ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 42 : PALI ROMAN Ja.A.8 pannasa–asitinipata

                      Mahabodhijatakam
     kinnu dandam kimajinanti idam sattha jetavane viharanto
pannaparamim arabbha kathesi.
     Vatthu mahaummangajatake avibhavissati.
     Tada pana sattha na bhikkhave idaneva pubbepi tathagato
pannava parassa vadamaddanoyevati vatva atitam ahari.
     Atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente bodhisatto
kasikaratthe asitikotivibhavassa udiccabrahmanamahasalassa  kule
nibbatti. Bodhikumarotissa  namam karimsu. So vayappatto takkasilayam
uggahitasippo paccagantva agaramajjhe vasanto aparabhage kame
pahaya himavantappadesam pavisitva paribbajakapabbajjam pabbajitva
tattheva vanamulaphalaharo ciram vasitva vassarattasamaye himavanta
oruyha carikam caramano anupubbena baranasim patva rajuyyane
vasitva punadivase paribbajakasaruppena nagare bhikkhaya caranto
rajadvaram papuni. Tamenam sihapanjare thito raja disva tassa
upasame  pasiditva tam attano bhavanam pavesetva katapatisantharo
thokam dhammakatham sutva nanaggarasabhojanam dapesi. Mahasatto
bhattam gahetva cintesi idam rajakulam nama bahudosam bahu
paccamitta honti ko nukho mama uppannam bhayam nittharissatiti .
So avidure thitam rajavallabham ekam pingalasunakham disva mahantam bhattapindam
gahetva tassa datukamatakaram dassesi. Raja natva sunakhassa
bhajanam aharapetva bhattam gahapetva dapesi. Mahasattopi
tassa bhattakiccam nitthapesi. Rajapi tassa patinnam gahetva
antonagare rajuyyane pannasalam karetva pabbajitaparikkhare
datva tam tattha vasapesi. Devasikam  cassa dve tayo vare upatthanam
agamasi. Bhojanakale pana mahasatto niccam rajapallankeyeva
nisiditva rajabhojanameva bhunjati. Evam dvadasa samvaccharani
atitani . Tassa pana ranno panca amacca atthanca  dhammanca
anusasanti. Tesu eko ahetukavadi eko issarakaranavadi eko
pubbekatavadi eko ucchedavadi eko khattavijjavadi. Tesu
ahetukavadi ime satta samsarasuddhikati mahajanam ugganhapesi.
Issarakaranavadi ayam loko issaranimmitoti mahajanam ugganhapesi.
Pubbekatavadi imesam sattanam sukham va dukkham va uppajjamanam
pubbe kateneva uppajjatiti mahajanam ugganhapesi.
Ucchedavadi ito paralokam gato nama natthi ayam loko
ucchijjatiti mahajanam ugganhapesi. Khattavijjavadi matapitaropi
maretva attanova attho katabboti mahajanam ugganhapesi.
Te ranno vinicchaye niyutta lancakhadaka hutva assamikam samikam
samikam assamikam karonti .
     Athekadivasam eko puriso kutattaparajito mahasattam bhikkhaya
Carantam rajageham pavisantam disva vanditva bhante tumhe rajagehe
bhunjamana vinicchayamacce lancam gahetva lokam vinasente kasma
ajjhupekkhatha idanimhi pancahi amaccehi kutattakarakassa hatthato
lancam gahetva samikova samano assamiko katoti paridevi.
So tasmim karunnavasena vinicchayam gantva dhammena vinicchinitva
samikamyeva samikam akasi. Mahajano ekappahareneva mahasaddena
sadhukaram adasi. Raja tam saddam sutva kimsaddo namayanti
pucchitva tamattham sutva katabhattakiccam mahasattam upanisiditva pucchi
bhante ajja kira vo atto vinicchitoti. Ama maharajati.
Bhante tumhesu vinicchinantesu mahajanassa vuddhi bhavissati ito
patthaya tumhe vinicchinathati. Maharaja mayam pabbajita nama
netam amhakam kammanti. Bhante mahajane karunnena katum vattati
tumhe sakaladivasam ma vinicchinatha uyyanato pana idhagacchanta
vinicchayatthanam gantva patova cattaro atte vinicchinatha bhutva
uyyanam gacchanta cattaro evam mahajanassa vuddhi bhavissatiti.
So tena punappunam yaciyamano sadhuti sampaticchi. Tato patthaya
tatha akasi. Kutattakaraka okasam na labhimsu. Tepi amacca
lancam alabhanta duggata hutva cintayimsu bodhiparibbajakassa
vinicchayakalato patthaya mayam kinci na labhama handa nam rajaverikoti
ranno antare paribhinditva marapessamati. Te rajanam
upasankamitva maharaja bodhiparibbajako tumhakam anatthakamoti vatva
Asaddahantena ranna silava eso nanasampanno na evarupam
karissatiti vutte maharaja tena sakalanagaravasino attano hatthe
kata kevalam amheyeva panca jane katum na sakkoti sace amhakam
vacanam na saddahatha tassa idhagamanakale parisam olokeyyathati
ahamsu. Raja sadhuti sihapanjare thito tam agacchantam
olokento parivaram passitva attano ananena attakarakamanusse
tassa parivarati mannamano bhijjitva te  amacce pakkosapetva
kinti karomati pucchi. Ganhapetha nam devati. Olarikam
aparadham apassanta katham ganhapessamati. Tenahi maharaja
pakatipariharamassa hapetha tam parihayantam disva pandito paribbajako
kassaci anarocetva sayameva palayissatiti.
