ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 41 : PALI ROMAN Ja.A.7 visati-cattalisa

                    Cattalisanipatavannana
                       ---------
                       tesakunajatakam
     vessantaram tam pucchamiti idam sattha jetavane viharanto
kosalaranno ovadavasena kathesi.
     Tam hi rajanam dhammassavanatthaya agatam sattha amantetva
maharaja ranna nama dhammena rajjam karetabbam yasmim hi samaye
rajano adhammika honti rajayuttapi tasmim samaye adhammika
hontiti catukkanipate agatasuttanayena ovaditva agatigamane
agatiagamane ca adinavam anisamsanca kathetva supinakupama kamati
adina nayena kamesu adinavam vittharetva maharaja imesam hi
sattanam
        maccuna sangaro natthi        lancagaho na vijjati
        yuddham natthi jayo natthi        sabbe maccuparayana
tesam paralokam gacchantanam thapetva attana katam kalyanakammam
anna patittha nama natthi evam ittarapaccupatthanam avassam
pahatabbam yasam nissaya pamadam katum na vattati appamatteneva
hutva dhammena rajjam karetum vattati poranakarajano anuppannepi
buddhe panditanam ovade thatva dhammena rajjam karetva
Devanagaram purayamana gamimsuti vatva tena yacito atitam ahari.
     Atite baranasiyam brahmadatto rajjam karento aputtako
ahosi patthento puttam va dhitaram va na labhi. So ekadivasam
mahantena parivarena uyyanam gantva divasabhagam uyyane kilitva
mangalasalarukkhamule sayanam attharitva thokam niddayitva pabuddho
salarukkham oloketva tattha sakunakulavakam passi. Saha dassanenevassa
sineho uppajji. So ekam purisam pakkosapetva imam
rukkham abhiruhitva etasmim kulavake kassaci atthitam va natthitam va
janahiti aha. So abhiruhitva tattha tini andakani disva
ranno arocesi. Raja tenahi etesam upari nasavatam ma visajjesiti
vatva cankotake kappasapicum attharitva tattheva tani andakani
thapetva sanikam otarahiti otarapetva cankotakam hatthena
gahetva katarasakunandakani nametaniti amacce pucchi. Te
mayam na janama nesada janissantiti vadimsu. Raja nesade
pakkosapetva pucchi. Nesada maharaja etesu ekam
ulukaandam ekam salikaandam ekam suvakaandanti kathayimsu. Kim pana
ekasmim kulavake tinnam sakunikanam andani hontiti. Ama
deva paripanthe asati sunikkhittani na nassantiti. Raja tussitva
ime mama putta bhavissantiti tani tini andani tayo amacce
paticchapetva ime mayham putta bhavissanti tumhe sadhukam
patijaggitva andakosato nikkhantakale mama aroceyyathati aha.
Te tani sadhukam rakkhimsu. Tesu pathamam ulukaandam bhijji. Amacco
ekam nesadam pakkosapetva itthibhavam va purisabhavam va janahiti
vatva tena tam vimamsitva purisoti vutte rajanam upasankamitva
putto te deva jatoti aha. Raja tuttho tassa bahum dhanam
datva puttakam me sadhukam patijagga vessantaroti cassa namam
karohiti vatva uyyojesi. So tatha akasi. Tato
katipahaccayena salikaandam bhijji. Sopi amacco tam nesadena
vimamsapetva itthiti sutva ranno santikam gantva dhita te
deva jatati aha. Raja tuttho tassapi bahum dhanam datva
dhitaram me sadhukam patijagga kundaliniti cassa namam karohiti
vatva uyyojesi. Sopi tatha akasi. Puna katipahaccayena
suvakandam bhijji. Sopi amacco tam nesadena vimamsitva purisoti
vutte ranno santikam gantva putto te deva jatoti aha.
Raja tuttho tassapi bahum dhanam datva puttassa me mahantena
parivarena mangalam katva jambukoti cassa namam karohiti vatva
uyyojesi. Sopi tatha akasi. Te tayopi sakuna tinnam
amaccanam gehesu rajakumarapariharena vaddhanti. Raja mama
putto mama dhitati voharati. Athassa amacca annamannam
avahasanti passatha ranno kiriyam tiracchanagate putto me
dhita meti vadanto vicaratiti. Tam sutva raja cintesi ime
amacca etesam mama puttanam pannasampadam na jananti pakatam
Nesam karissamiti. Athekam amaccam vessantarassa santikam pesesi
tumhakam pita panham pucchitukamo kada kira agantva pucchatuti.
Amacco gantva vessantaram vanditva tam sasanam arocesi.
