ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 44 : PALI ROMAN Ja.A.10 mahanipat (2)

                     Mahanipata vannana
                       ---------
                        vidhurajatakam
      pandu kisiyasi dubbalati idam sattha jetavane viharanto
pannaparamim arabbha kathesi.
      Eka divasamhi bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum avuso
aho vata sattha mahapanno puthupanno javanapanno hasapanno
tikkhapanno nibbedhikapanno parappavadamaddano attano
pannanubhavena khattiyapanditadihi abhisankhate sukhumapanhe bhinditva te
dametva nibbisevane katva saranesu ceva silesu ca patitthapetva
amatagamimaggam patipadesiti. Sattha agantva kayanuttha bhikkhave
etarahi kathaya sannisinnati pucchitva bhante imaya namati vutte
anacchariyam bhikkhave yam tathagato paramabhisambodhim patto parappavadam
bhinditva khattiyadayo vineyya purimabhavasmim hi anuttaram bodhinanam
pariyesantopi tathagato pannava parappavadamaddanoyeva tathahi aham
vidhurapanditakale satthiyojanubbedhe kalagiripabbatamuddhani punnakam nama
yakkhasenapatim nanabalena dametva nibbisevanam katva pancasilesu
patitthapento attano jivitadanam dapesinti vatva tunhi ahosi
tehi yacito atitam ahari.
      Atite kururatthe indapattanagare dhananjayakorabyo nama raja
Rajjam karesi. Vidhurapandito nama amacco tassa atthadhammanusasako
ahosi. So madhurakatho mahadhammakathiko sakalajambudiparajano
hatthikantavinasarena paluddha hatthino viya attano madhuradhammadesanaya
palobhetva tesam sakaratthani gantum adadamano buddhalilaya
mahajanassa dhammam desento mahantena yasena tasmim nagare
pativasati. Baranasiyampi kho gihisahayaka cattaro brahmanamahasala
mahallakakale kamesu adinavam disva geham pahaya
himavantam pavisitva isipabbajjam pabbajitva abhinna ca samapattiyo
ca nibbattetva vanamulaphalahara tattheva ciram vasitva
lonambilasevanatthaya carikancaramana angaratthe kalacampakanagaram patva
rajuyyane vasitva puna divase nagaram bhikkhaya pavisimsu. Tattha
sahayaka cattaro kutumbika tesam iriyapathe pasiditva vanditva
bhikkhabhajanam gahetva ekekam attano attano nivesanam anetva
panitena aharena parivisitva patinnam gahetva uyyane vasapesum.
Cattaro tapasa catunnam kutumbikanam gehesu bhunjitva divaviharatthaya
eko tavatimsabhavanam gacchati eko nagabhavanam gacchati eko
supannabhavanam gacchati eko korabyassa ranno migajinam nama
uyyanam gacchati. Tesu yo devalokam gantva divaviharam karoti.
So sakkassa yasam oloketva attano upatthakassa tameva vanneti.
Yo nagabhavanam gantva divaviharam karoti. So nagarajassa
sampattim oloketva attano upatthakassa tameva vanneti. Yo
Supannabhavanam gantva divaviharam karoti. So supannarajassa
vibhutim oloketva attano upatthakassa tameva vanneti. Yo
korabyassa uyyanam gantva divaviharam karoti. So dhananjayassa
sirisobhaggam oloketva attano upatthakassa tameva vanneti.
Te cattaro kutumbika tam tadeva thanam patthenta danadini punnani
katva ayuhapariyosane eko sakko hutva nibbatti eko
saputtadaro nagabhavane nagaraja hutva nibbatti eko simbalirukkhavimane
supannaraja hutva nibbatti eko dhananjayaranno aggamahesiya
kucchismim nibbatti. Tepi cattaro tapasa aparihinajjhana kalam
katva brahmaloke nibbattimsu. Tesu korabyakumaro vuddhimanvaya
pitu accayena rajje patitthahitva dhammena samena rajjam karesi.
So pana jutacittako ahosi. So vidhurapanditassa ovade thatva
danam deti silam rakkhati uposatham upavasi. So ekadivasam
samadinnuposatho vivekamanubruhissamiti uyyanam gantva manunnatthane
nisiditva samanadhammam akasi. Sakkopi samadinnuposatho devaloke
palibodho hotiti manussaloke tameva uyyanam gantva manunnatthane
nisiditva samanadhammam akasi. Varunanagarajapi samadinnuposatho
nagabhavane palibodho hotiti tattheva gantva ekasmim manunnatthane
nisiditva samanadhammam akasi. Supannarajapi samadinnuposatho
supannabhavane palibodho hotiti tattheva gantva ekasmim
manunnatthane nisiditva samanadhammam akasi. Tepi cattaro jana
Sayanhasamaye sakasakatthana nikkhamitva mangalapokkharanitire samagantva
annamannam oloketva pubbasinehavasena samagga sammodamana
hutva annamannam mettacittam paccupatthapetva madhurapatisantharam
katva 1- sakkopi mangalasilatale nisidi itare attano attano
yuttam okasam natva nisidimsu. Atha ne sakko aha mayampi
cattaro rajanova samadinnuposatha amhesu pana kassa silam
mahantanti. Atha nam varunanagaraja aha tumhakampi tinnam jananam
silato mayhameva silam mahantanti. Kimettha karananti. Ayam tava
supannaraja amhakam jatanampi ajatanampi paccamitto aham
evarupam amhakam jivitakkhayakaram paccamittam disvapi tassa kopam na
karomi imina karanena mama silam mahantanti vatva idam dasanipate
catuposathajatake pathamam gathamaha
                yo kopaneyye na karoti kopam
                na kujjhati sappuriso kadaci
                kuddhopi so navikaroti kopam
                tam ve naram samanamahu loketi.
     Tattha yoti khattiyadisu yokoci. Kopaneyyeti kujjhitabbayuttake
puggale khantivadi viya kopam na karoti. Kadaciti yo ca
kisminci kale na kujjhati. Kuddhopiti sace pana so sappuriso
kujjhati atha kuddhopi tam kopam navikaroti culabodhitapaso viya. Tam ve
@Footnote: 1 karimsu. tesu sakkoti yuttataram
Naranti maharaja tam sappurisam samitapapataya loke pandita
samanam kathenti ime pana guna mayi santi tasma mameva silam
mahantanti.
     Tam sutva supannaraja ayam nago mama aggabhakkho yasma
panaham evarupam aggabhakkham disvapi khudam adhivasetva aharahetu
papam na karomi tasma mama silam mahantanti vatva gathamaha
                onodaro yo sahate jighaccham
                danto tapassi mitapanabhojano
                aharahetu na karoti papam
                tam ve naram samanamahu loketi.
     Tattha dantoti indriyadamanena samannagato. Tapassiti tapanissitako.
Aharahetu na karoti papanti jighacchaya pilitopi yo lamakakammam
na karoti dhammasenapati sariputtatthero viya aham pana ajja
aharahetu papam na karomi tasma mama silam mahantanti.
     Tato sakko devaraja aham nanappakaram sukhapadatthanam
devaloke sampattim pahaya silam rakkhanatthaya manussalokam agato
tasma tumhakam silato mama silam mahantanti vatva imam gathamaha
                khiddam ratim vippajahitva sabbam
                na calikam bhasati kinci loke
                vibhusanatthana virato methunasma
                tam ve naram samanamahu loketi.
