pacchato gantva etehi thapitagghena bhandam vikkinissamiti. So
ettake anisamse disva samma tvam purato gacchahiti aha. Sadhu
sammati balasatthavahaputto sakatani mahantani yojetva nikkhanto
anupubbena manussavasam atikkamitva kantaramukham papuni.
     Kantaram nama corakantaram balakantaram nirudakakantaram amanussakantaram
appabhakkhakantaranti pancavidham. Tattha corehi adhitthitamaggo
corakantaram nama. Sihadihi adhitthitamaggo balakantaram nama.
Yattha nhayitum va pivitum va udakam natthi idam nirudakakantaram
nama. Amanussadhitthitamaggo amanussakantaram nama.
Mulakhadaniyadivirahitam appabhakkhakantaram nama. Imasmim pancavidhe
kantare tam kantaram nirudakakantaranceva amanussakantaranca.
Tasma so balasatthavahaputto sakatesu mahantamahanta catiyo
thapetva udakassa purapetva satthiyojanikam kantaram patipajji.
Athassa kantaramajjhagatakale kantare adhivatthayakkho imehi manussehi
gahitaudakam chaddapetva dubbale katva sabbe te khadissamiti
sabbasetatarunabalibaddayuttam manoramam yanakam mapetva udakakalalaallehi
saphalakavudhadihatthehi dvadasahi amanussehi parivuto uppalakumudani
pilandhitva allakeso allavattho issarapuriso viya tasmim yanake
Nisiditva kaddamamakkhitehi cakkehi patipatham agamasi. Parivara
amanussapissa purato ca pacchato ca gantva allakesa allavattha
uppalakumudani pilandhitva padumapundarikakalape gahetva bhisamulani
khadanta udakabinduhi ceva kalalehi ca paggharanteheva agamamsu.
Satthavaha ca nama yada purimavato vayati tada yanake
nisiditva upatthakajanaparivuta maggarajam pariharanta purato gacchanti
yada pacchimavato vayati tada teneva nayena pacchato gacchanti.
Tada pana purimavato ahosi. Tasma so balasatthavahaputto
purato agamasi. Yakkho tam tathagacachantam disva attano yanakam
magga okkamapetva kaham gacchathati tena saddhim patisantharamakasi.
Satthavahopi attano yanakam magga okkamapetva sakatanam
gamanokasam datva ekamante thito yakkham aha ambho mayampi
baranasito agacchama tumhe pana uppalakumudani pilandhitva
padumapundarikahattha bhisamulani khadanta kaddamamakkhita udakabinduhi
paggharantehi agacchatha kim nu kho tumhehi agatamagge devo
vassati uppaladihi sanchanno saro atthiti. Yakkho tassa
katham sutva samma kinnametam kathesi esa nilavanaraji pannayati
tato patthaya sakalaarannam ekodakam nibaddham devo vassati kandarapi
pura tasmim tasmim thane padumasanchannani saraniti vatva patipatiya
gacchantesu sakatesu imani sakatani adaya kaham gacchathati pucchi.
Asukam janapadam namati. Imasminca imasminca sakate kinnama
Bhandanti. Asukanca asukancati. Pacchato agacchantam sakatam
ativiya garukam hutva agacchati etasmim kim bhandanti. Udakam
etthati. Pacchato tava udakam anentehi vo papancam
nama katam ito patthaya pana udakena kiccam natthi purato bahum
udakam catiyo bhinditva udakam chaddetva sallahukena sakatena
gacchathati aha. Evanca pana vatva tumhe gacchatha amhakam
papanco hotiti thokam gantva tesam adassanam patva attano
yakkhanagarameva agamasi. Sopi balasatthavaho attano balataya
yakkhassa vacanam gahetva catiyo bhindapetva pasatamattampi udakam
anavasesetva sabbam chaddapetva sakatani pajapesi. Purato
appamattakampi udakam nama nahosi. Manussa paniyam alabhanta
kilamimsu. Te yava suriyassa atthangamana gantva sakatani mocetva
sakataparivattanake thapetva gone sakatacakkesu bandhimsu. Neva
gonanam udakam va ahosi na manussananca yagubhattam va.
