บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
6. Surucijatakam. Mahesi rucino bhariyati idam sattha savatthiyam upanissaya pubbarame migaramatu pasade viharanto visakhaya mahaupasikaya laddhe attha vare arabbha kathesi. Sa hi ekadivasam jetavane dhammakatham sutva bhagavantam saddhim bhikkhusanghehi svatanaya nimantetva pakkami. Tassa pana rattiya accayena catuddipiko mahamegho vassi. Bhagava bhikkhu Amantetva yatha bhikkhave jetavane vassati evam catusu dipesu vassati ovassapetha bhikkhave kayam pacchimako mahameghoti vatva ovassapitakale bhikkhuhi saddhim iddhibalena jetavane antarahito visakhaya kotthake paturahosi. Upasika acchiriyam vata bho abbhutam vata bho tathagatassa mahiddhita mahanubhavata yatra hi nama jannumattesupi oghesu vattamanesu katimattesupi oghesu vattamanesu na hi nama ekabhikkhussapi pada va civarani va allani bhavissantiti tutthahattha udagga buddhappamukham bhikkhusangham parivisitva katabhattakaccam bhagavantam etadavoca atthaham bhante bhagavantam varani yacamiti. Atikkantavara kho visakhe tathagatati. Yani ca bhante vo kappiyani yani ca anavajjani tani varani bhante aham yacamiti aha. Vadehi visakheti. Icchamiham bhante bhikkhusanghassa yavajivam vassikasatikam datum agantukabhattam datum gamikabhattam datum gilanabhattam datum gilanupatthakabhattam datam gilanabhesajjam datum dhuvayagum datum bhikkhunisanghassa udakasatakam datunti. Sattha pana kim visakhe tvam atthavasam sampassamana tathagatam attha varani yacasiti pucchitva taya atthavaranisamse kathite sadhu sadhu visakhe imanisamse sampassamana tathagatam attha varani yacasiti vatva anujanami te visakhe attha varaniti attha vare datva anumodanam katva pakkami. Athekadivasam satthari pubbarame viharante bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum Avuso visakha mahaupasika matugamattabhave thatvapi dasabalassa santika attha vare labhi aho mahagunati. Sattha agantva kayanuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva imayanamati vutte na bhikkhave idaneva visakha mama santike vare labhati pubbepi labhiyevati vatva atitam ahari atite mithilayam surucinama raja rajjam karento puttam patilabhitva tassa surucikumarotveva namam akasi. So vayappatto takkasilayam sippam ugganhissamiti gantva nagaradvare salayam nisidi. Baranasirannopi putto brahmadattakumaronama tattheva gantva surucikumarassa nisinnaphalakeyeva nisidi. Te annamannam pucchitva vissasika hutva ekatova acariyassa santikam gantva acariyabhagam datva sippam patthapenati na cirasseva nitthitasippa acariyam apucchitva thokam maggam ekato gantva dvidhapathe thita annamannam alingitva mittadhammanurakkhanattham katikam karimsu sace mama putto jayati tava dhita va tava putto mama dhita va tesam avahavivaham karissamati. Tesu rajjam karentesu surucimaharajassa putto jayi. Surucikumarotissa namam karimsu. Brahmadattassa dhita jayi. Sumedhatissa namam karimsu. Surucikumaro vayappatto takkasilayam gantva sippam uggahetva agacchi. Atha nam pita rajje abhisincitukamo ahosi sahayassa kirame baranasiranno dhita atthi tamevassa aggamahesim karissamiti tassa Atthaya bahupannakaram datva amacce pesesi. Tesam anagatakaleyeva baranasiraja devim pucchi bhadde matugamassa kim atirekam dukkhanti. Sapattirosam dukkham devati. Tenahi bhadde amhakam dhitaram sumedhadevim tamha dukkha mocetva yo etam ekikameva ganhissati tassa dassamati aha. So tehi amaccehi agantva tassa name gahite tata kamam maya pubbe mayham sahayassa patinna karita imam pana mayam na