ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 42 : PALI ROMAN Ja.A.8 pannasa–asitinipata

                       Mahahamsajatakam
     ete hamsa pakkamantiti idam sattha jetavane viharanto
anandattherassa jivitapariccagameva arabbha kathesi.
     Vatthu pana vuttasadisameva.
     Ekadivasamhi bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum avuso ayasmata
anandena tathagatassatthaya attano jivitam pariccajantena dukkaram
katam nalagirim disva satthara tikkhattum patibahiyamanopi neva
nivattako hoti aho dukkarakarako ayasma anandattheroti.
Sattha anandassa gunakatha pavattati gantabbam maya etthati
gandhakutito nikkhamitva agantva kayanuttha bhikkhave etarahi
kathaya sannisinnati pucchitva imaya  namati vutte na
bhikkhave idaneva pubbepi anando tiracchanayoniyam nibbattopi
mamatthaya attano jivitam pariccajiyevati vatva tunhi ahosi tehi
yacito atitam ahari.
     Atite baranasiyam samyamassa nama baranasiranno khema
nama aggamahesi ahosi. Tada bodhisatto channavutihamsasahassaparivuto
cittakute vihasi. Athekadivasam khema devi paccusasamaye supinam
addasa. Suvannahamsa agantva rajapallanke nisiditva madhurassarena
dhammakatham kathesum. Deviya sadhukaram datva dhammakatham sunantiya
Dhammassavane atittaya eva ratti vibhayi. Hamsa dhammam kathetva
utthaya sihapanjarena nikkhamitva agamamsu. Sapi vegenutthaya
palayamane hamse ganhatha ganhathati vatva hattham pasarentiyeva
pabujjhi. Tassa katham sutva paricarikayo kuhim hamsati thokam
avahasimsu. Sa tasmim khane supinakabhavam natva cintesi aham
abhutam na passami addha imasmim loke suvannavanna hamsa
bhavissanti sace kho pana suvannahamsanam dhammam sotukamamhiti
rajanam vakkhami amhehi suvannahamsa nama na ditthapubba
hamsananca katha nama abhutayevati vatva nirussukko bhavissati
dohaloti vutte pana yena kenaci upayena pariyesissati evam
me manoratho ijjhissatiti. Sa gilanalayam dassetva paricarikanam
sannam datva nipajji. Raja rajasane nisinno tassa dassanavelaya
tam adisva kuhim khema deviti pucchitva gilana devati sutva
tassa santikam gantva sayanapassekadese nisiditva pitthim parimajjanto
kinte bhadde aphasukanti pucchi. Deva annam aphasukam natthi dohalo
pana me uppannoti. Tenahi bhanasi devi yam icchasi tam
sighante upanamessamiti. Maharaja ahamekassa suvannahamsassa
samussitasetacchatte rajapallanke nisinnassa gandhamaladihi pujam katva
sadhukaram dadamana dhammakatham sotumicchami sace labhami iccetam
kusalam no ce jivitam me natthiti. Atha nam raja sace
manussaloke atthi labhissasi ma cintayiti assasetva sirigabbha
Nikkhamitva amaccehi saddhim mantesi ambho khema devi suvannahamsassa
dhammakatham sotum labhanti jivissami alabhantiya me jivitam natthiti
vadati atthi nukho suvannavanna hamsati. Deva amhehi neva
ditthapubba na sutapubbati. Ke pana janeyyunti. Brahmana
devati.
     Raja brahmane pakkosapetva sakkaram katva pucchi
atthi nukho acariya suvannahamsati. Ama maharaja amhakam
mantesu maccha kakkataka kacchapa miga mora hamsati ete
tiracchanagata suvannavanna hontiti agata dhataratthakulahamsa nama
pandita nanasampanna iti manussehi saddhim satta suvannavanna
hontiti. Raja attamano hutva kattha nukho acariya
dhataratthahamsa vasantiti pucchi. Na janama maharajati. Ke te
janissantiti. Luddaputtati vutte sabbe attano vijite luddake
sannipatapetva pucchi tata suvannavanna dhataratthahamsa nama kaham
vasantiti. Atheko luddako himavante kira deva cittakutapabbateti
natikula paramparaya kathentiti aha. Janasi pana nesam
gahanupayanti. Na janami devati. Ke pana janissantiti.
Brahmana devati. So brahmanapandite pakkosapetva
cittakutapabbate suvannavannanam hamsanam atthibhavam arocetva
janatha nukho nesam gahanupayanti pucchi. Maharaja kintehi tattha
gantva gahitehi upayena te nagarasamipam anetva ganhissamati.
Ko pana upayoti. Maharaja nagarato uttarena tigavutappamanam
khemam nama saram khanapetva udakassa puretva nanadhannani ropetva
pancavannapadumasanchannam karetva ekam panditanesadam paticchapetva
manussanam upagantum adatva catusu kannesu thitehi abhayam ghosapetha
nanasakuna dasa disa otarissanti te hamsa paramparaya tassa
sarassa khemabhavam sutva agacchissanti atha ne balapasehi
bandhapetva ganhapeyyathati.
     Tam sutva raja tehi vuttappadese vuttappakaram saram karetva
chekam nesadam pakkosapetva tvam ito patthaya attano kammam
ma kari puttadaram te aham posessami tvam appamatto khemasaram
rakkhanto manusse patikkamapetva catusu kannesu abhayam ghosapetva
agatagate sakune mama acikkheyyasi suvannahamsesu agatesu
mahantam sakkaram labhissasiti tam samassasetva khemasaram paticchapesi.
So tato patthaya ranna vuttanayeneva tattha patipajji. Khemasaram
rakkhatiti cassa khemanesadotveva namam udapadi. Tato
patthaya ca nanappakara sakuna otarimsu. Khemasaram nibbhayanti
paramparaghosena nanahamsa agamimsu. Pathamantava tinahamsa agamimsu.
Tesam ghosena panduhamsa agamimsu. Tesam ghosena manosilavannahamsa
agamimsu. Tesam ghosena setahamsa agamimsu. Tesam ghosena pakahamsa
agamimsu. Tesu agatesu khemako ranno arocesi deva
pancavanna hamsa agantva sare gocaram ganhanti pakahamsanam
Agatatta idani katipaheneva suvannavanna hamsa agamissanti
ma cintayittha devati. Tam sutva raja annena tattha na
gantabbam yo gacchissati hatthapadacchedananca gharavilopanca
papunissatiti nagare bherincarapesi. Tato patthaya tattha koci
na gacchati. Cittakutassa pana avidure kancanaguhayam pakahamsa
vasanti. Tepi mahabbala dhataratthakulena saddhim tesam sariravannani
nibbisesani honti. Pakahamsaranno pana dhita suvannavanna
ahosi. So tam dhataratthamahissarassa anurupati tassa padaparicarikam
katva pesesi. Sa tassa piya ahosi manapa teneva karanena
tani dve hamsakulani annamannam vissasikani jatani.
     Athekadivasam bodhisattassa parivarahamsa pakahamse pucchimsu tumhe
imesu divasesu kaham gocaram ganhathati. Mayam baranasito
avidure khemasare gocaram ganhama tumhe pana kuhim ahindathati.