     Tattha khiddanti kayikavacasikakhiddam. Ratinti dibbakamagunaratim.
Kinciti appamattakampi. Vibhusanatthanati mamsavibhusa ca chavivibhusa
ca dve vibhusa tattha ajjhoharaniyaharo mamsavibhusa nama
malagandhadini chavivibhusa nama yena akusalacittena sadiyati tantassa
thanam tato pativirato. Methunasmati methunasevanato ca yo
pativirato. Tam ve naram samanamahu loketi aham pana ajja devacchara
pahaya idhagantva samanadhammam karomi tasma mama silam mahantanti.
     Evam sakkopi attano silameva vanneti.
     Tam sutva dhananjayaraja aham ajja mahantam pariggaham
solasasahassahi natakitthihi paripunnam antepuram pariccajitva uyyane
samanadhammam karomi tasma mama silam mahantanti vatva imam gathamaha
                pariggaham lobhadhammanca sabbam
                ye ve parinnaya pariccajanti
                dantam thitattam amamam nirasam
                tam ve naram samanamahu loketi.
     Tattha pariggahanti nanappakaram vatthukamam. Lobhadhammanti tasmim
uppajjanatanham. Parinnayati nataparinna tiranaparinna
pahanaparinnati imahi tihi parinnahi parijanitva tattha khandhadinam
sabhavajananam nataparinna nama khandhesu agunam upadharetva tiranam
tiranaparinna nama tesu dosam disva chandaragassapakaddhanam
pahanaparinna nama ye imahi tihi parinnahi parijanitva
Vatthukamakilesakame pariccajanti chaddetva gacchanti. Dantanti nibbisevanam
thitattanti micchavitakkabhavena thitasabhavam. Amamanti mamayanatanhaya
virahitam. Nirasanti puttadaradihi nirasacittam. Tam ve naranti tam
evarupam puggalam samananti vadanti.
     Iti te sabbepi attano attano silameva mahantanti vannetva
dhananjayam pucchimsu maharaja atthi pana koci tumhakam santike
pandito yo no imam kankham vinodeyyati. Ama maharaja mama
atthadhammanusasako asamadhuro vidhurapandito nama atthi so no kamkham
vinodessati tassa santikam gacchamati. Te sadhuti sampaticchimsu.
Atha sabbe te uyyana nikkhamitva dhammasabhayam gantva dhammasanam
alankarapetva bodhisattam pallankavaramajjhe nisidapetva patisantharam
katva ekamantam nisinnava pandita amhakam kankha uppanna tam
vinodehiti vatva imam gathamahamsu
                pucchama kattaramanomapannam
                kathasu no viggaho atthi jato
                chindajja kankham vicikicchitani
                tayajja kankham vitaremu sabbeti
     tattha kattaranti kattabbayuttakam karanakaranam jananasamattham
tuvam. Viggaho atthi jatoti eko silaviggaho silavivado uppanno
atthi. Chindajjati amhakam tam kankham tani vicikicchitani vajirena
sinerum paharanto viya sakko ajja chinda. Vitaremuti vitareyyama.
     Atha pandito tesam vacanam sutva maharaja tumhakam silam
nissaya uppanna vivadakatha katham dukkathitam sukathitam va janissamiti
vatva imam gathamaha
                ye pandita atthadassa bhavanti
                bhasanti te yoniso tattha kale
                kathannu kathanam abhasitanam
                attham nayeyyum kusala janindati.
     Tattha atthadassati atthadassanasamattha. Tattha kaleti tasmim
viggahe arocite yuttapattakale pandita tamattham acikkhanta
yoniso bhasanti. Attham nayeyyum kusalati kusala chekapi samana
abhasitanam kathanam katham nu attham nanena nayeyyum upaparikkheyyum.
Janindati rajano alapati. Tasma idantava me vadetha.
     Mahasatto aha
                katham have bhasati nagaraja
                katham pana garulo venateyyo
                gandhabbaraja pana kim vadesi
                katham pana kurunam rajasetthoti.
                Tattha gandhabbarajati sakkam sandhayaha.
     Athassa te gathamahamsu
                khantim have bhasati nagaraja
                appaharam garulo venateyyo
                Gandhabbaraja rativippahanam
                akincanam kurunam rajasetthino.
     Tassattho pandita nagaraja tava kopaneyyepi puggale
akkopanasamkhatam adhivasanakhantim vanneti garulo appaharasamkhatam
aharahetu papassa akaranam vanneti sakko pancakamagune
rativippahanam vanneti kururaja nippalibodhabhavam vannetiti.
     Tesam katham sutva mahasatto imam gathamaha
                sabbani etani subhasitani
                na hettha dubbasitamatthi kinci
                yasminca etani patitthitani
                aravanabhya susamohitani
                catuhi dhammehi samangibhutam
                tam ve naram samanamahu loketi.
     Tattha etaniti etani cattaripi gunajatani yasmim puggale
sakatanabhiyam sutthu samohitani arani viya supatitthitani catuhi cetehi
dhammehi samannagatam tam puggalam pandita samanam ahu loketi.
     Evam mahasatto catunnampi silam ekasamameva akasi.
     Tam sutva cattaro jana hatthatuttha thutim karonta imam
gathamahamsu
     tuvam nu settho tvamanuttarosi
     tvam dhammagu dhammavidu sumedho
                Pannaya panham samaviggahitva
                accheccha dhiro vicikicchitani
                accheccha kankham vicikicchitani
                cundo yatha nagadantam kharenati.
      Tattha tvamanuttarositi tvam anuttarosi natthi taya uttaritaro
nama. Dhammaguti dhammassa gopako ceva dhammannu ca. Dhammaviduti
pakatadhammo. Sumedhoti sundarapanno. Pannayati attano
pannaya amhakam panham sutthu atiganhitva idamettha karananti
yathabhutam natva. Acchecchati tvam dhiro amhakam vicikicchitani
chinda evam chindanto ca chindajja kankham vicikicchitaniti imam amhakam
ayacanam sampadento. Cundo yatha nagadantam kharenati yatha
dantakaro sakkaccena hatthidantam chindeyya evam chindati attho.
      Evam te cattaropi tassa panhabyakaranena tutthamanasa
ahesum. Atha nam sakko dibbadukulena pujesi garulo suvannamalaya
pujesi varunanagaraja manina pujesi dhananjayaraja gavasahassadihi pujesi.
Te evamahamsu
                niluppalabham vimalam anaggham
                vattham idam dhumasamanavannam
                panhassa veyyakaranena tuttho
                dadami te dhammapujaya dhira
                suvannamalam satapattaphullam
                Sakesaram ratanasahassamanditam
                panhassa veyyakaranena tuttho
                dadami te dhammapujaya dhira
                manim anaggham ruciram pabhassaram
                kanthavasantam manibhusitamme
                panhassa veyyakaranena tuttho
                dadami te dhammapujaya dhira
                gavam sahassam usabhanca nagam
                ajannayutte ca rathe dasa ime
                panhassa veyyakaranena tuttho
                dadami te gamavarani solasati.
