ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 4 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.1)

                          9. Potthapadasutta
                     potthapadaparibbajakavatthuvannana
      [406] Evamme sutam .pe. Savatthiyanti potthapadasuttam. Tatrayam
anupubbapadavanna. Savatthiyam viharati jetavane anathapindikassa arameti
savatthim upanissaya yo  jetassa kumarassa vane anathapindikena gahapatina
aramo karito, tattha viharati. Potthapado paribbajakoti namena potthapado
channaparibbajako. So kira gihikale brahmanamahasalo kamesu adinavam
disva cattalisakotiparimanam bhogakkhandham pahaya pabbajitva titthiyanam ganacariyo
jato. Samayam pavadanti etthati samayappavadakam, 1- tasmim kira thane
cankitarukkhapokkharasatippabhutayo brahmana niganthacelakaparibbajakadayo ca pabbajita
sannipatitva attano attano samayam pavadanti 2- kathenti dipenti, tasma so aramo
samayappavadakoti vuccati. Sveva ca tindukacirasankhataya timbarurukkhapantiya 3-
parikkhitatta tindukaciro. Yasma panettha pathamam ekava sala ahosi, paccha
mahapunnam paribbajakam nissaya bahu sala kata, tasma tamevekam salam upadaya
laddhanamavasena ekasalakoti vuccati. Mallikaya pana pasenadiranno deviya
uyyanabhuto so pupphaphalasampanno aramoti katva mallikayaramoti sankhyam
gato. Tasmim samayappavadake tindukacire ekasalake mallikayarame.
@Footnote: 1 cha.Ma. samayappavadako          2 cha.Ma. vadanti.           3 ka. timbarukkhapantiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

Pativasatiti nivasaphasutaya vasati. Athekadivasam bhagava paccusasamaye sabbannutananam pattharitva lokam parigganhanto nanajalassa antogatam paribbajakam disva "ayam potthapado mayham nanajale pannayati, kim nukho bhavissati"ti upaparikkhanto addasa "aham ajja tattha gamissami, atha mam potthapado nirodhanca nirodhavutthananca pucchissati, tassaham sabbabuddhanam nanena samsanditva tadubhayam kathessami, atha so katipahaccayena cittam hatthisariputtam gahetva mama santikam agamissati, tesamaham dhammam desessami, desanavasane potthapado mam saranam gamissati, citto hatthisariputto mama santike pabbajitva arahattam papunissati"ti. Tato patova sarirapatijagganam katva surattadupattam nivasetva vijjulatasadisam kayabandhanam bandhitva yugandharapabbatam parikkhipitva thitamahamegham viya meghavannam pamsukulam ekamsavaragatam katva 1- paccaggham selamayapattam vamaamsakute laggetva savatthiyam 2- pindaya pavisissamiti siho viya himavantapada vihara nikkhami. Imamattham sandhaya "athakho bhagava"ti adi vuttam. [407] Etadahositi nagadvarasamipam gantva attano rucivasena suriyam oloketva atippagabhavameva disva etam ahosi. Yannunahanti samsayaparidipano viya nipato, buddhananca samsayo nama natthi, "idam karissama, idam na karissama, imassa dhammam desessama, imassa dhammam na desessama"ti evam parivitakkapubbabhago panesa buddhanam labbhati. Tenaha "yannunahan"ti, yadi panahanti attho. [408] Unnadiniyati uccam nadamanaya, evam nadamanaya cassa uddham gamanavasena ucco disasu patthatavasena mahasaddoti uccasaddamahasaddaya, tesam hi paribbajakanam patova vutthaya kattabbam nama cetiyavattam va bodhivattam va acariyupajjhayavattam va yonisomanasikaro va natthi. Tena te patova vutthaya balatape nisinna "imassa hattho sobhano, imassa pado"ti evam annamannassa hatthapadadini va arabbha itthipurisadarakadarikadinam vanne va annam va kamassadabhavassadadivatthum arabbha katham samutthapetva anupubbena @Footnote: 1 Si. ekamsam katva 2 cha.Ma. savatthim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Rajakathadianekavidham tiracchanakatham kathenti. Tena vuttam "unnadiniya uccasaddamahasaddaya anekavihitam tiracchanakatham kathentiya"ti. [409] Tato potthapado paribbajako te paribjake oloketva "ime paribbajaka ativiya annamannam agarava, mayanca samanassa gotamassa patubhavato patthaya suriyuggamane khajjopanakupama jata, labhasakkaropi no parihino. Sace panimam thanam samano gotamo va gotamassa savako va gihi upatthako va tassa agaccheyya, ativiya lajjaniyam bhavissati, parisadoso kho pana parisajetthakasseva upari arohati"ti itocito ca vilokento 1- bhagavantam addasa. Tena vuttam "addasa kho potthapado paribbajako .pe. Tunhi ahesun"ti. Tattha santhapesiti sikkhapesi, vajjamassa paticchadesi. Yatha susanthita hoti, tatha nam thapesiti. Yatha nama parisamajjham pavisanto puriso vajjapaticchadanattham nivasanam santhapeti, parupanam santhapeti, rajokinnatthanam punchati, evamassa vajjapaticchadanattham "appasadda bhonto"ti sikkhapento yatha susanthita hoti, tatha nam thapesiti attho. Appasaddakamoti appasaddam icchati, eko nisidati, eko titthati, na ganasanganikaya yapeti. Upasankamitabbam manneyyati idhagantabbam manneyya. Kasma panesa bhagavato upasankamanam paccasimsatiti 2-? attano vuddhim patthayamano. Paribbajaka kira buddhesu va buddhasavakesu va attano santikam agatesu "ajja amhakam santikam samano gotamo agato, sariputto agato, na kho pana te yassa va tassa va santikam gacchanti, passatha amhakam uttamabhavan"ti attano upatthakanam santike attanam ukkhipanti, ucce thane thapenti, bhagavatopi upatthake ganhitum vayamanti. Te kira bhagavato upatthake disva evam vadanti "tumhakam sattha bhavam gotamopi gotamasavakopi 3- amhakam santikam agacchanti, mayam annamannam samagga. Tumhe pana amhe akkhihipi passitum na icchatha, samicikammam na karotha, kim vo amhehi aparaddhan"ti. athekacce manussa "buddhapi etesam santikam 4- gacchanti, kim @Footnote: 1 Si., Ma. olokento. 2 cha.Ma. paccasisatiti. @3 cha.Ma. gotamasavakapi. 4 ka. santike.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Amhakan"ti tato patthaya te disva nappamajjanti. Tunahi ahesunti potthapadam parivaretva nissadda nisidimsu. [410] Svagatam bhanteti sutthu agamanam bhante bhagavato, bhagavati hi no agate anando hoti, gate sokoti dipeti. Cirassam kho bhanteti kasma aha? kim bhagava pubbepi tattha gatapubboti? na gatapubbo. Manussanam pana "kuhim gacchanta, kuto agatattha, kim maggamulhattha, cirassam agatattha"ti evamadayo piyasamudacara honti, tasma evamaha. Evanca pana vatva na manatthaddho hutva nisidi, utthayasana 1- bhagavato paccuggamanamakasi. Bhagavantam hi upagatam disva asanena animantento va apacitim akaronto va dullabho. Kasma? uccakulinataya. Ayampi paribbajako attano nisinnasanam papphotetva Bhagavantam asanena nimantento "nisidatu bhante bhagava, idamasanam pannattan"ti aha. Antarakatha vippakatati nisinnanam vo adito patthaya yava mamagamanam, etasmim antare ka nama katha vippakata, mamagamanapaccaya katama katha pariyantam na gata? vadatha, yava nam pariyantam netva desemiti 2- sabbannuppavaranam pavaresi. Abhisannanirodhakathavannana [411] Atha paribbajako "niratthakatha esa nissara vattasannissita, na tumhakam purato vattabbatam arahati"ti dipento "titthatesa bhante"ti adimaha. Titthatesa bhante"ti sace bhagava sotukamo bhavissati, pacchapesa katha na dullabha bhavissati amhakam panimaya kathaya attho natthi. Bhagavato panagamanam labhitva mayam annadeva sukaranam pucchamati dipeti. Tato tam pucchanto "purimani bhante"ti adimaha. Tattha kotuhalasalayanti kotuhalasala nama paccekasala natthi. Yattha pana nanatitthiya samanabrahmana nanavidham katham pavattenti, sa bahunam "ayam kim vadati, ayam kim vadati"ti kotuhaluppattitthanato 3- kotuhalasalati vuccati. Abhisannanirodheti ettha abhiti upasaggamattam. Sannanirodheti @Footnote: 1 Si. utthaya pana 2 cha.Ma. demiti 3 Si. kotuhalappavattitthanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Cittanirodhe, khanikanirodhe katha uppannati attho. Idam pana tassa uppattikaranam. Yada kira bhagava jatakam va katheti, sikkhapadam va pannapeti, tada sakalajambudipe bhagavato kittighoso pattharati, titthiya tam sutva "bhavam kira gotamo pubbacariyam kathesi. Mayam kim na sakkoma tadisam kinci kathetun"ti bhagavato patibhagakiriyam karonta ekam bhavantarasamayam kathenti "bhavam gotamo sikkhapadam pannapesi, mayam kim na sakkoma pannapetun"ti attano savakanam kincideva sikkhapadam pannapenti. Tada pana bhagava atthavidhaparisamajjhe nisiditva nirodhakatham kathesi. Titthiya tam sutva "bhavam kira gotamo nirodham nama kathesi, mayampi tam kathayissama"ti 1- sannipatitva kathayimsu. Tena vuttam "abhisannanirodhe katha udapadi"ti. Tatrekacceti tesu ekacce. Purimo cettha yvayam bahire titthayatane pabbajito cittappavattiyam dosam disva "acittakabhavo santo"ti