     Raja sadhuti vatva anupubbena tassa pariharam parihapesi.
Pathamadivasam tava nam tucchapallankeyeva nisidapesum. So tucchapallankam
dasvava ranno paribhinnabhavam natva sayameva uyyanam gantva tam
divasameva pakkamitukamo hutvapi ekantena natva pakkamissamiti
na pakkami. Athassa punadivase tucchapallanke  nisinnassa ranno
pakatibhattanca annanca gahetva missakabhattam adamsu. Tatiyadivase
mahatalam pavisitum adatva sopanasiseyeva thapetva missakabhattam
adamsu. So tampi gahetva uyyanam gantva bhattakiccam  akasi.
Catutthadivase hettha pasadeva thapetva kanajakabhattam adamsu.
So tampi gahetva uyyanam gantva bhattakiccam akasi. Raja
Amacce pucchi mahabodhiparibbajako sakkare parihapitepi na
pakkamati kinti karomati. Deva na so bhattatthaya carati
chattatthaya pana carati  sace bhattatthaya careyya pathamadivaseyeva
palayeyyati. Idani kim karomati. Sve ghatapetha nam maharajati.
So sadhuti tesanneva hatthe khagge thapetva sve antaradvare
thatva pavisantassevassa sisam chinditva khandakhandikam katva kinci
ajanapetva vaccakutiyam pakkhipitva nahatva agaccheyyathati
aha. Te  sadhuti sampaticchitva sve agantva evam karissamati
annamannam vicaretva attano nivesanani agamamsu. Rajapi
sayam bhuttabhojano sirisayane nipajjitva mahasattassa gune anussari.
Athassa tavadeva soko uppajji. Sarirato seda muncanti
sayane assadam alabhanto aparaparam parivatti. Athassa aggamahesi
upanipajji. So taya saddhim sallapamattampi na kari. Atha nam
sa kim nukho maharaja sallapamattampi na karotha api nukho
me koci aparadho atthiti pucchi. Natthi devi api ca kho
bodhiparibbajako kira amhakam paccatthiko jatoti tassa sve
ghatanatthaya panca amacce anapesim te nam hanitva khandakhandikam
katva vaccakupe khipissanti so pana amhakam dvadasa samvaccharani
bahudhammam desesi ekaparadhopissa maya paccakkhato na ditthapubbo
parapattiyena pana hutva tassa maya vadho anatto tena
karanena socamiti.
     Atha nam sa sace deva so paccatthiko jato tam
ghatento kim socasi paccatthikam nama puttampi ghatetva attano
sotthibhavo katabbova ma socitthati assasesi. So
tassa vacanena patiladdhassaso niddam okkami. Tasmim khane
koleyyako pingalasunakho tam katham sutva sve maya attano
balena tassa jivitam datum vattatiti cintetva punadivase patova
pasada oruyha mahadvaram agantva ummare sisam katva
mahasattassa agamanamaggam olokento nipajji. Tepi kho amacca
patova khaggahattha agantva dvarantare atthamsu. Bodhisattopi
velam sallakkhetva uyyana nikkhamma rajadvaram aganchi. Atha
nam sunakho disva mukham vivaritva catasso datha dassetva kim
tvam bhante jambudipatale annattha bhikkham na labhasi amhakam
raja tam maranatthaya panca amacce khaggahatthe dvarantare
thapesi ma tvam nalate maccum  gahetva agamissasi sigham
pakkamati mahasaddena viravi. So sabbarudannutaya tamattham natva
tatova nivattitva uyyanam gantva pakkamanatthaya parikkhare
adiyi. Rajapi sihapanjare thito tam agacchantanca gacchantanca
disva sace ayam mama paccatthiko bhaveyya uyyanam gantva
balam sannipatapetva kammasajjo bhavissati no ce attano
parikkhare gahetva gamanasajjo bhavissati janissami tavassa
kiriyanti uyyanam gantva mahasattam attano parikkhare adaya
Gamissamiti pannasalato nikkhantam cankamakotiyam disva vanditva
ekamantam thito gathamaha
        kinnu dandam kimajinam     kim chattam kim upahanam
        kim ankusanca pattanca    sanghatincapi brahmana
        taramanarupo ganhasi    kinnu patthayase disanti.
     Tassattho bhante pubbe tvam amhakam gharam agacchanto
dandadini na ganhasi ajja pana kena karanena dandanca ajinanca
chattanca upahananca mattikapasibbakolambanaankusanca mattikapattanca
sanghatincati sabbepime parikkhare taramano  ganhasi kataram nu
disam patthesi kattha gantukamositi pucchi.