Dubbalamanussapi tattha tattha ayoniso manasikatva nipajjitva supimsu.
Rattibhagasamanantare yakkha yakkhanagarato agantva sabbeyeva gone
ca manusse ca jivitakkhayam papetva tesam mamsam khaditva atthimattani
avasesetva agamamsu. Evam ekam balasatthavahaputtam nissaya
sabbepi te vinasam papunimsu. Hatthatthikadini disavidisasu
vippakinnani ahesum. Panca sakatasatani yathapuritaneva atthamsu.
     Bodhisattopi kho balasatthavahaputtassa nikkhantadivasato patthaya
Masaddhamasam vitinametva pancahi sakatasatehi saddhim nagarato nikkhamma
anupubbena kantaramukham papuni. So tattha udakacatiyo puretva bahum
udakam adaya antokhandhavare bherincarapetva manusse
sannipatetva evamaha ambho mam anapucchitva pasatamattampi udakam
ma asincittha kantare visarukkha nama honti pattam va puppham va
phalam va tumhehi pure ca akhaditapubbam mampi anapucchitva ma
khaditthati. Evam manussanampi ovadam datva pancahi sakatasatehi kantaram
patipajji. Tasmim kantaramajjhe sampatte so yakkho purimanayeneva
bodhisattassa patipathe attanam dassesi. Bodhisatto tam disvava annasi
imasmimyeva kantare udakam natthi nirudakakantaro nameso ayanca
nibbhayo rattanetto chayapissa na pannayati nissamsayam imina
purato gato balasatthavahaputto sabbam udakam chaddapetva kilametva
sapariso khadito bhavissati mayham pana panditabhavam upayakosallam
na janati manneti. Tato nam aha gacchatha tumhe mayam
banija nama annam udakam adisva gahitaudakam na chaddema ditthatthane
pana chaddetva sakatani sallahukani katva gamissamati. Yakkhopi
thokam gantva adassanam upagamma attano yakkhanagarameva gato.
Yakkhe pana gate sabbe manussa bodhisattam upagantva ahamsu
ayya ete manussa esa nilavanaraji pannayati tato patthaya
nibaddham devo vassatiti vatva uppalakumudamalino padumapundarikakalape
adaya bhisamulani khadanta allavattha allakesa udakabinduhi ceva
Kalalehi ca paggharantehi agata udakam chaddetva sallahukehi sakatehi
khippam gacchamati. Bodhisattopi tesam vacanam sutva sakatani
thapapetva sabbe manusse sannipatapetva tumhehi imasmim kantare
saro va pokkharani va atthiti kassaci sutapubbanti pucchi. Na
ayya sutapubbanti. Nirudakakantaro nama eso idani ekacce
manussa etaya nilavanarajiya purato devo vassatiti vadanti
vutthivato nama kittakam thanam vayatiti. Tiyojanamattam ayyati.
Kim pana vo ekassapi sariram vutthivato paharatiti. Natthi ayyati.
Meghasisannama kittake thane pannayatiti. Tiyojanamatte ayyati.
Atthi pana vo kenaci ekam meghasisam ditthanti. Natthi ayyati.
Vijjulata nama kittake thane pannayatiti. Catupancayojane
ayyati. Atthi pana vo kenaci vijjulatobhaso ditthoti. Natthi
ayyati. Meghasaddo nama kittake thane suyyatiti. Ekadviyojane
ayyati. Atthi pana vo kenaci meghasaddo suyyatiti. Natthi
ayyati. Kim tumhe ete janathati. Na janama ayyati.
