ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 39 : PALI ROMAN Ja.A.5 chakka-dasakanipata

                     Kummasapindajatakam
     na kiratthiti idam sattha jetavane viharanto mallikam devim
arabbha kathesi.
     Sa hi savatthiyam ekassa malakarajetthakassa dhita uttama-
rupadhara mahapanna solasavassikakale ekadivasam kumarikahi saddhim
puppharamam gacchanti tayo kummasapinde gahetva pupphapacchiyam
thapetva gacchati. Sa nagarato nikkhamanakale bhagavantam sarirappabham
vissajjetva bhikkhusanghaparivutam nagaram pavisantam disva te
kummasapinde upanesi. Sattha catumaharajadattiyam pattam upanetva
patiggahesi. Sapi tathagatassa pade sirasa vanditva buddharammanam
pitim gahetva ekamantam atthasi. Sattha tam olokento
sitam patvakasi. Ayasma anando ko nu kho bhante
hetu ko paccayo va tathagatassa sitakaraneti bhagavantam pucchi.
Athassa sattha ananda ayam kumarika imesam kummasapindikanam
phalena ajjeva kosalaranno aggamahesi bhavissatiti sitakaranam kathesi.
Kumarikapi puppharamam gata. Tam divasameva kosalaraja ajatasattuna
saddhim yujjhanto yuddhaparajito palayitva assam abhiruyhitva
agacchanto tassa gitasaddam sutva patibaddhacitto assam arama-
bhimukham pesesi. Punnasampanna kumarika rajanam disva apalayitvava
agantva assanasaya rajjuya ganhi. Raja assassa
Pitthiyam nisinnova sassamika assamikasiti pucchitva assamikabhavam
natva assato oruyha vatatapakilanto tassa anke nipanno
muhuttam visamitva tam assapitthiyam nisidapetva balanikayaparivuto
nagaram pavisitva tam attano kulagharam pesetva sayanhasamaye yanam
pahinitva mahantena sakkarasammanena kulagharato aharapetva
ratanarasimhi nisidapetva abhisekam katva aggamahesim akasi. Tato
patthaya sa ranno piya ahosi manapa pubbutthayikadihi
pancahi kalyanadhammehi samannagata patidevata buddhanampi vallabha
ahosi. Tassa satthu tayo kummasapinde datva tam sampattim
adhigatabhavo sakalanagaram pattharitva gato. Athekadivasam dhammasabhayam
katham samutthapesum avuso mallika devi buddhanam tayo kummasapinde
datva tesam phalena tam divasameva abhisekam patta aho buddhanam
gunamahantatati. Sattha agantva kaya nuttha bhikkhave etarahi
kathaya sannisinnati pucchitva imaya namati vutte anacchariyam
bhikkhave mallikaya ekassa sabbannubuddhassa tayo kummasapinde
datva kosalaranno aggamahesibhavadhigamo kasma buddhanam
gunamahantataya poranakapandita pana paccekabuddhanam alonikam atelam
aphanitam kummasam datva tassa phalena dutiye attabhave tiyojanasatike
kasikaratthe rajjasirim papunimsuti vatva atitam ahari
     atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente bodhisatto
ekasmim daliddakule nibbattitva vayappatto ekam setthim nissaya
Bhatiya kammam karonto jivitam kappesi. So ekadivasam patarasatthaya
me bhavissantiti antarapanato cattaro kummasapinde gahetva
kammantam gacchanto cattaro paccekabuddhe bhikkhacaratthaya
baranasinagarabhimukhe agacchante disva ime bhikkhacaratthaya
baranasim gacchanti mayhanhime cattaro kummasapinda santi
yannunaham imesam dadeyyanti cintetva te upasankamitva vanditva
bhante ime me hatthe cattaro kummasapinda aham ime tumhakam
dadami sadhu bhante patigganhatha evampidam punnam mayham bhavissati
digharattam hitaya sukhayati vatva tesam adhivasanam viditva valukam