     Tam sutva mahasatto ayam attana katakammam na janatiti
mannati  janapessami nanti cintetva dve gatha abhasi
       dvadasetani vassani   vasitani tvantike
       nabhijanami sotena    pingalenabhikujjitam.
       Svayam dattova nadati    sukkadatham vidamsayi
       tava sutva sabhariyassa    vitasaddhassa mam patiti.
     Tattha abhikujjitanti etena tava sunakhena evam mahaviravena
viravitam na janami. Dattovati dappito viya. Sabhariyassati
tava sabhariyassa mama maranatthaya pancannam amaccanam anattabhavam
kathentassa sutva kim tvam annattha bhikkham na labhasi ranna
te vadho anatto  idha ma gacchati dattova nadati.
Vitasaddhassa mam patiti mamantare vitasaddhassa tava vacanam sutva evam
vadatiti aha.
     Tato raja attano dosam sampaticchitva tam khamapento
     catuttham gathamaha
         ahu esa kato doso   yatha bhasasi brahmana
         esa bhiyyo pasidami    vasa brahmana ma gamati.
     Tattha bhiyyoti saccam maya evam anattam ayam me doso
esa panaham idani adhikataram tava pasidami idheva  vasa ma
brahmana annattha gamati.
     Tam sutva mahasatto maharaja pandita nama tadisena
parapattiyena apaccakkhakarina  saddhim na samvasantiti vatva tassa
anacaram pakasento aha
         sabbaseto pure asi   tatopi sabalo ahu
         sabbalohitako dani     kalo pakkamitum mama.
         Abbhantaram pure asi    tato majjhe tato bahi
         pura niddhamana hoti    sayameva vajamiham.
         Vitasaddham na seveyya    udapanamvanodakam
         sacepi nam anukhane      varikaddamagandhikam.
         Pasannameva seveyya    appasannam vivajjaye
         pasannam payirupaseyya    rahadamvodakatthiko.
          Bhaje bhajantam purisam      abhajantam na bhajjaye
          asappurisadhammo so     yo bhajantam na bhajjati .
          Yo bhajantam na bhajati     sevamanam na sevati
          save manussapapittho    migo sakhassito yatha.
          Accabhikkhanasamsagga     asamo saranena ca
          etena mitta jiranti   akale yacanaya ca.
          Tasma nabhikkhanam gacche  na ca gacche ciraciram
          kalena yacam yaceyya  evam mitta na jirare.
          Aticiram nivasena       piyo bhavati appiyo
          amanta kho tam gacchama  pura te homa appiyati.
     Tattha sabbasetoti maharaja pathamameva tava tava nivesane
mama odano sabbaseto ahosi yam tvam bhunjasi tameva dapesiti
attho. Tatoti tato paccha paribhedakanam vacanam gahetva tava
mayi virattakalepi sabalo missakodano jato. Idaniti idani
sabbalohitako jato. Kaloti annanassa tava santika idani
mama pakkamitum kalo. Abbhantaranti  pathamam mama abbhantaram asanam
alankatamahatalamhi assitasetacchatte rajapallankeyeva mam nisidapesum.
Majjheti  sopanamatthake. Pura niddhamana hotiti yava givayam
gahetva nikkaddhana hoti. Anukhaneti sace anudakam udapanam
patto puriso udakam appassanto kalalam viyuhitva anukhaneyya
tathapi tam varikaddamagandhikam bhaveyya amanunnataya na piveyya
Tatheva vitasaddham payirupasantena laddhapaccayapi paritta ceva lukha
ca amanunna aparibhogarahati attho. Pasannanti patitthitasaddham.
Rahadanti gambhiram maharahadam. Bhajantanti attanam bhajantameva bhajeyya.
Abhajantanti paccatthikam. Na bhajjayeti na bhajeyya. Na bhajjatiti
yo puriso attanam bhajantam hitacittam puggalam na bhajati so
asappurisadhammo namati. Manussapapitthoti manussalamako patikuttho
pacchimako. Sakhassitoti makkato. Accabhikkhanasamsaggati ativiya
abhinhasamsaggena. Akaleti ayuttappattakale parassa piyabhandam
yacanaya mitta jiranti nama tvampi aticiram nivasena mayi mettam
bhindi. Tasmati yasma accabhikkhanasamsaggena asamosaranena ca
mitta jiranti tasma. Ciraciranti cirakalam vitinametva ciram
na gacche na upasankame. Yacanti yacitabbam bhandakam yuttakale
na yaceyya. Na jirareti evam mitta na jiranti. Pura te
homati yava tava appiya na homa tava amantetvava evam
gacchamati.
     Raja aha
          evam ce yacamananam    anjalim navabujjhasi
          parivarakanam sattanam     vacanam na karosi no
          evantam abhiyacama      puna kayirasi pariyayanti.
     Tattha navabujjhasiti sace bhante evam yacantena maya katam
anjalim na janasi na patiganhasiti attho. Pariyayanti puna
Idhagamanaya ekavaram kareyyasiti yacati.