itthighataya antare pakkhipitukama yo etam ekikameva ganhissati tassa datukamamhati aha. Te ranno santikam pahinimsu. Raja amhakam rajjam mahantam sattayojanikam mithilanagaram tini yojanasatani rajjaparicchedo hetthimantena solasa itthisahassani laddhum vattatiti vatva narocesi. Surucikumaro pana sumedhaya rupasampadam sutva savanasamsaggena bajjhitva ahantam ekikameva ganhissami na mayham itthighataya attho tameva anetuti matapitunam pesesi. Te tassa manam abhinditva bahudhanam pesetva mahantena parivarena tam anetva kumarassa aggamahesim katva ekato abhisincimsu. So surucimaharajanama hutva dhammena rajjam karento taya saddhim piyasamvasam vasi. Sa pana dasa vassasahassani tassa gehe vasanti neva puttam va dhitaram va alattha. Atha nagara sannipatitva rajangane upakkositva kimetanti vutte ranno doso natthi vamsanupalako pana vo putto na vijjati tumhakam eka devi rajakulannama hetthimantena solasahi Itthisahassehi bhavitabbam itthighatam ganha deva tasu eka punnavati puttam labhissatiti vatva tata kim kathetha aham annam na ganhissamiti patinnam datva maya esa anita na sakka musavadam katum na mayham itthighataya atthoti ranna patikkhitta pakkamimsu. Sumedha tam katham sutva raja tava saccavaditaya anna itthiyo na aneti ahameva panassa anessamiti ranno matusadisabhariyatthane thatva attano ruciya khattiyakannanam sahassam amaccakannanam sahassam setthikannanam sahassam sabbasamayanatakitthinam sahassanti cattari itthisahassani anesi. Tapi dasa vassasahassani rajakule vasitva neva puttam na dhitaram labhimsu. Teneva upayena aparanipi tikkhattum cattari sahassani anesi. Tapi neva puttam na dhitaram labhimsu. Ettavata solasa itthisahassani ahesum. Cattalisa vassasahassani atikkamimsu. Tani taya ekikaya vutthehi dasahi saddhim pannasa vassasahassani honti. Atha nagara sannipatitva puna upakkositva kimetanti vutte deva tumhakam deviyo puttam patthetumanapethati vadimsu. Raja sadhuti sampaticchitva tumhe puttam patthethati aha. Ta tato patthaya puttam patthayamana nanadevanam namassanti nanavattani paricaranti. Putto nuppajjateva. Atha raja sumedham aha bhadde puttam patthehiti. Sa sadhuti pannarasiyam uposatham samadaya sirigabbhe silani avajjamana kappiyamance nisidi. Sesa ajavattagovatta hutva uyyanam agamamsu. Sumedhaya silatejena sakkassa bhavanam kampi. Sakko avajjetva sumedha puttam pattheti puttamassa dassami na kho pana sakka yam va tam va datum anucchavikamassa puttam upadharessamiti upadharento nalakaradevaputtam passi. So hi punnasampanno satto purimattabhave baranasiyam vasanto vapakale khettam gacchanto ekam paccekabuddham disva dasakammakare vapathati pahini sayam nivattitva paccekabuddham geham netva bhojetva puna gangatire anetva puttena saddhim ekatova hutva udumbarabhittipadam nalabhittikam pannasalam katva dvaram yojetva cankamam katva paccekabuddham tattheva temasam vasapetva vutthavassam dve pitaputta ticivarena acchadetva uyyojayimsu. Eteneva niyamena satta paccekabuddhe taya pannasalaya vasapetva civarani acchadayimsu. Dve pitaputta nalakara hutva gangatire velum uddharanta paccekabuddham disva evamakamsutipi vadantiyeva. Te kalam katva tavatimsabhavane nibbattitva chasu kamesu anulomapatilomavasena mahantam devissariyam anubhavanta vicaranti. Te tato cavitva uparidevaloke nibbattitukama. Sakko tathabhavam natva tesu ekassa vimanadvaram gantva tam agantva vanditva thitam aha marisa taya manussalokam gantum vattatiti. Maharaja manussaloko jeguccho patikulo tattha thita danadini punnani katva