Vessantaro attano patijaggitam amaccam pakkosapetva mayham
pana pita mam panham pucchitukamo tassa idhagatassa sakkaram
katum vattati tata kada agacchatiti pucchi. Amacco ito
sattame divase agacchatiti aha. Tam sutva vessantaro pita
me ito sattame divase agacchatiti vatva uyyojesi. So
agantva ranno acikkhi. Raja sattame divase nagare
bherincarapetva puttassa nivesanam agamasi. Vessantaro ranno
mahantam sakkaram karesi antamaso dasakammakaranampi sakkaram
karapesi. Raja vessantarassa sakunassa gehe bhunjitva mahantam
yasam anubhavitva sakanivesanam agantva rajangane mahamandapam
karapetva nagare bherincarapetva alankatamandape mahajanaparivaro
nisiditva vessantaram anetuti amaccassa santikam pesesi.
Amacco vessantaram suvannapithe nisidapetva anesi. Sakuno
pitu anke nisiditva pitara saha kilitva gantva tattheva suvannapithe
nisidi. Atha nam raja mahajanamajjhe rajadhammam pucchanto pathamam
gathamaha
        vessantaram tam pucchami         sakuna bhaddamatthu te
        rajjam karetukamena          kimsu kiccam katam varanti.
     Tattha sakunati tam alapati. Kimsuti kataram kiccam katam varam
uttamam hoti kathehi me tata sakalam rajadhammanti. Evam kira
nam so pucchi.
     Tam sutva vessantaro panham akathetvava rajanam tava
pamadena codento dutiyam gathamaha
        cirassam vata mam tato          kamso baranasiggaho
        pamatto appamattam mam          pita puttam acodayiti.
     Tattha tatoti pita. Kamsoti idam tassa namam.
Baranasiggahoti catuhi sangahavatthuhi baranasim sangahetva vattanto.
Pamattoti evarupanam panditanam santike vasanto panhassa
apucchanena pamatto. Appamattanti siladigunayogena mam appamattam.
Pitati posakapita. Acodayiti amaccehi tiracchanagate putte
katva voharatiti avahasiyamano pamadam apajjitva cirassam ajja
codesi panham pucchiti vadati.
     Evam imaya gathaya codetva maharaja ranna nama
tisu dhammesu thatva dhammena rajjam karetabbanti vatva rajadhammam
kathento aha
        pathameneva vitatham               kodham hasam nivaraye
        tato kiccani kareyya          tam vatam ahu khattiya.
        Yam tvam tata tape kammam          pubbe katamasamsayam
        ratto duttho ca yam kayira        na tam kayira tato puna.
        Khattiyassa pamattassa             ratthasmim ratthavaddhana
        sabbe bhoga vinassanti          ranno tam vuccate agham.
        Siri ca tata lakkhi ca            pucchita etadabravum
        utthane viriye pose          ramamaham anusuyyake.
        Ussuyyake duhadaye             purise kammadusake
        kalakanni maharaja             ramati cakkabhanjani.
        So tvam sabbesu suhadayo         sabbesam rakkhito bhava
        alakkhim nuda  maharaja           lakkhya bhava nivesanam.
        Salakkhi dhitisampanno             puriso hi mahaggato
        amittanam kasipati              mulam agganca chindati.
        Sakkopi hi bhutapati              utthane nappamajjati
        sa kalyane dhitim katva          utthane kurute mano.
        Gandhabba pitaro deva          sajiva honti tadino
        utthahato appamajjato           anutitthanti devata.
        So appamatto akuddho          tata kiccani karaya
        vayamassu ca kiccesu            nalaso vindate sukham.
        Tattheva te vattapada           esava anusasani
        alam mitte sukhapetum            amittanam dukkhaya vati.
     Tattha pathameneva vitathanti tata raja nama aditova
musavadam nivaraye. Musavadino hi ranno rattham nirojam
hoti. Pathaviya ojakammakaranatthanato sattaratanamattam hettha
Pavisati. Tato ahare va telamadhuphanitadisu va osadhesu
oja na hoti. Nirojaharabhojino manussa bahvabadha honti.
Ratthe thalajalapathesu ayo nuppajjati. Tasmim anuppajjante
rajano duggata honti. Te sevake sanganhitum na sakkonti.
Asanganhita sevaka rajanam gurucittena na olokenti. Evam
tata musavado namesa nirojo. So jivitahetupi na katabbo.
Saccam pana sadhutaram rasananti tadeva pariggahetabbam. Apica
musavado nama gunaparidhamsako vipattipariyosano dutiyacittavare
aviciparayanam karoti. Imasmim panatthe dhammo have hato hantiti
cetiyajatakam kathetabbam. Kodhanti tata raja nama pathamameva
kujjhanalakkhanam kodhampi nivareyya. Tata annesam hi kodho
khippam matthakam na papunati rajunam papunati. Rajano nama
vacavudha kujjhitva olokitamattenapi param vinasenti tasma
ranna annehi manussehi atirekataram nikkodhena bhavitabbam
khantimettanudayasampannena attano piyaputtam viya lokam volokentena.