     Bodhisatto aha
          evance no viharatam     antarayo na hessati
          tumhancapi maharaja     amham va ratthavaddhana
          appeva nama passema    ahorattanamaccayeti.
     Tattha evance noti sace maharaja evam nana hutva
viharantanam amhakam antarayo na hessati tuyham va mayham va
jivitam pavattissatiti dipeti. Passemati api nama passeyyama.
     Evam vatva mahasatto ranno dhammam desetva appamatto
hohi maharajati vatva uyyana nikkhamitva ekasmim
sabhagatthane bhikkhaya caritva baranasito nikkhamma anupubbena
himavantokasameva gantva kinci kalam vasitva puna otaritva
ekam paccantagamam nissaya aranne vihasi. Tassa pana gatakalato
patthaya te amacca puna vinicchaye nisiditva vilopam karonta
cintayimsu sace mahabodhiparibbajako puna agamissati jivitam no
natthi kim nu khvassa anagamanakaranam kareyyamati. Atha nesam
etadahosi ime satta patibaddhatthanam nama pajahitum na sakkonti
kim nu khvassa idha patibaddhatthananti. Tato ranno aggamahesiti
natva thanam kho panetam vijjati yam so imam  nissaya  agaccheyya
patikacceva nam marapessamati. Te rajanam etadavocum ime
divase eka katha suyyatiti. Kimkatha namati. Mahabodhiparibbajako
Ca kira devi ca annamannam sasanapatisasanam pesentiti. Kinti
katvati .  tena kira deviya  pesitam   sakka nu kho attano
balena rajanam marapetva mama setacchattam datunti tayapissa
pesitam ranno maranannama  mama  bharo  mahabodhiparibbajako
khippam agacchatuti. Raja tesam punappunam kathentanam saddahitva
idani kim katabbanti pucchitva devim maretum vattatiti vutte
anupaparikkhitvava tenahi nam tumheva maretva  khandakhandikam
chinditva vaccakupe khipathati aha. Te tatha karimsu. Tassa
maritabhavo sakalanagare pakato  ahosi.
     Athassa cattaro putta imina no niraparadha  mata
maritati ranno paccatthika ahesum. Raja mahabhayappatto
ahosi. Mahasatto paramparaya tam pavuttim sutva cintesi
thapetva mam anno te kumare sannapetva pitaram khamapetum
samattho nama natthi ranno ca jivitam dassami kumare papato
mocessamiti. So punadivase paccantagamam pavisitva manussehi
dinnam makkatamamsam khaditva tassa cammam yacitva assamapade
sukkhapetva niggandham katva nivasesipi parupesipi amsepi thapesi.
Kimkarana. Bahupakaro meti vacanatthaya. So tam cammam adaya
anupubbena baranasim gantva kumare upasankamitva pitughatakammam
nama darunam tam vo na katabbam ajaramaro satto nama
natthi aham tumhe annamannam samagge karissamiti agato
Tumhe maya pahite sasane agaccheyyathati kumare ovaditva
antonagare uyyanam pavisitva makkatacammam attharitva silapatte
nisidi. Atha nam  uyyanapalo disva vegena gantva ranno
arocesi. Raja sutvava sanjatasomanasso te amacce adaya
tattha gantva mahasattam vanditva nisiditva patisantharam katum
arabhi. Mahasatto tena saddhim asammoditva makkatacammamyeva
parimajji. Atha nam evamaha bhante tumhe mam akathetva makkatacammameva
parimajjatha kim vo idam maya bahupakarataranti. Ama maharaja
bahupakaro me esa banaro ahamassa pitthe nisiditva vicari ayam
me paniyaghatam ahari vasanatthanam sammajji abhisamacarikavattapativattam
me akasi aham pana attano dubbalacittatayassa mamsam khaditva
cammam sukkhapetva attharitva nisidami ceva nipajjami ca
evam bahupakaro esa mayhanti. Iti so tesam vade bhindanatthaya
vanaracamme ca vanare ca vanaravoharam aropetva tam tam
pariyayam sandhaya imam katham kathesi. So hi tassa nivatthapubbatta
pitthe nisiditva vicarinti aha. Tam amse katva paniyaghatassa
ahatatta paniyaghatam aharatiti aha. Tena cammena bhumiyam
sammajjapubbatta vasanatthanam sammajjiti aha. Nipannakale
tena cammena pitthiya akkantakale padanam phutthapubbatta
vattapativattam me akasiti aha. Chatakale pana tassa mamsam labhitva
khaditatta aham pana attano dubbalacittatayassa mamsam khadinti aha.
     Tam sutva te amacca  panatipato tena katoti sannaya
passatha bho pabbajitassa kammam makkatam kira maretva mamsam khaditva
cammam gahetva vicaratiti panim paharitva parihasamakamsu. Mahasatto
te tatha karonte disva ime attano vadabhedanatthaya mama cammam
adaya agatabhavam na jananti janapessami neti ahetukavadim
tava amantetva pucchi avuso tvam kasma mam paribhasasiti.
Mittadubbhikammassa  ceva panatipatassa ca katattati.