     Evam sakkadayo mahasattam pujetva sakatthanameva agamamsu.
                   Catuposathakandam nitthitam.
     Tesu nagarajassa bhariya vimaladevi nama. Sa tassa givayam
pilandhanamanim apassanti pucchi deva kuhim pana te maniti. Bhadde
candabrahmanaputtassa vidhurapanditassa dhammakatham sutva pasannacitto
aham tena manina tam pujesim na kevalanca ahameva sakkopi nam
dibbadukulena pujesi supannaraja suvannamalaya pujesi dhananjayaraja
gavasahassadihi tam pujesiti. Vimala dhammakathiko so devati
bhadde kim vadesi sakalajambudipatale buddhuppadakalo viya pavattati
sakalajambudipe ekasatarajano tassa madhuradhammakathaya bajjhitva
Hatthikantavinasarena paluddha mattavaravarana viya attano attano
ratthani na gacchanti evarupo so madhuradhammakathikoti tassa gunam
vannesi. Sa vidhurapanditassa gunakatham sutva tassa dhammakatham
sotukama hutva cintesi sacaham vakkhami deva aham tassa dhamma
katham sotukama idheva nam anehiti na me tam anessati yannunaham
tassa hadaye dohalo me uppannoti gilanalayam kareyyanti. Sa
tatha katva paricarikanam sannam datva sirisayane nipajji. Nagaraja
upatthanavelaya tam apassanto pucchati kuhim vimalati. Paricarikahi
gilana devati vutte so utthayasana tassa santikam gantva
sayanapasse nisiditva tassa sariram parimajjanto pathamam gathamaha
                pandu kisiyasi dubbala
                vannarupe na tavedisam pure
                vimale akkhahi pucchita
                kidisi tuyham sariravedanati.
     Tattha panduti pandupalasavanna. Kisiyati kisa.
Dubbalati appathama. Vannarupe na tavedisam pureti tava vannasamkhatam
rupam pure idisam nahosi niddosam anavajjam tam idani parivattetva
amanunnabhavam jatam. Vimaleti tam alapati.
     Athassa sa acikkhanti dutiyam gathamaha
                dhammo manujesu matinam
                dohalo nama janinda vuccati
                Dhammahatam nagakunjara
                vidhurassa hadayabhipatthayeti.
    Tattha dhammoti sabhavo. Matinanti itthinam. Janindati
nagajanassa inda. Dhammahatam nagakunjara vidhurassa hadayabhipatthayeti
nagasettha aham dhammena samena asahasiyakammena ahatam vidhurassa hadayam
abhipatthayami. Tam me labhamanaya jivitam atthi alabhamanaya idheva
marananti tassa pannam sandhayevamaha.
     Tam sutva nagaraja tatiyam gathamaha
                candam kho tvam vimale dohalayasi
                suriyam va athavapi malutam
                dullabhe hi vidhurassa dassane
                ko vidhuram idha anayissatiti.
     Tattha dullabhehi vidhurassa dassaneti asamadhurassa vidhurassa
dassanameva dullabham. Tassa hi sakalajambudiparajano dhammikam
rakkhavaranaguttim paccupatthapetva vicaranti. Passitumpi nam koci na
labhati tam idha ko anayissatiti.
     Sa tassa vacanam sutva alabhamanaya me idheva marananti
parivattitva tassa pitthim datva satakakannena mukham pidahitva
nipajji. Nagaraja attano sirigabbham gantva sayanapitthe nisinno
vimala vidhurassa hadayamamsam aharapetiti sanni hutva panditassa
hadayam alabhantiya vimalaya jivitam natthi kathannu kho tassa hadayamamsam
Labhissamiti cintesi. Athassa dhita irandati nama nagakanna
sabbalankarapatimandita mahantena sirivilasena pitu upatthanam agata
pitaram vanditva ekamantam thita pitu indriyavikaram disva tata ativiya
domanassappattosi kinnu kho karananti pucchanti gathamaha
                kinnu tata tuvam pajjhayasi
                padumam hatthagatamva te mukham
                kim dummanaruposi issara
                ma tvam soci amittatapanati.
     Tattha pajjhayasiti punappunam cintesi. Hatthagatanti hatthena
parimadditam padumam viya te mukham jatam. Issarati pancayojanasatikassa
mandalanagabhavanassa sami.
     So dhitu vacanam sutva nagaraja tamattham arocento imam
gathamaha
                mata hi tava irandati
                vidhurassa hadayam dhaniyyati
                dullabhe hi vidharassa dassane
                ko vidhuram idhamanayissatiti.
     Tattha dhaniyyatiti pattheti. Atha nam amma mama santike vidhuram
anetum samattho natthi tvam matu jivitam dehi vidhurassa hadayam anetum
samattham bhattaram pariyesahiti tam uyyojento upaddhagathamaha
                bhattaram pariyesanam cara
                Yo vidhuram idhamanayissatiti.
     Tattha carati carahi.
     Iti so kilesabhibhutabhavena dhitu ananucchavikampi katham kathesi.
Tena vuttam.
                Pituno ca sa sutvana vakyam
                rattim nikkhamma avassuti cariti.
     Tattha avassuti cariti bhikkhave sa nagamanavika pituvacanam
sutva pitaram assasetva matu santikam gantva tampi assasetva
attano sirigabbham gantva sabbalankarehi attanam alankaritva ekam
kusumbhavattham nivasetva ekam ekamsam karitva tameva rattim udakam
dvidha katva nagabhavanato nikkhamitva himavantappadese samuddatire
thitam satthiyojanubbedham ekaghanam kalagiripabbatam nama anjanagirim gantva
avassuti kilesavassuti bhattaram pariyesanam cariti attho. Yani
himavantappadese vannagandhasampannani pupphani tani aharitva
sakalapabbatamuddhani maniagghikam viya alankaritva upari tale
pupphasantharam katva manoramenakarena naccitva madhuragitam gayanti
sattamam gathamaha
                ke gandhabbe ca rakkhase
                nage ke kimpurise ca manuse
                ke pandite sabbakamadade
                digharattam bhatta me bhavissatiti.
     Tattha ke gandhabbe ca rakkhase nageti ko gandhabbo va
rakkhaso va nago va. Ke pandite sabbakamadadeti ko etesu
gandhabbadisu pandito sabbakamam datum samattho yo vidhurassa dahayamamsam
dohalaniya mama matu manoratham matthakam papetva mayham
digharattam bhatta bhavissatiti.
     Tasmim khane vessavanamaharajassa bhagineyyo punnako
nama yakkhasenapati tigavutappamanam manomayasindhavam abhiruhitva
kalapabbatamatthake manosilatale yakkhasamagamam gacchanto tam tassa
gitasaddam assosi. Anantare attabhave anubhutapubbaya itthiya
gitasaddo chaviadini chinditva atthiminjam ahacca atthasi. So
patibaddhacitto hutva assam parivattitva sindhavapitthe nisinnova
bhadde aham mama pannaya dhammena samena vidhurassa hadayam anetum
samattho ma cintayiti tam assasento atthamam gathamaha
                assasa hessami te pati
                bhatta te hessami anindalocane
                pannahi mama tathavidhahi
                assasa hessasi bhariya mamanti.