Tata atikodhano hi raja uppannam yasam rakkhitum na sakkoti.
Imassa panatthassa dipanattham khantivadijatakaculladhammapalajatakani
kathetabbani. Culladhammapalajatakasmimhi mahapatapano raja
puttam ghatetva puttasokena hadayena phalitena mataya deviya
sayampi devim anusocanto hadayena phaliteneva mari. Atha ne tayopi
Jane ekahalaneva jhapesum. Tasma ranna pathamameva musavadam
vajjetva dutiyam kodho vajjetabbo. Hasanti hassam. Ayameva
va patho. Tesu tesu kiccesu ubbillavitacittataya kelisilatam
parihasam nivareyya. Tata ranna nama kelisilena na bhavitabbam.
Aparapattiyena hutva sabbakiccani attapaccakkheneva katabbani.
Ubbillavitacitto hi raja atuletva kammani karonto laddham
yasam vinaseti. Imasmim panatthe sarabhangajatake purohitassa vacanam
gahetva dandakiranno kisavacche aparajjhitva saha ratthena
ucchijjitva kukkulaniraye nibbattabhavo ca matangajatake
mejjharanno brahmananam katham gahetva matangatapase aparajjhitva saha
ratthena ucchijjitva niraye nibbattabhavo ca ghatajatake
dasabhatikarajadarakanam mohamulhanam vacanam gahetva kanhadipayane
aparajjhitva vasudevakulassa nasitabhavo ca kathetabbo. Tato kiccani
bhareyyati evam tata pathamam musavadam dutiyam kodham tatiyam adhammahasam
vajjetva tato paccha raja ratthavasinam kattabbakiccani kareyya.
Tam vatam ahu khattiyati khattiya maharaja yam maya vuttam etam
ranno vatasamadananti poranakapandita kathayimsu. Na tam
kayirati yam taya ragadivasena paccha tapakaram kammam katam hoti
tato pubbe katato puna tadisam kammam na kayira ma kareyyasi
tatati. Vuccateti tam ranno aghanti vuccati. Evam
poranakapandita kathayimsu. Siri cati idam vessantarasakuno pubbe
Baranasiyam pavattitam karanam aharitva dassento aha. Tattha
abravunti suciparivarasetthina pucchita kathayimsu. Utthane viriyeti
yo poso utthane ca viriye ca patitthito na ca paresam
sampattim disva ussuyyati tasmim aham abhiramamiti aha. Evam
tava sirim kathesi. Ussuyyaketi alakkhi pana tata pucchita aham
parasampattim ussuyyake. Duhadayeti duccitte. Kammadusaketi
kalyanakammam dusake. Yo kalyanakammam dussanto appiyayanto
attiyanto na karoti tasmim abhiramamiti aha. Evam kalakanni
maharaja ramati patirupadesavasadino kusalacakkassa bhanjani.
Suhadayoti sundaracitto hitacittako. Nudati nihara. Nivesananti
lakkhya pana nivesanam bhava patittha hohi. Salakkhi dhitisampannoti
maharaja kasipati so puriso pannaya ceva viriyena ca sampanno.
Mahaggatoti mahajjhasayo coranam paccayabhute ganhanto amittanam
mulam core ganhanto amittanam aggam chindatiti vadati. Sakkoti
indo. Bhutapatiti rajanam alapati. Utthaneti utthanaviriye.
Nappamajjatiti sabbakiccani karoti. Sa kalyaneti so devaraja
utthanaviriye manam karonto papakammam akatva kalyane
punnakammasmimyeva dhitim katva appamatto utthane manam karoti.
Tassa pana kalyanakamme viriyakaranabhavadassanattham sarabhangajatake
dvisu devalokesu devatahi saddhim kapittharamam agantva panham
pucchitva dhammassa sutabhavo mahakanhajatake attano anubhavena
Janam tosetva osakkantassa sasanassa pavattibhavo cati
evamadini vatthuni kathetabbani. Gandhabbati catummaharajikanam hettha
catuyonika deva catuyonikattayeva kirete gandhabba nama jata.
Pitaroti brahmano. Devati upapattidevavasena chakamavacara
deva. Tadinoti tathavidhassa kusalabhiratassa ranno te
sajiva honti samanajivika upajivitabba. Tadisa hi
rajano danadini punnani karonta devatanam pattim denti.
Ta tam pattim anumoditva sampaticchitva dibbayasena vaddhanti.