     Tato mahasatto yo pana gatiya ceva ditthiya ca te
saddahitva evam kareyya tena kim dukkatanti tassa vadam
bhindanto aha
          udirana ce sangahatya      bhavayamanuvattati
          akama akaraniyam va        karaniyam vapi kubbati
          akamakaraniyasmim            kvidha papena limpati.
          So ce attho ca dhammo ca   kalyano na ca papako
          bhoto ce vacanam saccam       suhayo banaro maya .
          Attano ce hi vadassa      aparadham vijaniya
          na mam tvam garaheyyasi       bhoto vado hi tadisoti.
     Tattha udiranati katha. Sangatyati samgatiya channam abhijatinam
tam tam abhijatim upagamanena. Bhavayamanuvattatiti bhavena anuvattati .
Karanatthe  sampadanam . Akamati akamena anicchaya . Akaraniyam
vati akattabbam papakam va. Karaniyam vati kattabbakusalam va.
Kubbatiti karoti. Kvidhati ko idha. Idam vuttam hoti tvam
ahetuvadi natthi hetu natthi paccayo sattanam samkilesayati
adiditthiko ayam loko samgatiya ceva sabhavena ca anuvattati
parinamati tattha tattha sukhadukkham patisamvedeti akamako ca
papam va punnam va karotiti vadasi ayam tava udirana sace
tatha  evam sante akamakaraniyasmim attano dhammataya  pavattamane
pape ko idha satto papena limpati. Sace hi attana akatena
papena limpati na koci na limpeyyati. So ceti so
ahetukavadasankhato tava bhasitattho atthattho ca atthajotako ca
dhammo kalyano ce na papako ahetu apaccaya satta samkilissanti
sukhadukkham patisamvediyantiti idam bhoto vacanam saccam ce suhato
vanaro maya ko ettha mama dosoti attho. Vijaniyati
samma sace hi tvam attano vadassa aparadham janeyyasi na mam
garaheyyasi. Kimkarana. Bhoto vado hi tadiso tasma
ayam mama vadam karotiti mam pasamseyyasi attano pana vadam
ajananto mam garahasiti.
     Evam mahasatto tam nigganhitva appatibhanam akasi.
Sopi raja parisati mankubhuto pattakkhandho nisidi. Mahasattopi
tassa vadam bhinditva issarakaranavadim amantetva tvam avuso
mam kasma parihasasi yadi issaranimmitavadam sarato paccesiti
vatva aha
          Issaro sabbalokassa        sace kappeti jivitam
          sace iddhim byasanabhavanca     kammam kalyanapapakam
          niddesakari puriso         issaro tena limpati .
          So ce attho ca dhammo ca   kalyano na ca papako
          bhoto ce vacanam saccam       suhato vanaro maya.
          Attano ce hi vadassa      aparadham vijaniya
          na mam tvam garaheyyasi       bhoto vado hi tadisoti .
     Tattha kappeti jivitanti sace brahma va anno va koci
issaro tvam kasiya jiva tvam gorakkhenati evam sabbalokassa jivitam
samvidahati vicareti. Iddhim byasanabhavancati iti issariyadibheda
iddhiyo ca nativinasadikam byasanabhavanca sesanca kalyanapapakam
kammam sabbam yadi issarova kappeti karoti. Niddesakariti
yadi tassa niddesam anattimeva seso yo koci puriso karoti
evam sante yo koci papam karoti tassa issarena katatta
issarova tena papena limpati. Sesam purimanayena veditabbam.
Yatha ca idha evam sabbattha.
     Iti ambatova muggaram gahetva ambam patento viya
issarakaraneneva issarakaranavadam bhinditva pubbekatavadim amantetva
tvam avuso mam kim parihasasi  yadi pubbekatavadam saccam mannasiti
vatva  aha
          Sace  pubbekatahetu        sukhadukkham nigacchati
          poranakam katam papam         tameso muncate inam
          poranakainamokkho         kvidha papena limpati.
          So ce attho ca dhammo ca   kalyano na ca papako
          bhoto ce vacanam saccam       suhato vanaro maya .
          Attano ce hi vadassa      aparadham vijaniya
          na mam tvam garaheyyasi       bhoto vado hi tadisoti .
     Tattha pubbekatahetuti pubbekatahetu purimabhave katakammakaraneneva.
Tameso muncate inanti yo vadhabandhadihi dukkham papunati yadi so yam
tena poranakam katam papam tam idani inam muncati  evam sante mamapi
esa poranakainato mokkho anena hi makkatena pubbe paribbajakena
hutva aham makkato samano maretva khadito bhavissami svayam idha
makkatattam patto maya paribbajakattampattena maretva khadito
bhavissati ko idha papena limpatiti .
     Iti so tassapi vadam bhinditva ucchedavadim abhimukham katva
tvam avuso natthi dinnanti adini vatva idheva satta
ucchijjanti paralokagata nama natthiti mannamano kasma mam
parihasasiti santajjetva aha
          catunnamyevupadaya         rupam sambhoti paninam
          yato ca rupam sambhoti       tattheva anupagacchati.