samapattim bhavetva ito cuto pancakappasatani asannibhave thatva 2- puna idha uppajjati, tassa sannuppade ca nirodhe ca hetum apassanto "ahetu apaccaya"ti aha. Dutiyo tam nisedhetva migasingatapasassa asannikabhavam gahetva "upetipi apetipi"ti aha. Migasingatapaso kira tattatapo 3- ghoratapo paramadhitindriyo 4- ahosi. Tassa silatejena sakkavimanam unhamahosi. Sakko devaraja "sakkatthanam nu kho tapaso pattheti"ti alambusam nama devakannam "tapasassa tapam bhinditva ehi"ti pesesi. Sa tattha gata. Tapaso pathamadivase tam disvava palayitva pannasalam pavisi. Dutiyadivase kamacchandanivaranena laggo 5- tam hattheva 6- aggahesi, so tena dibbaphassena phuttho visanni hutva tinnam samvaccharanam accayena sannam patilabhati. Tam disva 7- so ditthigatiko "tinnam samvaccharanam accayena nirodha vutthito"ti mannamano evamaha. Tatiyo tam nisedhetva athabbanapayogam sandhaya "upakaddhantipi apakaddhantipi"ti aha. Athabbanika kira athabbanam payojetva sattam sisacchinnam @Footnote: 1 cha.Ma. kathessamati 2 Ma. uppajjitva 3 cha.Ma. attantapo @4 cha.Ma., Si., i. parimaritindriyo 5 cha.Ma. bhaggo 6 cha.Ma. hatthe @7 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Viya, hatthacchinnam viya, matam vaya ca katva dassenti. Tassa puna pakatikabhavam disva so ditthigatiko "nirodha vutthito ayan"ti mannamano evamaha. Catuttho tam nisedhetva yakkhadasinam madaniddam sandhaya "santi hi bho devata"tiadimaha. Yakkhadasiyo kira sabbarattim devatupaharam kurumana naccitva gayitva arunodaye ekam surapatim pivitva parivattitva supitva diva vutthahanti. Tam disva so ditthigatiko "suttakale nirodham samapanna, pabuddhakale nirodha vutthita"ti mannamano evamaha. Ayam pana potthapado paribbajako panditajatiko. Tenassa tam katham sutva vippatisaro uppajji. "imesam katha elamugakatha viya, cattaro hi nirodhe ete pannapenti, imina ca nirodhena nama ekena bhavitabbam, na bahuna. Tenapi ekena anneneva bhavitabbam, so pana annena natum na sakka annatra sabbannuna. Sace bhagava idha abhavissa, `ayam nirodho ayam na 1- nirodho'ti dipasahassam viya ujjaletva ajjameva 2- pakatam akarissa"ti dasabalanneva anussari. "tassa mayham bhante"tiadimaha. Tattha aho nunati anussaranatthe napatadvayam, tena tassa bhagavantam anussarantassa etadahosi "aho nuna bhagava, aho nuna sugato"ti. Yo imesanti yo etesam nirodhadhammanam sukusalo nipuno cheko, so bhagava aho nuna katheyya, so sugato aho nuna katheyyati ayametthadhippayo. Pakatannuti cinnavasitaya pakatim sabhavam janatiti pakatannu. Katham nu khoti idam paribbajako "mayam bhagava na janama, tumhe janatha, kathetha no"ti ayacanto vadati. Ahetukasannuppadanirodhakathavannana [412] Atha bhagava kathento "tatra potthapada"tiadimaha. Tattha tatrati tesu samanabrahmanesu. Aditova tesam aparaddhanti tesam adimhiyeva viraddham, gharamajjheyeva pakkhalitati dipeti. Sahetu sappaccayati ettha hetupi @Footnote: 1 cha.Ma. na-saddo na dissati 2 Si. ajja me

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Paccayopi karanasseva namam, sakaranati attho. Tam pana karanam dassento "sikkha eka"ti aha. Tattha sikkha eka sanna uppajjantiti sikkhaya ekacca sanna jayantiti attho. [413] Ka ca sikkhati bhagavati avocati katama ca sa sikkhati bhagava vittharetukamyatapucchavasena avoca. Atha yasma adhisilasikkha adhicittasikkha adhipannasikkhati tisso sikkha honti. Tasma ta dassento bhagava sannaya sahetukam uppadanirodham dipetum buddhuppadato pabhuti tantidhammam thapento "idha potthapada tathagato loke"tiadimaha. Tattha adhisilasikkha adhicittasikkhati dveeva sikkha sarupena agata, tatiya pana "ayam dukkhanirodhagaminipatipadati kho potthapada maya ekamsiko dhammo desito"ti ettha sammaditthisammasankappavasena pariyapannatta agatati veditabba. Kamasannati pancakamagunikaragopi asamuppannakamaragopi, 1- tattha pancakamagunikarago anagamimaggena samugghatam gacchati, asamuppannakamarago pana imasmim thane vattati. Tasma tassa ya purima kamasannati tassa pathamajjhanasamangino ya pubbe uppannapubbaya kamasannaya sadisatta purima kamasannati vucceyya, sa nirujjhati, anuppannava nuppajjatiti attho. Vivekajapitisukhasukhumasaccasanniyeva tasmim samaye hotiti tasmim pathamajjhanasamaye vivekajapitisukhasankhata