Anutitthantiti tadisassa ranno viriyam karontassa appamadam
apajjantassa devata anutitthanti anugacchanti dhammikam rakkham
samvidahanti. Soti so tvam. Vayamassu cati tani ratthakiccani
karonto tulanavasena tiranavasena paccakkhakammavasena tesu tesu
kiccesu viriyam karassu. Tattheva te vattapadati tata yam mam tvam
kimsu kiccam katam varanti pucchi tattha tava panheyeva ete maya
pathameneva vitathanti adayo vutta ete vattapada vattakotthasa
evam tattha vattassu. Esati ya te maya kathita esava
tava anusasani. Alanti evam vattamano hi raja attano mitte
sukhapetum amittananca dukkhaya ayam pariyatto samatthoti.
     Evam vessantarasakunena ekaya gathaya ranno pamadam
codetva ekadasahi gathahi dhamme kathite buddhalilaya panho
kathitoti mahajano acchariyabbhutacittajato sadhukarasatani pavattesi.
Raja somanassajato amacce amantetva bhonto amacca
mama puttena vessantarena evam kathentena kena kattabbam kiccam
katanti. Mahasenaguttena devati. Tenahissa mahasenaguttatthanam
dammiti vessantaram thanantare thapesi. So tato patthaya
mahasenaguttatthane thito pitu kammam akasiti. Vessantarapanho
nitthito.
     Puna raja katipahaccayena purimanayeneva kundaliniya santikam
dutam pahetva sattame divase tattha gantva paccagantva tattheva
mandapamajjhe nisiditva kundalini aharapetva suvannapithe
nisinnam rajadhammam pucchanto gathamaha
        sakkhi tuvam kundalini        mannasi khattabandhuni
        rajjam karetukamena      kimsu kiccam katam varanti.
     Tattha sakkhiti maya putthapanham kathetum sakkhissasiti pucchati.
Kundaliniti tassa salingato agatanamenalapati. Tassa kira
dvisu kannapitthesu kundalasanthana dve lekha ahesum tenassa
kundaliniti namam karesi. Mannasiti janissasi maya putthapanhassa
atthanti. Khattabandhuniti khattassa mahasenaguttassa bhaginibhavena
nam evam alapati. Kasma panesa vessantarasakunam evam apucchitva
imameva pucchatiti. Itthibhavena. Itthiyo hi parittapanna
tasma ce sakkoti pucchissami no ce na pucchissamiti
vimamsanavasena evam pucchitva tanneva panham pucchi.
     Sa evam ranna rajadhamme pucchite tata tvam mam
itthika nama kim kathessatiti vimamsasi manne sakalam te rajadhammam
dvisuyeva padesu pakkhipitva kathessamiti vatva aha
        dveva tata padakani      yattha sabbam patitthitam
        aladdhassa ca yo labho    laddhassa anurakkhana.
        Amacce tata janahi     dhire atthassa kovide
        anakkhakitave tata       asonde avinasake.
        Yo ca tam tata rakkheyya   dhanam yanceva te siya
        sutova ratham sanganhe      so te kiccani karaye.
        Susangahitantajano         sayam vittam avekkhiya
        nidhinca inadananca        na kare parapattiya.
        Sayam ayam vayam janna      sayam janna katakatam
        nigganhe niggaharaham      pagganhe paggaharaham.
        Sayam janapadam attham        anusasa rathesabha
        ma te adhammika yutta   dhanam ratthanca nasayum.
        Ma ca vegena kiccani    karesi karayesi va
        vegasa hi katam kammam      mando pacchanutappati.
        Ma te adhisare mucca     subalhamadhikopitam
        kodhasa hi bahu phita      kula akulatam gata.
        Ma tata issaromhiti     anatthaya patarayi
        itthinam purisananca        ma te asi dukkhudrayo.
        Apetalomahamsassa         ranno kamanusarino
        sabbe bhoga vinassanti    ranno tam vuccate agham.
        Tattheva te vattapada     esava anusasani
        dakkhassudani punnakaro     asondo avinasako
        silavassu maharaja        dussilo vinipatikoti.
     Tattha padakaniti karanapadani. Yatthati yesu dvisu padesu
sabbam atthajatam hitasukham patitthitam. Aladdhassati yo ca pubbe
aladdhassa labhassa labho ya ca laddhassa anurakkhana. Tata
anuppannassa hi labhassa uppadanam nama bharo uppannassa
pana anurakkhanameva bharo. Ekacco hi yasam uppadetvapi yase
pamatto pamadam uppadetva panatipatadini karoti mahacoro
hutva rattham vilumpamano carati. Atha nam rajano gahapetva
mahavinasam sampapenti. Athava. Uppannarupadikamagunesu
pamatto ayoniso dhanam nasento sabbasapateyye khine kapano
hutva cirakavasano kapalamadaya carati. Pabbajito va pana
ganthadhuradivasena labhasakkaram nibbattetva pamatto hinayavattati aparo
pathamajjhanadini nibbattetvapi mutthasatitaya tatharupe arammane
bajjhitva jhana parihayati. Evam uppannassa yasassa va
jhanadilabhassa va rakkhanameva dukkhataram. Tadatthadipanattham pana
devadattassa vatthu mudulakkhanalomakassapaharitajatakasankappajatakani
ca kathetabbani. Eko pana labhasakkaram uppadetva appamade
Thatva kalyanakammam karoti. Tassa so yaso sukkapakkhe cando
viya vaddhati tasma tvam maharaja appamatto payogasampattiyam
thatva dhammena rajjam karento tava uppannam yasam anurakkhahiti.