     Tattha anindalocaneti aninditabbalocane. Tathavidhahiti vidhurassa
hadayamamsam aharanasamatthahi. Assasati assasahi assasam
patilabhahi attamana hohi. Hessasiti bhavissasi.
     Tena vuttam
                Avacasi punnakam irandati
                pubbapathanugatena cetasa
                ehi gacchama pitu mamantike
                eseva te etamattham pavakkhatiti.
     Tattha pubbapathanugatena cetasati antare attabhave
anubhutapubbasamike tasmim pubbapatheneva anugatena cetasa. Ehi gacchamati
bhikkhave so yakkhasenapati evam vatva imam assapitthim aropetva
nessamiti cintetva pabbatamatthake otaritva tassa hattham gahanattham
hattham pasaresi. Sa attano hattham ganhitum adatva tena
pasaritahattham sayam gahetva sami naham anatha mayham pita varuno nama
nagaraja mata vimala nama ehi mama pitu santikam gacchama
eseva te yatha amhakam mangalakiriyaya bhavitabbam evam etamattham
pavakkhatiti avacasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
         alankata suvasana     malini candanussada
         yakkham hatthe gahetvana pitusantikamupagamiti.
     Tattha pitu santikamupagamiti pitu santikam upagami. Punnakopi
yakkho patiharetva nagarajassa santikam gantva irandatim
yacanto aha
                nagavara vaco sunahi me
                patirupam patipajja sunkayam
                Patthemiham arandatim
                taya samangim karohi mam tuvam
       satam hatthi satam assa       satam assatari ratha
       satam balabhiyyo punna       nanaratanassa kevala
       te naga patipajjassu       dhitaram dehi irandatinti.
     Tattha sunkayanti attano kulappadesanurupam dhitu sunkadhanam patipajja
ganhahi. Taya samangim karohi mam tuvanti mam taya saddhim
samangibhutam karohi. Balabhiyyoti bhandasakatayo. Nanaratanassa
kevalati nanaratanassa sakalapunna.
     Atha nam nagaraja aha
         yava amantaye nati    mitte ca suhadajjane
         anamantam katakammam       tam paccha anutappatiti.
     Tattha yava amantayeti bho yakkhasenapati aham tuyham dhitaram
demi no na demi thokam pana agamehi yava amantaye natiti
natakepi yava janapemi. Tam paccha anutappatiti itthiyo hi
gatagatatthane abhiramantipi nabhiramantipi anabhiratikale natakadayo
amhehi saddhim anamantetva katam kammam nama evarupam hotiti
ussukkam na karonti evantam kammam paccha anutapam avahatiti
vadati.
         Tato so varuno nago   pavisitva nivesanam
         bhariyam amantayitvana     idam vacanamabravi
         Ayam so punnako yakkho   yacati mam irandatim
         bahuna vittalabhena      tassa dema piyam mamanti.
     Tattha pavisitvati punnakam tattheva thapetva sayam utthaya
yatthassa bhariya nipanna tam nivesanam pavisitva. Piyam mamanti mama
piyam dhitaram tassa bahuvittalabhena demati pucchati.
     Vimala aha
         na dhanena na vittena 1-  labbha amham irandati
                sace hi kho hadayam panditassa
                dhammena laddha idha mahareyya
                etena vittena kumari labbha
                nannam dhanam uttarim patthayamati.
     Tattha amham irandhatiti amhakam dhita irandati. Etena
cittenati etena tutthakareneva
         tato so varuno nago   nikkhamitva nivesana
         punnakamantayitvana      idam vacanamabravi
         na dhanena na vittena     labbha amham irandati
                sace tuvam hadayam panditassa
                dhammena laddha idhamaharesi
                etena vittena kumari labbha
                nannam dhanam uttarim patthayamati.
@Footnote: 1 cittenatipi patho
     Tattha punnakamantayitvanati punnakam amantayitva.
     Punnako aha
                yam pandito tyeke vadanti loke
                tameva baloti punahu anne
                akkhahi me vippavadanti cettha
                kam panditam naga tuvam vadesiti.
     Tattha yam panditoti so kira hadayam panditassati sutva
cintesi yam eke panditoti vadanti tameva anne baloti kathenti
kincapi me irandatiya vidhuroti akkhatam tathapi tattato janitum
pucchissami nanti tasma evamaha.
     Nagaraja aha
                korabyarajassa dhananjayassa
                yadi te suto vidhuro nama katta
                anehi tam panditam dhammaladdha
                irandati padacarava te hotuti.
     Tattha dhammaladdhati dhammena labhitva. Padacaravati padaparicarika
hutva
                idanca sutva varunassa vakyam
                utthaya yakkho paramappitito
                tattheva santo purisam asamsi
                anehi ajannamidheva yuttanti.
     Tattha asamsiti attano upatthakam anapesi. Ajannanti
karanakaranajananakam sindhavam. Yuttanti kappitam.
         Jatarupamaya kanna    kacamhicamaya khura
         jambonadassa pakassa   suvannassa uracchadoti.
     Tattha jatarupamayati tameva sindavam vannento aha. Tassa hi
manomayasindhavassa jatarupamaya kanna. Kacamhicamaya khurati tassa
khura rattamanimayati attho. Jambonadassa pakassati jamborasato
jatassa pakassa rattasuvannassa mayo uracchado.
     So puriso tavadeva tam sindhavam anesi. Punnako tam
abhiruyha akasena pakkhanditva vessavanassa santikam gantva
nagabhavanam vannetva tam pavuttim arocesi. Tassa atthassa
pakasanattham idam vuttam
         devavahavaham yanam   assamaruyha punnako
                alankato kappitakesamassu
                pakkami vehayasamantalikkhe
                sapunnako kamaragena giddho
                irandatim nagakannam jigimsam
                gantvana tam bhutapatim yasassim
                iccabravi vessavanakuveram
                bhogavati nama mandire
                vasa hirannavatiti vuccati
                Nagare nimmite kancanamaye
                mandalassa uragassa nitthitam
                attalaka otthagiviyo
                lohitangassa masaragallino
                pasadettha silamaya
                sovannaratanena chadita
                ambatilaka ca jambuyo
                sattapanna muccalindaketaka
                piyanguka uddalaka saha
                upari bhandaka sinduvarita
                campeyyaka nagamallika
                bhaginimala atthettha koliya
                ete duma parinamita
                sobhayanti uragassa mandire
         khajjurettha silamaya     sovannadhuvapupphita (bahu)
                yattha vasatopapatiko
                nagaraja varuno mahiddhiko
                tassa komarika bhariya
                vimala kancanavelliviggaha
                kala tarunava uggata
                picumandatthani 1- carudassana
@Footnote: 1 pucimandathanitipi patho
                Lakharasarattasucchavi
                kanikarava nivatapupphita
                tidivokkacarava acchara
                vijjuvabbhaghanava nissita
                sa dohalini suvimhita
                vidhurassa hadayam dhaniyati
                tam nesam dadami issara
                tena te denti irandatim mamanti.
     Tattha devavahavahanti vahitabbo vaho devasamkhatam vaham vahatiti
devavahavaho. Yananti nayanti gacchanti etenati yanam.
Kappitakesamassuti mandanavasena susamvihitakesamassu. Devanam pana
kesamassukammam nama natthi vicittakathitena kathanti. Jigimsanti patthayanto.