sukhumasanna sacca hoti, bhuta hotiti attho. athava kamacchandadiolarikangappahanavasena sukhuma ca sa bhutataya sacca ca sannati sukhumasaccasanna, vivekajehi pitisukhehi sampayutta sukhumasaccasannati vivekajapitisukhasukhumasaccasanna, sa assa atthiti vivekajapitisukhasukhumasaccasanniti evamettha attho datthabbo. Esa nayo sabbattha. Evampi sikkhati ettha yasma pathamajjhanam samapajjanto ca adhitthahanto ca vutthahanto ca sikkhati, tasma tam evam sikkhitabbato sikkhati vuccati. Tenapi sikkhasankhatena pathamajjhanena evam eka vivekajapitisukhasukhumasaccasanna @Footnote: 1 cha.Ma....kamacaropi, evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

Uppajjati. Evam eka kamasanna nirujjhatiti attho. Ayam sikkhati bhagava avocati ayam pathamajjhanasankhata eka sikkhati bhagava aha. Etenupayena sabbattha attho datthabbo. [414] Yasma pana atthamaya samapattiya 1- angato sammasanam buddhanamyeva hoti, savakesu sariputtasadisanam natthi, kalapato sammasanamyeva pana savakanam hoti, idanca "sanna sanna"ti evam angato sammasanam uddhatam, tasma akincannayatanaparamamyeva sannam dassetva puna tadeva sannagganti dassetum "yato kho potthapada bhikkhu .pe. Sannaggam phusati"ti aha. Tattha yato kho potthapada bhikkhuti yo nama potthapada bhikkhu. Idha sasanni hotiti idha sasane sakasanni hoti, ayameva va patho, attano pathamajjhanasannaya sannava hotiti attho. So tato amutra tato amutrati so bhikkhu tato pathamajjhanato amutra dutiyajjhane, tatopi amutra tatiyajjhaneti evam taya taya jhanasannaya sakasanni sakasanni hutva anupubbena sannaggam phusati. Sannagganti akincannayatanam vuccati. Kasma? lokiyanam kiccakarikasamapattinam 2- Aggatta. Akincannayatanasamapattiyam hi thatva nevasannanasannayatanampi nirodhampi samapajjanti. Iti sa lokiyanam kiccakarikasamapattinam 2- aggatta sannagganti vuccati, tam phusati papunatiti attho. Idani abhisannanirodham dassetum "tassa sannagge thitassa"tiadimaha. Tattha ceteyyam abhisankhareyyanti padadvaye ca jhanam samapajjanto ceteti nama, punappunam kappetiti attho. Uparisamapattiatthaya nikkantim kurumano abhisankharoti nama. Ima ca me sanna nirujjheyyunti ima akincannayatanasanna nirujjheyyum. Anna ca olarikati anna ca olarika bhavangasanna uppajjeyyum. So na ceva ceteti na ca abhisankharotiti ettha kamancesa cetentova na ceteti, abhisankharontova nabhisankharoti. Imassa bhikkhuno akincannayatanato vutthaya nevasannanasannayatanam samapajjitva "ekam dve cittavare @Footnote: 1 cha.Ma.,Si. atthamasamapattiya 2 cha.Ma. kiccakarakasamapattinam, Si. kiccakarasamapattinam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Thassami"ti abhogasamannaharo natthi, uparinirodhasamapattitthayaeva pana abhogasamannaharo atthi, svayamattho puttagharacikkhanena dipetabbo:- pitugharamajjhena kira gantva pacchabhage puttassa gharam hoti, tato panitam bhojanam adaya asanasalam agatam daharam thero "manapo pindapato kuto abhato"ti pucchi. So "asukassa gharato"ti laddhagharameva acikkhi. Yena panassa pitugharamajjhena gatopi agatopi tattha abhogopi natthi. Tattha asanasala viya akincannayatanasamapatti datthabba, pitugeham viya nevasannanasannayatanasamapatti, puttageham viya nirodhasamapatti, asanasalaya thatva pitugharam amanasikaritva puttagharacikkhanam viya akincannayatanato vutthaya nevasannanasannayatanam samapajjitva "ekam dve cittavare thassami"ti pitugharam amanasikaritvava uparinirodhasamapattitthayaeva manasikaro, evamesa cetentova na ceteti, abhisankharontova nabhisankharoti. Ta ceva sannati ta jhanasanna nirujjhanti. Anna cati anna ca olarika bhavangasanna na uppajjanti. So nirodham phusatiti so evam patipanno bhikkhu sannavedayitanirodham phusati vindati patilabhati. Anupubbabhisannanirodhasampajanasamapattiti 1- ettha abhiti upasaggamattam, sampajanapadam nirodhapadena antarikam katva vuttam. Anupatipatiya sampajanasannanirodhasamapattiti ayam panetthattho. Tatrapi sampajanasannanirodhasamapattiti sampajanantassa ante sannanirodhasamapatti sampajanantassa va panditassa bhikkhuno sannanirodhasamapattiti ayam visesattho. Idani idha thatva nirodhasamapattikatha kathetabba. Sa panesa sabbakarena visuddhimagge pannabhavananisamsadhikare kathita, tasma