ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter  
Atthakatha Book 43 : PALI ROMAN Jā.A.9 mahānipāt (1)

                     Mahānipāta vaṇṇanā
                     -------------
                      suvaṇṇasāmajātakaṃ
     ko nu maṃ usunā vijjhīti idaṃ satthā jetavane viharanto
ekaṃ mātuposakaṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi.
     Sāvatthiyaṃ kira aṭṭhārasakoṭivibhavassa ekassa seṭṭhikulassa
ekaputtako ahosi. So mātāpitūnaṃ piyo manāpo ahosi.
So ekadivasamhi pāsādavaragato sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā mahāvithiyaṃ
olokento gandhamālādihatthaṃ mahājanaṃ dhammassavanatthāya jetavanaṃ
gacchantaṃ disvā ahaṃpi tena saddhiṃ gamissāmīti gandhamālādīni gāhāpetvā
vihāraṃ gantvā vatthabhesajjapānakādīni saṃghassa dāpetvā
gandhamālādīhi ca bhagavantaṃ pūjetvā vanditvā ekamantaṃ nisinno
dhammaṃ sutvā kāmesu ādīnavaṃ disvā pabbajjāya ānisaṃsaṃ sallakkhetvā
parisāya vuṭaṭhitāya bhagavantaṃ vanditvā pabbajjaṃ yāci. Atha
naṃ bhagavā evamāha mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ tathāgatā na
pabbājentīti. Taṃ sutvā kulaputto bhagavantaṃ vanditvā gehaṃ
gantvā sagāravena mātāpitaro vanditvā evamāha ammatāta
tathāgatassa santike pabbajissāmīti. Athassa mātāpitaro tassa
vacanaṃ sutvā ekaputtakabhāvena sattadhā bhijjamānahadayā viya
puttasinehena kampamānā evamāhaṃsu tāta piyaputtaka tāta kulaṅkura
Tāta nayana tāta pāṇasadisa tayā vinā kathaṃ jīvāma tayi paṭibaddhaṃ
no jīvitaṃ mayaṃ hi tāta jarājiṇṇā vuḍḍhā mahallakā ajja vā
suve vā parasuve vā maraṇaṃ pāpuṇissāma amhe ohāya gacchāhi
tāta pabbajjā nāma atidukkarā sītena atthe sati uṇhaṃ labhati
uṇhena atthe sati sītaṃ labhati tasmā tāta mā pabbajāhīti.
Taṃ sutvā kulaputto dukkhī dummano onatasīso pajjhāyanto nisīdi
sattāhaṃ nirāhāro ahosi. Athassa mātāpitaro evaṃ cintayiṃsu
sace no putto ananuññāto marissati na puna passāma pabbajjāya
jīvamānaṃ puna passissāmāti cintetvā ca pana tāta piyaputtaka
taṃ  pabbajjāya anujānāma pabbajāhīti anujāniṃsu. Taṃ sutvā
kulaputto tuṭṭhamānaso hutvā sakalasarīraṃ onāmetvā mātāpitūnaṃ
pādesu vanditvā āpucchitvā sāvatthinagarato nikkhamitvā jetavanaṃ
gantvā bhagavantaṃ vanditvā pabbajjaṃ yāci. Satthā ekaṃ bhikkhuṃ
āṇāpesi. So taṃ pabbājesi. Tassa pabbajitakālato paṭṭhāya
mahālābhasakkāro nibbatti. So ācariyupajjhāye ārādhetvā
laddhūpasampado pañca vassāni dhammaṃ pariyāpuṇitvā cintesi ahaṃ
idha ākiṇṇo viharāmi nametaṃ paṭirūpanti. Vipassanādhuraṃ pūretukāmo
hutvā upajjhāyassa santike kammaṭṭhānaṃ uggahetvā jetavanā
nikkhamitvā ekaṃ paccantagāmaṃ gantvā taṃ nissāya araññe
vihāsi. So tattha vipassanaṃ vaḍḍhetvā dvādasa vassāni ghaṭentopi
vāyamantopi visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi. Mātāpitaropissa
Gacchante kāle duggatā ahesuṃ. Ye hi nesaṃ khettaṃ vā vaṇijjaṃ vā
payojesuṃ te imasmiṃ kule putto vā bhātaro vā codetvā
sāretvā amhe gaṇhantā nāma natthīti attano attano
hatthagataṃ dhanaṃ gahetvā yathāruciṃ palāyiṃsu. Gehe dāsakammakarādayopi
hiraññasuvaṇṇādīni gahetvā palāyiṃsu. Aparabhāge dve
janā duggatatarā kapaṇā hutvā hatthe udakasiñcanaṃpi alabhitvā gehaṃ
vikkīṇitvā agharā hutvā paramakāruññabhāvappattā pilotikaṃ nivāsetvā
kapālahatthā itocitoca bhikkhāya cariṃsu. Tasmiṃ kāle eko bhikkhu
jetavanā nikkhamitvā tassa vasanaṭṭhānaṃ agamāsi. So tassa
āgantukavattaṃ katvā sukhanisinnova bhante kuto āgatatthāti pucchitvā
jetavanā āvusoti vutte satthuno ceva mahāsāvakādīnañca ārogayaṃ
pucchitvā tato mātāpitūnaṃ pavuttiṃ pucchi kiṃ bhante sāvatthiyaṃ asukassa
nāma seṭṭhikulassa ārogayanti. Āvuso mā tassa kulassa pavuttiṃ
pucchāti. Kiṃ bhanteti. Āvuso tassa kira kulassa eko putto
atthi so sāsane pabbajito tassa pabbajitakālato paṭṭhāya evañcetaṃ
kulaṃ parikkhīṇaṃ ahosi idāni dve janā kapaṇā paramakāruññappattā
kapālahatthā bhikkhāya carantīti. So tassa vacanaṃ sutvā
sakabhāvena saṇṭhāretuṃ asakkonto assupuṇṇehi nettehi
rodituṃ ārabhi. Thero taṃ disvā āvuso kiṃ rodasīti. Bhante
te mayhaṃ mātāpitaro ahaṃ tesaṃ puttoti. Āvuso tava mātāpitaro
taṃ nissāya vināsaṃ pattā gaccha tavaṃ ne paṭijaggāhīti.
So ahaṃ dvādasa vassāni ghaṭentopi vāyamantopi maggaṃ vā phalaṃ
vā nibbattetuṃ nāsakkhiṃ ahaṃ abhabbo bhavissāmi kiṃ me pabbajjāya
ahaṃ gihī hutvā mātāpitaro posetvā dānaṃ datvā saggaparāyano
bhavissāmīti cintetvā araññavāsaṃ tassa therassa niyyādetvā taṃ
vanditvā puna divase araññato nikkhamitvā anupubbena gantvā
sāvatthito avidūre jetavanapiṭṭhivihāraṃ sampāpuṇāti. Tattha dve
maggā ahesuṃ. Tesu eko maggo jetavanaṃ gacchati eko sāvatthiyaṃ
gacchati. So tattheva ṭhatvā kiṃ nukho paṭhamaṃ mātāpitaro passissāmi
udāhu dasabalanti cintetvā mayā mātāpitaro ciraṃ diṭṭhapubbā
ito paṭṭhāya pana me buddhassa dassanaṃ dullabhaṃ bhavissati
ajja sammāsambuddhaṃ disvā dhammaṃ sutvā sve pātova mātāpitro
passissāmīti sāvatthimaggaṃ pahāya jetavanamaggaṃ gantavā sāyaṇhasamaye
jetavanaṃ pāvisi.
     Taṃ divasaṃ pana satthā paccūsakāle lokaṃ olokento imassa
kulaputtassa upanissayaṃ addasa. So tassa āgamanakāle mātuposakasuttena
mātāpitūnaṃ guṇaṃ vaṇṇesi. So pana bhikkhu parisapariyante
ṭhatvā madhuradhammakathaṃ suṇanto va cintesi ahaṃ gihī hutvā
mātāpitaro paṭijaggituṃ sakkomīti cintesiṃ satthā pana pabbajitopi
samāno mātāpitūnaṃ upakārako nāmāti vadati sacāhaṃ satthāraṃ
adisvā va gato assaṃ evarūpāya pabbajjāya parihīno bhaveyyaṃ
idāni pana gihī ahutvā pabbajitova samāno mātāpitaro
Posessāmīti. So satthāraṃ vanditvā jetavanā nikkhamitvā salākaggaṃ
gantvā salākabhattañca salākayāguñca gahetvā dvādasa vassāni
araññe vuṭṭhabhikkhu pārājikapatto viya ahosi. So pātova
sāvatthiyaṃ pavisitvā kiṃ nukho paṭhamaṃ yāguṃ gaṇhissāmi udāhu
mātāpitaro passissāmīti cintetvā kapaṇānaṃ santikaṃ tucchahatthena
gantuṃ ayuttanti cintetvā yāguṃ gahetvā etesaṃ porāṇagehadvāraṃ
gato. Mātāpitaropissa yāguṃ bhikkhāya caritvā paragehabhittiṃ
nissāya viharanti. So upagantvā te nisinnake kapaṇabhāvamāpanne
disvā uppannasoko assupaṇṇehi nettehi tesaṃ avidūre
aṭṭhāsi. Te taṃ disvāpi na sañjāniṃsu. Athassa mātā bhikkhu
bhikkhatthāya ṭhito bhavissatīti saññāya bhante tumhākaṃ dātabbayuttakaṃ
natthi aticchatha bhanteti āha. So tassā kathaṃ sutvā uppannabalavasoko
hadayarūpaṃ sokaṃ gahetvā assupuṇṇehi nettehi tattheva
aṭṭhāsi tāya dutiyampi tatiyampi vuccamānopi aṭṭhāsiyeva. Athassa
pitā mātaraṃ āha gaccha taṃ jānāhi putto nukho no esoti.