Asukamhi namati vutte kasma khemasaram na gacchatha so hi
saro ramaniyo nanasakunasamakinno pancapadumasanchanno
nanadhannaphalasampanno nanappakarabhamaragananikujjito catusu kannesu
niccapavattaabhayaghosano koci upasankamitum samattho nama natthi pageva
annam upaddavam katum evarupo saroti khemasaram vannayimsu. Te
tesam katham sutva baranasisamipe kira evarupo khemo nama
saro nama atthi pakahamsa tattha gantva gocaram ganhanti
tumhepi dhataratthamahissarassa arocetha sace anujanati mayampi
Tattha gantva gocaram ganheyyamati sumukhassa kathesum. Sumukho
ranno arocesi. Sopi cintesi manussa nama bahumaya
kharamanta upayakusala bhavitabbamettha karanena ettakam kalam
ettha saro nama natthi idani kato manne amhakam
gahanatthaya kato bhavissatiti. So sumukham aha ma te tattha
gamanam ruccittha neso saro tehi manussehi sudhammataya kato
amhakam gahanatthaya kato manussa nama bahumaya kharamanta
upayakusala tumhe sakeyeva gocare carathati. Suvannahamsa
khemasaram gantukamamhati dutiyampi tatiyampi sumukhassa arocesum.
So tesam tattha gantukamatam mahasattassa arocesi. Atha
mahasatto mama nataka mam nissaya ma kilamantu tenahi gacchamati
channavutihamsasahassaparivuto tattha gantva gocaram gahetva hamsakilam kilitva
cittakutameva paccagamasi. Khemako tesam caritva gatakale gantva
tesam agatabhavam ranno arocesi. Raja tutthacitto hutva
samma khemaka tvam ekam va dve va hamse ganhitum vayamahi
mahantam te yasam dassamiti vatva paribbayam datva tam uyyojesi.
So tattha gantva catipanjare nisiditva hamsanam gocaratthanam
vimamsi. Bodhisatta nama nilloluppacarino honti tasma
mahasatto otinnatthanato patthaya sapadanam salim khadanto
agamasi. Sesahamsa itocitoca khadanta vicarimsu. Atha
luddaputto ayam hamso nilloluppacari imam bandhitum vattatiti cintetva
Punadivase hamsesu saram anotinnesuyeva catipanjare nisinno tam
thanam gantva avidure tinapanjarena attanam paticchadetva chiddena
olokento acchi.
     Tasmim khane mahasatto channavutihamsasahassapurakkhato hiyyo
otinnatthaneyeva otaritva odhiyam nisiditva salim khadanto
payasi. Nesado panjarachiddena olokento tassa
rupasobhaggappattam attabhavam disva ayam hamso sakatanabhippamanasariro
suvannavanno tihi rattarajihi givayam parikkhitto tisso rajiyo
galena otaritva udarantarena gata tisso pacchabhagena
vinivijjhitva gata rattakambalasuttasikkaya thapitakancanakkhandho viya
ativirocati imina etesam rannava bhavitabbam imameva ganhissamiti
cintesi. Hamsarajapi bahum gocaram caritva jalakilam kilitva
hamsaganaparivuto cittakutameva agamasi. Imina niyamena panca cha
divase gocaram ganhi. Sattame divase khemako kalaassavalamayam
dalham maharajjum vattetva yatthipasam katva sveva hamsaraja imasmim
okase otarissatiti tattato natva antoudake yatthipasam
oddi. Punadivase hamsaraja otaranto padam pase pavesentoyeva
otari. Athassa paso padam ayapattakena kaddhanto viya
abandhitva ganhi. So chindissami nanti vegam janetva
akaddhitva patesi. Pathamavare suvannavannam cammam chijji.
Dutiyavare kambalavannam mamsam chijji. Tatiyavare naharu chijjitva
Atthim ahacca atthasi. Catutthavare pana pado chijjeyya.
Ranno pana hinangata nama ananucchavikati na vayamam akasi.
Balavavedana pavattimsu. So cintesi sacaham bandharavam ravissami
nataka me cittutrasa hutva gocaram agahetva chatajjhattava
palayanta samudde patissantiti. So vedanam adhivasetva pasavase
pavattitva salim khadanto viya hutva tesam yavadattham khaditva
hamsakilam kilanakale mahantena saddena bandharavam ravi. Tam sutva
hamsa maranabhayatajjita vaggavagga cittakutabhimukha purimanayeneva
pakkamimsu.
     Sumukho hamsasenapati kacci nukho idam bhayam maharajassa uppannam
janissami nanti vegena pakkhanditva purato gacchantassa hamsaganassa
antare hettha vuttanayeneva vicinitva tisupi kotthasesu
mahasattam adissa addha etassevetam bhayam uppananti
nivattitva agacchanto mahasattam pasena bandham lohitamakkhitam
dukkhaturam pankapitthe nisinnam disva ma bhayi maharaja aham
mama jivitam pariccajitva tumhe mocessamiti vadanto otaritva
mahasattam assasento pankapitthe nisidi. Atha mahasatto
channavutihamsasahassesu mam chaddetva palayantesu ayam sumukho ekakova
agato kinnu kho luddaputtassa agatakale mam chaddetva
palayissati udahu noti vimamsanavasena lohitamakkhito pasayatthiyam
olambantoyeva tisso gatha abhasi
         Ete hamsa pakkamanti  vankanga bhayamerita
         harittaca hemavanna   kamam sumukha pakkama.
         Ohaya mam natigana   ekam pasavasam gatam
         anapekkhamana gacchanti kim eko avahiyasi.
         Pateva patatam settha    natthi bandhe sahayata
         ma anighaya hapesi   kamam sumukha pakkamati.
     Tattha bhayameritati bhayaerita bhayatajjita bhayacalita. Tatiyapade
haritipi hemantipi suvannasseva namam. Sopi haritacataya hemavanno.
Tena nam evam alapati. Sumukhati sundaramukha. Anapekkhamanati
te natayo anoloketva niralaya hutva. Patevati uppatahiyeva.
Anighayati ito gantva pattabbaya niddukkhabhavaya viriyam ma hapesi.
     Tam sutva sumukho ayam hamsaraja mama mittabhavam na janati
anuppiyabhavamittoti mam sallakkheti sinehabhavamassa dassissamiti
cintetva catasso gatha abhasi
         naham dukkhaparetopi     dhatarattha tuvam jahe
         jivitam maranam va me     taya saddhim bhavissati.
         Naham dukkhaparetopi     dhatarattha tuvam jahe
         na mam anariyasamyutte     kamme yojetumarahasi.
         Sakumaro sakha tyamhi   sacitte samite thito
         nato senapati tyaham  hamsanam pavaruttama
         kathamaham vikatthissam       natimajjhe ito gato
         Tam hitva patatam settha   kinte vakkhamito gato
         idha panam jahissami     na anariyam kattumussaheti.
     Tattha nahanti aham maharaja kayikacetasikena dukkhena phutthopi
na tam jahami. Anariyasamyutteti mittadubbhihi anariyehi kattabbataya
anariyabhavena samyutte. Kammeti tam jahitva pakkamanakamme.
Sakumaroti samanakumaro ekadivaseyeva patisandhim gahetva ekadivase
andakosam padaletva ekato vaddhitakumaroti attho. Sakha
tyamhiti aham te dakkhinakkhisamo piyasahayo. Sacitteti tava sake
citte aham thito tava vase vattami tayi jivante jivami na
jivante na jivamiti attho. Samcittetipi patho. Tava citte
aham santhito sutthu thitoti attho. Natoti sabbahamsanam antare
pannato pakato. Vikatthissanti kuhim hamsarajati pucchito aham
kinti kathessami. Kinte vakkhamiti te tava pavuttim pucchante
hamsagane kim vakkhami.
     Evam sumukhena catuhi gathahi sihanade nadite tassa gunam
kathento mahasatto aha
       eso hi dhammo sumukha   yam tvam ariyapathe thito
       yo bhattaram sakharam mam   na pariccattumussahe.