tattha kathitatova gahetabba. Evam bhagava potthapadassa paribbajakassa nirodhakatham kathetva atha nam tadisaya kathaya annattha abhavam patijanapetum "tam kim mannasi"tiadimaha. Paribbajakopi "bhagava ajja tumhakam katham thapetva na maya evarupa katha @Footnote: 1 cha.Ma....samapattinti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Sutapubba"ti patijananto "no hetam bhante"ti vatva puna sakkaccam bhagavato kathaya uggahitabhavam dassento "evam kho aham bhante"tiadimaha. Athassa bhagava "suuggahitam taya"ti anujananto "evam potthapada"ti aha. [415] Atha paribbajako "bhagavata `akincannayatanam sannaggan'ti vuttam, etadeva nukho sannaggam, udahu avasesasamapattisupi sannaggam atthi"ti cintetva tamattham pucchanto "ekanneva nukho"tiadimaha. Bhagavapi tassa vissajjesi. Tattha puthupiti bahunipi. Yatha yatha kho potthapada nirodham phusatiti pathavikasinadisu yena yena kasinena, pathamajjhanadinam va yena yena jhanena. Idam vuttam hoti:- sace hi pathavikasinena karanabhutena 1- pathavikasinasamapattim ekavaram samapajjanto purimasannanirodham phusati ekam sannaggam, atha dve vare, tayo vare, varasatam, varasahassam, varasatasahassam va samapajjanto purimasannanirodham phusati, satasahassam sannaggani. Eseva nayo sesakasinesu. Jhanesupi sace pathamajjhanena karanabhutena 1- ekavaram purimasannanirodham phusati ekam sannaggam. Atha dve vare, tayo vare, varasatam, varasahassam, varasatasahassam va samapajjanto 2- purimasannanirodham phusati, satasahassam sannaggani. Esa nayo sesajhanasamapattisupi. Iti ekavaram samapajjanavasena va sabbampi sanjananalakkhanena sangahetva va ekam sannaggam hoti, aparaparam samapajjanavasena bahuni. [416] Sanna nukho bhanteti bhante nirodhasamapajjanakassa bhikkhuno sanna nukho pathamam uppajjatiti pucchati. Tassabhagava "sanna kho potthapada"ti byakasi. Tattha sannati jhanasanna. Nananti vipassanananam. Aparo nayo, sannati vipassana. 3- Nananti maggananam. Aparo nayo, sannati maggasanna. Nananti phalananam. Tipitakamahasivatthero panaha:- kim ime bhikkhu bhananti, potthapado hettha bhagavantam nirodham pucchi. Idani nirodha vutthanam pucchanto "bhagava nirodha vutthahantassa kim pathamam arahattaphalasanna uppajjati, udahu paccavekkhanananan"ti @Footnote: 1 cha.Ma. karanabhutena 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. vipassana sanna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Vadati. Athassa bhagava yasma phalasanna pathamam uppajjati, paccha paccavekkhanananam. Tasma "sanna kho potthapada"tiadimaha. Tattha sannuppadati arahatta- phalasannaya uppada, paccha "idam arahattaphalan"ti evam paccavekkhanananuppado hoti. Idappaccaya kira meti phalasamadhisannapaccaya kira mayham paccavekkhanananam uppannanti. Sannaattakathavannana [417] Idani paribbajako yatha nama gamasukaro gandhodakena nhapetva gandhehi anulimpitva maladamam pilandhitva sirisayane aropitopi sukham na vindati, vegena guthatthanameva gantva sukham vindati. Evameva bhagavata sanhasukhumatilakkhanabbhahataya desanaya nhapitavilittamanditopi nirodhakathasirisayanam aropitopi tattha sukham avindanto 1- guthatthanasadisam attano laddhim gahetva tameva pucchanto "sanna nu kho bhante purisassa atta"tiadimaha. Athassanumatim gahetva byakatukamo bhagava "kim pana tvan"tiadimaha. Tato so "arupi atta"ti evamladdhiko samanopi "bhagava desanaya sukusalo, so me aditova laddhim ma viddhamsetu"ti cintetva attano laddhim pariharanto "olarikam kho"tiadimaha. Athassa bhagava tattha dosam dassento "olariko ca hi te"tiadimaha. Tattha evam santanti evam sante. Bhummatthe hi etam upayogavacanam. Evam santam attanam paccagacchato teti 2- ayam va ettha attho. Catunnanca khandhanam ekuppadekanirodhatta kincapi ya sanna uppajjati, sava nirujjhati. Aparaparam upadaya pana "anna ca sanna uppajjanti, anna ca sanna nirujjhanti"ti vuttam. [418-420] Idani annam laddhim dassento "manomayam kho aham bhante"tiadini 3- vatva tatrapi dose dinne yatha nama ummattako yavassa sanna nappatitthati, tava annam gahetva annam vissajjeti, sannapatitthanakale pana vattabbameva vadati, evameva annam gahetva annam vissajjetva idani @Footnote: 1 cha.Ma. na vindanto 2 cha.Ma. tavati 3 