Sā uṭṭhāya tassa santikaṃ gantavā oloketvā taṃ sañjānitvā
puttassa pādamūle nipatitvā paridevi. Pitāpissa tattheva gantvā
parodi. Mahantaṃ kāruññaṃ ahosi. Sopi mātāpitaro disvā
sakabhāvena saṇṭhāretuṃ asakkonto assūni pavattesi. So sokaṃ
adhivāsetvā ammatāta mā cintayittha ahaṃ vo posessāmīti
mātāpitaro assāsetvā yāguṃ pāyetvā ekamante nisīdāpetvā
Puna bhikkhaṃ āharitvā te bhojetvā attano bhikkhaṃ pariyesitvā
tesaṃ santikaṃ gantavā puna bhattena pucchitvā tehi na bhuñjāmāti
vutte sayaṃ bhattakiccaṃ katvā te ekamante vasāpesi. So tato
paṭṭhāya iminā niyāmena mātāpitaro paṭijaggi. Attanā laddhāni
pakkhikabhattādīnipi tesaṃyeva datvā sayaṃ bhikkhāya caritvā labhamāno
bhuñjati alabhamāno na bhuñjati vassāvāsikampi aññaṃpi yaṃ kiñci
lābhaṃ labhitvā tesaṃyeva deti tehi paribhuttaṃ jiṇṇapilotikaṃ aggaḷaṃ
katvā dhovitvā rajitvā sayaṃ paribhuñjati. Bhikkhaṃ labhamānadivasaṃ
panassa appaṃ  alabhamānadivasā bahutarā ahesuṃ. Athassa
nivāsanapāruppanaṃpi atilūkhaṃ hoti. So mātāpitaro paṭijaggantoyeva
aparabhāge kīso lūkho dubbaṇṇo uppaṇḍuppaṇḍukajāto
dhamanisaṇṭhatagatto ahosi. Atha naṃ sandiṭṭhā sambhattā bhikkhū disvā
pucchiṃsu āvuso pubbe tava sarīravaṇṇo sobhati idāni pana kīso
lūkho dubbaṇṇo uppaṇḍuppaṇḍukajāto dhamanisaṇṭhatagattosi bayādhi
nukho te uppannoti. So natthi me āvuso bayādhi apica
palibodho me atthīti taṃ pavuttiṃ ārocesi. Āvuso satthā
saddhādeyyaṃ vinipātetuṃ na deti tavaṃ pana saddhādeyyaṃ gahetvā
gihīnaṃ dadamāno ayuttaṃ karosīti āhaṃsu. So tesaṃ kathaṃ sutvā
lajjito ohiyi. Te ettakenāpi asantuṭṭhā bhagavato santikaṃ
gantavā bhante asuko nāma bhikkhu saddhādeyyaṃ vinipātetvā gihino
posesīti satthuno ārocesuṃ. Satthā taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā
Saccaṃ kira tavaṃ bhikkhu saddhādeyyaṃ gahetvā gihino posesīti
pucchitvā saccaṃ bhanteti vutte tassa taṃ kiriyaṃ vaṇṇetukāmo
attano ca pubbacariyaṃ pakāsetukāmo hutvā bhikkhu tavaṃ gihino
posento ke posesīti pucchi. Mātāpitaro me bhanteti. Satthā
tassa ussāhaṃ janetuṃ sādhu sādhu bhikkhūti tikkhattuṃ sādhukāraṃ datvā
tavaṃ mayā gatamagge ṭhito ahampi pubbacariyaṃ caranto mātāpitaro
posesinti āha. So bhikkhu assāsaṃ paṭilabhi. Atha satthā tāya
pubbacariyāya āvīkaraṇatthaṃ tehi bhikkhūhi yācito atītaṃ āhari.
     Atīte bhikkhave bārāṇasinagarato avidūre nadiyā orimatīre
eko nesādagāmo ahosi. Paratīrepi eko nesādagāmo ahosi.
Ekekasmiṃ gāme pañca pañca kulasatāni vasanti. Dvīsu gāmesu dve
nesādajeṭṭhakā sahāyakā ahesuṃ. Te daharakāleyeva evaṃ katikaṃ kariṃsu
sace amhesu ekassa dhītā hoti ekassa putto tesaṃ āvāhavivāhaṃ
karomāti. Atha orimatīre gāmajeṭṭhakassa gehe putto vijāyi.
Jātakkhaṇeyevassadukūlena paṭiggahitattā dukūlo taveva nāmaṃ kariṃsu.
Itarassa gehe dhītā vijāyi. Tassā paratīre jātattā pārikāti nāmaṃ
kariṃsu. Te ubhopi abhirūpā pāsādikā suvaṇṇavaṇṇā ahesuṃ
te nesādakule jātāpi pāṇātipātannāma na kariṃsu. Aparabhāge
soḷasavassuddesikaṃ dukūlakumāraṃ mātāpitaro āhaṃsu tāta kumārikaṃ
te ānessāmāti. So pana brahmalokato āgato suddhasatto
ubhopi kaṇṇe pidahitvā na me gharāvāsena attho ammatāta
Mā evaṃ avacutthāti vatvā yāva dutiyampi tatiyampi vuccamānopi
na icchi. Pārikāpi mātāpitūhi amma amhākaṃ sahāyakassa putto
atthi so abhirūpo pāsādiko suvaṇṇavaṇṇo tassa taṃ dassāmāti
vuttāpi tatheva vatvā ubho kaṇṇe pidahi. Sāpi brahmalokato
āgatā suddhasattā. Tadā dukūlakumāropi tassā rahassena sāsanaṃ
pahiṇi sace pārikā methunadhammena atthikā aññassa gehaṃ
gacchatu mama methunachando natthīti. Sāpi tassa tatheva sāsanaṃ
pesesi. Mātāpitaro pana tesaṃ anicchamānānaññeva āvāhavivāhaṃ
kariṃsu. Te ubhopi kilesasamuddaṃ anotaritvā dve mahābrahmāno
viya ekato vasiṃsu. Dukūlakumāro pana macchaṃ vā migaṃ vā na māreti
antamaso āhaṭamaṃsaṃpi na vikkīṇāti. Atha naṃ mātāpitaro vadiṃsu
tāta tavaṃ nesādakule nibbattopi neva gharāvāsaṃ icchasi na pāṇavadhaṃ
karosi kinnāma karissasīti. So evamāha ammatāta tumhesu
anujānantesu mayaṃ pabbajissāmāti. Taṃ sutvā mātāpitaro tenahi
pabbajathāti anujāniṃsu. Te tuṭṭhahaṭṭhā mātāpitaro vanditvā gāmato
nikkhamma anupubbena gaṅgātīrena himavantaṃ pavisitvā yasmiṃ ṭhāne
migasammatā nāma nadī himavantato otaritvā gaṅgaṃ pattā taṃ
ṭhānaṃ gantvā gaṅgaṃ pahāya migasammatābhimukhā agamaṃsu.
     Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dasseti. Sakko
āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā vissukammaṃ āmantetvā tāta
vissukamma dve mahāpurisā gāmā nikkhamitvā isipabbajjaṃ
Pabbajitukāmā himavantaṃ paviṭṭhā tesaṃ nivāsanaṭṭhānaṃ laddhuṃ vaṭṭati
migasammatanadito aḍḍhaghosabbhantare etesaṃ paṇṇasālañca
pabbajitaparikkhāre ca māpetvā ehīti āha. So sādhūti sampaṭicchitvā
mūgapakkhajātake vuttanayeneva sabbaṃ saṃvidahitvā amanāpasadde
migapakkhinopi palāpetvā ekapadikamaggaṃ māpetvā sakaṭṭhānameva gato.
Tepi taṃ maggaṃ disvā tena assamapadaṃ pāpuṇiṃsu. Dukūlapaṇḍito
paṇṇasālaṃ pavisitvā pabbajitaparikkhāre disvā sakkena mayhaṃ dinnanti
sakkadattiyabhāvaṃ ñatvā sāṭakaṃ omuñcitvā rattavākacīraṃ nivāsetvā
ekaṃ pārupitvā ajinacammaṃ aṃse katvā jaṭāmaṇḍalaṃ bandhitvā
isivesaṃ gahetvā pārikāya pabbajjaṃ adāsi. Te ubhopi
kāmāvacaramettaṃ bhāvetvā tattha paṭivasiṃsu. Tesaṃ mettānubhāvena
sabbepi migapakkhino aññamaññaṃ mettacittameva paṭilabhiṃsu. Tesu
na koci kiñci viheṭhesi. Pārikāpi pāto vuṭṭhāya pānīyaṃ
paribhojanīyaṃ upaṭṭhapetvā assamapadaṃ sammajjitvā sabbakiccāni
karoti. Te ubhopi phalāphalaṃ āharitvā paribhuñjitvā attano
attano paṇṇasālaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ karontā tattheva vāsaṃ
kappesuṃ.
     Sakko tesaṃ upaṭṭhānaṃ āgacchati. So ekadivasaṃ olokento
imesaṃ cakkhūni parihāyissantīti tesaṃ antarāyaṃ disvā devalokato
otaritvā dukūlapaṇḍitaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ
nisīditvā evamāha bhante tumhākaṃ antarāyo paññāyati
Vo paṭijaggituṃ puttaṃ laddhuṃ vaṭṭati 1- lokadhammaṃ paṭisevathāti. So
tassa vacanaṃ sutvā āha sakka kinnāmetaṃ kathesi mayaṃ agāramajjhe
vasantāpi lokadhammaṃ na sevāma etaṃ lokadhammaṃ pahāya puluvakagūtharāsiṃ
viya jigucchimhā idāni pana araññaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ
pabbajitvā kathaṃ evarūpaṃ karissāmāti. Bhante evarūpaṃ na karotha
pārikāya tāpasiniyā utunīkāle nābhiṃ hatthena parāmaseyyāthāti
āha. Dukūlapaṇḍito idaṃ sakkā kātunti sampaṭicchi. Sakko
taṃ vanditvā sakaṭṭhānameva gato. Dukūlapaṇḍitopi pārikāya
ācikkhitvā tassā utunīkāle  hatthena nābhiṃ parāmasi. Tadā
bodhisatto devalokato cavitvā tassā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi.