Janahiti bhandagarikakammadikaranattham upadharehi. Anakkhakitaveti
anakkhe akitave ajutakare ceva akeratike ca. Asondeti
puvasuragandhamalasondabhavarahite. Avinasaketi tava santakanam
dhanadhannadinam avinasake. Yoti yo amacco. Yancevati yanca te
ghare dhanam siya tam rakkheyya. Sutovati rathasarathi viya. Yatha
sarathi visamamagganivaranattham asse sanganhanto ratham sanganheyya
evam yo saha bhogehi tam rakkhitum sakkoti so te amacco
nama. Tadisam gahetva bhandagarikadikiccani kareyya.
Susangahitantajanoti tata yassa hi ranno attano antojano ca
antovalanjanakaparijano ca danadihi asangahito hoti tassa anto
nivesane suvannahirannadini tesam asangahitamanussanam vasena nassanti
anto bahi gacchanti tasma tvam sutthu sangahitaantojano
hutva ettakam nama me vittanti sayam attano dhanam avekkhitva
asukatthane nama nidhim nidhema asukassa inam demati idam ubhayampi
na kare. Parapattiyati parapattiyapi tvam ma kari sabbam
attapaccakkhameva kareyyasiti vadati. Ayam vayanti tato uppajjanakam
ayanca tesam tesam databbam vayanca sayameva janeyyasiti.
Katakatanti sangame va navakamme va annesu va kiccesu
Imina idam nama mayham katam imina idam nama na katanti
etampi sayameva janeyyasi ma parapattiyo hosi. Nigganheti
tata raja nama sandhicchedadikarakam niggaharaham anetva dassitam
upaparikkhitva sodhetva poranakarajuhi thapitadandam oloketva
dosanurupam nigganheyya. Pagganheti yo pana paggaharaho hoti
abhinnassa va parabalassa bhinno bhinnassa va sakabalassa aradhako
aladdhassa va rajjassa aharako laddhassa va thavarakarako yena
va pana jivitam dinnam hoti evarupam paggaharaham paggahetva
mahantam sakkaram sammanam kareyya evam hissa kiccesu annepi
uram datva kattabbam karissanti. Janapadanti janapadavasinam sayam
attham attapaccakkheneva anusasa. Adhammika yuttati adhammika
tattha tattha niyutta ayuttaka lancam datva vinicchayam bhindanta
tava dhananca ratthanca ma naseyyum imina karanena appamatto
hutva sayameva anusasa. Vegenati sahasa atuletva atiretva.
Vegasati atuletva chandadivasena sahasa katam kammam hi na sadhu
na sundaram. Kimkarana. Tadisanhi katva mando paccha
vippatisaravasena idha loke apayadukkhani anubhonto paraloke ca
anutappati. Ayam panattho isinamantaram katva kururajati me sutanti
kurujatakena dipetabbo. Ma te adhisare mucca subalhamadhikopitanti
tata tava hadayam kusalam adhisaritva atikkamitva pavatte
Paresam akusalakamme sutthu balham adhikopitam kujjhapitam hutva ma
mucca ma patitthiyatuti attho. Idam vuttam hoti tata yada
te vinicchaye thitassa imina puriso va hato sandhi va chinnoti
coram dassenti tada te paresam vacanehi sutthu kopitampi hadayam
kodhavasena ma mucci apariggahetva ma dandam panehi.
Kimkarana. Acorampi hi coroti gahetva anenti tasma
akujjhitva ubhinnam attapaccatthikanam katham sutva sutthu sodhetva
attapaccakkhena tassa corabhavam natva paveniya thapitadandavasena
kattabbam karohi. Ranna hi uppannepi kodhe hadayam sitalam akatva
kammam na katabbam. Yada panassa hadayam sitalam nibbutam hoti mudukam
tada vinicchayakammam katabbam. Pharuse hi citte  pakkutthite udake
mukhanimittam viya karanam na pannayati. Kodhasa hiti tata kodhena
hi bahuni phitani rajakulani akulabhavam gatani mahavinasameva pattaniti
imassa panatthassa dipanattham khantivadijataka nalikirarajavatthu
sahassabahuajjunavatthuadini kathetabbani. Patarayiti tata aham pathavissaroti
ma mahajanam kayaduccaritadim anatthaya patarayi ma otarayi yatha
tam anattham samadaya vattati ma evamakasiti attho. Ma te
asiti tata tava vijite manussajatikanam va tiracchanajatikanam va
itthipurisanam dukkhudrayo dukkhappatti ma asi. Yatha hi adhammikanam
rajunam vijite manussa kayaduccaritadini katva niraye uppajjanti
tava ratthavasinam tam dukkham yatha na hoti tatha karohiti attho.