Na ete manussa yakkha ete amhe udakam chaddapetva dubbale
katva khaditum agata bhavissanti purato gato balasatthavahaputto
anupayakusalo addha so etehi udakam chaddapetva kilametva
khadito bhavissati panca sakatasatani yathapuritaneva thitani bhavissanti
ajja mayam tani passissama pasatamattampi udakam achaddetva
sigham sigham sakatani pajethati. So agacchanto yathapuritaneva
Panca sakatani gonanam manussanam ca hanukatthikadini disavidisasu
vippakinnani disva sakatani mocapetva sakataparivattakena khandhavaram
bandhapetva sakalasseva manusse ca gone ca sayamasabhattam
bhojapetva manussanam majjhe gone nipajjapetva sayam balanayake
gahetva khaggahattho tiyamarattim arakkham thapetva thitakova arunam
utthapesi. Punadivase patova sabbakiccani nitthapetva gone
bhojetva dubbalasakatani chaddapetva thirasakatani gahapetva
appaggham bhandam chaddapetva mahagghabhandam aropetva
yathaicchiticchitatthanam gantva dvigunatigunena mulena bhandam vikkinitva
sabbam parisam adaya puna attano nagarameva agamasi.
     Sattha imam dhammakatham kathetva evam gahapati pubbe takkagahino
mahavinasam patta apannakagahino pana amanussanam hatthato
muccitva sotthina icchiticchitatthanam gantva punapi sakatthanameva
paccagamimsuti dvepi vatthuni ghatento imissa apannakadhammadesanaya
abhisambuddho hutva imam gathamaha
         apannakatthanameke      dutiyam ahu takkika
         etadannaya medhavi     tam ganhe yadapannakanti.
     Tattha apannakanti ekamsikam aviruddham niyyanikam. Thananti
karanam. Karanasmim hi yasma tadayattavuttitaya phalam titthati
nama tasma tam thananti vuccati thananca thanato atthananca
atthanatoti adisu cassa payogo veditabbo. Iti apannakatthananti
Padadvayenapi yam ekantahitasukhavaham tam panditehi patipannam
ekamsikakaranam sobhanakaranam apannakannama aviruddhakaranam
niyyanikakaranam idanti dipeti. Ayamettha sankhepo. Pabhedato
pana tini saranagamanani panca silani attha silani dasa silani
patimokkhasamvaro indriyasamvaro ajivaparisuddhisilasamvaro paccayapatisevanam
sabbampi catuparisuddhisilam indriyesu guttadvarata bhojanesu mattannuta
jagariyanuyogo jhanam vipassana abhinna samapatti ariyamaggo
ariyaphalam sabbampetam apannakatthanam apannakapatipada
niyyanikapatipadati attho.
     Yasma ca pana niyyanikapatipadaya etam namam tasmayeva nam bhagava
apannakapatipadam dassento imam suttamaha tihi bhikkhave dhammehi
samannagato bhikkhu apannakapatipadam patipanno hoti viriyo cassa araddho
hoti asavanam khayaya katamehi tihi idha bhikkhave bhikkhu indriyesu
guttadvaro hoti bhojane mattannu hoti jagariyamanuyutto
hoti. Kathanca bhikkhave bhikkhu indriyesu guttadvaro
hoti. Idha bhikkhave bhikkhu cakkhuna rupam disva na nimittaggahi
hoti .pe. Evam kho bhikkhave bhikkhu indriyesu guttadvaro
hoti. Kathanca bhikkhave bhikkhu bhojane mattannu hoti. Idha
bhikkhave bhikkhu patisankha yoniso aharam ahareti neva davaya na
madaya na mandanaya na vibhusanaya yavadeva imassa kayassa
Thitiya yapanaya vihimsuparatiya brahmacariyanuggahaya iti purananca
vedanam patihankhami navanca vedanam na uppadessami yatra ca me
bhavissati anavajjata ca phasuviharo cati. Evam kho bhikkhave
bhikkhu bhojane mattannu hoti. Kathanca bhikkhave bhikkhu jagariyamanuyutto
hoti. Idha bhikkhave bhikkhu divasam cankamena nisajjaya avaraniyehi
dhammehi cittam parisodheti rattiya pathamam yamam cankamena nisajjaya
avaraniyehi dhammehi cittam parisodheti rattiya majjhimam yamam
dakkhinena passena sihaseyyam kappeti padena padam accadhaya
sato sampajano utthanasannam manasikaritva rattiya pacchimam
yamam paccutthaya cankamena nisajjaya avaraniyehi dhammehi cittam
parisodheti. Evam kho bhikkhave bhikkhu jagariyamanuyutto hotiti.