       Tam hi me pekkhamanassa  bhayam natveva jayati
       adhigacchasi tvam mayham     evambhutassa jivitanti.
     Tattha eso dhammoti eso poranakapanditanam sabhavo.
Bhattaram sakharam manti samikanca sahayanca samanam. Bhayanti
cittutraso mayham na jayati cittakutapabbate hamsaganamajjhe thito
viya homi. Mayhanti mama jivitam patilabhapessasiti.
     Evam tesam kathayamananneva luddaputto sarapariyante thito hamse tihi
ganehi palayante disva kinnu khoti pasaodditatthanam olokento
bodhisattam pasayatthiyam olambantam disva sanjatasomanasso kaccham
bandhitva muggaram gahetva kapputthanaggi viya avattharanto panhiya
akkantakalalam upari sisena gantva purato patanto vegena upasankami.
     Tamattham pakasento sattha aha
       iccevam mantayantanam   ariyanam ariyavuttinam
       dandamadaya nesado  apati turito bhusam.
       Tamapatantam disvana    sumukho aparibruhayi
       atthasi purato ranno  hamso vissasayam byatham.
       Ma bhayi patatam settha  na hi bhayanti tadisa
       aham yogam payunjissam    yuttam dhammupasanhitam
       tena pariyapadanena   khippam pasa pamokkhasiti.
     Tattha ariyavuttinanti ariyapare vattamananam. Bhusanti dalham
balavam. Aparibruhayiti antaragathaya agatam ma bhayiti vacanam
vadanto atibruhesi mahasaddam niccharesi. Atthasiti sace nesado
rajanam paharissati aham paharam sampaticchissamiti jivitam pariccajitva
Purito atthasi. Vissasayanti vissasento assasento.
Byathanti byathitam bhitam rajanam. Ma bhayiti imina vacanena
vissasento. Tadisati tumhadisa nanaviriyasampanna.
Yoganti nanaviriyayogam. Yuttanti anucchavikam. Dhammupasanhitanti
karananissitam. Tena pariyapadanenati tena maya vuttena yogena
parisuddhena. Pamokkhasiti muccissasiti.
     Evam sumukho mahasattam assasetva luddaputtassa santikam
gantva madhuram manusim vacam niccharento samma tvam konamositi
pucchitva suvannavanna hamsaraja khemako namati vutte samma
khemaka taya odditapase yo va so va hamso bandhoti sannam
ma kari ayam channavutihamsasahassanam pavaro dhataratthahamsaraja te
pase bandho nanasilacarasampanno sambhavapakkhe thito nayam
maretum yutto aham tava imina sarirena kattabbam karissami ayampi
suvannavanno ahampi tatheva suvannavanno ahampi etassatthaya
attano jivitam pariccajissami sace tvam etassa pattani
ganhitukamosi mama pattani ganhahi athopi cammamamsanaharuatthinam
annataram ganhitukamosi mameva sarirato ganhahi sace nam kilahamsam
katukamosi manneva kara sace dhanam uppadetukamosi
tam jivitantameva vikkinitva dhanam uppadesi ma etam
nanadigunayuttam hamsarajanam avadhi sace hi nam vadhissasi nirayadihi
na muccissasiti tam nirayadibhayena santajjetva attano madhurakatham
Gahapetva puna bodhisattassa santikam gantva tam assasento
atthasi. Nesado tassa katham sutva ayam tiracchanagatopi samano
manussehipi katum asakkuneyyam evarupam mittadhammam karoti manussapi
hi evam mittadhamme katum na sakkonti aho esa nanasampanno
madhurakatho dhammakathiko mama sakalasariram pitisomanassapunnam karotiti
pahatthalomo dandam chaddetva sirasi anjalim patitthapetva suriyam
namassanto viya sumukhassa gunam kittento atthasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       tassa tam vacanam sutva     sumukhassa subhasitam
       pahatthalomo nesado    anjalissupanamayi.
       Na me sutam va dittham va  bhasanto manusim dijo
       ariyam bruvanto vankango  cajanto manusim giram.
       Kinnu tayam dijo hoti    mutto bandham upasasi
       pahaya sakuna yanti      kim eko avahiyasiti.
     Tattha anjalissupanamayiti anjalim assa upanamayi gathayassa
thutim karoti. Tattha manusinti manussabhasam. Ariyanti sundaram niddosam.
Cajantoti visajjento. Idam vuttam hoti samma tvam dijo
samanopi ajja maya saddhim manusim vacam bhasanto niddosam
bruvanto manusim giram cajanto paccakkhato dittho ito pubbe
pana idam acchariyam maya neva sutam na ditthanti. Kinnu tayanti
yam etam tvam upasasi kinte ayam hoti.
     Evam tutthacittena nesadena puttho sumukho ayam muduko
jato idanissa bhiyyoso mattaya mudubhavatthameva mama gunam
dassessamiti cintetva aha
       raja me so dijamitta  senapaccassa karayim
       tamapade pariccattum      nussahe vihagadhipam.
       Mahaganayam bhatta me    ma eko byasanam aga
       yatha tam samma nesada    bhattayam abhirato rameti.
     Tattha nussaheti na samatthomhi. Mahaganayanti mahato
hamsaganassapi. Ma ekoti madise sevake vijjamane ma eko
byasanam aga. Yatha tanti yatha aham vadami tatheva tam.
Sammati vayassa. Bhattayam abhirato rameti bhatta ayam mama
ahamassa abhirato santike ramami na ukkanthami.
     Nesado tam tassa dhammanissitam madhurakatham sutva somanassappatto
pahatthalomo sacayam siladigunasamyuttam hamsarajanam vadhissami catuhi
apayehi na muncissami raja mam yadicchati tam karotu ahametam
sumukhassa dayam katva visajjessamiti cintetva gathamaha
       ariyavutti vankanga    yo pindamapacayasi
       cajati te tam bhattaram gacchathubho yathasukhanti.
     Tattha ariyavuttiti mittadhammarakkhanasankhatena acaraariyanam
vattena samannagato. Yo pindamapacayasiti bhattu santika laddham
pindam pujesi. Gacchathubhoti dvepi jana assumukhe natisanghe
Hasayamana yathasukham gacchatha.
     Evanca pana vatva nesado muducittena mahasattam upasankamitva
yatthim panametva pankapitthe nisidapetva pasayatthiya nam mocetva
ukkhipitva sarato niharitva tarunadabbatinapitthe nisidapetva pade
bandhapasam sanikam mocetva mahasatte balavasineham paccupatthapetva
mettacittena udakam adaya lohitam dhovitva punappunam parimajji.
Athassa mettanubhavena siraya siram mamsena mamsam cammena cammam
ghattitam pado pakatiko ahosi itarena nibbiseso hoti.
Bodhisatto sukhappatto hutva pakatibhaveneva nisidi. Sumukho
attanam nissaya ranno sukhitabhavam disva sanjatasomanasso
cintesi imina amhakam mahaupakaro kato nama atthi
amhehi etassa upakaro nama natthi sace hi esa
rajarajamahamattadinam atthaya amhe ganhi tesam santikam
netva bahudhanam labhissati sace attano atthaya ganhi amhe
vikkinitva dhanam labhissateva pucchissami tava nanti. Aka nam
upakaram katukamataya pucchanto gathamaha
        sace attappayogena    ohito hamsapakkhinam
        patigganhama te samma   etam abhayadakkhinam.
        No ce attappayogena  ohito hamsapakkhinam
        anissaro muncam amhe   theyyam kayirasi luddakati.