devalokam patthenti tattha gantva kim Karissamiti. Marisa devaloke paribhunjitabbadibbasampattim manussaloke paribhunjissasi pancavisatiyojanubbedhe navayojanayame atthayojanavitthare ratanapasade vasissasi adhivasehiti. So adhivasesi. Sakko tassa patinnam gahetva isivesena rajuyyanam gantva tasam itthinam upari akase cankamanto attanam dassetva kassa puttavaram demi ka puttavaram ganhissatiti aha. Bhante mayham dehi mayham dehiti itthisahassani hatthe ukkhipimsu. Tato sakko aha aham silavatinam puttam dammi tumhakam kim silam ko acaroti. Ta ukkhittahatthe samminjitva sace silavatiya datukamo sumedhaya santikam gacchahiti vadimsu. So akaseneva gantva tassa pasadadvare sihapanjare atthasi. Athassa ta itthiyo arocayimsu etha devi eko devaraja tumhakam puttavaram dassamiti akasenagantva sihapanjare thitoti. Sa garupariharena gantva sihapanjaram ugghatetva saccam kira bhante tumhe silavatiya puttavaram dethati aha. Ama deviti. Tenahi mayham dethati. Kim pana te silam kathehi sace me ruccati dassami puttavaranti. Sa tassa vacanam sutva tenahi sunathati vatva attano silagunam kathenti pannarasa gatha abhasi mahesi rucino bhariya anita pathamam aham dasa vassasahassani yam mam suruci anayi. Saham brahmana rajanam vedeham mithilaggaham nabhijanami kayena vacaya uda cetasa surucim atimannittha avi va yadi va raho. Etena saccavajjena putto uppajjatam ise musa me bhanamanaya muddha me phalatu sattadha. Bhattu manapa sassu piya mata pita ca sassuro te mam brahme vinetaro yava laddhum sujivitam. Saham ahimsaratini kamasa dhammacarini sakkaccam te upatthasim rattindivamatandita. Etena saccavajjena putto uppajjatam ise musa me bhanamanaya muddha me phalatu sattadha. Solasitthisahassani sahabhariyani brahmana tasu issa va kodho va nahu mayham kudacanam hitena tasam nandami na ca me kaci appiya attanamvanukampami sada sabba sapattiyo. Etena saccavajjena putto uppajjatam ise musa me bhanamanaya muddha me phalatu sattadha. Dase kammakare pose ye canne anujivino posemi saha dhammena sada pamuditindriya. Etena saccavajjena putto uppajjatam ise musa me bhanamanaya muddha me phalatu sattadha. Samane brahmane capi anne vapi vanibbake tappemi annapanena sada payatapanini. Etena saccavajjena putto uppajjatam ise musa me bhanamanaya muddha me phalatu sattadha. Catuddasim pancadasim ya ca pakkhassa atthamim parihariyapakkhanca atthangasusamahitam uposatham upavasami sada silesu samvuta. Etena saccavajjena putto uppajjatam ise musa me bhanamanaya muddha me phalatu sattadhati. Tattha mahesiti aggamahesi. Rucinoti surucissa ranno. Pathamanti solasannam itthisahassanam sabbapathamam. Yam manti yasmim kale sukhasamvasaya mam suruci anayi tato patthaya aham dasa vassasahassani ekikava imasmim gehe vasim. Atimannitthati muhuttampi sammukha va parammukha va atikkamitva manninti na abhijanami na sarami. Iseti tam alapati. Te manti sassuro ca sassu cati te ubhopi mam. Vinetaroti tehi vinitamhi te mama yava jivimsu tava ovadamadamsu. Ahimsaratiniti ahimsasankhataya aratiya samannagata maya hi kunthakipillikadi koci na himsitapubbo. Kamasati ekanteneva. Dhammacariniti dasakusalakammapathesu puremi. Upatthasinti padaparikammadini kiccani karonti upatthahim. Sahabhariyaniti maya saha ekasamikassa bhariyabhutani. Nahuti kilesam Nissaya issadhammo va kodhadhammo va mayham na bhutapubbo. Hitenati yam tasam hitam teneva nandami ure puttadhitaroviya ta disva tussami. Kaciti tasu ekapi mayham appiyanama natthi sabbapi dayatayeva. Anukampamiti muducittena