Apetalomahamsassati attanuvadadibhayehi nibbhayassa. Imina idam
dasseti tata yo raja kisminci asam katva attano kamameva
anussarati chandavasena yam yam icchati tam tam karoti vissatthayatthi
viya andho nirankuso viya ca candahatthi hoti tassa sabbe
bhoga vinassanti tassa tam bhogabyasanam dukkhanti vuccati.
Tattheva te vattapadati purimanayeneva yojetabbam. Rakkhassudaniti
tata tvam imam anusasanim sutva idani dakkho analaso punnanam
karanena punnakaro suradipariharanena asondo ditthadhammikasamparayikassa
atthassa avinasena avinasako bhaveyyasi. Silavassuti
silava acarasampanno bhava dasasu rajadhammesu patitthaya rajjam
karehi. Dussilo vinipatikoti dussilo hi maharaja attanam
niraye vinipatento vinipatiko nama hotiti.
     Evam kundalinipi ekadasahi gathahi dhammam desesi. Raja
tuttho amacce amantetva pucchi bhonto amacca mama dhitaya
kundaliniya evam kathayamanaya kena kattabbam kiccam katanti.
Bhandagarikena devati. Tenahissa bhandagarikakammatthanam dammiti
kundalinim thanantare thapesi. Sa tato patthaya bhandagarikatthane
thatva pitukammam akasiti. Kundalinipanho nitthito.
     Puna raja katipahaccayena purimanayeneva jambukapanditassa santikam
dutam pesetva sattame divase tattha gantva sampattim anubhavitva
paccagato tattheva mandapamajjhe nisidi. Atha amacco jambukapanditam
Kancanapithe nisidapetva pitham sisenadaya aganchi. Pandito
pituanke nisiditva kilitva gantva kancanapitheyeva nisidi. Atha
nam raja panham pucchanto gathamaha
        apucchimham kosiyagottam     kundalinim tatheva ca
        jambuka tvam dani vadehi    balanam balamuttamanti.
     Tassattho tatajambukaahamtavabhataram kosiyagottam vessantaram
bhagininca te kundalinim rajadhammam apucchim te attano balena kathesum
yatha panete pucchim tatheva idani putta jambuka tam pucchami
tam rajadhammanca balanam uttamabalanca kathehiti.
     Evam raja mahasattam panham pucchanto annesam pucchitaniyamena
apucchitva visesetva pucchi. Athassa pandito tenahi maharaja
ohitasoto suna sabbante kathessamiti pasaritahatthe sahassatthavikam
kathento viya dhammadesanam arabhi
        balam pancavidham loke       purisasmim mahaggate
        tattha bahubalam nama       carimam vuccate balam
        bhogabalanca dighavu        dutiyam vuccate balam.
        Amaccabalanca dighavu       tatiyam vuccate balam
        abhijaccabalanceva         tam catuttham asamsayam
        yani cetani sabbani     adhiganhati pandito.
        Tam balanam balasettham       aggam pannabalam varam
        pannabalenupatthambho      attham vindati pandito.
        Api ce labhati mando      phitam pharanimuttamam
        akamassa pasayham va      anno tam patipajjati.
        Abhijatopi ce hoti      rajjam laddhana khattiyo
        duppanno hi kasipati      sabbenapi na jivati.
        Panna sutavinicchini        panna (kitti) silokavaddhani
        pannasahito naro idha     (api) dukkhe sukhani vindati.
        Pannanca kho asussusam      na koci adhigacchati
        bahussutam anagamma        dhammattham avinibbhajam.
        Yo ca dhammavibhangannu      kalutthayi atandito
        anutthahati kalena        kammaphalam tassa ijjhati.
        Anayatanasilassa          anayatanasevino
        na nibbindiyakarissa       sammadattho vipaccati.
        Ajjhattanca payuttassa      tathayatanasevino
        anibbindiyakarissa        sammadattho vipaccati.
        Yogappayogasankhatam       sambhatassanurakkhanam
        tani tvam tata sevassu    ma akammaya randhayi
        akammuna ca dummedho     nalagaramva sidatiti.
     Tattha mahaggateti maharaja imasmim sattaloke mahajjhasaye
purise pancavidham balam hoti. Bahubalanti kayabalam. Carimanti tam
atimahantampi samanam lamakameva. Kimkaranati. Andhabalabhavena.