          Idheva jivati jivo         pecca pecca vinassati
          ucchijjati ayam loko       ye bala ye ca pandita
          ucchijjamane lokasmim      kvidha papena limpati.
          So ce attho ca dhammo ca  kalyano na ca papako
          bhoto ce vacanam saccam      suhato banaro maya.
          Attano ce hi vadassa     aparadham vijaniya
          na mam tvam garaheyyasi      bhoto vado hi tadisoti.
     Tattha catunnanti pathaviadinam bhutanam. Rupanti rupakkhandho.
Tatthevati yato tam rupam sambhoti nirujjhanakalepi tattheva nigacchati.
Imina tassa catumahabhutiko ayam puriso yada kalam karoti pathavi
pathavikayam anupeti anupagacchati apo tejo vayo vayokayam
anupeti anupagacchati akasam indriyani sankamantim asandipancama
purisa matam adaya gacchanti yava ahalanapadani pannayanti
kapotakani atthini bhavanti bhasmantahutiyo dattupannattam yadidam
danam tesam tuccha musabhilapa ye keci  atthikavadam vadanti bala
ca pandita ca kayassa bheda ucchijjanti vinassanti na honti
parammaranati imam  ditthim patitthapesi. Idhevati imasmimyeva
loke jivo jivati. Pecca pecca vinassatiti paraloke nibbattasatto
gativasena idha anagantva tattheva paraloke vinassati ucchijjati
evam ucchijjamane lokasmim ko idha papena limpati.
     Iti so tassapi vadam bhinditva khattavijjavadim amantetva
Tvam avuso matapitaropi maretva attano attho katabboti
imam laddhim ukkhipitva vicaranto kasma mam parihasasiti vatva aha
          ahu kattavidha loke     bala panditamanino
          mataram pitaram hanne       atho jetthampi bhataram
          haneyya puttadare ca     attho ce tadiso siyati.
     Tattha kattavidhati khattavijja . Ayameva va patho.
Khattavijjacariyanam etam namam. Bala panditamaninoti  bala
samanapi pandita mayam attano panditabhavam pakasessamati
mannamana panditamanino hutva evamahu . Attho ceti sace
attano tatharupo koci attho siya na kinci parivajjeyya
sabbam haneyya vati vadanti tvampi nesam annataroti.
     Evam tassa laddhim patitthapetva attano laddhim pakasento aha
          yassa rukkhassa chayaya     nisideyya sayeyya va
          na tassa sakham bhanjeyya    mittadubbho hi papako.
          Atha atthe samuppanne     samulamapi abbahe
          attho me sambalenapi    suhato vanaro maya.
          Sace attho ca dhammo ca   kalyano na ca papako
          bhoto ce vacanam saccam     suhato vanaro maya.
          Attano ce hi vadassa    aparadham vijaniya
          na mam tvam garaheyyasi     bhoto vado hi tadisoti.
    Tattha ambho khattavijja amhakam pana acariya evam vannayanti
Attana paribhuttacchayassa rukkhassapi sakham va pannam va na
bhanjeyya . Kimkarana. Mittadubbho hi papako tvam pana
evam vadesi atha atthe samuppanne samulamapi abbaheti. Mamanca
patheyyena attho ahosi tasma sacepesa maya hato tathapi
attho me sambalenapi suhato vanaro mayati.
     Evam so tassapi vadam bhinditva pancasupi tesu appatibhanesu
nisinnesu rajanam amantetva maharaja tvam ime pancaratthavilopake
mahacore gahetva vicarasi aho balo evarupanam hi samsaggena
puriso ditthadhammikampi samparayikampi mahadukkham papuneyyati vatva
ranno dhammam desento aha
        ahetuvado puriso       yo ca issarakuttiko
        pubbekati ca ucchedi      yo ca kattavidho naro.
        Ete asappurisa loke   bala panditamanino
        kareyya tadiso papam     atho annampi karaye
        asappurisasamsaggo         dukkato katukudrayoti.
     Tattha tadisoti maharaja yadisa ete panca ditthigatika
tadiso puriso sayampi papam kareyya  yvassa vacanam sunati  tam
annampi karaye. Dukkatoti evarupehi asappurisehi saddhim samsaggo
paralokepi idhalokepi dukkato katukudrayo ca hoti. Imassa panatthassa
pakasanattham yani kanici bhikkhave bhayani uppajjanti sabbani
tani balatoti suttam aharitabbam.
Godhajatakasanjivajatakaakittijatakadini vayamattho dipetabbo .
     Idani opammadassanavasena dhammadesanam vaddhento aha
                urabbharupena bakasu pubbe
                asamkito ajayutham upeti
                hantva uranim ajiyam ajanca
                hantva sayitva yena kamam paleti.
                Tathavidheke samanabrahmanase
                chadanam katva vancayanti manusse
                anasaka thandilaseyyaka ca
                rajojallam ukkutikappadhanam
                pariyayabhattanca  apanakatta
                papacara arahanto vadana.
     Ete asappurisa loke       bala panditamanino
     kareyya tadiso papam         atho annampi karaye
     asappurisasamsaggo             dukkato katukudrayo.