Imasminca sutte tayo dhamma vutta. Ayam apannakapatipada yava
arahattaphala labbhateva. Tattha arahattaphalampi phalasamapattiviharassa
ceva anupadaparinibbanassa ca patipadayeva nama hoti. Eketi
ekacce panditamanussa. Tattha kincapi asuko namati niyamo
natthi. Idam pana saparisam bodhisattamyeva sandhaya vuttanti veditabbam.
     Dutiyam ahu takkikati dutiyanti pathamaapannakatthanato
niyyanikakaranato dutiyam takkagahakaranam aniyyanikakaranam. Ahu
takkikati ettha pana saddhim purimapadena ayam yojana apannakatthanam
ekantikakaranam aviruddhakaranam niyyanikakaranam eke bodhisattappamukha
panditamanussa ganhimsu ye pana te balasatthavahaputtappamukha
Takkika ahu te dutiyam saparadham anekamsikatthanam viruddhakaranam
aniyyanikakaranam aggahesum tesu ye apannakatthanam aggahesum te
sukkapatipadam patipanna ye dutiyam purato bhavitabbam udakenati
takkagahasankhatam aniyyanikakaranam aggahesum te kanhapatipadam patipanna
tattha sukkapatipada aparihanipatipada kanhapatipada parihanipatipada
tasma ye sukkapatipadam patipanna te aparihina sotthibhavam patta
ye pana kanhapatipadam patipanna te parihina anayabyasanam apannati
imamattham bhagava anathapindikassa gahapatino vatva uttarim idamaha
etadannaya medhavi tam ganhe yadapannakanti. Tattha etadannaya
medhaviti medhati laddhanamaya visuddhaya uttamaya pannaya samannagato
kulaputto etam apannake ceva sapannake cati dvisu apannaka-
gahatakkagahasankhatesu thanesu gunadosam vuddhihanim atathanattham
thanathananca natvati attho. Tam ganhe yadapannakanti yam apannakam
ekamsikam sukkapatipadaaparihaniyapatipadasankhatam niyyanikakaranam tadeva
ganheyya. Kasma. Ekamsikadibhavatoyeva. Itaram pana na ganheyya.
Kasma .  anekamsikadibhavatoyeva. Ayanhi apannakapatipada nama
sabbesam buddhapaccekabuddhabuddhaputtanam patipadati. Sabbe pana
buddha apannakapatipadayeva thatva dalhena viriyena paramiyo
puretva bodhitale buddha nama honti. Paccekabuddhapi paccekabodhim
uppadenti. Buddhaputtapi savakaparaminanam patibujjhanti.
     Iti bhagava tesam upasakanam tisso kusalasampattiyo cha
Kamavacarasagge brahmalokasampattiyo ca datvapi pariyosane
arahattaphaladayaka apannakapatipada nama catusu apayesu pancasu ca
nicakulesu nibbattidayaka sapannakapatipada namati imam apannaka-
dhammadesanam dassetva uttarim cattari saccani solasahi akarehi
pakasesi. Catusaccapariyosane sabbepi te pancasata upasaka
sotapattiphale patitthahimsu.
     Sattha imam dhammadesanam dassetva dve vatthuni kathetva
anusandhim ghatetva jatakam samodhanetva dassesi. Tasmim samaye
balasatthavahaputto devadatto ahosi parisapissa devadattaparisa
panditasatthavahaputtaparisa buddhaparisa panditasatthavahaputto pana
ahameva ahositi desanam nitthapesi.
                    Apannakajatakam pathamam.
                   -----------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 35 page 1-164. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=35&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=35&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]