Sā dasamāsaccayena suvaṇṇavaṇṇaṃ puttaṃ vijāyi. Tenevassa
suvaṇṇasāmoti nāmaṃ kariṃsu. Pārikāya mūlaphalāphalatthāya araññaṃ
gatakāle pabbatantare kinnariyo dhātīkiccaṃ kariṃsu. Te ubhopi
bodhisattaṃ nahāpetvā paṇsālāyaṃ nipajjāpetvā phalāphalatthāya
gacchanti. Tasmiṃ khaṇe kinnariyo kumāraṃ gahetvā kandarādīsu
nahāpetvā pabbatamatthakaṃ āruyha nānāpupphehi alaṅkaritvā
haritālamanosilādīni silātale ghaṃsitvā nalāte tilake katvā ānetvā
paṇṇasālāyaṃ nipajjāpenti. Pārikāpi āgantvā puttaṃ thaññaṃ
pāyeti. Aparabhāge taṃ soḷasavassuddesikaṃ anurakkhantā mātāpitaro
paṇṇasālāyaṃ nisīdāpetvā sayameva vanamūlaphalāphalatthāya vanaṃ
@Footnote: 1 paṭijagganakaṃ puttaṃ laddhuṃ vaṭṭatītipi.
Gacchanti. Atha mahāsatto cintesi kadāci kocideva me mātāpitūnaṃ
antarāyo bhaveyyāti tesaṃ gatamaggaṃ sallakkhesi. Athekadivasaṃ
tesaṃ vanamūlaphalāphalaṃ ādāya sāyaṇhasamaye nivattantānaṃ assamapadato
avidūre sampattānaṃ mahāmegho uṭṭhahi. Te ekaṃ rukkhamūlaṃ
pavisitvā vammikamatthake aṭṭhaṃsu. Tassa ca abbhantare āsīviso
atthi. Tesaṃ sarīrato sedagandhamissakaṃ udakaṃ otaritvā tassa
nāsapūṭaṃ pāvisi. So kujjhitvā nāsavātena pahari. So tesaṃ
cakkhūni pāpuṇi. Tena dvepi janā andhā hutvā aññamaññaṃ na
passiṃsu. Dukūlapaṇḍito pārikaṃ āmantetvā pārike mama cakkhūni
parihīnāni taṃ na passāmīti āha. Sāpi tatheva āha. Te
natthi no idāni jīvitanti maggaṃ apassantā paridevamānā aṭṭhaṃsu.
     Kiṃ pana tesaṃ pubbakammanti. Te kira pubbe vejjakule
jātā ahesuṃ. Atha so vejjo ekassa mahaddhanassa purisassa
akkhirogaṃ paṭijaggi. So akkhīni labhitvā tassa kiñci dhanaṃ na
deti. Atha vejjo tassa kujjhitvā gehaṃ gantvā attano
bhariyāya ārocetvā bhadde ahaṃ tassa akkhirogaṃ paṭijaggāmi
idāni mayhaṃ dhanaṃ na deti kiṃ karomāti āha. Sāpi sāmikassa
vacanaṃ sutvā kujjhitvā na no tassa santakena dhanenattho tavaṃ
bhesajjaṃ tassa ekaṃ yoggaṃ datvā tassa akkhīni kāṇāni karohīti
āha. So sādhūti tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā gehato nikkhamitvā
tassa santikaṃ gantvā tathā  akāsi. So mahaddhano puriso
Na cirasseva andho ahosi. Te ubhopi iminā pāpakammena
cakkhūni parihāyiṃsu.
     Atha mahāsatto cintesi mama mātāpitaro aññesu divasesu
imāya velāya āgacchanti idāni nesaṃ pavuttiṃ na jānāmīti
paṭimaggaṃ gantvā saddamakāsi. Te dve tassa saddaṃ sañjānitvā
paṭisaddaṃ katvā puttasinehena tāta idha paripantho atthi mā
āgacchāhīti vadiṃsu. Atha ne mahāsatto āha tenahi imaṃ
yaṭṭhikoṭiṃ gahetvā ethāti. So tesaṃ dīghayaṭṭhiṃ adāsi. Te
yaṭṭhikoṭiṃ gahetvā tassa santikaṃ āgamiṃsu. Atha ne kena vo
kāraṇena cakkhūni vinaṭṭhānīti pucchi. Atha naṃ mātāpitaro āhaṃsu tāta
mayaṃ deve vassante idha rukkhamūle vammikamatthake ṭhitā tena kāraṇena
akkhīni vinaṭṭhānīti. So mātāpitūnaṃ kathaṃ sutvāva aññāsi
tattha āsīvisena bhavitabbaṃ tena kuddhena nāsavāto visaṭṭho
bhavissatīti. So mātāpitaro disvā rodi ceva hasi ca. Atha
naṃ te pucchiṃsu kasmā tāta rodasi ceva hasi cāti. Amma
tāta tumhākaṃ daharakāleyeva evaṃ cakkhūni vinaṭṭhānīti rodiṃ idāni
pana tumhe paṭijaggituṃ labhissāmīti hasiṃ ammatāta tumhe mā
cintayittha ahaṃ vo paṭijaggissāmīti. So mātāpitaro assāsetvā
assamapadaṃ ānetvā tesaṃ rattiṭṭhāne divāṭṭhāne caṅkamaṭṭhāne
paṇṇasālāyaṃ uccārapassāvaṭṭhāne cāti sabbattha ṭhānesu rajjuke
bandhi. Tato paṭṭhāya te assamapade ṭhapetvā sayameva
Vanamūlaphalāphalaṃ āharitvā paṇṇasālāya ṭhapetvā pātova tesaṃ vasanaṭṭhānaṃ
sammajjitvā mātāpitaro vanditvā ghaṭaṃ ādāya migasammatanadiṃ
gantvā pānīyaṃ āharitvā paribhojanīyaṃ upaṭṭhapetvā dantakaṭṭhamukhodakādīni
datvā madhuraphalāphalaṃ deti tehi paribhuñjitvā mukhe
vikkhālite sayaṃ sesaṃ paribhuñjati paribhuñjāvasāne mātāpitaro
vanditvā āpucchitvā migagaṇaparivuto phalāphalatthāya araññaṃ pāvisi.
Taṃ pabbatapāde kinnarā parivāretvā phalāphalaṃ gahetvā bodhisattassa
adaṃsu. Sāyaṇhasamaye assamaṃ āgantvā ghaṭena udakaṃ
āharitvā ghaṭaṃ ṭhapetvā udakaṃ tāpetvā uṇhodakena nesaṃ yathāruciṃ
nahāpanaṃ vā pādadhovanaṃ vā katvā nahāyitvā aṅgārakapallaṃ
upanetvā tesaṃ hatthapāde sedetvā tesaṃ nisinnānaṃ phalāphalaṃ
datvā khādāpetvā tesaṃ paribhuñjanapariyosāne sayampi khāditvā
sesakaṃ assamapade ṭhapesi. So iminā niyāmeneva mātāpitaro
paṭijaggi.
     Tasmiṃ samaye bārāṇasiyaṃ pilayakkho nāma rājā rajjaṃ kāresi.
So migamaṃsalobhena mātaraṃ rajjaṃ paṭicchāpetvā sannaddhapañcāvudho
himavantaṃ pavisitvā mige vadhitvā maṃsaṃ khādanto migasammatanadiṃ
patvā anupubbena sāmassa pānīyaggahaṇatitthaṃ sampatto migapadavalañjaṃ
disvā maṇivaṇṇāhi sākhāhi koṭṭhakaṃ katvā dhanuṃ āropetvā
visapītaṃ saraṃ sannayhitvā tattha nisinnova acchi. Mahāsattopi
sāyaṇhasamaye phalāphalaṃ āharitvā assamapade ṭhapetvā mātāpitaro
Vanditvā āpucchitvā pānīyaṃ āharissāmīti cintetvā ghaṭaṃ gahetvā
migagaṇaparivuto dvepi mige ekato katvāna tesaṃ piṭṭhiyaṃ pānīyaghaṭaṃ
ṭhapetvā hatthena gahetvā nadītitthaṃ agamāsi. Rājāpi koṭṭhake
ṭhitova taṃ tathā āgacchantaṃ disvā mayā ettakaṃ kālaṃ evaṃ himavante
vicarantenāpi manusso nāma na diṭṭhapubbo devo nukho esa nāgo
nukho sace panāhaṃ etaṃ upasaṅkamitvā pucchissāmi devo ce ākāsaṃ
uppatissati nāgo ce bhūmiyaṃ pavisissati nakho panāhaṃ sabbakālaṃ
himavanteyeva carissāmi sacāhaṃ bārāṇasiyaṃ gamissāmi tatrāpi maṃ
amaccā pucchissanti api nu te mahārāja himavante vasantena
kiñci acchariyaṃ diṭṭhapubbanti tatrāhaṃ evarūpo me satto
diṭṭhapubboti vatvā eso ko nāmāti vutte sace na jānāmīti
vakkhāmi maṃ garahissanti tasmā taṃ vijjhitvā dubbalaṃ katvā
pucchissāmīti cintesi. Atha tesu migesu paṭhamameva otaritvā pānīyaṃ
pivitvā uttiṇṇesu bodhisatto uggahitavatto viya mahāthero
saṇikaṃ saṇikaṃ otaritvā nahātvā paṭippassaddhadaratho paccuttaritvā
rattavākacīraṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ajinacammaṃ ekaṃsaṃ katvā
pānīyaghaṭaṃ ukkhipitvā udakaṃ puñchitvā vāmaaṃsakūṭe ṭhapesi. Tasmiṃ
pana kāle idāni vijjhituṃ samayoti rājā taṃ visapītaṃ saraṃ ukkhipitvā
mahāsattassa dakkhiṇapassena vijjhi. Saro vāmapassena nikkhami.
Tassa vijjhitabhāvaṃ ñatvā migagaṇā bhītabhītā palāyiṃsu.
Suvaṇṇasāmapaṇḍito pana viddhopi samāno pānīyaghaṭaṃ yathā vā
Tathā vā anusumbhitvā satiṃ paccupaṭṭhapetvā saṇikaṃ saṇikaṃ otāretvā
vālukaṃ viyūhitvā ghaṭaṃ ṭhapetvā disaṃ vavaṭṭhapetvā mātāpitūnaṃ
vasanaṭṭhānadisābhāgena sīsaṃ katvā rajatapaṭavaṇṇāya vālukāya
suvaṇṇapaṭimā viya nipajjitvā satiṃ paccupaṭṭhapetvā imasmiṃ
himavantappadese mama verī nāma natthi mama mātāpitūnampi verī nāma
natthīti vatvā mukhena lohitaṃ chaḍḍetvā rājānaṃ adisvāva pucchanto
paṭhamaṃ gāthamāha
           ko nu maṃ usunā vijjhi       pamattaṃ udakahārikaṃ
           khattiyo brāhmaṇo vesso   ko maṃ viddhā nilīyasīti.