tani sabbani solasasahassanipi attanamviya anukampami. Sahadhammenati yena karanena yo yam katum sakkoti sa tam tasmim kamme payojemiti attho. Pamuditindriyati pesenti niccam pamuditindriyava hutva pesemi are dutthadasi idamnama karohiti evam kujjhitva na me koci katthaci pesitapubbo. Payatapaniniti dhotahattha pasaritahatthava hutva. Parihariyapakkhancati pancami atthami catuddasi pannarasiti paccuggamananuggamanavasena cattaro divasa. Sadati niccakalam pancasu silesu samvuta tehi pihitagopitattabhava homiti. Evam tassa gathasatenapi gathasahassenapi vanniyamananam gunanam pamanannama natthi. Taya pannarasahi gathahi attano gunam vannitakaleyeva sakko attano bahukaraniyataya tassa katham avacchinditva abbhutayeva te gunati tam pasamsanto gathadvayamaha sabbeva te dhammaguna rajaputti yasassini samvijjanti tayi bhadde ye tvam kittesi attani. Khattiyo jati sampanno abhijato yasassima dhammaraja videhanam putto uppajjate tavati. Tattha dhammagunati sabhavaguna bhutaguna. Samvijjantiti ye taya vutta te sabbeva tayi upasampajjantiti. Abhijatoti ubhato suddhajato. Yasassimati yasasampannena parivarasampannena samannagato. Uppajjateti evarupo putto tava uppajjissati ma cintayiti. Sa tassa vacanam sutva somanassajata tam pucchanti dve gatha abhasi rumhi rajojalladharo aghe vehayasanthito manunnam bhasasi vacam yam mayham hadayangamam. Devata nusi saggamha isi vapi mahiddhiko kosi va tvam anuppatto attanam me pavedayati. Tattha rumhiti ananjitakkhamandito sakko agacchanto ramaniyena tapasavesena agato pabbajitavesena agatatta pana sa evamaha. Agheti appatighe thane. Yam mayhanti yam etam mayham manunnam vacam bhasasi tam bhasamano tvam devata nusi saggamha idhagato isi vapi mahiddhiko sakkadisu ko va tvam asi idhanuppatto. Attanam me pavedayati yathabhutam kathehiti vadati. Sakko tassa kathento cha gatha abhasi yam devasangha vadanti sudhammaya samagata sohamasmi sahassakkho agatosmi tvantike. Itthiyo jivalokasmim ya honti samacarini medhavini silavati sassudeva patibbata. Tadisaya sumedhaya sucikammaya nariya deva dassanamayanti manusiya amanusa. Tvam bhadde sucinnena pubbe sucaritena va idha rajakule jata sabbakamasamiddhini. Ayam ca te rajaputti ubhayattha kataggaho devalokupapatti ca kitti ca idha jivite ciram sumedhe sukhini dhammamattani palaya esaham tidivam yami piyam me tava dassananti. Tattha sahassakkhoti attham purisassa sahassehi cintitam tam muhuttadassanavasena sahassakkhoti. Itthiyoti itthi samacarini tihi dvarehi samacariyaya samannagata. Tadisayati tatharupaya. Sumedhayati supannaya. Ubhayattha kataggahoti ayam tava imasmim ca attabhave anagate ca jayaggaho tesu idhalokaparalokesu anagate devalokupapatti ca idha jivite pavattamane kitti cati ayam ubhayattha kataggahonama. Dhammanti evam sabhavagunam ciram attani palaya. Esahanti eso aham. Piyam meti mayham tava dassanam piyadassanam. Devaloke pana me kiccakaraniyam atthi tasma gacchami tvam appamatta hohiti tassa ovadam datva pakkami. Nalakaro pana paccusakaleyeva cavitva tassa kucchimhi patisandhim ganhi. Sa gabbhassa patitthitabhavam natva ranno arocesi. Raja gabbhapariharam adasi. Sa dasamasaccayena puttam vijayi. Mahapanadotissa namam karimsu. Ubhayaratthavasino sami puttassa no khiramulanti ekekam kahapanam rajangane khipimsu. Maharasi ahosi. Ranna patikkhittapi sami puttassa no vaddhitakale paribba yo bhavissatiti aggahetva pakkamimsu. Kumaro mahaparivarena vaddhitva vayappatto solasavassakale sabbasippesu nipphattim papuni. Raja puttassa