     Tattha saceti samma nesada sace taya attano payogena
Attano atthaya hamsananneva sesapakkhinanca paso ohito.
Anissaroti anissaro hutva amhe muncanto yenasi anatto
tassa santikam gacchanto theyyam kayirasi inam ma kayirasi.
     Tam sutva nesado naham tumhe attano atthaya ganhim
baranasiranna pana samyamena ganhapitomhiti vatva deviya
supinaditthakalato patthaya yava ranna nesam agatabhavam sutva
samma khemaka ekam va dve va hamse ganhitum vayamatha mahantam te
yasam dassamiti vatva paribbayam datva uyyojitabhavo tava sabbam
pavuttim arocesi. Tam sutva sumukho imina nesadena attano
jivitam aganetva amhe muncantena dukkaram katam sace mayam ito
cittakutam gamissama neva dhatarattharanno punnanubhavo na mayham
mittadhammo pakato bhavissati na luddaputto mahantam yasam lacchati na
raja pancasu silesu patitthahissati na deviya manoratho matthakam
papunissatiti cintetva samma evam sante amhe visajjitum na
labhasi ranno no dassehi so amhe yatharucim karissatiti.
     Gamattham pakasento sattha aha
       yassa tvam bhatako ranno    kamam tasseva papaya
       tattha samyamako raja      yathabhinnam karissatiti.
     Tattha tassevati tasseva santikam nehi. Tatthati tasmim
rajanivesane. Yathabhinnanti yathadhippayam yatharucim.
     Tam sutva nesado ma vo bhaddante rajadassanam ruccittha
rajano nama sappatibhaya kilahamse va vo kareyyum mareyyum vati
aha. Atha nam sumukho samma luddaka jivitadayaka ma amhakam cintayi
aham tadisassa kakkhalassa dhammakathaya mudubhavam janesim rannopi kim na
janessami rajano hi pandita subhasitadubbhasitannu khippam no
ranno santikam nehi nayanto ca ma bandhena nayi pupphapanjare
pana nisidapetva nehi pupphapanjaranca karonto dhataratthassa
mahantam setapadumasanchannam mama khuddakam rattapadumasanchannam katva
dhatarattham purato mam pacchato nicataram katva adaya khippam netva
ranno dassehiti aha. So tassa vacanam sutva cintesi
sumukho rajanam disva mama mahantam yasam datukamo bhavissatiti
sanjatasomanasso muduhi latahi panjare katva padumehi chadetva
vuttanayeneva gahetva agamasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       iccevam vutto nesado  hemavanne harittace
       ubho hatthehi paggayha    panjare ajjhavodahi.
       Te panjaragate pakkhi     ubho bhassaravannine
       sumukham dhataratthanca        luddo adaya pakkamiti.
     Tattha ajjhavodahiti odahi thapesi. Bhassaravannineti
pabhasampannavannine.
     Evam luddaputtassa te adaya pakkamanakale dhatarattho
Pakahamsarajadhitaram attano bhariyam saritva sumukham amantetva kilesavasena
vilapi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       hariyamano dhatarattho     sumukham etadabravi
       balham bhayami sumukha     samaya lakkhanuruya
       asmakam vadhamannaya      athattanam vadhissati.
       Pakahamsa hi sumukha       suhema hemasuttaca
       konciva samuddatire      kapana nuna ruccatiti.
     Tattha bhayamiti maranato bhayami. Samayati suvannavannaya.
Lakkhanuruyati lakkhanasampannauruya. Vadhamannayati vadham janitva mama
piyasamiko maritoti sanni hutva. Vadhissatiti kim me piyasamike
mate jivitenati marissati. Pakahamsati pakahamsarajadhita.
Suhemati evamnamika. Hemasuttacati hemasadisasundarataca.
Koncivati yatha lonasankhatam samuddam otaritva mate
patimhi konci sakunika kapana rodati evam nuna sa rodissati.
     Tam sutva sumukho ayam hamsaraja anne ovaditum yutto samano
matugamam nissaya kilesavasena vilapati udakassa adittakalo viya
vatiya utthaya kedarakhaditakalo viya ca jato yannunaham
attano nanabalena matugamassa dosam pakasetva etam
sannapeyyanti cintetva gathamaha
         evam mahanto lokassa   appameyyo mahagani
         ekitthimanusoceyya     nayidam pannavatomiva.
         Vatova gandhamadeti    ubhayam chekapapakam
         balo amakapakkamva     lolo andhova amisam.
         Avinicchayannu atthesu    mandova patibhasi mam
         kiccakiccam na janasi   sampatto kalapariyayam.
         Addhummatto udiresi    seyya mannasi itthiyo
         bahusadharana heta    sondanamva suragharam.
         Maya ceta mariciva    soka roga cupaddava
         kharava bandhana ceta   maccupasa guhalaya
         tasu yo vissase poso so naresu naradhamoti.
     Tattha mahantoti mahanto samano. Lokassati hamsalokassa.
Appameyyoti gunehi pametum asakkuneyyo. Mahaganiti mahantena
ganena samannagato ganasattha. Ekitthinti yam evarupo bhavam ekam
itthim anusoceyya idam anusocanam na pannavatomiva tenaham
ajjeva tam baloti mannamiti adhippayenevamaha. Adetiti
ganhati. Chekapapakanti sundarasundaram. Amakapakkanti amakanca
pakkanca. Loloti rasalolo. Idam vuttam hoti maharaja yatha
nama vato padumasaradini paharitva sugandhampi sankaratthanadini
paharitva duggandhampiti ubhayam chekapapakam gandham adiyati yatha ca
balo kumarako ambajambunam hettha nisinno hattham pasaretva
patitam patitam amakampi pakkampi phalam gahetva khadati yatha ca
rasalolo andho bhatte upanite yamkinci samakkhikampi nimmakkhikampi
Amisam adiyati evam itthiyo nama kilesavasena andhampi duggatampi kulinampi
akulinampi surupimpi virupimpi ganhanti bhajanti vatabalaandhasadisanam
papadhammanam itthinam karana vilapasi maharajati. Atthesuti
karanakaranesu. Mandoti andhabalo. Patibhasi manti mama
upatthasi. Kalapariyayanti evarupam maranakalam patto
imasmim kale idam kattabbam idam na kattabbam idam vattabbam
idam na vattabbanti na janasi evati. Addhummattoti
addhaummattako manne hutva. Udiresiti yatha suram pivitva
natimatto puriso yam va tam va vilapati evam vilapasiti attho.
Seyyati vara uttama. Maya cati adisuyeva itthiyo nama
vancanatthena maya agayhupagatthena mariciva sokadinam paccayatta
soka roga anekappakara upaddava kodhadihi atithaddhabhaveneva
khara. Ta hi nissaya andubandhanadihi bajjhanato bandhana ceta
itthiyo nama sariraguhaya pana vasanakamaccu nama etadevati
kamahetu kamanidanam kamadhikaranameva rajano coram gahetva
tikhinapharasuna sisam chinditva sule ropentiti dipetabbo.
     Tato dhatarattho matugame patibaddhacittataya tvam matugamassa
gunam na janasi pandita eva jananti naheta garahitabbati
dipento gathamaha
         yam vuddhehi upannatam     ko tam ninditumarahati
         mahabhutitthiyo nama      lokasmim upapajjisum.
         Khidda panihita tasu     rati tasu patitthita
         vijani tasu ruhanti      yadidam satta pajayare
         tasu ko nibbije poso  panamasajja panibhi.
         Tvameva nanno sumukha    thinam atthesu yunjasi
         tassa tyajja bhaye jate  bhitena jayate mati.