Vessavananti visanaya rajadhaniya issararajanam. Kuveranti evam
namakam. Bhogavati namati sampannabhogataya evam laddhanamam.
Mandireti mandiram bhavananti attho. Vasa hirannavatiti nagarajassa
vasanatthanatta vasati ca kancanavatiya suvannapakareneva
parikkhittatta hirannavatiti ca vuccati. Nagare nimmiteti nagaram nimmitam.
Kancanamayeti suvannamayam. Mandalassati bhogamandalena
samannagatassa. Nitthitanti karanaparinitthitam. Otthagiviyoti
otthagivasanthanena kata. Lohitangassa masaragallinoti rattamanimaya
masaragallamaya attalaka. Pasadetthati ettha nagabhavane
Pasada. Silamayati manimaya. Sovannaratanenati
suvannasamkhatena ratanena suvannitthakahi chaditati attho. Sahati
sahakara. Upari bhandakati parichattakaduma. Uddalakati
uddalakajatikayeva rukkha. Campeyyaka nagamallikati campeyyakaca
naga ca mallika ca. Bhaginimala atthettha koliyati bhaginimala
ceva atthi ettha nagabhavane koliya ca nama rukkha. Ete
duma parinamitati ete pupphupaga phalupaga rukkha annamannam
samghatasakha parinamita akulasamakula. Khajjuretthati khajjurarukkha
ettha. Silamayati indanilamanimaya. Sovannadhuvapupphitati te
pana suvannapupphehi niccam pupphita. Yattha vasatopapatikoti yattha
nagabhavane upapatiko nagaraja vasati. Kancanavelliviggahati
suvannarasisassirikasarira. Kala tarunava uggatati vilasayuttataya
mandavaterita kalavallipavala viya uggata. Picumandatthaniti
nimbaphalasanthanathanayugala. Lakharasarattasucchaviti hatthapadatalacchavim
sandhaya vuttam. Tidivokkacarati tidasabhavanacara. Vijjuvabbhaghanati
abbhaghanato ghanabalahakantarato nissita vijjulata viya. Tam nesam
dadamiti tam tassa hadayam aham tesam demi evam janassu. Issarati
matulam alapati.
     Iti so vessavanena ananunnato gantum avisahitva tam
anujanapetum etahi ettakahi gathahi kathesi. Vessavano pana
tassa katham na sunoti. Kim karanati. Dvinnam devaputtanam
Vimanaattam upacchindati. Punnako attano vacanassa asutabhavam
natva jitadevaputtassa santikam gantva atthasi. Vessavano attam
vicinitva parajitam anutthapetva itaram gaccha tava vimane vasahiti
aha. Punnako gaccha tavanti vuttakkhaneyeva mayham matulena
mama pesitabhavam janathati katipaye devaputte sakkhi katva hettha
vuttanayeneva sindhavam aharapetva tam abhiruhitva pakkami.
         Tamattham pakasento sattha aha
                so punnako bhutapatim yasassim
                amantaya vessavanam kuveram
                tattheva santo purisam asamsi
                anehi ajannamidheva yuttam
         jatarupamaya kanna      kacamhicamaya khura
         jambonadassa pakassa     suvannassa uracchado
         devavahavaham yanam       assamaruyha punnako
                alankato kappitakesamassu
                pakkami vehaya samantalikkheti.
         Tattha amantayati amantetva.
         So okasena gacchantoyeva cintesi vidhurapandito
mahaparivaro na sakka maya tam ganhitum dhananjayakorabyo pana jutacittako
tam jutena jinitva vidhuram ganhissami ghare panassa bahuni ratanani
appagghena lakkhena ratanena jutam na kilissati yo rajanam jinissati so
Mahaggharatanam haritum vattati annam ratanam raja na ganhissati rajagahanagarasamante
vipulapabbatantare cakkavattiranno paribhogam maniratanam
atthi mahanubhavam tam gahetva tena rajanam palobhetva rajanam
janissamiti. So tatha akasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
                so agama rajagaham surammam
                angassa ranno nagaram durasadam
                bahutabhakkham bahuannapanam
                masakkasaram viya vasavassa
                mayurakoncaganasamghuttham
                dijabhisamghuttham dijasamghasevitam
                nanasakunabhirudam suvanganam
                pupphabhikinnam himavamva pabbatam
                sapunnako vipulamabhiruyha
                siluccayamkimpurisa bhikinnam
                anvesamano maniratanam olaram
                tamaddasa pabbatakutamajjheti.
     Tattha angassa rannoti tada angassa ranno magadharajjam
ahosi. Tena vuttam. Durasadanti paccatthikehi durasadam.
Masakkasaram viya vasavassati masakkasarasamkhate sinerupabbate mapitatta
masakkasaranti laddhanamam vasavassa bhavanam viya. Dijabhisamghutthanti
Annehi pakkhihi abhisamghuttham ninnaditam. Nanasakunabhirudanti madhurassarena
gayantehi viya nanavidhehi sakunehi abhirudam abhigitanti
attho. Suvangananti sundaraanganam manunnatalam. Himavamva pabbatanti
himavantam pabbatam viya. Vipulamabhiruyhati bhikkhave so punnako
evarupam vipulapabbatam abhiruyha. Pabbatakutamajjheti pabbatakutabbhantare
tam manim addasa.
                Disva manim pabhassaram jotimantam
                dhanaraham maniratanam ularam
                daddalhamanam yasasa yasassinam
                obhasati vijjurivantalikkhe
                tamaggahi veluriyam mahaggham
                manoharannama mahanubhavam
                ajannamaruyha anomavanno
                pakkami vehayasamantalikkheti.
     Tattha dhanaharanti manasa abhipatthitassa dhanassa aharanasamattham.
Daddalhamananti jajjalamanam. Yasasati mahaparivaramaniganena.
Obhasatiti tam maniratanam akase vijjuriva obhasati. Tamaggahiti tam
maniratanam aggahi. Manoharannamati manasa cintitam aharitum sakkotiti
evam laddhanamam. Tam maniratanam kumbhiro nama yakkho kumbhandasatasahassaparivaro
rakkhati. So pana tena kujjhitva olokitamatteyeva
bhitatasito palayitva cakkavalapabbatam patva kampamano
Olokento atthasi. Iti so nam palapetva punnako maniratanam
aggahi. So tam gahetva akasena gacchanto tam nagaram patto.
     Tamattham pakasento sattha aha
                so agama nagaram indapattam
                oruyhupaganchi sabham kurunam
                samagate ekasatam samagge
                ahuyittha yakkho avikampamano
                konidha rannam varamabhijeti
                kamabhijeyyama varaddhanena
                kamanuttaram ratanavaram jinama
                ko vapi no jeti varaddhanenati.
     Tattha oruyhupaganchi sabham kurunanti bhikkhave so punnako
yakkho assato oruyha assam adissamanarupam thapetva manavakavannena
kurunam sabham upagato. Ekasatanti ekasatarajano asambhito
hutva konidhati adina vadanto jutena ahuyittha. Konidhati
ko nu imasmim rajasamagame. Rannanti rajunam antare.