     Tattha pamattanti mettābhāvanāya anupaṭṭhitasatiṃ. Idaṃ hi
so sandhāyāha tasmiṃ khaṇe attānaṃ pamattaṃ nāma akāsīti.
Viddhāti vijjhitvā etasmiṃ ṭhāne nilīyasīti attho. Migasammatanadiṃ
udakahārikaṃ gacchantaṃ maṃ usunā visapītena sallena vijjhi ko nu
nāma jano khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā maṃ viddhā
vijjhitvā nilīyasi vanagumbe attānaṃ paṭicchādesi ko nu nāma
janoti.
     Evañca pana vatvā puna attano sarīramaṃsassa abhakkhasammatabhāvaṃ
dassetuṃ dutiyaṃ gāthamāha
           na me maṃsāni khajjāni       cammenattho na vijjati
           atha kena nu vaṇṇena        viddheyyaṃ maṃ amaññathāti.
     Tattha bho māṇava maṃsāni me mama sarīramaṃsāni na khajjāni
Manussehi khāditabbāni cammena me mama sarīracammena manussānaṃ
attho na vijjati atha evaṃ santepi ayaṃ puriso viddheyyaṃ vijjhitabbaṃ
maṃ amaññatha avicāretvā maṃ vijjhi kena vaṇṇena kena kāraṇenāti.
     Dutiyaṃ gāthaṃ vatvā tameva nāmādivasena pucchanto gāthamāha
           ko vā tvaṃ kassa vā putto  kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ
           puṭṭho me samma akkhāhi     kiṃ maṃ viddhā nilīyasīti
     evañca pana vatvā tuṇhī ahosi.
      Taṃ sutvā rājā ayaṃ puriso mayā visapītena sallena
vijjhitvā patitopi neva maṃ akkosati na paribhāsati mama hadayaṃ
sambāhanto viya piyavacanena samudācarati gacchissāmi tassa santikanti
cintetvā gantvā tassa santike ṭhitova āha
           rājāhamasmi kāsīnaṃ         pilayakkhoti maṃ vidū
           lobhā raṭṭhaṃ pahantvāna      migamesaṃ carāmahaṃ
           issaṭṭhe casmi kusalo       daḷhadhammoti vissuto
           nāgopi me na muñceyya     āgato usupātananti.
     Tattha rājāhamasmīti evaṃ kirassa ahosi devāpi nāgāpi
manussabhāsāya kathentiyeva ahametaṃ devo vā nāgo vā manusso
vāti na jānāmi sace kujjheyya vināseyyāpi maṃ rājāti vutte
koci pana abhāyanto nāma natthīti tasmā attano rājabhāvaṃ
jānāpetuṃ paṭhamaṃ rājāhamasmīti āha. Bho māṇava ahaṃ kāsīnaṃ
Kāsikaraṭṭhavāsīnaṃ rājā asmi bhavāmi. Manti mamaṃ nāmena pilayakkho
rājā. Vidūti jāniṃsu pakkosiṃsu. Lobhāti migamaṃsalobhena rajjaṃ
mātuyā paṭicchāpetvā. Migamesanti mige esanto gavesanto.
Carāmahanti vane ekakova carāmihaṃ. Dutiyaṃ gāthaṃ attano balaṃ
dīpetukāmo āha. Tattha issaṭṭheti dhanusippe. Daḷhadhammoti
daḷhadhanuṃ sahassathāmadhanuṃ oropetuñca āropetuñca samattho
sakalajambūdīpatale vissuto pākaṭo. Āgato usupātananti me mama
usupātanaṭṭhāne āgato balavanto nāgo sattapadampi ṭhānā na
muñceyyāti.
     Iti rājā attano balaṃ vaṇṇetvā tassa nāmagottaṃ
putchanto āha
           ko vā tavaṃ kassa vā putto  kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ
           pituno attano cāpi        nāmagottaṃ pavedayāti.
Tattha pavedayāti katheyyāsi.
     Taṃ sutvā mahāsatto sacāhaṃ devanāgayakkhakinnarādīsu vā
khattiyādīsu vā aññatarohamasmīti katheyyaṃ saddahateva me esa
vacanaṃ saccameva kathetuṃ vaṭṭatīti cintetvā āha
           nesādaputto bhaddante      sāmo iti maṃ ñātayo
           āmantayiṃsu jīvantaṃ          savājjevaṃgato saye
           viddhosmi puthusallena        savisena yathā migo
           sakamhi lohite rāja        passa semi paripaluto
           Paṭivāmagataṃ sallaṃ           passa thimhāmi lohitaṃ
           āturo tyānupucchāmi       kiṃ maṃ viddhā nilīyasi
           ajinamhi haññate dīpi        nāgo dantesu haññate
           atha kena nu vaṇṇena        viddheyyaṃ maṃ amaññathāti.
     Tattha bhaddanteti sundaramukhe mahārāja ahaṃ nesādaputto
isiputto asmi bhavāmi. Jīvantanti maṃ ito pubbe jīvamānaṃ
ehi sāma yāhi sāmāti voharantā pakkosantā ñātayo sāmoti
āmantayiṃsu. Savājjevaṅgatoti so ahaṃ ajja evaṃ gato maraṇamukhe
sampatto paviṭṭhoti attho. Sayeti sayāmi. Savisena puthusallena
vanacarakena viddho migo yathā evampi tathā tayā viddho asmi
bhavāmi. Paripalutoti nimmuggo hutvā semi. Evarūpaṃ sayantaṃ
passa passasi. Paṭivāmagatanti dakkhiṇapassena pavisitvā vāmapassena
niggatanti attho. Passāti maṃ olokayassu. Thimhāmīti nitthumhāmi.
Iti so satiṃ paccupaṭṭhapetvā avikampamānova lohitaṃ
mukhena chaḍḍetvā āha. Āturoti bāḷhagilāno hutvā ahaṃ
taṃ anupucchāmi. Nilīyasīti ekasmiṃ vanagumbe nisinno acchasi.
Viddheyyanti vijjhitabbaṃ. Amaññathāti migasadisaṃ amaññittha.
     Rājā tassa vacanaṃ sutvā yathābhūtaṃ anācikkhitvā musāvādaṃ
kathento āha
           migo upaṭṭhito āsi        āgato usupātanaṃ
           taṃ disvā ubbijji sāma      tena kodho mamāvisīti.
     Tattha ubbijjīti palāyi. Āvisīti ajjhotthari tena
kāraṇena me kodho uppannoti dīpeti.
     Atha naṃ mahāsatto kiṃ vadesi mahārāja imasmiṃ himavantappadese
maṃ disvā palāyanamigo nāma natthīti vatvā āha
           yato sarāmi attānaṃ        yato pattosmi viññutaṃ
           na maṃ migā utrāsanti       araññe sāpadānipi
           yato nidhiṃ parihāriṃ          yato pattosmi yobbanaṃ
           na maṃ migā utrāsanti       araññe sāpadānipi
           bhīrū kiṃpurisā rāja          pabbate gandhamādane
           sammodamānā gacchāma       pabbatāni vanāni ca
           atha kena nu vaṇṇena        utrāsanti migā mamanti.
     Tattha na maṃ migāti maṃ disvā migā nāma na utrāsanti.
Sāpadānīti bāḷmigā. Yato nidhinti yato kālato paṭṭhāya ahaṃ
vākacīraṃ nivāsanaṃ parihāriṃ dhāresiṃ. Bhīrū kiṃpurisā rājāti
mahārāja migā tāva tiṭṭhantu kiṃpurisā nāma atibhīrukā honti.
Ye imasmiṃ gandhamādane nāma pabbate viharanti tepi maṃ disvā na
utrāsanti atha kho mayaṃ aññamaññaṃ pabbatāni pabbatesu vanāni
vanesu sammodamānā gacchāma. Utrāsanti migā mamanti mamaṃ
disvā migā utrāseyyuṃ kena kāraṇena tvaṃ maṃ saddahāpessasīti
dīpeti. Taṃ sutvā rājā mayā imaṃ suvaṇṇasāmaṃ niraparādhaṃ
vijjhitvā musāvādo kathito saccameva kathesasāmīti cintetvā āha.
           Na taddasa migo sāma        kintāhaṃ alikaṃ bhaṇe
           kodhalobhābhibhūtāhaṃ          usuṃ te taṃ avissajinti.
      Tattha na taddasāti na taṃ addasa. Kintāhanti kinte evaṃ
kalyāṇadassanassa santike ahaṃ alikaṃ bhaṇissāmi. Kodhalobhābhibhūtāhanti
kodhena ca lobhena ca abhibhūto hutvā ahaṃ. So hi paṭhamameva
migesu otiṇṇesu kodhena mige vijjhissāmīti. Dhanuṃ āropetvā
ṭhito pacchā bodhisattaṃ disvā tassa devatādīsu aññatarabhāvaṃ
ajānanto pucchissāmi nanti lobhaṃ uppādesi tasmā evamāha.
     Evañca pana vatvā nāyaṃ suvaṇṇasāmo imasmiṃ araññe
ekakova paṭivasati addhā ñātakehipissa bhavitabbaṃ pucchissāmi nanti
cintetvā itaraṃ gāthamāha
           kuto nu sāma āgamma       kassa vā pahito tuvaṃ
           udakahāro nadiṃ gaccha        āgato migasammatanti.
Tattha sāmāti bodhisattaṃ ālapati. Āgammāti kuto
desā imaṃ vanaṃ āgantvā. Kassa vā pahitoti amhākaṃ udakaṃ
āharituṃ nadiṃ gacchāti kena pesito hutvā tavaṃ imaṃ migasammataṃ
āgatosīti attho.
     So tassa kathaṃ sutvā mahantaṃ vedanaṃ adhivāsetvā mukhena
lohitaṃ chaḍḍetvā gāthamāha
           andhā mātāpitā mayhaṃ      te bharāmi brahāvane
           tesāhaṃ udakahāro         āgato migasammatanti
     Tattha bharāmīti mūlaphalāphalādīni āharitvā posemi.