cha.Ma....adim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Attano laddhimyeva vadanto "arupi kho"tiadimaha. Tatrapi yasma so sannaya uppadanirodham icchati, attanam pana sassatam mannati. Tasma tathevassa dosam dassento bhagava "evam santampi"tiadimaha. Tato paribbajako micchadassanena abhibhutatta bhagavata vuccamanampi tam nanattam ajananto "sakka panetam bhante maya"tiadimaha. Athassa bhagava yasma so sannaya uppadanirodham passantopi sannamayam attanam niccameva mannati. Tasma "dujjanam kho"tiadimaha. Tatthayam sankhepattho:- tava anna ditthi, anna khanti, anna ruciyo, 1- annathayeva te dassanam pavattam, annadeva ca te khamati ceva ruccati ca, annatra ca te ayogo, annissayeva patipattiya, yuttapayuttata, annattha ca te acariyakam, annasmim titthayatane acariyabhavo. Tena taya evam annaditthikena annakhantikena annarucikena annatraayogena annatracariyakena dujjanam etanti. Atha paribbajako "sanna va purisassa atta hotu, anno va sannato, tam sassatadibhavamassa pucchissan"ti puna "kim pana bhante"tiadimaha. Tattha lokoti attanam sandhaya vadati. Na hetam potthapada atthasanhitanti potthapada etam ditthigatam na idhalokaparalokaatthanissitam, na attatthaparatthanissitam. Na dhammasanhitanti na navalokuttaradhammanissitam. Na adibrahmacariyakanti sikkhattayasankhatassa sasanabrahmacariyakassa na adimattam, adhisilasikkhamattampi na hoti. Na nibbidayati samsaravatte nibbindanatthaya na samvattati. Na viragayati vattaviragatthaya na samvattati. Na nirodhayati vattassa nirodhakaranatthaya na samvattati. Na upasamayati vattassa vupasamanatthaya na samvattati. Na abhinnayati vattabhijananaya paccakkhakiriyaya na samvattati. Na sambodhayati vattasambujjhanatthaya na samvattati. Na nibbanayati amatamahanibbanassa 2- paccakkhakiriyaya na samvattati. Idam dukkhantiadisu tanham thapetva tebhumika pancakkhandha dukkhanti, tasseva dukkhassa pabhavanato 3- sappaccaya tanha dukkhasamdayoti, ubhinnam @Footnote: 1 cha.Ma. ruci 2 Ma. amatamahanibbanaya 3 cha.Ma. pabhavanato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Appavatti dukkhanirodhoti, ariyo atthangiko maggo dukkhanirodhagaminipatipadati maya byakatanti attho. Evanca pana vatva bhagava "imassa paribbajakassa maggapatubhavo va phalasacchikiriya va natthi, mayham ca bhikkhacaravela"ti cintetva tunhi ahosi. Paribbajakopi tam akaram natva bhagavato gamanakalam arocento viya "evametan"ti adimaha. [421] Vacaya sannipatodakenati 1- vacanapatodena. Sanjambharimakamsuti sanjambharitam 2- nirantaram phutam akamsu, upari vijjhimsuti vuttam hoti. Bhutanti sabhavato vijjamanam. Taccham tathanti tasseva vevacanam. Dhammatthitatanti navalokuttaradhammesu thitasabhavam. Dhammaniyamatanti lokuttaradhammaniyamaniyatam. Buddhanam hi catusaccavinimutta katha nama natthi. Tasma sa edisa hoti. Cittahatthisariputtapotthapadavatthuvannana [422] Citto ca hatthisariputtoti so kira savatthiyam hatthiacariyassa putto bhagavato santike pabbajitva tini pitakani uggahetva sukhumesu atthantaresu kusalo ahosi, pubbe katapapakammavasena pana satta vare vibbhamitva gihi jato. Kassapasammasambuddhassa kira sasane dve sahayaka ahesum, annamannam samagga ekatova sajjhayanti. Tesu eko anabhirato gihibhave cittam uppadetva itarassarocesi. So gihibhave adinavam pabbajjaya ca anisamsam dassetva tam ovadi. So tam sutva abhiramitva punekadivasam tadise citte uppanne tam etadavoca "mayham avuso evarupam cittam uppajjati `imaham pattacivaram tuyham dassami"ti. So pattacivaralobhena tassa gihibhave anisamsam dassetva pabbajjayevadinavam kathesi. Athassa tam sutvava gihibhavato cittam virajjitva 3- pabbajjayameva abhirami. Evamesa tada silavantassa bhikkhuno gihibhave anisamsakathaya kathitatta idani cha vare vibbhamitva sattame vare pabbajito, mahamoggallanassa mahakotthitattherassa ca abhidhammakatham kathentanam antarantara @Footnote: 1 cha.Ma. vacasannitodakenati 2 Si. sambharitam 3 Ma. nivattetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Katham opateti. Atha nam mahakotthitatthero apasadeti. So mahasavakassa kathite patitthatum asakkonto vibbhamitva gihi jato. Potthapadassa panayam gihisahayako hoti. Tasma vibbhamitva dvihatihaccayena potthapadassa santikam gato. Atha nam so