Varamabhijetiti amhakam santakam settharatanam abhijeti aham jinamiti vattum
ussahati. Kamabhijeyyamati kam va mayam jineyyama. Varaddhanenati
uttamadhanena. Kamanuttaranti jinanta ca mayam kataram rajanam anuttaram
ratanam varam jinama. Ko vapi no jetiti atha va ko raja amhe
varadhanena jinati. Iti so catuhi padehi korabyameva ghatteti.
     Atha raja maya ito pubbe evam suro hutva kathento
nama na ditthapubbo ko nukho esoti cintetva pucchanto gathamaha
                kuhim nu ratthe tava jatibhumi
                na korabyasseva vaco tavedam
                abhitosi no vannanibhaya sabbe
                akkhahi me namanca bandhave cati
     tattha na korabyassevati kururatthe vasikasseva tava vacanam na hoti.
     Tam sutva itaro ayam raja mama namam pucchati punnako nama
daso hoti sacaham punnakosmiti vakkhami esa eko daso kasma
mam pagabbhataya evam vadatiti avamannissati anantaratite attano
attabhave namamassa kathessamiti cintetva gathamaha
                kaccayano manavakosmi raja
                anunanamo iti mahuyanti
                angesu me nataka bandhava ca
                atthena devasmi idhanuppattoti.
     Tattha anunanamoti naonanamo imina attano punnanamameva
paticchannam katva kathesi. Iti mahuyantiti iti mam ahuyanti
pakkosanti natayo. Angesuti angaratthe kalacampakanagare vasanti.
Atthena devasmiti deva jutakilanatthena idhanuppattosmi.
     Atha nam raja manava tvam jutena jito kim dassasi kinte
atthiti pucchanto gathamaha
                Kim manavassa ratanani atthi
                ye tam jinanto hare akkhadhutto
                bahuni rannam ratanani atthi
                te tvam daliddo kathamahuyesiti.
     Tassattho kim tani bhoto manavassa ratanani atthi. Ye
tam jinantoti yani tam jinanto akkhadhutto aharati vatva hareyya
rajunam pana nivesane bahuni ratanani atthi te rajano evam bahudhane
tvam daliddo samano katham jutena ahuyasiti.
     Tato punnako aha
                manoharo nama mani mamayam
                dhanaharam maniratanam ularam
                idanca ajannam amittatapanam
                etam me jinitva hare akkhadhuttoti.
     Palipotthakesu pana mama mani vijjati lohitangoti likkhitam.
So pana mani veluriyo tasma idameva sameti. Tattha ajannanti
imam ajaniyaassanca manincati etam me ubhayam hareyya akkhadhuttoti
assam dassanto evamaha.
     Tam sutva raja gathamaha
                eko mani manava kim karissati
                ajaniye ko pana kim karissati
                bahuni rannam ratanani atthi
               Ajaniya vatajava anappakati.
                  . Dohalinikandam nitthitam.
     So ranno katham sutva maharaja kim nametam vadetha eko
asso assasahassanam lakkham hoti eko mani manisahassanam lakkham
hoti na hi sabbe assa ekasadisa imassa tava javam passathati
vatva assam abhiruhitva pakaramatthakena pesesi. Sattayojanikam
nagaram assehi givaya givam paharantehi parikkhittam viya ahosi.
Athanukkamena asso na pannayi. Yakkhopi na pannayi. Udare
baddharattapatova ekaparikkhittam viya ahosi. So assato oruyha
dittho te maharaja assassa vegoti vatva ama ditthoti vutte
idani puna maharaja passahiti vatva assam antonagaruyyane pokkharaniyam
udakapitthe pesesi. Asso khuraggani atementova pakkhandhi.
Atha nam padumapattesu vicarapetva panim paharitva hattham pasarasei.
Asso agantva panitale patitthasi. Tato vattatve evarupam
assaratanam narindati vatva vattati manavati vutte maharaja assaratanam
tava titthatu maniratanassanubhavam passathati vatva tassanubhavam
pakasento gathamaha
            idanca me maniratanam     passa tvam dipaduttama
            itthinam viggaha cettha   purisananca viggaha
            miganam viggaha cettha   sakunananca viggaha
            nagaraje supanne ca   manimhi passa nimmitanti.
      Tattha itthinanti tasmim maniratane alankatapatiyatta aneka
itthiviggaha tatha purisaviggaha nanappakara migapakkhisamgha senaganadini
pannayanti tani dassento evamaha. Nimmitanti idam
evarupam accherakam manimahi nimmitam passathati
      aparampi dassento gathamaha
            hatthanikam rathanikam       asse patti dhajani ca
            caturanginimam senam        manimhi passa nimmitam
            hattharohe anikatthe    rathike pattikarake
            balaggani viyuhani       manimhi passa nimmitanti
      tattha balagganiti balaneva. Viyuhaniti bayuhavasena thitani.
            Puram attalasampannam      bahupakaratoranam
            simghatake subhumiyo       manimhi passa nimmitam
            esika ca parikhayo     paligham aggalani ca
            attalake ca dvare ca  manimhi passa nimmitam
      tattha puranti nagaram. Attalasampannanti pakaravatthuna
sampannam. Bahupakaratorananti uccapakaratoranadvaram. Simghataketi
catukkani. Subhumiyoti nagarupacarehi vicitta rammaniyam bhumiyo.
Esikati nagaradvaresu upatthapite esikathambhe. Palighanti paligham
ayameva va patho. Aggalaniti nagaradvarakavatani. Attalake
cati gopurani ca.
         Passa toranamaggesu         nanadijagana bahu
         Hamsa konca mayura ca      cakkavaka ca kukkuha
         kunalaka bahu citra        sikhindi jivajivaka
         nanadijaganakinnam          manimhi passa nimmitam.
      Tattha toranamaggesuti etasmim nagare toranamaggesu.
Kunalakati kalakokila. Citrati citrapattakokila.
         Passa nagaram supakaram        abbhutam lomahamsanam
         samussitadhajam rammam           suvannabalukasanthatam
         passettha pannasalayo      vibhatta bhagaso mita
         nivesane nivese ca        sandhibyulhe ca vithiyo.
      Tattha supakaranti kancanapakaraparikkhittam. Pannasalayoti
nanabhandiyaparipunne apane. Nivesane nivese cati gehani
ceva gehavatthuni ca. Sandhibyulaheti gharasandhiyo ca anibbiddharaccha
ca. Vithiyoti nibbiddhavithiyo ca.
         Panagare ca sonde ca     suna odaniya ghara
         vesi ca ganikayo ca         manimhi passa nimmitam
         malakare ca rajake        gandhike atha dussike
         suvannakare manikare        manimhi passa nimmitam
         alarike ca sude ca        nattanattakagayake
         panissare kumbhathunike        manimhi passa nimmitam.
      Tattha sonde cati attano anurupehi kanthakannapilandhanehi
samannagate apanabhumim sajjitva nisinne surasonde ca.
Alariketi supike. Sudeti bhattakarake. Panissareti panippaharena
gayante. Kumbhathuniketi ghatadaddarivadaketi.
         Passa bherimudinga ca         samkha pandavadendima
         sabbanca talavacaram          manimhi passa nimmitam
         sammatalanca vinanca          naccagitam suvaditam
         turiyatalitasamghuttham            manimhi passa nimmitam
         langhika mutthika cettha       mayakara ca sobhiya
         vetalike ca jalle ca       manimhi passa nimmitam.