         Sabbo hi samsayappatto    bhayam bhiru titikkhati
         pandita hi mahantano    atthe yunjanti duyyuje.
         Etadatthaya rajano    suramicchanti mantinam
         patibahati yam suro       apadam attapariyayam.
         Ma no ajja vikantimsu    ranno suda mahanase
         tatha hi vanno pattanam   phalam velumva tam vadhi.
         Muttosi necchasi uddetum  sayam bandham upagami
         sosajja samsayappatto     attham ganhahi ma mukhanti.
     Tattha yanti yam matugamasankhatam vatthum pannavuddhehi pannattam
tesameva pakatam na balanam. Mahabhutati mahaguna mahanisamsa.
Upapajjisunti pathamakappakale itthilingassa pathamam patubhutatta pathamam
nibbattati attho. Tasuti sumukha tasu itthisu kayavacikhidda
ca panihita ohita thapita kamagunarati ca patitthita. Vijaniti
buddhapaccekabuddhaariyasavakacakkavattiadivijani tasu ruhanti. Yadidanti
ye ete sabbepi satta. Pajayareti sabbe tasanneva kucchimhi
samvaddhati dipeti. Nibbijeti nibbindeyya. Panamasajja panibhiti
Attano panehi tasam panam assadetva attano jivitam cajantopi
ta labhitva ko nibbindeyyati attho. Nannoti na anno
sumukha maya cittakutatale hamsaganamajjhe nisinnena tam adisva kaham
sumukhoti vutte esa matugamam gahetva kancanaguhayam uttamaratim
anubhotiti vadanti evam tvameva itthinam atthesu yunjasi yuttappayuttova
ahosi na annoti attho. Tassa tyajjati tassa te ajja
maranabhaye jate imina maranabhayena bhito manne ayam matugamassa
dosadassana nipuna mati jayateti adhippayenevamaha.
Sabbo hiti yo hi koci. Samsayappattoti jivitasamsayappatto.
Bhiruti bhiru hutvapi bhayam adhivaseti. Mahantanoti ye pana
pandita ca honti mahante ca thane thitati mahantano.
Atthe yunjanti duyyujeti te duyyujjepi atthe yunjanti ghatenti
vayamanti tasma ma bhayi dhiro hohiti tam ussahanto evamaha.
Apadanti samino agatam apadam esa suro patibahati etadatthaya
suram mantinam icchanti. Attapariyayanti attano parittanampica katum
sakkotiti adhippayo. Vikantimsuti chindimsu. Idam vuttam hoti
samma sumukha tvam maya attano anantare thane thapito tasma
yatha ajja ranno suda amhe mamsatthaya ma vikantimsu tatha
karohiti. Tadiso hi amhakam pattavanno. Tam vadhiti svayam
vanno yatha nama velum nissaya jatam phalam velumeva vadhati
tatha tam vadhi tanca manca ma vadhiti adhippayenevamaha. Muttositi
Yathasukham cittakutapabbatam gacchati evam luddaputtena maya saddhim
mutto visajjito samanopi uddetum na icchasi. Sayanti rajanam
datthukamo hutva sayameva vadham upagatosi evamidam amhakam bhayam
tam nissaya agatam. Sosajjati sosi ajja jivitasamsayappatto.
Attham ganhahi ma mukhanti idani amhakam muncanakaranam ganha
yatha muncama tatha vayama vatova gandhamadetiti adini vadanto
itthigarahatthaya mukham ma pasarayiti.
     Evam mahasatto matugamam vannetva sumukham appatibhanam
katva tassa anattamanabhavam natva idani sumukham pagganhanto
gathamaha
       so tvam yogam payunjassu  yuttam dhammupasanhitam
       tava pariyapadanena     mama panesanam carati.
     Tattha soti samma sumukha so tvam. Yoganti yam pubbe aham
yogam payunjissam yuttam dhammupasanhitanti avacasi tam idani payunjassu.
Tava pariyapadanenati tava tena yogena parisuddhena. Pariyodatenatipi
patho. Parittanenati attho. Taya katatta tava santakena
parittanena mama jivitapariyesanam carati adhippayo.
     Tam sutva sumukho ayam ativiya maranabhayabhito mama balam na
janati rajanam disva thokam katham labhitva janissami
assasessami tava nanti cintetva gathamaha
       Ma bhayi patatam settha   nahi bhayanti tadisa
       aham yogam payunjissam     yuttam dhammupasanhitam
       mama pariyapadanena     khippam pasa pamokkhasiti.
     Tattha pasati dukkhapasa.
     Iti tesam sakunabhasaya kathentanam luddaputto na kinci
annasi. Kevalam pana te kajenadaya baranasim pavisi.
Acchariyabbhutajatena panjalina mahajanena anugacchamano so rajadvaram
patva attano agatabhavam ranno arocesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       so luddo hamsakajena   rajadvaram upagami
       pativedetha mam ranno    dhataratthayamagatoti.
     Tattha pativedetha manti khemako agatoti evam mam ranno
nivedetha. Dhataratthayanti ayam dhatarattho agatoti pativedethati
attho.
     Dovariko gantva pativedesi. Raja sanjatasomanasso
khippam agacchatuti vatva amaccaganaparivuto samussitasetacchatte
rajapallanke nisinno khemakam hamsarajanam adaya mahatalam abhiruhantam
disva suvannavanne hamse oloketva sampunno me manorathoti
tassa kattabbam kiccam amacce anapesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       Te disva punnasankase  ubho lakkhanasammate
       khalu sannamano raja     amacce ajjhabhasatha.
       Detha luddassa vatthani    annapananca bhojanam
       kamankaro hirannassa     yavantam esa icchatiti.
     Tattha punnasankaseti attano punnasadise. Lakkhanasammateti
setthasammate abhinnate. Khaluti nipato. Tassa te khalu
disvati purimapadena sambandho. Dethati adini raja pasannakaram
karonto aha. Tattha kamankaro hirannassati hirannam assa
kamakiriya atthu. Yavantanti yattakam esa gacchati tattakam
hirannamassa dethati attho.
     Evam pasannakaram karetva pitisomanassasamussahito gacchatha
nam alankaritva anethati aha. Atha nam amacca rajanivesana
otaretva kappitakesamassum nahatanulittam sabbalankarapatimanditam
katva ranno dassesum. Athassa raja ekasamvacchare satasahassutthanake
dvadasagamake ajannayuttam ratham alankatamahageham dethati
mahantam yasam dapesi. So mahantam yasam labhitva attano kammam
pakasetum arabhi na te deva maya yo va so va hamso anito
ayam pana channavutihamsasahassanam raja dhatarattho nama ayam senapati
sumukho namati aha. Atha nam raja katham te samma ete
gahitati pucchi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       Disva luddam pasannattam   kasirajetadabravi
       yadayam samma khemaka     punna hamsehi titthati.
       Katham rucim majjhagatam       pasahattho upagami
       okinnam natisanghehi    nimajjhimam kathamaggahiti.
     Tattha pasannattanti pasannabhavam somanassappattam. Yadayanti
vayassa khemaka yadi ayam amhakam pokkharani channavutihamsasahassehi
punna titthati. Katham rucim majjhagatanti evam sante tvam tesam
rucinam piyadassananam hamsanam majjhagatam etam natihamsehi okinnam.
Nimajjhimanti neva majjhimam neva kanittham uttamahamsarajanam katham pasahattho
upagami katham ganhi.
     So tassa katham sunanto aha
       ajja me sattama ratti  adanani upasato
       padametassa anvesam     appamatto ghatassito.