     Yamahu natthi viriyanti          hetunca apavadanti
     ye parakaram attakaranca       ye tuccham samavannayum .
     Ete asappurisa loke       bala panditamanino
     kareyya tadiso papam         atho annampi karaye
     asappurisasamsaggo             dukkato  katukudrayo.
     Sace hi viriyam nassa          kammam kalyanapapakam
     na bhare vaddhakim raja         napi yantani karaye.
     Yasma ca viriyam atthi          kammam kalyanapapakam
     tasma yantani kareti        raja bharati vaddhakim .
     Yadi vassasatam devo           na vasse na himam pate
     ucchijjeyya ayam loko        vinasseyya ayam paja.
     Yasma ca vassati devo        himancapi phusiyati
     tasma sassani paccanti        ratthanca palayate ciram .
     Gavance  taramananam          jimham gacchati pungavo
     sabba ta jimham gacchanti       nette jimham gate sati.
     Evameva manussesu           yo hoti setthasammato
     so ce adhammam carati          pageva itara paja
     sabbam rattham dukkham seti         raja ce hoti adhammiko.
     Gavance taramananam           ujum gacchati pungavo
     sabba ta ujum gacchanti        nette ujum gate sati.
     Evameva manussesu           yo hoti setthasammato
     so ceva dhammam carati          pageva itara paja
     sabbam rattham sukham seti          raja ce hoti dhammiko.
     Maharukkhassa phalino           amam chindati yo phalam
     rasancassa na janati          bijancassa vinassati.
     Maharukkhupamam rattham            adhammena yo pasasati
     rasancassa na janati          ratthancassa vinassati.
     Maharukkhassa phalino           pakkam chindati yo phalam
     rasancassa vijanati           bijancassa na  nassati.
     Maharukkhupamam rattham            dhammena yo pasasati
     rasancassa vijanati           ratthancassa na nassati.
     Yo ca raja janapadam          adhammena pasasati
     sabbosadhibhi so raja         viruddho hoti khattiyo.
     Tatheva negame himsam           ye yutta kayavikkaye
     ojadanabalikare            sa kosena virujjhati .
     Paharavarakhettannu            sangame  katanissame
     ussite himsayam raja          sa balena virujjhati.
     Tatheva isayo himsam            samyame brahmacarino
     adhammacari khattiyo           so saggena virujjhati .
     Yo ca raja adhammattho       bhariyam hanti adusakam
     luddam    pasavate papam        puttehi ca virujjhati.
     Dhammam care janapade          nigamesu  balesu ca
     isayo ca na himseyya          puttadare samancare .
     Sa tadiso bhumipati            ratthapalo akodhano
     samante sampakampeti          indova asuradhipoti .
     Tattha bakasu pubbeti bako pubbe. Asuti nipatamattam.
Idam vuttam hoti maharaja pubbe eko urabbharupo bako ahosi
tassa nanguttham mahadigham tam pana so antarasatthimhi pakkhipitva
urabbharupena asamkito ajayutham upeti tattha uranikanca ajikanca
ajanca hantva yena kamam paleti. Tathavidheketi tathavidha eke
samanabrahmana pabbajjalingena chadanam katva  attanam chadetva
madhuravacanadihi hitakama viya hutva lokam vancenti. Anasakati
adi tesam chadanassa dassanattham vuttam. Ekacce hi mayam anasaka na kinci
aharemati manusse vancenti. Apare mayam thandilaseyyakati. Annesam
pana rajojallam chadanam. Annesam ukkutikappadhanam. Te gacchantapi
uppatitva ukkutikava gacchanti. Annesam sattahadasahadivara-
bhojanasankhatam pariyayabhattachadanam. Apare apanakatta honti
mayam paniyam na pivamati vadanti. Arahanto vadanati papacara
hutva mayam arahantoti vadanta vicaranti. Eteti maharaja ime
va panca jana honti anne va yavanto ditthigatika nama
sabbepi ete asappurisa. Yamahuti ye ahu ye vadanti.
Sace hi viriyam nassati maharaja sace nanasampayuttakam
kayikacetasikaviriyam na bhaveyya. Kammanti kalyanapapakam kammampi yadi
na bhaveyya. Na kareti evam sante vaddhakim va anne va karake
raja na poseyya. Napi yantaniti napi sattabhumipasadadini
yantani kareyya. Kimkarana. Viriyassa ceva kammassa ca
Abhava. Ucchijjeyyati maharaja yadi ettakam kalam neva devo
vasseyya na himam pateyya atha kapputthanakalo viya ayam loko
ucchijjeyya ucchedavadina kathitaniyamena pana ucchedo nama
natthi. Palayateti palayati. Gavance taramanananti catasso
gatha ranna dhammadesanatthameva vutta. Tatha maharukkhassati
adika. Tattha maharukkhassati madhuraambarukkhassa. Adhammenati
agatigamanena. Rasancassa na janatiti adhammiko raja  ratthassa
rasam ojam na janati ayasampattim na labhati. Vinassatiti
sunnam hoti. Manussa gamanigame chaddetva paccantam pabbatavisamam
bhajanti. Sabbani ayamukhani pacchijjanti. Sabbosadhibhiti sabbehi
mulatacapannapupphaphaladihi ceva sappinavanitadihi ca osadhehi virujjhati
na tani sampajjanti. Adhammikaranno hi pathavi niroja hoti.