ussapetva cattari asanani pannapetva tesam upari sakhabhangam
attharitva paccekabuddhe patipatiya nisidapetva pannaputena udakam
aharitva dakkhinodakam patetva catusu pattesu cattaro kummasapinde
patitthapetva vanditva bhante etesam nissandena daliddagehe
nibbatti nama ma hotu sabbannutananapativedhassa paccayo
hotuti aha. Paccekabuddha paribhunjitvava paribhogavasane
anumodanam katva uppatitva nandamulakapabbharameva agamamsu. Bodhisatto
anjalim paggayha paccekabuddhe gate pitim gahetva tesu cakkhupatham
atikkantesu attano kammakaranatthanam gato. Sopi ettakam kammam
katva yavatayukam tam danam anussaritva kalam katva tassa phalena
baranasiranno aggamahesiya kucchismim nibbatti. Brahma-
dattakumarotissa namam akamsu. So attano padasa gamanakalato patthaya
Aham imasmimyeva nagare bhatiko hutva kammantam gacchanto pacceka-
buddhanam cattaro kummasapinde datva tassa phalena idha nibbattoti
pasannadase mukhanimittam viya sabbam purimajatikiriyam jatissarananena
pakatam katva passi. So vayappatto takkasilam gantva sabbasippani
uggahetva agantva sikkhitasippam pitu dassetva tutathena pitara
uparajje patitthapito aparabhage pitu accayena rajje patitathasi.
Athassa uttamarupadharam kosalaranno dhitaram anetva aggamahesim
akamsu. Chattamangaladivase panassa sakalanagaram devanagaram viya alankarimsu.
So nagarapadakkhinam katva alankatapasadam abhiruyhitva mahatalamajjhe
samussitasetacchattam pallankam abhiruyhitva nisinno parivaretva thite
ekato amacce ekato brahmanagahapatikadayo nanavibhave
sirivilasasamujjale ekato nanavividhapannakarahatthe nagaramanusse
ekato alankatadevaccharasangham viya solasasahassasankhyam natakitthiganam imam
atimanoramam sirivibhavam olokento attano pubbe katakammam saritva
imam suvannapindikam kancanamalam setacchattam imani anekasahassani
hatthivahanaassavahanarathavahanani manimuttadipurita saragabbha nana-
vividhadhannapurita mahapathavi devaccharapatibhaga nariyo cati sabbopesa
mayham sirivibhavo na annassa santako catunnam paccekabuddhanam
dinnassa catukummasapindadanasseva santako te nissaya maya
esa laddhoti paccekabuddhanam gunam anussaritva attano kammam
Pakatam akasi. Tassa tam anussarantassa sakalasariram pitiya
paripuri. So pitiya temitahadayo mahajanassa majjhe udanagitam
gayanto dve gatha abhasi
                na kiratthi anomadassisu
                paricariya buddhesu appaka
                sukkhaya alonikaya ca
                passa phalam kummasapindiya.
                Hatthi gavassapi me bahu
                dhanadhanna pathavi ca kevala
                nariyopima accharupama
                passa phalam kummasapindiyati.
     Tattha anomadassisuti anomassa alamakassa paccekabodhi-
nanassa ditthatta paccekabuddha anomadassino nama. Paricariyati
abhivadanapaccutthanaanjalikammadibheda samicikiriyapi ditthasampattim
disva attano santakam appam va bahum va lukham va panitam va
deyyadhammam cittam pasadetva gunam sallakkhetva tisso cetana
visodhetva phalam saddahitva pariccajanakiriyapi. Buddhesuti pacceka-
buddhesu. Appakati manda paritta nama natthi kira. Sukkhayati
nisnehaya. Alonikayati phanitarahitaya. Nipphaditatta
hi sa alonikati vutta. Kummasapindiyati cattaro
Kummasapinde ekato katva gahitam. Kummasam sandhayeva aha.