disva "samma kim taya katam, evarupassa nama satthu sasana apakkantopi, 1- ehi, pabbajitum idani te vattati"ti tam gahetva bhagavato santikam agamasi. Tena vuttam "citto ca hatthisariputto potthapado ca paribbajabho"ti. [423] Andhati pannacakkhuno natthitaya andha, tasseva abhavena acakkhuka. Tvanceva nesam eko cakkhumati subhasitadubbhasitajananabhavamattena pannacakkhuna cakkhuma. Ekamsikati ekakotthasa. Pannattati thapita. Anekamsikati na ekakotthasa, ekeneva kotthasena sassatati va asassatati va na vuttati attho. Ekamsikadhammavannana [425] Santi potthapadati idam bhagava kasma arabhi, bahirakehi pannapitanitthaya aniyyanikabhavadassanattham. Sabbehi titthiya yatha bhagava amatam nibbanam, evam attano attano samaye lokathupikadivasena nittham pannapenti, sa ca na niyyanika. Yatha pannatta hutva na niyyati na gacchati, annadatthum 2- panditehi patikkhitta nivattati, tam dassetum bhagava evamaha. Tattha ekantasukham lokam janam passanti puratthimaya disaya ekantasukho loko, pacchimadinam va annatarayati evam jananta evam passanta viharatha, ditthapubbani kho tasmim loke manussanam sarirasanthanadiniti. Appatihirikatanti 3- appatihirakatam 4- patiharanavirahitam, aniyyanikanti vuttam hoti. [426] Janapadakalyaniti janapade annahi itthihi vannasanthanavilasakappadihi asadisa. @Footnote: 1 cha.Ma. apasakkantopi 2 cha.Ma. annadatthu @3 cha.Ma. appatihirakatanti 4 cha.Ma. appatihirakam tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Tayoattapatilabhavannana [428] Evam bhagava paresam nitthaya aniyyanikattam dassetva attano nitthaya niyyanikabhavam dassetum "tayo kho me potthapada"ti adimaha. Tattha attapatilabhoti attabhavapatilabho, ettha ca bhagava tihi attabhavapatilabhehi tayo bhave dassesi. Olarikattabhavapatilabhena avicito patthaya paranimmitavasavattipariyosanam kamabhavam dassesi. Manomayaattabhavapatilabhena pathamajjhanabhumito patthaya akanitthabrahmalokapariyosanam rupabhavam dassesi. Arupaattabhavapatilabhena akasanancayatanabrahmalokato patthaya nevasannanasannayatanabrahmalokapariyosanam arupabhavam dassesi. [429] Samkilesika dhamma nama dvadasa akusalacittuppada. Vodaniya dhamma nama samathavipassana. Pannaparipurim vepullattanti maggapannaphalapannanam paripurinceva vipulabhavanca. Pamujjanti tarunapiti. Pititi balavatutthi. Kim vuttam hoti? yam avocumha "sayam abhinna sacchikatva upasampajja Viharissati"ti, tattha tassa evam viharato tam pamojjanceva bhavissati, piti ca namakayapassaddhi ca sati ca supatthita uttamanananca sukho ca viharo. Sabbaviharesu ca ayameva viharo "sukho"ti vattum yutto "upasanto paramamadhuro"ti. Tattha pathamajjhane pamujjadayo chapi dhamma labbhanti, dutiyajjhane dubbalapitisankhatam pamojjam nivattati, sesa panca labbhanti. Tatiye piti nivattati, sesa cattaro labbhanti. Tatha catutthe imesu ca catusu jhanesu sampasadanasutte 1- suddhavipassanapadakajjhanameva kathitam. Pasadikasutte 2- catuhi maggehi saddhim vipassana kathita. Dasuttarasutte 3- catutthajjhanikaphalasamapatti kathita. Imasmim potthapadasutte pamojjam pitivevacanameva katva dutiyajjhanikaphalasamapatti nama kathitati veditabba. [432-437] Ayam va soti ettha vasaddo vibhavanattho hoti. Ayam soti evam vibhavetva pakasetva byakareyyama. Yatha pare "ekantasukham attanam sanjanatha"ti puttha "no"ti vadanti, na nam evam vadamati attho. @Footnote: 1 di. pati. 11/141/85 2 di. pati. 11/164/101 3 di. pati. 11/350/241

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Sappatihirikatanti 1- sappatiharanam, niyyanikanti attho. Mogho hotiti tuccho hoti, natthi so tasmim samayeti adhippayo. Sacco hotiti bhuto hoti, sveva tasmim samaye sacco hotiti attho. Ettha panayam citto attano asabbannutaya tayo attapatilabhe kathetva attapatilabho nama pannattimattam etanti uddharitum nasakkhi, attapatilabhotveva niyyatesi. Athassa bhagava rupadayo cettha dhamma, attapatilabhoti pana namamattametam, tesu tesu rupadisu sati evarupa vohara hontiti dassetukamo tasseva katham gahetva namapannattivasena niyyatanattham "yasmim citta samaye"ti adimaha. [438] Evanca pana vatva patipucchitva vinayanattham puna "sace tam cittam evam puccheyyun"ti adimaha. Tattha yo me ahositi 2- atito attapatilabho, sveva