Tassa nirojataya osadhanam ojam na hoti tani rogam vupasametum
na sakkonti. Iti so tehi viruddho nama hoti. Negameti
nigamavasi kutumbike himsanto pilento. Ye yuttati ye kayavikkaye
yutta ayanam mukha thalajalapathavanija te ca himsanto.
Ojadanabalikareti tato tato janapadato bhandaharanasunkadanavasena
ojadananceva chabhagadasabhagadibhedam balinca karonte. Sa kosenati
so ete himsanto adhammikaraja dhanadhanne parihayanto kosena
virujjhati nama. Paharavarakhettannuti imasmim thane vijjhitum vattatiti
evam paharavaranam khettam janane dhanuggahe. Sangame katanissameti
Yuddhesu katakamme mahayodhe. Ussiteti uggate pannate
mahamatte. Himsayanti evarupe sayam va himsanto parehi va
himsapento. Balenati balakayena. Tathavidham hi rajanam ayam
bahupakare attano rajjadayakepi himsati kimangam pana amheti
avasesapissa  yodha vijahantiyeva. Iti so balena viruddho nama
hoti. Tatheva isayo himsanti yatha ca negamadayo tatheva
esitagune pabbajite akkosanapaharanadihi himsanto adhammacari raja
kayassa bheda apayameva upeti sagge nibbattitum na sakkotiti
saggena viruddho nama hoti. Bhariyam hanti adusakanti attano
bahucchayaya vaddhitam puttadhitahi samvaddham silavatim bhariyam mittapatirupakanam
coranam vacanam gahetva mareti. Luddam pasavate papanti so
attano nirayupapattim pasavati nipphadeti. Puttehi cati imasmimyeva
attabhave attano puttehi saddhim virujjhatiti.
     Evamassa so tesam pancannam jananam katham gahetva deviya
maritabhavanca puttanam viruddhabhavanca sandhimukhe coram culaya ganhanto
viya kathesi. Mahasattassa hi tesam amaccanam nigganhananca
dhammadesananca deviya tehi maritabhavassa avikaranatthanca tattha
anupubbena katham aharitva okasam katva etamattham kathesi.
Raja tassa vacanam sutva attano aparadham jani. Atha nam mahasatto
ito patthaya maharaja evarupanam papanam katham gahetva ma puna
evamakasiti vatva ovadanto dhammancareti adimaha.
     Tattha dhammancareti maharaja raja nama janapadam adhammikena
balina apilento janapade dhammam careyya samike assamike
akaronto negamesu dhammam  careyya atthane akilamanto balesu
dhammam careyya vadhabandhaakkosaparibhase pariharanto paccaye ca nesam
dento isayo na vihimseyya dhitaro yuttatthane patitthapento
putte sippani sikkhapetva sammapariharanto bhariyam issariyavossagga-
alankarasammananadihi anugganhanto puttadare samancareyyati.
Sa tadisoti so tadiso raja pavenim abhinditva dhammena rajjam
karento rajanaya rajatejena samante sampakampeti tapeti caleti.
Indovati idam upamattham vuttam. Yatha asure jetva abhibhavitva
thitakalato patthaya asuradhipoti sankham gato indo va attano
sapattabhute asure kampesi tatha kampetiti .
     Evam mahasatto ranno dhammam desetva cattaropi kumare
pakkosapetva ovaditva ranno katakammam pakasetva rajanam
khamapetva maharaja ito patthaya atuletva paribhedakanam katham
gahetva ma evarupam sahasikakammam akasi tumhepi kumara
ranno ma dubbhitthati sabbesam ovadam adasi. Atha nam raja
aha aham bhante puttesu ca deviya ca aparajjhanto ime
nissaya etesam  katham gahetva etam papakammam akasim  ime
pancapi maremiti. Na labbha maharaja evam katunti. Tenahi
tesam hatthapade chindapemiti. Idampi na sakka  katunti. Raja
Sadhu bhanteti sampaticchitva te sabbasamharane katva pancacula-
karanagaddulabandhanagomayasincanehi avamanetva rattha pabbajesi .
Bodhisattopi tattha katipaham vasitva appamatto hohiti rajanam
ovaditva himavantameva gantva jhanabhinna nibbattetva yavajivam
brahmavihare bhavetva brahmalokupago ahosi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva
pubbepi tathagato pannavayeva parappavadamaddanoyevati vatva
jatakam samodhanesi tada panca ditthigatika puranakassapa
makkhaligosalapakudhakaccanaajitakesakambalaniganthanataputta ahesum
pingalasunakho anando mahabodhiparibbajako pana ahamevati.
                   Mahabodhijatakam nitthitam.
                        Tatiyam .
               Iti pannasanipatavannana nitthita.
                    --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 42 page 53-80. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=1064&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=1064&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=52              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=321              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=453              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=453              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]