Gunavantanam samanabrahmananam gunam sallakkhetva cittam pasadetva
phaluppattim kankhamananam tisso cetana visodhetva dinnadakkhina
appaka nama natthi nibbattatthane mahasampattimeva detiti vuttam
hoti cettha
         natthi citte pasannamhi     appaka nama dakkhina
         tathagate va sambuddhe    atha va tassa savaketi
imassa panatthassa dipanatthaya
         khirodakam ahamadasim        bhikkhuno pindaya carantassa
         tassa me passa vimanam     acchara kamavanninihamasmi.
         Accharasahassanam pavara     passa punnanam phalavipakam
         tena me tadiso vanno   tena me idhamijjhati.
         Uppajjanti ca me bhoga   yekeci manaso piya
                tenamhi evanjalitanubhava
                vanno ca me sabbadisa pabhasatiti
evamadini vimanani aharitabbani.
     Dhanadhannati muttadidhananca satta dhannani ca. Pathavi ca
kevalati sakala cesa mahapathavi. Sakalapathavim hatthagatam mannamano
vadati. Passa phalam kummasapindiyati attano danaphalam attanova
dassento evamaha. Danaphalam kira bodhisatto ca sabbannubuddha
ceva jananti. Teneva ca sattha itivuttake suttam kathento
Evance bhikkhave satta janeyyum danasamvibhagassa vipakam yathaham
janami tasma na adatva bhunjeyyum na ca nesam maccheramalam cittam
pariyadaya tittheyya yopi nesam carimo alopo carimam kabalam
tatopi na asamvibhajitva bhunjeyyum sace nesam patiggahaka assu
yasma ca kho bhikkhave satta na evam jananti danasamvibhagassa
vipakam yathaham janami tasma adatva bhunjanti maccheramalan ca
tesam cittam pariyadaya titthatiti.
     Bodhisattopi attano chattamangaladivase sanjatapitipamojjo
imahi dvihi gathahi udanagitam gayi. Tato patthaya ranno
piyagitanti bodhisattassa natakitthiyo ca sesanatakagandhabbadayopi ca
antepurajanopi antonagaravasinopi bahinagaravasinopi panagaresupi
samajjamandalesupi amhakam ranno piyagitanti tadeva gitam gayanti.
Evam addhane gate aggamahesi tassa gitassa attham janitukama ahosi.
Mahasattam pana pucchitum na visahati. Athassa ekasmim gune
pasiditva ekadivasam raja bhadde varante dammi varam ganhahiti.
Sa sadhu deva varam ganhamiti. Hatthiassadisu te kim dammiti.
Deva tumhe nissaya na mayham kinci natthi na me etehi attho
sace varam datukamattha tumhakam gitassa attham kathetva dethati.
Bhadde ko tava imina varena attho annam ganhahiti. Deva
annena me attho natthi etadeva ganhamiti. Sadhu bhadde
kathessami tuyham pana ekikaya raho na kathemi
Dvadasayojanikaya baranasiya bherincarapetva rajadvare ratanamandapam
karetva ratanapallankam pannapetva amaccabrahmanadihi nagarehi
ceva solasahi ca itthisahassehi parivuto tesam majjhe ratanapallanke
nisiditva kathessamiti. Sa sadhu devati sampaticchi. Raja
tatha karetva maruganaparivuto sakko devaraja viya mahajanakaya-
parivuto ratanapallanke nisidi. Devipi sabbalankarapatimandita
kancanabhaddapitham attharitva ekamante akkhikotiya oloketva
yatharupe thane nisiditva deva tumhakam tussitva gayanamangalagitassa
tava me attham gaganatale candam utthapento viya pakatam katva
kathethati vatva tatiyam gathamaha
                abhikkhanam rajakunjara
                gatha bhasasi kosaladhipa
                pucchami tam ratthavaddhana
                balham pitimano pabhasasiti.
     Tattha kosaladhipati so kosalaratthadhipo kusale pana dhamme
adhipatim katva viharati tena nam alapanti evamaha. Kusaladhipati
kusalajjhasayati attho. Balham pitimano pabhasasiti ativiya
pitiyuttacitto hutva bhasasi tasma kathetha tava me etasam
gathanam atthanti.