Evañca pana vatvā mātāpitro ārabbha vilapanto āha
           atthi nesaṃ usāmattaṃ        atha sāhassa 1- jīvitaṃ
           udakassa alābhena          maññe andhā marissare
           na me idaṃ tathā dukkhaṃ       labbhā hi pumunā idaṃ
           yañca ammaṃ na passāmi       taṃ me dukkhataraṃ ito
           na me idaṃ tathā dukkhaṃ       labbhā hi pumunā idaṃ
           yañca tātaṃ na passāmi       taṃ me dukkhataraṃ ito
           sā nūna kapaṇā ammā       ciraṃ rattāya ruccati
           aḍḍharatteva rattevā       nadīva avasussati
           so nūna kapaṇo tāto       ciraṃ rattāya ruccati
           aḍḍharatteva rattevā       nadīva avasussati
           uṭṭhānapādacariyāya         rāja sambāhanassaca
           sāma tāta vilapantā        hiṇḍissanti brahāvane
           idampi dutiyaṃ sallaṃ          kampeti hadayaṃ mama
           yañca andhe na passāmi      maññe hessāmi jīvitanti.
Tattha usāmattanti bhojanamattaṃ. Usāti kira bhojanassa nāmaṃ
tesaṃ taṃ atthīti attho. Atha sāhassa jīvitanti chadivasamattaṃ
jīvitanti attho. Idaṃ āharitvā ṭhapitaṃ phalāphalaṃ sandhāyāha.
Atha vā usāti usmā. Tenetaṃ dasseti tesaṃ sarīre usmāmattaṃ
@Footnote: 1 sāhasāti yuttataraṃ maññe.
Atthi atha mayā ābhaṭena phalāphalena sāhassa jīvitaṃ atthīti.
Marissareti marissanti. Mahārāja idaṃ tayā vijjhanadukkhaṃ tathā
dukkhampi samānaṃ me mayhaṃpi na dukkhaṃ. Hi kasmā pana vadāmi.
Pumunāti purisena evarūpaṃ idaṃ dukkhaṃ purisena laddhabbamevāti
attho. Yañca yasmā ammaṃ pārikaṃ na passāmi taṃ dukkhaṃ ito
tayā vijjhanadukkhato sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena me
mayhaṃ atidukkhataraṃ. Ciraṃ rattāya ruccatīti ciraṃ rattaṃ rodissati.
Aḍḍharatteti aḍḍharattikasamaye. Ratte vāti pacchimaratte
vā. Avasussatīti avachijjissati kunnadī viya gimhakāle avasussatīti
attho. Uṭṭhānapādacariyāyāti mahārāja ahaṃ rattiṃ vā divā vā
dve tayo vāre uṭṭhāya attano uṭṭhānaviriyena tesaṃ pādacariyaṃ
karomi tesaṃ hatthapāde sambāhāmi idāni maṃ adisvā (te)
tadatthāya uṭṭhāya te parihīnacakkhukā sāma tātāti vilapantā
kaṇṭakehi vijjhiyamānā imasmiṃ himavante hiṇḍissantīti attho.
Dutiyanti paṭhamaviddhavisapītasallatopi sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena
dukkhataraṃ idaṃ dutiyaṃ tesaṃ adassanā sokasallaṃ jātanti attho.
     Rājā tassa vilāpaṃ sutvā ayaṃ accantaṃ brahmacārī dhamme
ṭhito mātāpitaro bharati idāni evaṃ dukkhappattopi tesaññeva
vilapati evaṃ guṇasampanne nāma mayā aparādho kato kathaṃ nukho
ahaṃ imaṃ samassāseyyanti cintetvā mama nirayaṃ paviṭṭhakāle rajjaṃ
kiṃ karissati iminā paṭijaggitaniyāmenevassa mātāpitaro paṭijaggis
Sāmi iccassa maraṇaṃpi amaraṇaṃ viya bhavissatīti sanniṭṭhānaṃ katvā āha
           mā bāḷhaṃ paridevesi       sāma kalyāṇadassana
           ahaṃ kammakaro hutvā        bharissante brahāvane
           issaṭṭhe casmi kusalo       daḷhadhammoti vissuto
           ahaṃ kammakaro hutvā        bharissante brahāvane
           migānaṃ vighāsamanvesaṃ        vanamūlaphalāni ca
           ahaṃ kammakaro hutvā        bharissante brahāvane
           katamantaṃ vanaṃ sāma          yattha mātāpitā tava
           ahante tathā bharissaṃ        yathā te abharī tuvanti.
     Tattha bharissanteti te tava mātāpitaro bharissāmi. Migānanti
sīhabayagghadīpimigādīnaṃ. Vighāsamanvesanti vighāsaṃ anvesanto gavesanto.
Idaṃ so issaṭṭhe casmi kusalo thūlathūle mige vadhitvā madhuramaṃsena
tava mātāpitaro bharissāmīti vatvā mā mahārāja amhe nissāya
pāṇavadhaṃ karissasīti vutte evamāha. Yathā teti yathā te tavaṃ
abhari tatheva ahampi te dve bharissāmīti.
     Atha naṃ mahāsatto tassa vacanaṃ sutvā sādhu mahārāja tenahi
me mātāpitaro bharassūti vatvā tassa maggaṃ ācikkhanto āha
           ayaṃ ekapadī rāja          yoyaṃ ussīsake mama
           ito gantavā aḍḍhaghosaṃ      tattha nesaṃ agārakaṃ
           yattha 1- mātāpitā mayhaṃ    te bharassu ito gatoti.
@Footnote: 1 tatthātipi pāṭho.
Tattha ekapadīti ekapadikamaggo. Ussīsaketi yo esa mama
matthake ṭhāne. Aḍḍhaghosanti aḍḍhaghosantaraṃ
     evaṃ so tassa maggaṃ ācikkhitvā mātāpitūsu balavasinehena
tathārūpaṃ vedanaṃ adhivāsetvā tesaṃ bharaṇatthāya añjaliṃ paggayha
yācanto puna evamāha.
           Namo te kāsirājatthu       namo te kāsivaḍḍhana
           andhā mātāpitā mayhaṃ      te bharassu brahāvane
           añjalinte paggayhāmi       kāsirāja namatthu te
           mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ          vutto vajjāsi vandananti.
     Tattha vutto vajjāsīti putto vo sāmo nadītīre visapītena
sallena mayā viddho rajatapaṭasadise vālukāpuline dakkhiṇapassena
nipanno añjaliṃ vo paggayha tumhākaṃ pāde vandatīti evaṃ
mahārāja mayā vutto hutvā mātāpitūnaṃ vandanaṃ vadeyyāsīti
āha.
     Rājā sādhūti sampaṭicchi. Mahāsatto mātāpitūnaṃ vandanaṃ
pesetvā visaññitaṃ pāpuṇi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           idaṃ vatvāna so sāmo      yuvā kalyāṇadassano
           mucchito visavegena         visaññī samapajjathāti.
     Tattha samapajjathāti visaññī  jāto.
     Sopi ettakaṃ kathento niruddhassāso neva kathesi.
Tadā 1- panassa visavegena pattharato 2- cittasantatihadayarūpaṃ 3- nissāya
pavattati 4- kathā pacchijji mukhaṃ pidahitaṃ akkhīni nimmilitāni hatthapādā
thaddhabhāvaṃ pattā sakalasarīraṃ lohitena littaṃ. Atha rājā ayaṃ
idāneva mayā saddhiṃ kathesi kinnukhoti tassa assāsapassāse
upadhāresi. Te pana niruddhā sarīraṃ thaddhaṃ jātaṃ. So taṃ disvā
idāni sāmo mato niruddhoti ñatvā sokaṃ sandhāretuṃ asakkonto
ubho hatthe matthake ṭhapetvā mahāsaddena paridevi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           sa rājā paridevesi        bahuṃ kāruññasaññitaṃ
           ajjarāmarohaṃ āsiṃ         ajjetaṃ ñāmi no pure
           sāmaṃ kālakataṃ disvā        natthi maccussa nāgamo
           yassu maṃ paṭimanteti         savisena samappito
           savājjevaṅgate kāle      na kiñcimabhibhāsati
           nirayaṃ nūna gacchāmi          ettha me natthi saṃsayo
           tadā hi pakataṃ pāpaṃ         ciraṃ rattāya kibbisaṃ
           bhavanti tassa vattāro       gāme kibbisakārako
           araññe nimmanussamhi        ko maṃ vattumarahati
           sārayanti hi kammāni        gāme saṃgaccha māṇavā
           araññe nimmanussamhi        ko nu maṃ sārayissatīti.
@Footnote: 1 idāni. 2 upaṭṭitā. 3 bhavaṅgacittasantatidayarūpaṃ. 4 pavattikathā itipi
@veditabbaṃ.
     Tattha āsinti ahaṃ ettakaṃ kālaṃ ajjarāmaromhīti saññī
ahosiṃ. Ajjetanti ajja ahaṃ imaṃ sāmaṃ kālakataṃ disvā mamañceva
aññesañca sattānaṃ jarāmaraṇaṃ jānāmi. Natthi maccussa nāgamoti taṃ
maccuno āgamanaṃ ajja jānāmi ito pubbe na jānāmīti vilapati.
Svājjevaṅgate kāleti yo sāmo savisena sallena samappito
idāneva maṃ paṭimanteti so ajja evaṃ gate maraṇakāle pavatte
kiñci appamattakampi na bhāsatīti dīpeti. Tadā hīti tasmiṃ
khaṇe sāmaṃ vijjhantena mayā pāpaṃ kataṃ. Ciraṃ rattāya kibbisanti
taṃ pana ciraṃ rattāya vipaccanasamatthaṃ dāruṇaṃ pharusaṃ. Tassāti
tassa mama evarūpaṃ pāpakammaṃ katvā vicarantassa. Vattāroti
ninditāro bhavanti. Kuhiṃ. Gāme. Kinti. Kibbisakārakoti.