       Athassa padamaddakkhim      carato adanesanam
       tatthaham odahim pasam    evantam dijamaggahinti.
     Tattha adananiti gocaram ganhanatthananiti attho. Ayameva
va patho. Upasatoti upagacchantassa. Padanti gocarabhumiyam
akkantapadam. Ghatassitoti catipanjare nissito hutva. Athassati
atha chatthe divase etassa adanesanam carantassa padam addakkhim.
Evantanti evam tam dijam aggahinti sabbam gahitopayam acikkhi.
     Tam sutva raja ayam dvare thatva pativedentopi
Dhataratthassevagamanam pativedesi idanipi etam ekameva ganhahiti vadati
kinnu kho ettha karananti cintetva gathamaha
       ludda dve ime sakuna  kathamekoti bhasasi
       cittam nu te vipallattham   adu kinnu jigimsasiti.
     Tattha vipallatthanti vipariyattam. Adu kinnu jigimsasiti
udahu kinnu cintesi kim itaram gahetva annassa datukamo
hutva cintesiti pucchati.
     Tato luddo na me deva cittam vipallattham naham itaram
annassa datukamo api ca kho pana maya ohite pase
ekova bandhoti avikaronto aha
       yassa lohitaka tala   tapaniyyanika subha
       uram samhacca titthanti     so me bandham upagami.
       Athayam bhassaro pakkhi    abandho bandhamaturam
       ariyam bruvanto atthasi  vadanto manusim giranti.
     Tattha lohitaka talati rattavanna tala tisso lohitarajiyo.
Uram samhaccati uram ahacca. Idam vuttam hoti maharaja yasseta
rattasuvannasuppabha tisso lohitaka rajiyo givam parikkhipitva
uram ahacca titthanti so ekova mama pase bandham upagato.
Bhassaroti parisuddho pabhasampanno. Aturanti gilanam
dukkhitam. Atthasiti atha dhataratthassa bandhabhavam natva
nivattitva etam samassasetva mama gamanakale ca paccuggamanam
Katva akaseyeva maya saddhim madhurapatisantharam katva manussabhasaya
dhataratthassa gune kathento mama hadayam mudukam katva puna etasseva
purato atthasi athaham deva sumukhassa subhasitam sutva pasannacitto
dhatarattham visajjesim iti dhataratthassa pasato mokkho ime hamse
adaya mama idhagamananca sumukheneva katanti.
     Evam so sumukhassa gunam vannento kathesi. Tam sutva
raja sumukhassa dhammakatham sotukamo ahosi. Luddaputtassa sakkaram
karontasseva suriyo atthangamito dipa pajjalita. Bahu khattiyadayo
sannipatita. Khema devipi vividhanatakehi parivarita ranno
dakkhinapasse nisidi. Tasmim khane raja sumukham kathapetukamo
gathamaha
       kathannudani sumukha         hanum samhacca titthasi
       adu me parisam patto     bhaya bhito na bhasasiti.
     Tattha hanum samhaccati madhurakatho kira tvam atha kasma idani
mukham pidhaya titathasi. Aduti kacci. Bhaya bhitoti parisasarajjabhayena
bhito hutva.
     Tam sutva sumukho abhitabhavam dassento gathamaha
       naham kasipati bhito       oggayha parisam tava
       naham bhaya na bhasissam     vagyam atthasmi tadiseti.
     Tattha tadiseti apica kho pana tatharupe atthe uppanne
vakyam bhasissamiti vacanokasam olokento nisinnosmiti attho.
     Tam sutva raja tassa katham vaddhetukamataya parihasam
karonto aha
       na te abhissaram passe     na rathenapi pattike
       nassa cammam va kitam va   vammine ca dhanuggahe.
       Na hirannam suvannam va      nagaram va sumapitam
       okinnaparikkham duggam       dalhamattalakotthakam
       yattha pavittho sumukha       bhayitabbam na bhayasiti.
     Tattha abhissaranti rakkhanatthaya parivaretva thitam avudhahattham
parisante na passami. Nassati ettha assati nipatamattam.
Cammanti sariraparittanacammam. Kitam vati kinitam catikapalantipi
vuccati. Catikapalahatthapi te santike natthiti dipeti. Vammineti
vammasannaddhe. Na  hirannanti yam nissaya na bhayasi tam
hirannampi te santike na passamiti.
     Evam ranna kinte abhayanakarananti vutte tam karanam
kathento aha
       na me abhissarenattho     nagarena dhanena va
       apathena patham yama        antalikkhe cara mayam.
       Suta ca panditatyamha    nipuna catthacintaka
       bhasematthavatim vacam       sacce cassu patitthito.
       Kinnu tuyham asaccassa      anariyassa karissati
       musavadissa luddassa      bhanitampi subhasitanti.
     Tattha abhissarenati arakkhaparivarena. Atthoti etena mama
kiccam natthi kasma yasma apathena tumhadisanam amaggena patham
mapetva yama akasacarino mayanti. Panditatyamhati
panditati taya sutamha teneva karanena amhakam santika
dhammam sotukamo kira no ganhapesi. Sacce cassuti sace
pana tvam sacce patitthito assu atthavatim karananissitam vacam
bhaseyyama. Asaccassati vacisaccarahitassa tava subhasitam mundassa
dantasuci viya kim karissati.
     Tam sutva raja kasma mam musavadi anariyoti vadasi
kim maya katanti aha. Atha nam sumukho tenahi maharaja sunohiti
vatva aha
       tam brahmananam vacana     imam khemam akarayi
       abhayanca taya ghutatham       imayo dasadha disa.
       Oggayha te pokkharanim    vippasannodakam sucim
       pahutam khadanam tattha        ahimsa cettha pakkhinam.
       Idam sutvana nigghosam      agatamha tavantike
       te te bandhasma pasena  etante bhasitam musa.
       Musavadam purakkhatva      icchalobhanca papakam
       ubhosandhim atikkamma       asatam upapajjatiti.
     Tattha tanti tvam. Khemanti evamnamakam pokkharanim. Ghutthanti
catusu kannesu thatva ghosapitam. Dasadhati ima ta dasavidha
Disa tam disasu taya abhayam ghuttham. Oggayhati oggahetva
agatanam santika. Pahutam khadananti pahutanca padumuppalasaliadikam
khadanam. Idam sutvati tesam tava pokkharanim oggahetva agatanam
santika idam abhayam sutva. Tavantiketi tava samipe taya karitam
pokkharanim agatamhati attho. Te teti te mayam tava pasena
bandha. Purakkhatvati purato katva. Icchalobhanti icchasankhatam
papakam lobham. Ubhosandhinti ubhayam devaloke ca manussaloke ca
patisandhim ime papadhamme purato katva caranto puggalo sugatim
patisandhim atikkamitva. Asatanti nirayam upapajjati.
     Evam parisamajjheyeva rajanam lajjapesi. Atha nam raja naham
sumukha tumhe maretva mamsam khaditukamo ganhapesim panditabhavam
pana vo sutva subhasitam sotukamova ganhapesinti pakasento aha
            naparajjhama sumukha    napi lobhaya maggahim
            suta ca panditatyattha nipuna catthacintaka.
            Appevatthavatim vacam   byahareyyum idhagata
            tathayam samma nesado vutto sumukha maggahiti.
     Tattha naparajjhamati marento aparajjhati nama mayam na
marema. Lobhaya maggahinti mamsam khaditukamo hutva lobhaya
tumhe naham aggahim. Panditatyatthati panditati suta attha.
Atthacintakati paticchannanam atthanam cintaka. Atthavatinti
karananissitam. Tathati tena karanena. Vuttoti maya vutto hutva.