Sace hi kayabalam mahantam nama bhaveyya. Varanabalato latukikaya
Balam khuddakam bhaveyya. Varanabalam pana andhabalabhavena maranassa
paccayam jatam. Latukika attano nanakusalataya varanam jivitakkhayam
papesiti. Imasmim panatthe naheva sabbattha balena kiccam balam
hi balassa vadhaya hotiti suttam aharitabbam. Bhogabalanti
upatthambhanavasena sabbam hirannasuvannadiupabhogajatam bhogabalam nama
tam kayabalato mahantataram. Amaccabalanti abhejjamantassa surassa
suhadayassa amaccamandalassa atthita tam balam sangamasurataya
purimehi balehi mahantataram. Abhijaccabalanti tini kulani atikkamitva
khattiyakulavasena jatisampatti tam itarehi balehi mahantataram.
Jatisampanna eva hi sujjhanti na itareti. Yani cetaniti
yani ca etani cattaripi balani pandito yassanubhavena adhiganhati
abhibhavati tam sabbabalanam pannabalam setthanti ca agganti ca
vuccati. Kimkarana. Tena hi balenupatthambho pandito attham
vindati vuddhim papunati. Tadatthajotanattham punna nadim yena
ca peyyamahuti punnanadijatakasirikalakannipanhapancapandita-
panhasattubhastajatakasambhavajatakasarabhangajatakadini kathetabbani. Mandoti
mandapanno balo. Phitanti tata mandapanno puggalo sattaratanapunnam
cepi uttamam dharanim labhati tassa anicchamanasseva pasayhakaram
va pana katva anno pannasampanno tam patipajjati mando
hi laddham yasam rakkhitum kulasantakam va pana paveniagatampi rajjam phitam
adhigantum na sakkoti. Tadatthajotanattham addha padanjali sabbe
Pannaya atirocatiti padanjalijatakam kathetabbam. Laddhanati
jatisampattim nissaya kulasantakam rajjam labhitvapi. Sabbenapiti
tena sakalenapi rajjena na jivati anupayakusalataya duggatova hotiti.
Evam mahasatto ettakena thanena apanditassa agunam kathetva
idani pannam pasamsanto pannati adimaha. Tattha sutanti
sutapariyatti. Tanhi pannava vinicchinati. Kittisilokavaddhaniti
kittighosassa ca labhasakkarassa ca vaddhani. Dukkhe sukhani vindatiti
dukkhe uppannepi nibbhayo hutva upayakusalataya sukham patilabhati.
Tadatthadipanattham
     yassete caturo dhamma    vanarinda yatha tava
     alametehi ambehi       jambuhi panasehi cati
adini jatakani kathetabbani. Asussusanti panditapuggale
apayirupasanto asunanto. Bahussutam anagammati tassa asaddahanto.
Dhammatthanti sabhavakarane thitam. Avinibbhajanti atthanattham
karanakaranam anogahanto atirento na koci pannam adhigacchati tatati.
Dhammavibhangannuti dasakusalakammapathavibhangakusalo. Kalutthayiti viriyam
katum yuttakale viriyassa karako. Anutthahatiti tasmim tasmim kale
tam tam kiccam karoti. Tassati tassa puggalassa kammaphalam samijjhati
nipphajjati. Anayatanasilassati anayatanam vuccati labhayasasukhanam
anakaro dussilyakammam tamsilassa tena dussilyakammena samannagatassa
anayatanabhutameva dussilapuggalam sevantassa kusalassa kammassa
Karanakale nibbindiyakarissati nibbinditva ukkanthitva karontassa.
Evarupassa tata puggalassa kammanam attho samma na vipaccati na
sampajjati tini kulaggani cha kamasaggani na upanetiti attho.
Ajjhattancati attano niyakajjhattam aniccabhavanadivasena payuttassa.
Tathayatanasevinoti tatheva silavante puggale sevamanassa. Vipaccatiti
sampajjati mahantam yasam deti. Yogappayogasankhatanti yoge
yunjitabbayuttake karane payogakotthasabhutam pannam. Sambhatassati
rasikatassa dhanassa anurakkhanam. Tani tvanti etani ca dve purimani
ca maya vuttakaranani sabbani tata sevassu maya vuttam ovadam
hadaye katva attano ghare dhanam rakkha. Ma akammaya randhayiti
ayuttena akaranena ma randhayi tam dhanam ma jhapayi ma
nasayi. Kimkarana. Akammunati ayuttakammakaranena dummedho
puggalo sakam dhanam nasetva paccha duggato. Nalagaramva sidatiti
yatha nalagaram mulato patthaya jiramanam appatittham patati evam
akaranena dhanam nasetva apayesu nibbattati.