      Tattha sammatalanti khadiradikatasammanceva kamsatalanca.
Turiyatalitasamghutthanti nanaturiyanam puthusamatalitanceva samghutthanca.
Mutthikati mutthikamalla. Sobhiyati nagarasobhana itthi sampannarupa
purisa ca. Vetaliketi vetala utthapake. Jalleti kesamassu
karonte nahapite.
         Samajja cettha vattanti       akinna naranaribhi
         mancatimance bhumiyo         manimhi passa nimmitam.
      Tattha mancatimanceti mahamancanam upari baddhamance.
Bhumiyoti rammaniya samajjabhumiyo.
         Passa malle samajjasmim        pothente digunam bhujam
         nihate nihatamane ca         manimhi passa nimmitam.
      Tattha samajjasminti mallarange. Nihateti nihanitva jinitva
thite. Nihatamaneti parajite.
         Passa pabbatapadesu          nanamigagana bahu
         siha bayaggha varaha ca      acchako kataracchayo
         palasata ca gavaja ca         mahisa rohita ruru
         eneyya sarabha ceva       ganino nikkasukara
         kaddalimiga bahu citra        vilara sasakannaka
         nanamigaganakinnam           manimhi passa nimmitam.
      Tattha palasatati khaggamiga. Balasatatipi patho. Gavajati
gavayo. Sarabhati eka migajatika tatha ganino ceva nikkasukara
ca. Bahu citrati nanappakaravicitra miga. Vilarati
arannavilara. Sasakannakati sasa ca kannaka ca.
         Najayo supatitthayo         sovannabalukasanthita
         accha vasanti ambuyo        macchagumbanivesita
         kumbhila makara cettha        sumsumara ca kacchapa
         pathina bahusa maccha        balaja munjarohita.
      Tattha najayoti nadiyo. Sovannabalukasanthitati suvannabalukaya
santhitatala. Kumbhilati ime satta evarupa jalacara
antonadiyam vicaranti tepi manimhi passa nimmitam.
         Nanadumaganakinna          nanadijaganayuta
         veluriyaphalakarodayo         manimhi passa nimmitam.
      Tattha veluriyaphalakarodayoti veluriyaphalakapasanesu paharitva
tassa saddena rukkhasakunayo saddam karontiyo.
         Passettha pokkharaniyo        suvibhatta catuddisa
         nanadijaganakinna          puthulomacchasevita
         samantudakasampannam            mahim sagarakundalam
         upetam vanarajebhi           manimhi passa nimmitam.
      Tattha puthulomacchasevitati mahamacchanivesita. Vanarajebhiti
vanarajihi ayameva va patho.
         Purato videhe passa         goyaniye ca pacchato
         kuruyo jambudipanca           manimhi passa nimmitam
         passa candanca suriyanca        obhasente catuddisa
         sinerum anupariyayante        manimhi passa nimmitam
         sinerum himavantanca           sagaranca mahiddhiyam
         cattaro ca maharaje       manimhi passa nimmitam
         arame vanagumbe ca        patiye ca siluccaye
         ramme kimpurisa kinne        manimhi passa nimmitam
         parusakam cittalatam            missakam nandanam vanam
         vejayantanca pasadam         manimhi passa nimmitam
         sudhammam tavatimsanca           paricchattanca pupphitam
         eravanam nagarajanam        manimhi passa nimmitam
         passettha devakannayo       nabha vijjurivuggata
         nandane vicarantiyo          manimhi passa nimmitam
         passettha devakannayo       devaputtapalobhini
         Devaputte rammamane        manimhi passa nimmitam.
      Tattha videheti pubbavidehadipam. Goyaniye cati amaragoyanadipam.
Kuruyo jambudipancati uttarakuruyo ca jambudipanca.
Anupariyayanteti ete candimasuriye sinerum anupariyayante. Patiyeti
pattharitva thapite viya pitthipasane.
         Parosahassam pasade          veluriyaphalakasanthate
         pajjalantena vannena          manimhi passa nimmitam
         tavatimse ca yame ca         tusite capi nimmite
         parinimmitavasavattino           manimhi passa nimmitam
         passettha pokkharaniyo         vippasannodaka suci
         mandalakehi sanchanna         padumuppalakehi ca.
      Tattha parosahassanti tavatimsabhavane  atirekasahassapasade.
         Dasettha rajiyo seta        dassaniya manorama
         cha pingala pannarasa          halidda ca catuddasa
         visati tattha sovanna          visati rajatamaya
         indagopakavannabha           tava dissanti timsati
         dasettha kaliyo cha ca         manjettha pancavisati
         missa bandhakapupphehi          niluppalavicittaka
         evam sabbangasampannam          acchimantam pabhassaram
         odhisunkam maharaja           passa tvam dipaduttamati.
      Tattha dasettha rajiyoti tasmim manikkhandhe dasa seta rajiyo.
Cha pingala pannarasati ekavisati pingalarajiyo. Haliddati
haliddakavanna catuddasa. Timsatiti indagopakavannabha timsa rajiyo.
Cha cati dasa ca cha ca solasa kalarajiyo. Manjettha
pancavisatiti pancavisati manjetthakavanna passa. Missa bandhakapupphehiti
vicittakala manjetthavanna rajiyo etehi pupphehi missa vicittaka
passa. Ettha hi kalarajiyo bandhajivapupphehi missa manjettharajiyo
niluppalehi vicittaka. Odhisunkanti sunkakotthasam. Yo
mam jutena jinissati tassimam sunkakotthasam bhavissatiti vadati.
Atthakathayampana hotu sunkam maharajatipi patho. Tassattho
dipaduttama passa tvam imam evarupam manim idamme maharaja sunkam
hotu yo mam jutena jinissati tassidam bhavissatiti.
                     Manikandam nitthitam.
      Evam vatva punnako maharaja aham tava jutena jito imam
maniratanam dassami tvam pana kim dassasiti aha. Tata mama sariranca
setacchattanca aggamahesinca thapetva sesam mama santakam tava sunkam
hotuti. Tena hi deva ma cirayi aham duragato jutamandalam
sajjapehiti aha. Raja amacce anapesi. Te khippam
jutasalam sajjetva ranno varapotthakattharanam attharitva
sesarajunancapi asanani pannapetva punnakassapi patirupam asanam
pannapetva ranno kalam arocesum.
      Tato punnako rajanam gathaya ajjhabhasi
                 Upagatam raja upehi lakkham
                 netadisam maniratanam tavatthi
                 dhammena jiyyama asahasena
                 jito ca no khippamavakarohiti.
      Tassattho maharaja jutasalaya kammam upagatam nitthitam etadisam
maniratanam tava natthi ma papancam karohi. Upehi lakkhanti akkhehi
kilanatthanam jutasalam upagaccha kilanta ca mayam dhammena jineyyama
dhammeneva no asahasena jayo hotu sace pana tvam jito bhavissasi
atha no khippamavakarohiti papancam akatva jitadhanam dadeyyasiti.
      Atha nam raja manava tvam mamam rajati ma bhayi dhammeneva
no asahasena jayaparajayo bhavissatiti aha.