Imasmiṃ pana araññe nimmanussamhi ko maṃ vattumarahati sace hi
bhaveyya maṃ vadeyyāti vilapati. Sārayantīti gāmesu nigamādīsu
vā. Saṃgaccha   māṇavāti tattha tattha purisā sannipatitvā ambho
purisaghātaka dāruṇaṃ te kammaṃ kataṃ asukadaṇḍappatto nāma tvanti
evaṃ kammāni sārenti codenti imasmiṃ pana araññe nimmanusse
imaṃ rājānaṃ ko sārayissatīti evaṃ attānaṃ codento vilapati.
     Tadā basundharī nāma devadhītā gandhamādanavāsinī mahāsattassa
sattame attabhāve mātā bhūtapubbā hutvā puttasinehena niccaṃ
bodhisattaṃ āvajjeti. Taṃ divasaṃ pana sā dibbasampattiṃ anubhavamānā
na taṃ āvajjeti. Devasamāgamaṃ gatātipi vadanti. Sā tassa
Visaññībhūtakāle kinnukho me puttassa pavattīti āvajjamānā addasa
ayaṃ pilayakkho nāma rājā savisena sallena mama puttaṃ vijjhitvā
migasammatanadītīre vālukāpuline pātetvā mahantena saddena paridevi
sacāhaṃ tattha na gamissāmi mama putto suvaṇṇasāmo ettha
vinassissati raññopi hadayaṃ phalissati sāmassa mātāpitaro nirāhārā
pānīyaṃpi alabhantā sussitā marissanti mayi pana gatāya rājā
pānīyaghaṭaṃ ādāya tassa mātāpitūnaṃ santikaṃ gamissati gantvā ca
pana vo putto mayā hatoti kathessati evañca tesaṃ vacanaṃ sutvā
te puttassa santikaṃ ānessati atha te ca ahañca saccakiriyaṃ
karissāmi sāmassa visaṃ vinassati evaṃ me putto jīvitaṃ labhissati
mātāpitaropissa cakkhūni labhissanti rājā ca sāmassa dhammadesanaṃ sutvā
nagaraṃ gantvā mahādānaṃ datvā dhammena rajjaṃ kāretvā saggapārāyano
bhavissati tasmā gacchāmahaṃ tatthāti. Sā gantvā migasammatanadītīre
adissamānena kāyena ākāse ṭhatvā raññā saddhiṃ kathesi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           sā devatā antarahitā       pabbate gandhamādane
           raññova anukampāya          imā gāthā abhāsatha
           āguṃ kari mahārāja          akari kammadukkaṭaṃ
           adūsakā pitāputtā          tayo ekūsunā hatā
           ehi taṃ anusikkhāmi          yathā te sugati siyā
           Dhammenandhevanepose 1-     maññehaṃ sugatī siyāti.
     Tattha raññovāti raññoyeva. Āguṃ karīti mahārāja tvaṃ
mahāparādhaṃ mahāpāpaṃ akari. Dukkaṭanti yaṃ kataṃ dukkaṭaṃ hoti taṃ
lāmakakammaṃ akari akāsi. Adūsakāti niddosakā. Pitāputtāti
mātā ca pitā ca putto ca ime tayo janā ekūsunā hatā
tasmiṃ hi hate tappaṭibaddhā tassa mātāpitaropi hatāva honti.
Anusikkhāmīti sikkhāpemi anusāsissāmi. Poseti sāmassa ṭhāne
ṭhatvā sinehaṃ paccupaṭṭhapetvā sāmo viya te ubho andhe
posehīti. Maññehaṃ sugatī siyāti evaṃ tayā sugatiyeva gantabbā
bhavissatīti ahaṃ maññāmi.
     So rājā devatāya vacanaṃ sutvā ahaṃ kira tassa mātāpitaro
posetvā saggaṃ gamissāmīti saddahitvā kiṃ me rajjena teyeva
posessāmīti daḷhaṃ adhiṭṭhāya balavaparidevaṃ paridevanto sokaṃ tanukaṃ
katvā suvaṇṇasāmo mato bhavissatīti nānāpubphehi tassa sarīraṃ
pūjetvā udakena parisiñcitvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu
ṭhānesu vanditvā tena pūritaṃ udakaghaṭaṃ ādāya domanassappatto
dakkhiṇadisābhimukho pāyāsi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           sa rājā paridevesi         bahuṃ kāruññasaññitaṃ
           udakakumbhamādāya            pakkāmi dakkhiṇāmukhoti.
@Footnote: 1 posātipi pāṭho.
     Pakatiyāpi mahāthāmo rājā pānīyaghaṭaṃ ādāya gacchanto
assamapadaṃ ākoṭṭento viya pavisitvā dukūlapaṇḍitassa paṇṇasāladvāraṃ
sampāpuṇi. Dukūlapaṇḍito anto nisinnova tassa padasaddaṃ
sutvā nāyaṃ sāmassa padasaddo kassa nukhoti pucchanto
gāthādvayamāha
           kassa nu eso padasaddo      manussasseva āgato
           neso sāmassa nigghoso      ko nu tvamasi mārisa
           santaṃ hi sāmo vajjati        santaṃ pādāni haññati 1-
           neso sāmassa nigghoso      ko nu tvamasi mārisāti.
     Tattha manussassevāti na ayaṃ sīhabayagghadīpiyakkhakinnarādīnaṃ
āgacchanto pana manussassevāyaṃ padasaddo neso sāmassāti. Santaṃ
hīti upasamayuttaṃ hi. Vajjatīti caṅkamati. Haññatīti patiṭṭhapeti.
     Taṃ sutvā rājā sacāhaṃ attano rājabhāvaṃ akathetvā mayā
tumhākaṃ putato māritoti vakkhāmi ime maṃ kujjhitvā mayā saddhiṃ
pharusavacanaṃ kathessanti evaṃ mama etesu kodho uppajjissati atha
ne vihedhessāmi taṃ mama akusalaṃ bhavissati rājāti pana vutte
abhāyantā nāma natthi tasmā rājabhāvaṃ tāva kathessāmīti cintetvā
pānīyamāḷake pānīyaghaṭaṃ ṭhapetvā paṇṇasāladvāre ṭhatvā attānaṃ
āvīkaronto āha
           rājāhamasmi kāsīnaṃ          pilayakkhoti maṃ vidū
@Footnote: 1 neyatītipi pāṭho.
           Lobhā raṭṭhaṃ pahantvāna       migamesaṃ carāmihaṃ
           issaṭṭhe casmi kusalo        daḷhadhammoti vissuto
           nāgopi me na muñceyya      āgato usupātananti.
Dukūlapanḍitopi tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ karonto āha
           svāgatante mahārāja        atho te adurāgataṃ
           issarosi anuppatto         yaṃ idhatthi pavedaya
           tiṇḍukāni piyālāni          madhuke kāsamāriyo
           phalāni khuddakappāni          bhuñja rāja varaṃ varaṃ
           idampi pānīyaṃ sītaṃ           ābhaṭaṃ girigabbharā
           ito piva mahārāja          sace tavaṃ abhikaṅkhasīti.
     Tassā attho sattigumbajātake kathito. Idha pana girigabbharāti
migasammataṃ sandhāya vuttaṃ. Sā hi girigabbhantarato nikkhantā
girigabbharā jātā.
     Evantena paṭisanthāre kate rājā putto vo mayā
māritoti paṭhamameva vattuṃ ayuttaṃ ajānanto viya kathaṃ samuṭṭhāpetvā
kathessāmīti cintetvā āha
           nālaṃ andhā vane daṭṭhuṃ       ko nu vo phalamāhari
           anandhassevāyaṃ sammā        nivāpo mayha khāyatīti.
     Tattha nālanti tumhe andhā imasmiṃ vane kiñci daṭṭhuṃ na
samatthā. Ko nu vo phalamāharīti ko nu tumhākaṃ phalāphalamāhari.
Nivāpoti ayaṃ sammā nayena upāyena kāraṇena kato
Khāditabbayuttakānaṃ suparisuddhānaṃ phalāphalānaṃ nivāpo sanniccayo. Anandhassevāti
anandhassa viya mayhaṃ khāyati upaṭṭhāti.
     Taṃ sutvā dukūlapaṇḍito mahārāja na mayaṃ mūlaphalāphalaṃ
āharāma putto pana no āharatīti dassetuṃ gāthādvayamāha
           daharo yuvā nātibrahā       sāmo kalyāṇadassano
           dīghassa kesā asitā         atho sunaggavellitā
           so have phalamāharitvā       ito ādāya kamaṇḍaluṃ
           nadiṃ gato udakahāro         maññe na dūramāgatoti.
     Tattha nātibrahāti nātidīgho nātirasso. Sunaggavellitāti
sunaggasaṃkhātāya maṃsakoṭanapotthaniyā aggā viya vinatā. Kamaṇḍalunti
ghaṭaṃ. Dūramāgatoti idāni na dūraṃ āgato āsannaṭṭhānaṃ āgato
bhavissatīti maññāmīti attho
     taṃ sutvā rājā āha
           ahantaṃ avadhiṃ sāmaṃ           yo tuyhaṃ paricāriko
           yaṃ kumāraṃ pavedetha          sāmaṃ kalyāṇadassanaṃ
           dīghassa kesā asitā         atho sunaggavellitā
           tesu lohitalittesu          seti sāmo mayā hatoti.
     Tattha avadhinti migassa khittena sarena vijjhitvā māresiṃ.
Pavedethāti kathetha. Setīti migasammatanadītīre vālukāpuline sayati.
     Dukūlapaṇḍitassa pana avidūreyeva pārikāya paṇṇasālā
hoti .  sā tattha nisinnāva rañño vacanaṃ sutvā taṃ pavuttiṃ
Ñātukāmā attano paṇṇasālato nikkhamitvā rajjukasaññāya
dukūlapaṇḍitassa santikaṃ gantvā āha
           kena dukūla mantesi          hato sāmoti vādinā
           hato sāmoti sutvāna        hadayaṃ me pavedhati
           assatthasseva taruṇaṃ          pavālaṃ māluteritaṃ
           hato sāmoti sutvāna        hadayaṃ me pavedhatīti.
     Tattha vādināti mayā hato sāmoti vadantena. Pavālanti
aṅkurapallavaṃ. Māluteritanti vātena pahataṃ phanditaṃ.