     Evampi bodhisatto ettakena thanena panca balani vannetva
pannabalam ukkhipitva candamandalam pariharanto viya kathetva
idani dasahi gathahi ranno ovadam dento aha
        dhammancara maharaja     matapitusu khattiya
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     puttadaresu khattiya
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     mittamaccesu khattiya
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     bahanesu balesu ca
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     gamesu nigamesu ca
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     ratthesu janapadesu ca
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     samane brahmanesu ca
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     migapakkhisu khattiya
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     dhammo cinno sukhavaho
        idha dhammancaritvana     raja saggam gamissasi.
        Dhammancara maharaja     inda deva sabrahmaka
        sucinnena divam patta    ma dhammam raja pamadoti.
     Tattha pathamagathaya tava. Idha dhammanti matupatthanapitupatthanadhammam.
Tam kalasseva vutthaya mukhodakadantakatthani adim katva
Sabbasarirakiccapariharanam karontova purehiti vadati. Puttadaresuti
puttadhitaro tava papa nivaretva kalyane nivesento sippam
ugganhapento vayappattakale patirupakulavayena avahavivaham karonto
samaye dhanam dento puttesu dhammam carati nama. Bhariyam sammanento
anaticaranto issariyam vossajjento alankaram anuppadento daresu
dhammam carati nama. Mittamaccesuti mittamacce catuhi sangahavatthuhi
sanganhanto avisamvadento etesu dhammancarati nama. Bahanesu
balesu cati hatthiassadinam vahananam balakayassa ca databbayuttakam
dento sakkaram karonto hatthiassadayo mahallakakale kammesu
ayojento tesu dhammam carati nama. Gamesu nigamesu cati
gamanigamavasino dandabalihi apilentova tesu dhammam carati nama.
Ratthesu janapadesu cati ratthanca janapadanca akaranena kilamanto
hitacittam apaccupatthapento tattha adhammancarati nama. Apilento
pana hitacittena pattharanto tattha dhammancarati nama. Samane
brahmanesu cati tesam cattaro paccaye dentova tesu dhammancarati
nama. Migapakkhisu cati sabbacatuppadasakunanam abhayam dento tesu
dhammancarati nama. Dhammo cinnoti samacariyadhammo cinno
nisammacariyadhammo cinno. Sukhavahoti tisu kulasampadasu chasu
kamasaggesu ca sukham avahati. Sucinnenati idha cinnena
kayasucaritadina sucinnena. Divam pattati devalokabrahmalokasankhatam
divam gata tattha dibbasampattilabhino jata. Ma dhammam
Raja pamadoti tasma tvam maharaja jivitam jahantopi dhammam ma
pamajjati.
     Evam dasadhammacariyagathayo vatva uttarimpi ovadanto
osanagatham aha
        tattheva te vattapada     esava anusasani
        sappannasevi kalyani      samattam sama tam viduti.
     Tattha tattheva te vattapadati idam purimanayeneva yojetabbam.
Sappannasevi kalyani samattam sama tam viduti maharaja tam maya vuttam
ovadam tvam niccakalam sappannapuggalam sevi kalyanagunasamannagato
hutva samattam paripunnam samam vidu attapaccakkhatova janitva
yathanusittham patipajjahi.
     Evam mahasatto akasagangam otarento viya buddhalilaya
dhammam desesi. Mahajano mahasakkaram akasi sadhukarasahassani
adasi. Raja tuttho amacce amantetva pucchi bhonto
amacca mama puttena tarunajambuphalasamanatundena jambukapanditena
evam kathentena kena kattabbam kiccam katanti. Senapatina devati.
Tenahissa senapatitthanam dammiti jambukam thanantare thapesi. So
tato patthaya senapatitthane thatva pitukammani akasi. Tinnam
sakunanam mahanto sakkaro ahosi. Tayopi jana ranno
atthanca dhamamanca anusasimsu. Mahasattassa ovade thatva raja
danadini punnani katva saggaparayano ahosi. Amacca ranno
Sarirakiccam katva sakunanam arocetva sami jambukasakuna raja
tumhakam chattam ussapetabbam akasiti vadimsu. Mahasatto na
mayham rajjenattho tumhe appamatta karethati mahajanam silesu
patitthapetva evam vinicchayam pavatteyyathati vinicchayadhammam
suvannapatte likhapetva arannam pavisi. Tassovado
cattalisavassasahassani pavattati.
     Sattha ranno ovadavasena imam dhammadesanam desetva jatakam
samodhanesi tada raja anando ahosi kundalini uppalavanna
ahosi vessantaro sariputto ahosi tada rajaamacca
buddhaparisa ahesum jambukasakuno pana ahamevati.
                   Tesakunajatakam nitthitam.
                         Pathamam.
                    --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 41 page 331-356. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=6796&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=6796&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2438              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=10075              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=10929              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=10929              Contents of The Tipitaka Volume 27 http://84000.org/tipitaka/read/?index_27

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]