Sumukha maggahiti sumukhati alapati. Makaro sandhikaro. Aggahiti
dhammam desetum tumhe ganhi.
     Tam sutva sumukho subhasitam sotukamena ayuttante katam
maharajati vatva aha
       neva bhuta kasipati        upanitasmi jivite
       bhasematthavatim vacam        sampatta kalapariyayam.
       Yo migena migam hanti       pakkhinam pana pakkhina
       sutena va sutam kilye      kim anariyatarantato.
       Yo ariyarudam bhase        anariyadhammavassito
       ubho so dhamsate loka     idha ceva parattha ca.
       Na majjhetha yasam patto      na byadhe pattasamsayam
       vayametheva kiccesu       samvare vivarani ca.
       Ye vuddha abbhatikkanta    sampatta kalapariyayam
       idha dhammam caritvana        evete tidivangata.
       Idam sutva kasipati        dhammamattani palaya
       dhataratthanca muncahi        hamsanam pavaruttamanti.
     Tattha upanitasmiti maranasantike upanite. Kalapariyayanti
maranakalavaram patta samana na kathissama na hi dhammakathikam bandhitva
maranabhayena tajjetva dhammam sunamiti ayuttante katanti. Migenati
sutthu sikkhapitena dipakamigena. Hantiti hanati. Pakkhinati
Dipakapakkhina. Sutena vati khemasaram nibbhayanti vissutena
dipakamigapakkhisadisena padumasarena. Sutanti pandito citrakathiti evam
sutam dhammakathikam. Kilyeti dhammam sossamiti pasabandhena yo kileyya
himseyya badheyya. Tatoti tato tesam anariyato uttarim annam
anariyataram katam kim atthi. Ariyarudanti mukhena ariyavacanam sundaravacanam
bhasati. Dhammavassitoti kammena anariyadhammam avassito. Ubhoti
devaloka ca manussaloka cati ubhayamha. Idha cevati idha
uppannopi parattha uppannoti evarupo dvihi sugatilokehi dhamsetva
nirayameva upapajjati. Pattasamsayanti jivitasamsayamapannampi dukkham patva
na kilameyya. Samvare vivarani cati attano chiddani randhani
samvareyya pidaheyya. Vuddhati gunabuddha pandita. Sampatta
kalapariyayanti maranakalapariyayam patta hutva anatikkanta.
Eveteti evam ete. Idanti idam maya vuttam atthanissitam
vacanam. Dhammanti paveniyadhammampi sucaritadhammampi.
     Tam sutva raja aha
       aharantudakam pajjam        asananca maharaham
       panjarato pamokkhami      dhatarattham yasassinam.
       Tanca senapatim dhiram       nipunam atthacintakam
       yo sukhe sukhito ranno    dukkhite hoti dukkhito.
       Etadiso kho arahati     pindamasnatu bhattuno
       yathayam sumukho ranno      panasadharano sakhati.
     Tattha udakanti padadhovanam. Pajjanti padabbhanjanam. Sukheti
sukhe sati.
     Ranno vacanam sutva amaccadayo tesam asanam aharitva
tattha nisinnanam gandhodakena pade dhovitva satapakena telena
abbhanjayimsu.
     Tamattham pakasento sattha aha
       pithanca sabbasovannam       atthapadam manoramam
       mattham kasikavatthinam        dhatarattho upavisi.
       Kocchanca sabbasovannam     veyyagghaparisibbitam
       sumukho ajjhapavekkhi      dhataratthassanantara.
       Tesam kancanapattehi      puthu adaya kasiyo
       hamsanam abhiharesum        aggam ranno pavasitanti.
     Tattha matthanti karanaparinitthitam. Kasikavatthinanti kasikavatthena
atthatam. Kocchanti majjhe sankhittam. Veyyagghaparisibbitanti
byagghacammaparisibbitam mangaladivase aggamahesiya nisidanapitham.
Kancanapattehiti suvannabhajanehi. Puthuti bahu. Kasiyoti
kasikaratthavasino. Abhiharesunti upanamesum. Aggam ranno pavasitanti
atthasatapalasuvannacatipakkhittam hamsaranno pannakaratthaya kasikaranno
pesitam nanaggarasabhojanam.
     Evam upanite tasmim pana kasikaraja tesam hatthato hatthena
Sampatiggahanattham sayam suvannacatim gahetva upanamesi. Te
tato madhulaje khaditva madhurodakam pivimsu. Atha mahasatto
ranno abhiharanca pasadanca disva patisantharamakasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
       disva abhihatam annam    kasirajena pesitam
       kusalo khattadhammanam    tato pucchi anantara.
       Kacci nu bhoto kusalam   kacci bhoto anamayam
       kacci ratthamidam phitam     dhammena anusasati.
     Raja aha
       kusalanceva me hamsa    atho hamsa anamayam
       atho ratthamidam phitam     dhammena anusasiham.
     Mahasatto aha
       kacci bhoto amaccesu  doso koci na vijjati
       kacci ca te tavatthesu  navakankhanti jivitam.
     Raja aha
       athopi me amaccesu   doso koci na vijjati
       athopi te mamatthesu   navakankhanti jivitam.
     Mahasatto aha
       kacci te sadisi bhariya assava piyabhanini
       puttarupayasupeta      tava chandavasanuga.
Raja aha
     atho me sadisi bhariya   assava piyabhanini
     puttarupayasupeta        mama chandavasanuga.
Mahasatto aha
     kacci rattham anuppilam      akutociupaddavam
     asahasena dhammena      samena anusasasi.
Raja aha
     atho rattham anuppilam      akutociupaddavam
     asahasena dhammena      samena anusasiham.
Mahasatto aha
     kacci santo apacita     asanto parivajjita
     no ca dhammam nirankatva   adhammamanuvattasi.
Raja aha
     santo ca me apacita    asanto parivajjita
     dhammamevanuvattami      adhammo me nirankato.
Mahasatto aha
     kacci anagatam digham       samavekkhasi khattiya
     kacci matto madaniye     paralokam na santasi.
Raja aha
     naham anagatam digham       samavekkhami pakkhima
     thito dasasu dhammesu      paralokam na santasim.
     Danam silam pariccagam      ajjavam maddavam tapam
     akkodham avihimsanca       khantim ca avirodhanam.
     Iccete kusale dhamme   thite passami attani
     tato me jayate piti    somanassancanappakam.
     Sumukho ca acintetva    visajji pharusam giram
     bhavadosamanannaya       asmakayam vihangamo.
     So kuddho pharusam vacam    niccharesi ayoniso
     yanasmasu na vijjanti    nayidam pannavatamivati.
     Tattha disvati tam bahum aggapanabhojanam disva. Pesitanti
aharapetva upanitam. Khattadhammananti pathamakarakesu patisantharadhammanam.
Tato pucchi anantarati tasmim kale. Kacci nu bhototi anupatipatiya
pucchita pana cha gatha hettha vuttatthayeva. Anuppilanti
kacci ratthavasino yantena ucchum viya anuppilesiti pucchi.
Akutociupaddavanti kutoci anupaddavam. Samena anusasasiti
kacci tvam idam rattham dhammena samena anusaseyyasi. Santoti
siladigunayutta sappurisa. Nirankatvati chaddetva. Anagatam
dighanti anagatam attano jivitam pavattitam kacci digham. Samavekkhasiti
ayusankharanam parittabhavam janasiti pucchati. Madaniyeti madavahe
rupadiarammane. Na santasiti na bhayasi. Idam vuttam hoti
kacci rupadisu kamagunesu appamatto hutva danadinam kusalanam
katatta paralokam na bhayasiti. Dasasuti dasasu rajadhammesu.