     Atha naṃ dukūlapaṇḍito ovadanto āha
           pārike kāsirājāyaṃ         so sāmaṃ migasammate
           kodhasā usunā vijjhi         tassa mā pāpamicchimhāti.
     Tattha migasammateti migasammatanadītīre vālukāpuline. Kodhasāti
migesu uppannena kodhena. Mā pāpamicchimhāti tassa mayaṃ
ubhopi pāpaṃ mā icchimhā.
     Puna pārikā āha
           kicchā laddho piyo putto     yo andhe abharī vane
           tamekaputtaghātamhi           kathaṃ cittaṃ na kopayeti.
     Tattha ghātamhīti ghātake.
     Dukūlapaṇḍito āha
           kicchā laddho piyo putto     yo andhe abharī vane
           tamekaputtaghātamhi           akodhaṃ āhu paṇḍitāti.
     Tattha akodhanti akodhantaṃ kodho nāma nirayasaṃvattaniko
tasmā taṃ kodhaṃ akatvā puttaghātamhi akodhoyeva kātabboti
paṇḍitā āhu kathenti.
     Evañca pana vatvā te ubhohi hatthehi uraṃ paharitvā
mahāsattassa guṇe vaṇṇetvā bhūsaṃ parideviṃsu.
     Atha ne rājā samassāsento āha
           mā bāḷhaṃ paridevetha        hato sāmoti vādinā
           ahaṃ kammakaro hutvā         bharissāmi brahāvane
           issaṭṭhe casmi kusalo        daḷhadhammoti vissuto
           ahaṃ kammakaro hutvā         bharissāmi brahāvane
           migānaṃ vighāsamanvesaṃ         vanamūlaphalāni ca
           ahaṃ kammakaro hutvā         bharissāmi brahāvaneti.
     Tattha vādināti tumhe hato sāmoti vadantena mayā saddhiṃ
tayā no evaṃ guṇasampanno putto mārito idāni ko amhe
bharissatīti ādīni vacanāni vatvā mā bāḷhaṃ paridevetha ahaṃ
tumhākaṃ kammakaro hutvā sāmo viya tumhe bharissāmīti. Evaṃ
vatvā rājā tumhe mā cintayittha na mayhaṃ rajjenattho ahaṃ
vo yāvajīvaṃ bharissāmīti te assāsesi.
     Atha tepī raññā saddhiṃ sallapantā āhaṃsu
           nesa dhammo mahārāja        netaṃ amhesu kappati
           rājā tvamasi amhākaṃ        pādevandāma te mayanti.
     Tattha dhammoti sabhāvo kāraṇaṃ vā. Netaṃ kappatīti etaṃ
tava kammakaraṇaṃ amhesu na kappati na sobhati na paṭirūpaṃ. Pāde
vandāma teti idampana te pabbajitaliṅge ṭhitāpi puttasokena
samabbhāhatatāya ceva nihatamānatāya ca vadiṃsu. Rañño vissāsaṃ
uppādetuṃ evamāhaṃsūti vadanti.
     Taṃ sutvā rājā ativiya tusitvā aho acchariyaṃ evaṃ
dosakārake nāma mayi imesaṃ pharusavacanamattampi natthi paggayhantiyeva
mamanti cintetvā evaṃ āha
           dhammaṃ nesāda bhaṇatha          katā apacitā tayā
           pitā tvamasi amhākaṃ         mātā tvamasi pāriketi.
     Tattha tayāti ekekaṃ vadanto evamāha. Pitāti tāta
dukūlapaṇḍita ajjato paṭṭhāya tvaṃ mayhaṃ pituṭṭhāne tiṭṭha amma
pārike tvaṃpi me mātuṭṭhāne tiṭṭha ahaṃ pana vo puttassa
sāmassa ṭhāne ṭhatvā pādadhovanādīni sabbakiccāni karissāmi maṃ
rājāti asallakkhetvā sāmo viya sallakkhethāti.
     Te añjaliṃ paggayha vanditvā mahārāja amhākaṃ tava
kammakaraṇakiccaṃ natthi apica kho pana mahārāja no yaṭṭhikoṭiṃ gahetvā
netvā sāmaṃ dassehīti yācantā gāthādvayamāhaṃsu
           namo te kāsirājatthu        namo te kāsivaḍḍhana
           añjalinte paggaṇhāma        yāva sāmānupāpaya
     tassa pāde pamajjantā 1-   mukhañca bhujadassanaṃ
@Footnote: 1 pavaṭṭantātipi pāṭho.
           Saṃsumbhamānā attānaṃ         kālamāgamayāmhaseti.
     Tattha yāva sāmānupāpayāti yāva sāmo yattha tattha amhe
anupāpaya. Bhujadassananti sāmaṃ kalyāṇadassanaṃ abhirūpaṃ pāsādikaṃ.
Saṃsumbhamānāti pothentā. Kālamāgamayāmhaseti kālakiriyaṃ karissāma
gamissāma 1-.
     Tesaṃ evaṃ kathentānaññeva suriyo atthaṅgato. Atha rājā
sacāhaṃ idāneva ime andhe tattha nessāmi taṃ disvāva tesaṃ hadayaṃ
phalissati iti tiṇṇampi tesaṃ matakāle ahaṃ niraye nipannoyeva
nāma tasmā tesaṃ gantuṃ na dassāmīti cintetvā catasso gāthāyo
abhāsi
           brahābālamigākiṇṇaṃ          ākāsantaṃva dissati
           yattha sāmo hato seti       candova patito chamā
           brahābālamigākiṇṇaṃ          ākāsantaṃva dissati
           yattha sāmo hato seti       suriyova patito chamā
           brahābālamigākiṇṇaṃ          ākāsantaṃva dissati
           yattha sāmo hato seti       paṃsunā parikuṇṭhito
           brahābālamigākiṇṇaṃ          ākāsantaṃva dissati
           yattha sāmo hato seti       idheva vasathassameti.
     Tattha brahāti accuggataṃ. Ākāsantanti etaṃ eva vanaṃ
ākāsassa anto viya hutvā padissati paññāyati. Kathavā.
@Footnote: 1 kālakiriyaṃ āgamessāmāti yuttataraṃ.
Ākāsantanti ākāsamānaṃ pakāsamānanti attho. Chamāti chamāyaṃ
paṭhaviyanti attho. Chamantipi pāṭho. Paṭhaviyaṃ patito viyāti
attho. Parikuṇṭhitoti parikiṇṇo paliveṭhitoti attho.
     Atha te attano bālamigānaṃ bhayābhāvaṃ dassetuṃ gāthamāhaṃsu
           yadi tattha sahassāni          satāni nahutāni ca
           nevamhākaṃ bhayaṃ koci         vane bālesu vijjatīti.
     Tattha kocīti imasmiṃ vane katthaci ekasmiṃ padesepi amhākaṃ
bālesu bhayannāma natthīti.
     Atha rājā tepi paṭibāhituṃ asakkonto hatthesu gahetvā
tattha nesi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           tato andhānamādāya         kāsirājā brahāvane
           hatthe gahetvā pakkāmi      yattha sāmo hato ahūti.
     Tattha tatoti tadā. Andhānanti andhe. Ahūti ahosi.
Yatthāti yasmiṃ ṭhāne so nipanno tattha te nesīti attho.
     Netvā ca pana tassa santike ṭhapetvā ayaṃ vo puttoti
ācikkhi. Athassa pitā sīsaṃ ukkhipitvā mātā pāde attano
aṅke katvā nisīditvā vilapiṃsu.
     Tamatthaṃ pākasento satthā āha
           disvāna patitaṃ sāmaṃ          puttakaṃ paṃsukuṇṭhitaṃ
           apaviddhaṃ brahāraññe         candaṃva patitaṃ chamā
           Disvāna patitaṃ sāmaṃ          puttakaṃ paṃsukuṇṭhitaṃ
           apaviddhaṃ brahāraññe         suriyaṃva patitaṃ chamā
           disvāna patitaṃ sāmaṃ          puttakaṃ paṃsukuṇṭhitaṃ
           apaviddhaṃ brahāraññe         kalūnaṃ paridevayuṃ
           disvāna patitaṃ sāmaṃ          puttakaṃ paṃsukuṇṭhitaṃ
           bāhā paggayha pakkanduṃ       adhammo kira bho iti
           bāḷhaṃ khosi tuvaṃ sutto       sāma kalyāṇadassana
           yo ajjevaṅgate kāle      na kiñcimabhibhāsasi
           bāḷhaṃ khosi tuvaṅmatto       sāma kalyāṇadassana
           yo ajjevaṃgate kāle       na kiñcimabhibhāsasi
           bāḷhaṃ khosi tuvaṃ kuddho       sāma kalyāṇadassana
           yo ajjevaṅgate kāle      na kiñcimabhibhāsasi
           bāḷhaṃ khosi tuvaṃ ditto       sāma kalyāṇadassana
           yo ajjevaṅgate kāle      na kiñcimabhibhāsasi
           bāḷhaṃ khosi tuvaṃ vimano       sāma kalyāṇadassana
           yo ajjevaṅgate kāle      na kiñcimabhibhāsasi
           jaṭaṃ malinaṃ paṃsugataṃ            kodāni saṇṭhapessati
           sāmo ayaṃ kālakato         andhānaṃ paricārako
           ko no sammajjanādāya       sammajjissati assamaṃ
           sāmo ayaṃ kālakato         andhānaṃ paricārako
           kodāni nahāpayissati         sītenuṇhodakena ca
           Sāmo ayaṃ kālakato         andhānaṃ paricārako
           kodāni bhojayissati          vanamūlaphalāni ca
           sāmo ayaṃ kālakato         andhānaṃ paricārakoti.
     Tattha apaviddhanti niratthakaṃ chaḍḍitaṃ. Adhammo kira bho
itīti ayuttaṃ kira bho ajja imasmiṃ loke vattati. Mattoti
tikhiṇasuraṃ pivitvā viya pamatto pamādaṃ āpanno. Dittoti dappito.
Vimanoti dhuttakosi jāto. Sabbaṃ vilāpavasena bhaṇanti. Jaṭanti
tāta amhākaṃ jaṭāmaṇaḍalaṃ malinaṃ. Paṃsugatanti yadā ākulaṃ
malaggahitaṃ bhavissati. Kodānīti idāni tadā taṃ ujukaṃ ko
saṇṭhapessati sodhetvā ujukaṃ karissati.