     Athassa gathanamattham avikaronto mahasatto catasso gatha
abhasi
         Imasmimyeva nagare       kule annatare ahum
         parakammakaro asim       bhatako silasamvuto.
         Kammaya nikkhamantaham     caturo samane addasam
         acarasilasampanne      sitibhute anasave.
         Tesu cittam pasadetva   nisiditva pannasanthate
         adasim buddhanam kummasam   pasanno sakehi panihi.
         Tassa kammassa kusalassa    idam me edisam phalam
         anubhomi idam rajjam       phitam dharanimuttamanti.
     Tattha kule annatareti namena va gottena va apakate
ekasmimyeva kule. Ahunti nibbattim. Parakammakaro asinti
tasmim kule jato aham daliddataya parassa kammam katva jivitam
kappento parassa kammakaro asim. Bhatakoti paravetanena bhato.
Silasamvutoti pancasilasamvare thito bhatiya jivantopi duslilam pahaya
silasampannova ahosinti dipeti. Kammaya nikkhamantahanti tam
divasam kattabbassa kammassa karanatthaya nikkhamanto aham. Caturo
samane addasanti bhadde aham nagara nikkhamma mahamaggamaruyha
attano kammabhumiyam gacchanto bhikkhatthaya baranasinagaram pavisante
samitapape cattaro pabbajite addasam. Acarasilasampanneti
ekavisatiya anesanahi jivitakappanam anacaro nama tassa patipakkhena
acarena ceva maggaphalehi agatena silena samannagate. Sitibhuteti
ragadiparilahavupasamena ceva ekadasaagginibbapanena ca sitibhavam
Patte. Anasaveti kamasavadivirahite. Nisiditvati valukasananam
upari santhate pannasanthare nisidapetva. Santharo hi idha
santhatoti vutto. Adasinti tesam dakkhinodakam datva sakkaccam
sakehi hatthehi kummasam adasim. Kusalassati arogyanavajjatthena
kusalassa. Phalanti nissandaphalam. Phitanti sabbasampattiphullitam.
     Evam mahasattassa attano kammaphalam vittharetva kathentassa
sutva devi pasannamana sace maharaja evam paccakkhato danaphalam
janatha ito dani patthaya ekam bhattapindam labhitva dhammikasamana-
brahmananam datvava paribhunjeyyathati bodhisattassa thutim
karonti
                dadam bhunjatha ma pamado
                cakkam vattaya kosaladhipa
                ma raja adhammiko
                anudhammam palaya kosaladhipati.
Imam gathamaha.
     Tattha dadam bhunjathati annesam datvava attana bhunjatha.
Ma pamadoti danadisu punnesu ma pamajjittha. Cakkam vattaya
kosaladhipati kusalajjhasaya maharaja patirupadesavasadikam catubbidham
dhammacakkam pavattehi. Cakkanti ratho dvihi cakkehi gacchati.
Ayam pana kayo imehi catuhi cakkehi devalokam gacchati tena
te dhammacakkanti sankhyam gata. Tam tvam cakkam vattehi pavattehi.
Adhammikoti yatha anne chandagatim gacchanta lokam ucchuyantena
piletva viya dhanameva sankaddhanta adhammika honti tatha tvam
ma adhammiko. Anudhammam palayati
             danam silam pariccagam      ajjavam maddavam tapam
             akkodham avihimsanca       khanti ca avirodhananti
imam pana dasavidharajadhammameva palaya rakkha ma pariccaja.
     Mahasatto tassa vacanam sampaticchanto
                soham tadeva punappunam
                vatumam acarissami sobhane
                ariyacaritam sukosale
                arahanto me manapa passitunti
gathamaha.
     Tattha vatumanti maggam. Ariyacaritanti ariyehi buddhadihi
acinnam. Sukosaleti sobhane kosalaranno sudhiteti attho.