Danadisu pavattitacetana danam pancasiladasasiladini silam deyyadhammacago
pariccago ujubhavo ajjavam mudubhavo maddavam uposathakammam tapo
mettapubbabhago akkodho karunapubbabhago avihimsa
adhivasanam khanti avirodho avirodhanam. Acintetvati
mama imam gunasampattim acintetva. Bhavadosanti cittadosam.
Anannayati ajanitva. Asmakanti amhakam cittadoso nama
natthi yamesa janeyya tam ajanitvava pharusam kakkhalam visajjesi.
Ayonisoti anupayena. Yanasmasuti yani vajjani amhesu na
santi tani vadati. Nayidanti na idam. Tasma mama idam
vacanam pannavatamiva na hoti tenesa mama na pandito viya
upatthati.
     Tam sutva sumukho mahagunasampannova raja apasadito
so me kuddho khamapessami nanti cintetva aha
       atthi me tam atisaram    vegena manujadhipa
       dhataratthe ca bandhasmim    dukkham me vipulam ahu.
       Tvam no pitava puttanam  bhutanam dharaniriva
       asmakamadhipannanam      khamassu rajakunjarati.
     Tattha atisaranti pakkhalitam. Vegenati aham etam katham kathento
vegena sahasa kathemi. Dukkhanti cetasikam dukkham mama vipulam ahosi
tasma kodhavasena tam maya vuttam tameva khama maharajati.
Puttananti tvam puttanam pita viya. Dharanirivati panabhutanam
Patittha pathavi viya tvam pana amhakam avassayo. Adhipannananti
dosena aparadhena ajjhotthatanam. Khamassuti idam so sumukho asana
oruyha pakkhehi anjalim katva aha.
     Atha nam raja alingitva adaya suvannapithe nisidapetva
accayadesanam patigganhanto aha
       evante anumodama   yam bhavam na niguyhasi
       khilam patibhindasi pakkhi    ujukosi vihangamoti.
     Tattha anumodamati tante dosam khamama. Yanti yasma tvam
attano cittapaticchannabhavam na niguyhasi. Khilanti cittakhilam cittakhanukam.
     Evanca pana vatva raja mahasattassa dhammakathaya sumukhassa
ca ujubhavena pasiditva pasannena nama pasannakaro katabboti
ubhinnampi tesam attano rajjasirim niyyadento gatha aha
       yamkinci ratanam atthi     kasirajanivesane
       rajatam jatarupanca      mutta veluriya bahu.
       Manayo sankhamuttanca    vatthikam haricandanam
       ajinam dantabhandanca     loham kalayasam bahum
       etam dadami vo vittam  issariyam vissajami voti.
     Tattha atthiti nidahitam. Muttati viddhaviddhamutta. Manayoti
manibhandakani. Sankhamuttancati dakkhinavattasankharatananca
amalakavattamuttaratananca. Vatthikanti sukhumakasikavatthani. Ajinanti
ajinamigacammam. Loham kalayasanti tambalohanca kalalohanca. Issariyanti
Kancanamalena setacchattena saddhim dvadasayojanike baranasinagare
rajjam.
     Evanca pana vatva ubhopi setacchattena pujetva rajjam
paticchapesi. Atha mahasatto ranna saddhim sallapanto aha
         addha apacita tyamha     sakkata ca rathesabha
         dhammesu vattamananam       tvam no acariyo bhava.
         Acariya samanunnata       taya anumata mayam
         tam padakkhinato katva       nati passemurindamati.
     Tattha dhammesuti dasasu kusalakammapathadhammesu. Acariyoti tvam
amhesu byattataro tasma no tattha acariyo hohi. Apica dasannam
rajadhammanam kathitattapi sumukhassa dosam dassetva accayam pariggahanassa
katattapi tvam pana amhakam acariyo bhava tasma idanipi no
acarasikkhapanena acariyo bhavati aha. Passemurindamati passemu
arindama.
     So tesam gamanam anujanati. Bodhisattassapi dhammam kathentasseva
arunam utthahi.
     Tamattham pakasento sattha aha
         sabbarattim cintayitvana     mantayitva yathakatham
         kasiraja anunnasi      hamsanam pavaruttamanti.
     Tattha yathakathanti yamkinci attham tehi saddhim cintetabbanca
Mantetabbanca cintetva mantetva cati attho. Anunnasiti
gacchathati anunnasi.
     Evam tena anunnato bodhisatto rajanam appamatto dhammena
rajjam karehiti ovaditva pancasu silesu patitthapesi. Raja tesam
kancanabhajanehi madhulajanca madhurodakanca upanetva nitthitaharakicce
gandhamaladihi pujetva bodhisattam suvannacankotakena sayam ukkhipi.
Khema devi sumukham ukkhipi. Atha ne sihapanjaram ugghatapetva
suriyuggamanavelaya gacchatha saminoti visajjesum.
     Tamattham pakasento sattha aha
        tato ratya vivasane      suriyassuggamanam pati
        pekkhato kasirajassa     bhavanato vigahisunti.
     Tattha vigahisunti akasam pakkhandimsu.
     Mahasatto suvannacankotakato uppatitva ma cintayittha
maharaja appamatto amhakam ovade vatteyyasiti rajanam
assasetva sumukham adaya cittakutameva gato. Tanipi kho
channavutihamsasahassani kancanaguhato nikkhamitva pabbatatale nisinna te
agacchante disva paccuggantva parivaresum. Te natiganaparivuta
cittakutam pavisimsu.
     Tamattham pakasento sattha aha
        te aroge anuppatte    disvana parame dije
        keketimakarum hamsa        puthusaddo ajayatha.
        Te patita pamuttena      bhattuna bhattugarava
        samanta parikarimsu         andaja laddhapaccayati.
     Tattha akarunti mahasaddam niccharimsu. Parameti uttame.
Keketi attano sabhavaravena keketi saddamakamsu. Bhattugaravati
bhattari sagarava. Parikarimsuti bhattuno muttabhavena tuttha tam bhattaram
samanta parivarayimsu. Laddhapaccayati laddhapatittha.
     Evam parivaretva ca pana te hamsa katham muttosi maharajati
pucchimsu. Mahasatto sumukham nissaya muttabhavam rajakulakatakammam
luddaputtakatakammam ca kathesi. Tam sutva hamsagana sumukhasenapati
ca luddo ca sukhita niddukkha ciram jivantuti ahamsu.
     Tamattham pakasento sattha osanagathamaha
        evam mittavatam attha      sabbe honti padakkhina
        hamsa yatha dhatarattha      natisanghamupagamunti.
     Tattha mittavatanti kalyanamittasampannanam. Padakkhinati
sukhanipphattino vuddhiyutta. Dhataratthati hamsaraja sumukho ranna
ceva luddaputtena cati dvihi evam ubhopi te dhatarattha
kalyanamittasampanna yatha. Natisanghamupagamunti natisanghupagamanasankhato
tesam attho padakkhino jato. Evam annesampi mittavatam attha
padakkhina hontiti.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva
pubbepi anando mamatthaya jivitam pariccajivi vatva jatakam
Samodhanesi tada luddo anando ahosi khema devi khema bhikkhuni
ahosi raja sariputto ahosi sumukho anando ahosi sesaparisa
buddhaparisa ahesum dhatarattho pana ahameva sammasambuddhoti.
                   Mahahamsajatakam nitthitam.
                         Dutiyam.
                    --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 42 page 242-284. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=4899&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=4899&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=199              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=1349              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=1574              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=1574              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]