     Athassa mātā bahuvilāpaṃ vilapantī tassa ure hatthaṃ ṭhapetvā
santāpaṃ upadhārentī puttassa me santāpo pavattateva visavegena
visaññitaṃ  āpanno bhavissati nibbisabhāvatthāya assa saccakiriyaṃ
karissāmīti cintetvā saccakiriyaṃ akāsi
     tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           disvāna patitaṃ sāmaṃ          puttakaṃ paṃsukuṇṭhitaṃ
           additā puttasokena         mātā saccaṃ abhāsatha
           yena saccenayaṃ sāmo        dhammacārī pure ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        brahmacārī pure ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           Yena saccenayaṃ sāmo        saccavādī pure ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        mātāpetibharo ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        kule jeṭṭhāpaccāyiko
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        pāṇāpiyataro mama
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ         mayhañceva pitu ca te
           sabbena tena kusalena        visaṃ sāmassa haññatūti.
     Tattha yena saccenāti yena bhūtena yena sabhāvena. Dhammacārīti
dasakusalakammapathadhammacārī. Saccavādīti hasitenāpi musāvādaṃ avatvā.
Mātāpetibharoti analaso hutvā rattindivaṃ mātāpitaro poseti.
Kule jeṭṭhāpaccāyikoti jeṭṭhānaṃ pituādīnaṃ sakkārakārako hoti.
     Evaṃ mātuyā sattahi gāthāhi saccakiriyāya katāya sāmo
parivattitvā nipajji. Athassa pitā jīvati me putto ahaṃpissa
saccakiriyaṃ karissāmīti tatheva saccakiriyaṃ akāsi.
     Tamatthaṃ pakāsento satthā āha
           disvāna patitaṃ sāmaṃ          puttakaṃ paṃsakuṇṭhitaṃ
           addito puttasokena         pitā saccaṃ abhāsatha
           Yena saccenayaṃ sāmo        dhammacārī pure ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        brahmacārī pure ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        saccavādī pure ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        mātāpetibharo ahu
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        kule jeṭṭhāpaccāyiko
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yena saccenayaṃ sāmo        pāṇāpiyataro mama
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ         mayhañceva mātu ca te
           sabbena tena kusalena        visaṃ sāmassa haññatūti.
     Evaṃ pitari saccakiriyaṃ karonte mahāsatto parivattitvā itarena
passena nipajji. Athassa tatiyaṃ saccakiriyaṃ sā devadhītā akāsi.
     Tamatthaṃ pakāpento satthā āha
           sā devatā antarahitā       pabbate gandhamādane
           sāmassa anukampāya          imaṃ saccaṃ abhāsatha
           pabbatyāhaṃ gandhamādane       ciraṃ rattaṃ nivāsinī
           na me piyataro koci         añño sāmena vijjati
           Etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           sabbe gandhāvanamayā         pabbate ganadhamādane
           etena saccavajjena         visaṃ sāmassa haññatu
           tesaṃ lālappamānānaṃ         bahuṃ kāruññasaññitaṃ
           khippaṃ sāmo samuṭṭhāsi        yuvā kalyāṇadassanoti.
     Tattha pabbatyāhanti pabbate ahaṃ. Vanamayāti gandharukkhamayā.
Nahi tattha koci agandho nāma rukkho atthi. Tesanti bhikkhave
tesaṃ ubhinnaṃ lālappamānānaññeva devatāya saccakiriyāya pariyosāne
khippaṃ sāmo uṭṭhāsi padumapattato udakaṃ viya nivattetvā
ābādho tassa vigato ahosi. Idha nukho viddho ettha nukho
viddhoti viddhaṭṭhānaṃ na paññāyati.
     Iti mahāsattassa nirogatā mātāpitūnañca cakkhūni paṭilābho
aruṇuggamanañca devatānubhāvena tesaṃ catunnaṃpi assameyeva
pākaṭabhāvoti sabbaṃ ekakkhaṇeyeva ahosi. Mātāpitaro cakkhūni laddhā
sāmo ca arogo jātoti atirekataraṃ tusiṃsu. Atha ne sāmapaṇḍito
imāya gāthāya ajjhabhāsi
           sāmohamasmi bhaddaṃ vo        sotthinamhi samuṭṭhito
           mā bāḷhaṃ paridevetha        mañjunābhivadetha manti.
           Atha mahāsatto rājānaṃ disvā  paṭisanthāraṃ karonto imā
gāthā āha
           savāgatante mahārāja        atho te adurāgataṃ
           Issarosi anuppatto         yaṃ idhatthi pavedaya
           tiṇḍukāni piyālāni          madhuke kāsamāriyo
           phalāni khuddakappāni          bhuñja rāja varaṃ varaṃ
           atthi me pānīyaṃ sītaṃ         ābhaṭaṃ girigabbharā
           tato piva mahārāja          sace tvaṃ abhikaṅkhasīti.
    Rājāpi taṃ acchariyaṃ disvā āha
           sammuyhāmi pamuyhāmi         sabbā muyhayti me disā
           petantaṃ sāmamaddakkhiṃ         ko nu tvaṃ sāma jīvasīti.
     Tattha petanti kālakataṃ addasiṃ. Ko nu tvanti kathaṃ nu
tavaṃ jīvitaṃ paṭilabhissīti pucchi.
     Sāmopi ayaṃ rājā maṃ matoti sallakkheti amatabhāvamassa
pakāsessāmīti cintetvā āha
           api jīvaṃ mahārāja           purisaṃ bāḷhavedanaṃ
           upanītamanasaṅkappaṃ            jīvantaṃ maññate mataṃ
           api jīvaṃ mahārāja           purisaṃ bāḷhavedanaṃ
           taṃ nirodhagataṃ santaṃ           jīvantaṃ maññate matanti.
     Tattha api jīvanti jīvamānaṃ api. Upanītamanasaṅkappanti
bhavaṅge otiṇṇacittavāraṃ. Jīvantanti jīvamānameva. Maññateti
mato esoti ayaṃ loko maññati. Nirodhagatanti assāsapassāsaṃ
nirodhappattaṃ santaṃ jīvamānaṃ evaṃ loko maṃ viya jīvantameva mataṃ
maññatīti vadati.
     Evañca pana vatvā mahāsatto rājānaṃ atthe suniyojetukāmo
dhammaṃ desento puna dve gāthā abhāsi
           yo mātaraṃ pitaraṃ vā         macco dhammena posati
           devāpi naṃ tikicchanti         mātāpetibharaṃ naraṃ
           so mātaraṃ pitaraṃ vā         macco dhammena posati
           idheva naṃ pasaṃsanti           pecca sagge pamodatīti.
     Taṃ sutvā rājā acchariyaṃ vata bho mātāpetibharassa jantuno
kira uppannarogaṃ devatāpi tikicchanti ativiya ayaṃ sāmo sobhatīti
añjaliṃ paggayha āha
           esa bhiyyo pamuyhāmi        sabbā muyhanti me disā
           saraṇaṃ sāma gacchāmi          tvañca me saraṇaṃ bhavāti.
     Tattha bhiyyoti yasmā tādise parisuddhasīle  guṇasampanne
aparajjhiṃ tasmā atirekataraṃ pamuyhāmi. Tavañca me saraṇaṃ
bhavāti ahaṃ pana saraṇaṃ gacchāmi tavañca me saraṇaṃ gacchantassa
saraṇaṃ bhava patiṭṭhā hohi devalokagāmiṃ maṃ karohīti.
     Atha naṃ mahāsatto sace mahārāja devalokaṃ gantukāmo
mahantaṃ dibbasampattiṃ paribhuñjitukāmo imāsu dasarājadhammacariyāsu
vattassūti tassa dhammaṃ desento dasarājadhammacariyā gāthā abhāsi
           dhammañcara mahārāja          mātāpitūsu khattiya
           idha dhammaṃ caritvāna          saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          puttadhāresu khattiya
           Idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          mittāmaccesu khattiya
           idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          bāhanesu balesu ca
           idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          gāmesu migamesu ca
           idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          raṭṭhe janapadesu ca
           idha dhammaṃ carivāna           rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          samaṇe brāhmaṇesu ca
           idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          migapakkhīsu khattiya
           idha dhammaṃ caritvāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti
           idha dhammaṃ caritavāna          rāja saggaṃ gamissasi
           dhammañcara mahārāja          indā devā sabrahmakā
           suciṇṇena divaṃ pattā         mā dhammaṃ rāja pāmadoti.
     Tāsaṃ pana gāthānaṃ attho sakuṇajātake vitthāritova hoti.
     Evaṃ mahāsatto rañño dhammaṃ desetvā uttariṃpi ovadanto
pañca sīlāni adāsi. Rājā tassa ovādaṃ sirasā sampaṭicchitvā
bodhisattaṃ vanditvā khamāpetvā bārāṇasiṃ gantvā dānādīni puññāni
Katvā pañca sīlāni rakkhitvā dhammena samena rajjaṃ kārento
āyuhapariyosāne saggaparāyano ahosi. Bodhisattopi mātāpitaro
paricaritvā mātāpitūhi saddhiṃ abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā
aparihīnajjhāno āyuhapariyosāne teheva saddhiṃ brahmalokupago
ahosi.
     Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā bhikkhave mātāpitūnaṃ posanaṃ
nāma paṇḍitānaṃ vaṅsoti vatvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ
samodhānesi. Saccapariyosāne so bhikkhu sotāpattiphalaṃ sampāpuṇi.
Tadā rājā ānando ahosi. Devadhītā uppalavaṇṇā. Sakko
anuraddho. Pitā mahākassapo. Mātā bhaddakāpilānī.
Suvaṇṇasāmapaṇḍito pana ahameva sammāsambuddhoti.
                Suvaṇṇasāmajātakaṃ tatiyaṃ niṭṭhitaṃ.
@Footnote:
@*** hanṛ´ānīṛ´ā´mḗmīkhṛ´amūla ***



             The Pali Atthakatha in Roman Book 43 page 115-160. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=43&A=2349              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=43&A=2349              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=482              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=3201              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=3838              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=3838              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ENGLISH letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]