me attapatilabho, tasmim samaye sacco ahosi, mogho anagato mogho paccuppannoti ettha tava imamattham dasseti:- yasma ye te atita dhamma, te etarahi natthi, ahesunti pana sankhyam gata, tasma sopi me attapatilabho tasmimyeva samaye sacco ahosi. Anagatapaccuppannanam pana dhammanam tadabhava tasmim samaye "mogho anagato, mogho paccuppanno"ti, evam atthato namamattameva attapatilabham patijanati. Anagatapaccuppannesupi eseva nayo. [439-443] Atha bhagava tassa byakaranena saddhim attano byakaranam samsanditum "evameva kho citta"ti adini vatva puna opammato tamattham dassento "seyyathapi citta gava khiran"ti adimaha. Tatrayam sankhepattho:- yatha gava khiram, khiradihi ca dadhiadini bhavanti, tattha yasmim samaye khiram hoti, na tasmim samaye dadhiti va navanitadisu va annataranti sankhyam niruttim namam voharam gacchati. Kasma? ye dhamme upadaya dadhitiadivoharo hoti, 3- tesam abhava. Atha kho khirantveva tasmim samaye sankhyam gacchati. Kasma? ye dhamme upadaya khiranti sankhya nirutti namam voharo hoti, tesam bhavati. Esa nayo sabbattha. Ima kho cittati olariko attapatilabho iti ca manomayo attapatilabho iti ca @Footnote: 1 cha.Ma. sappatihirakatanti 2 cha.Ma. iti saddo na dissati 3 cha.Ma. vohara honti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Arupo attapatilabho iti ca ima kho citta lokasamanna loke samannamattakani samanujananamattakani etani. Tatha lokaniruttimattakani vacanapathamattakani voharamattakani namapannattimattakani etaniti. Evam bhagava hettha tayo attapatilabhe kathetva idani sabbametam voharamattakanti vadati. Kasma? yasma paramatthato satto nama natthi, sunno tuccho esa loko. Buddhanam pana dve katha sammatikatha ca paramatthakatha ca. Tattha "satto poso devo brahma"ti adika sammatikatha nama. "aniccam dukakhamanatta khandha dhatuyo ayanani satipatthana sammappadhana"ti adika paramatthakatha nama. Tattha yo sammatidesanaya "satto"ti va "poso"ti va "devo"ti va "brahma"ti va vutte vijanitum pativijjhitum niyyatum 1- arahattajayaggaham 2- gahetum sakkoti, tassa bhagava aditova "satto"ti va "poso"ti va "devo"ti va "brahma"ti va katheti, yo paramatthadesanaya "aniccan"ti va "dukkhan"ti vati adisu annataram sutva vijanitum pativijjhitum niyyatum 1- arahattajayaggaham 2- gahetum sakkoti, tassa "aniccan"ti va "dukkhan"ti vati adisu annatarameva katheti. Tatha sammatikathaya bujjhanakasattassapi na pathamam paramatthakatham katheti. Sammatikathaya pana bodhetva paccha paramatthakatham katheti. Paramatthakathaya bujjhanakasattassapi na pathamam sammatikatham katheti. Paramatthakathaya pana bodhetva paccha sammatikatham katheti. Pakatiya pana pathamameva paramatthakatham kathentassa desana lukhakara hoti. Tasma buddha pathamam sammatikatham kathetva paccha paramatthakam kathenti. Sammatikatham kathentapi saccameva sabhavameva amusava kathenti. Paramatthakam kathentapi saccameva sabhavameva amusava kathenti. Duve saccani akkhasi, sambuddho vadatam varo. Sammatim paramatthanca, tatiyam nupalabbhati. Sanketavacanam saccam, lokasammatikaranam. 3- Paramatthavacanam saccam, dhammanam bhutalakkhanan"ti. 4- @Footnote: 1-1 Ma. niyyanitum 2-2 ka. arahattaddhajaggaham @3 cha.Ma. lokasammutikaranam, Ma....karana 4 Ma. bhutakarana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Yahi tathagato voharati aparamasantoti yahi lokasamannahi lokaniruttihi tathagato tanhamanaditthiparamasanam abhava aparamasanto voharatiti desanam vinivattetva arahattanikutena desanam nitthapesi. Sesam sabbattha uttanatthamevati. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya potthapadasuttavannana nitthita. Navamam. ------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 4 page 301-318. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=4&A=7890&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=4&A=7890&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=275              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=6029              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=4425              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=4425              Contents of The Tipitaka Volume 9 http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]