Arahantoti kilesehi arakatta arananca arinanca hatatta paccayanam
arahatatta evamladdhanama paccekabuddha. Idam vuttam hoti
bhadde kosalarajadhite soham danam me dinnanti tittim akatva
punappunam tadeva ariyacaritam danamaggam acarissami. Mayham hi
aggadakkhineyyatta arahanto manapa dassana civaradinam datukamata
teyeva passitum icchamiti.
     Idanca pana vatva raja deviya sampattim oloketva
Bhadde maya tava purimabhave attano kusalakammam vittharetva
kathitam imasam pana narinam majjhe rupena va lilavilasena va
taya sadisi ekapi natthi sa tvam kim kammam katva imam sampattim
patilabhasiti pucchanto puna gathamaha
                devi viya accharupama
                majjhe nariganassa sobhasi
                kim kammamakasi bhaddakam
                kenasi vannavati sukosaleti.
     Tassattho bhadde sukosale kosalaranno sudhite tvam
rapasampattiya accharupama tidasapure sakkadevaranno annatara devadhita
viya imassa nariganassa majjhe ativiya sobhasi pubbe kinnama
bhaddakam kalyanakammam akasi kenasi karanena evam vannavati
jatati.
     Athassa sa jatissarananena purimabhave kalyanakammam kathenti
sesam gathadvayamaha
                ambatthakulassa khattiya
                dasayaham parapesiya ahum
                sannata dhammajivini
                silavati ca apapadassana.
                Uddhatabhattam aham tada
                caramanassa adasi bhikkhuno
                Citta sumana sannama aham
                tassa kammassa phalam mamedisanti.
Sapi kira jatissarava ahosi tasma attano jatissarananena
paricchinditvava kathesi.
     Tattha ambatthakulassati kutumbikakulassa. Dasayahanti dasi
aham dasahantipi patho. Parapesiyati parehi tassa tassa kiccassa
karanatthaya pesitabba pesanakarika. Sannatati dasiyo nama
dussila honti aham pana tihi dvarehi sannata silasampanna.
Dhammajiviniti paravancanadini akatva dhammena samena pavattitajivika.
Silavatiti acarasampanna gunavati aham. Apapadassanati kalyanadassana
piyadhamma. Uddhatabhattanti attano pattakotthasavasena uddharitva
laddhabhagabhattam. Bhikkhunoti bhinnakilesassa paccekabuddhassa.
Citta sumanati tuttha somanassajata kammaphalam saddahanti.
Tassa kammassati tassa ekabhikkhadanakammassa. Idam vuttam
hoti aham maharaja pubbe savatthiyam annatarassa kutumbikakulassa
dasi hutva laddhabhagabhattam adaya nikkhamanti ekam paccekabuddham
pindaya carantam disva attano tanham milapetva sannamadi-
gunasampanna kammaphalam saddahanti tassa tam bhattam adasim saham
yavatayukam thatva kalam katva tattha savatthiyam kosalaranno
aggamahesiya kucchimhi nibbattitva idani tava padam paricariyamana
Evarupam sampattim anubhavami tassa me kammassa idamidisam phalanti.
Tattha gunasampannanam dinnadanassa mahapphalabhavadassanattham
         aggato ve pasannanam       aggam punnam pavaddhati
         aggam ayu ca vanno ca      yaso kitti sukham balam
         aggassa data medhavi      aggadhammasamahito
         devabhuto manusso va       aggappatto pamodati.
         Esa devamanussanam         sabbakamadado nidhiti
adigatha vittharetabba.
     Iti te ubhopi purimakammam vittharena kathetva tato patthaya
catusu nagaradvaresu nagaramajjhe nivesanadvareti cha danasalayo
karapetva sakalajambudipam unnangalam karonta mahadanam pavattetva
silam rakkhitva uposathakammam karetva jivitapariyosane saggaparayana
ahesum.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva jatakam samodhanesi tada
devi rahulamata ahosi raja pana ahamevati.
                  Kummasapindajatakam dasamam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 39 page 237-250. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=39&A=4759&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=39&A=4759&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1107              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=4728              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=4757              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=4757              Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]