vayam oloketva devim aha bhadde puttam me rajjabhisekakale ramaniyamassa pasadam karetva abhisekam karessamiti. Sa sadhuti sampaticchi. Raja vatthuvijjacariye pakkosapetva tata vaddhakim gahetva amhakam nivesanato avidure puttassa me pasadam mapetha rajje nam abhisincissamiti aha. Te sadhu devati bhumipadesam vimamsanti. Tasmim khane sakkassa bhavanam unhakaram dasseti. So tam karanam natva vissukammam amantetva gaccha tata mahapanadakumarassa ayamena navayojanam vittharena atthayojanam ubbedhena pancavisatiyojanam ratanapasadam mapehiti pesesi. So vaddhakivesena vaddhakinam santikam gantva tumhe patarasam bhunjitva ethati te pesetva dandakena bhumim pahari. Tavadeva vuttappakaro sattabhumiko pasado utthahi. Mahapanadassa pasadamangalam chattalabhabhisekamangalam avahamangalanti tini mangalani ekakova ahesum. Mangalatthane ubhayaratthavasino sannipatitva Mangalachanena satta vassani vitinamesum. Neva te raja uyyojesi. Tesam vatthalankarakhadaniyabhojaniyadi sabbam rajakulasantakameva ahosi. Te sattasamvaccharassa accayena upakkositva surucimaharajena kimetanti puttha maharaja amhakam mangalam bhunjantanam satta vassani gatani kada mangalassa pariyosanam bhavissatiti ahamsu. Tato raja puttena me ettakam kalam na hasitapubbam yada so hasissati tada gacchathati. Athassa mahajano bherincarapetva nate sannipatesi. Cha natasahassani sannipatitva satta kotthasa hutva naccanta rajanam hasapetum nasakkhimsu. Tassa hi digharattam dibbanatakanam ditthatta tesam naccam amanunnam ahosi. Tada kandakanno ca pandukanno cati dve natakajetthaka mayam rajanam hasapessamati rajangane pavisimsu. Tesu kandakanno ca rajadvare mahantam atulamnama ambam mapetva suttagulam khipitva tassa sakhaya laggapetva suttena atulambam abhiruhi. Atulambo kira vessavannassa ambo. Athassa vessavannadasa angapaccangani chinditva patesum. Sesanataka tani samodhanetva udakena abhisincimsu. So pupphapatam nivasetva parupitva naccanto utthahi. Mahapanado tam disva neva hasi. Pandukanno rajangane darucittakam karetva attano parisaya saddhim aggim pavisi. Tasmim nibbatte darucittakam udakena abhincimsu. So Sapariso pupphapatam nivasetva parupitva naccanto utthahi. Tam disva raja neva hasi. Iti tam rajanam hasapetum asakkonta manussa upadduta ahesum. Sakko tam karanam natva gaccha tata mahapanadam hasapetva utthehiti devanatam pesesi. So agantva rajangane akase thatva upaddhangamnama dassesi ekova hattho ekova pado eko akkhi eka bhamukapi naccati calati phandati sesam niccalam ahosi. Tam disva mahapanado thokam hasitam akasi. Mahajano pana hasanto hasam santharetum satim paccupatthapetum asakkonto angani visajjetva rajanganeyeva pati. Tasmim kale mangalam nitthitam sesamettha panadonama so raja yassa yupo suvannamayoti mahapanadajatake vannetabbam. Raja mahapanado danadini punnani katva ayuhapariyosane devalokameva gato. Sattha imam dhammadesanam aharitva jatakam samodhanesi tada mahapanado bhaddaji ahosi sumedhadevi visakha vissukammo anando sakko pana ahamevati. Surucijatakam chattham. -----------The Pali Atthakatha in Roman Book 40 page 300-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=40&A=6122&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=40&A=6122&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=1942 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=7504 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=7830 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=7830 Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]