      Tam sutva punnako amhakam dhammeneva jayaparajayabhavam
janathati te rajano sakkhim karonto gathamaha
                pancala paccuggatasurasena
                maccha ca madda saha kekakebhi
                passantu no te asathena yuddham
                na no sabhayam na karonti kinciti.
      Tattha paccuggatati uggatatta pannatatta pakatatta
pancalarajanameva alapati. Maccha cati tavanca samma maccharatthe raja.
Maddati maddaraja. Saha kekakebhiti kekakehi nama janapadehi saha
vattamanakekaraja tavanca. Atha va sahasaddam kekakebhiti padassa
Pacchato thapetva paccuggatasaddanca surasenavisesanam katva pancala
paccuggata surasenamaccharaja ca madda ca kekakebhi saha sesarajano
cati evamettha attho veditabbo. Passantu no teti amhakam
davinnam ete rajano asathena akkhayuddham passantu. Na no sabhayam
na karonti kanciti ettha noti nipatamattam. Na sabhayam kinci
sakkhim na karonti khattiyapi brahmanapi karontiyeva tasma sace
tumhe kinci akaranam uppajjati na no sutam na no ditthanti
vattum na labhissatha appamatta hothati evam yakkhasenapatim sakkhim
akasi.
      Atha raja ekasatarajaparivuto punnakam gahetva jutasalam pavisi.
Sabbepi patirupasane nisidimsu. Rajataphalake suvannapasake thapayimsu.
Punnakopi turitaturito maharaja pasakesu aya nama mali savati
bahuli santibhadradayo catuvisati tesu tumhe attano ruccanakam ayam
ganhathati aha. Raja sadhuti bahulam ganhi punnako savatim
ganhi. Atha nam raja aha tenahi tata manava pasake
patehiti. Maharaja pathamam mama varo na papunati tumhe
pasake patethati. Raja sadhuti sampaticchi. Tassa pana tatiye
attabhave mata bhutapubba arakkhadevata atthi tassa anubhavena
raja jutena jinati. Sa tassa avidure thita ahosi. Raja
devadhitaram anussaritva jutagitam gayanto gathamaha
         atha passatu mam amma           vijayam me padissatu
         Anukampahi me amma           mahantam jayamessatu
         jambonadamayam pasam             caturassam atthanguli
         vibhati parisamajjhe             mani jotiraso yatha
         devate me jayam dehi          passa mam appabhoginam
         matunukampito poso           sada bhadrani passati
         attha mali samakhyata         savati chakkameva ca
         catukkam bahulam neyyam            duvidham santibhadrakam
         catuvisati aya ca             munindena pakasitati.
      Raja gitam gayitva pasake hatthena parivattitva akase
khipi. Punnakassanubhavena pasaka rajanam parajinanta bhassanti.
Raja jutasippamhisukusalataya pasake attano parajayaya bhassante natva
akaseyeva samkaddhamano gahetva punakase khipi. Dutiyampi attano
parajayaya bhassante natva tatheva aggahesi. Tato punnako
cintesi ayam raja madisena yakkhena saddhim jutam kilanto bhassamane
pasake samkaddhitva ganhati kinnu kho karananti. So tassa
arakkhadevataya anubhavam natva akkhini ummiletva kuddho viya tam
olokesi. Sa tena olokitamattava bhita palayitva cakkavalapabbata
matthakam patva kampamana atthasi. Raja tatiyampi pasake khipitva
attano parajayaya bhassante natvapi punnakassanubhavena hattham
pasaretva ganhitum nasakkhi. Te ranno parajayaya patimsu.
Athassa parajitabhavam natva punnako tutthamanaso apphotetva
Mahantena saddena jitam me jitam meti tikkhattum mahanadam nadi.
So saddo sakalajambudipam phari.
      Tamattham pakasento sattha aha
                te pavisum akkhamadena matta
                raja kurunam punnako capi yakkho
                raja kalim vicinamaggahesi
                katamaggahi punnako pi yakkho
                te tattha jute ubhayo samagate
                rannam samkase sakhinanca majjhe
                ajesi yakkho naravirasettham
         tatthappanado tumulo babhuvati.
      Tattha pavisunti jutasalayam pavisimsu. Vicinanti raja catuvisatiya
ayesu vicinanto kalim parajayagaham aggahesi. Katamaggahiti punnako
pana nama yakkho jayagaham ganhi. Te tattha jute ubhayo
samagateti te tattha jutasalayam jute samagate samupagate ubho jutam
kilimsuti attho. Rannanti atha tesam ekasatarajunam samkase avasesananca
sakhinam majjhe so yakkho naravirasettham rajanam ajesi.
Tatthappanado tumulo babhuvati tasmim jutamandale ranno
parajitabhavam janatha jitam me jitam meti tikkhattum mahanto saddo
ahosi.
      Raja parajito anattamano ahosi. Atha nam samassasento
Punnako gathamaha
                jayo maharaja parajayo ca
                ayuhatam annatarassa hoti
                janinda ghinnosivarandhanena
                jito ca me khippamavakarohiti.
      Tattha ayuhatanti amhakam davinnam vayamananam annatarasaseva
hoti tasma parajitomhiti ma cintayi. Ghinnositi parihinosi
varandhanenati varadhanena. Khippamavakarohiti khippameva jayadhanam dehiti.
      Atha nam raja ganha tatati vadanto gathamaha
                hatthigavassa manikundala ca
                yancapi mayham ratanam pathabyam
                ganhahi kaccayana varam dhananam
                adaya yenicchasi tena gacchati.
      Punnako aha
                hatthigavassa manikundala ca
                yancapi tuyham ratanam pathabyam
                tesam varo vidhuro nama katva
                so me jito tam me avakarohiti.
      Tattha so me jitoti maya hi tuvam jito uttamaratanam jitam
so ca sabbaratananam varo tasma so maya jito nama hoti tam
me dehiti.
Raja aha
                atta ca me so saranam gati ca
                dipo ca leno ca parayano ca
                asantuleyyo mama so dhanena
                panena me sadiso esa kattati.
      Tattha atta ca me soti so hi mayham atta maya ca
attanam thapetva sesam dassamiti vuttam tasma tam ma ganhi na
kevalanca atta atha kho me so sarananca gati ca dipo ca leno
ca parayano ca. Asantuleyyo mama so dhanenati na sattavidhena
ratanena saddhim tuletabbo.
      Punnako aha
                ciram va vivado mama tuyhamassa
                kamanca pucchama tameva gantva
                eseva no vivaratu etamattham
                yam vakkhati hotu katha ubhinnanti.
      Tattha vivaratu etamatthanti so tava atta va na vati etamattham
eseva pakasetu. Hotu katha ubhinnanti yam so vakkhati sayeva
no ubhinnam katha hotu tam pamanam hotuti attho.
      Raja aha
         addha hi saccam bhanasi           na ca manava sahasam
         tameva gantva pucchama         tena tusamubho janati.
      Tattha na ca manava sahasanti pasayha sahasikam vacanam na ca
bhanasi.
      Evanca pana vatva raja ekasatarajano punnakanca
gahetva tutthamanaso vegena gantva dhammasabhayam pavisi. Pandito
asana oruyha rajanam vanditva ekamantam atthasi. Atha punnako
mahasattam amantetva pandita tvam dhamme thito jivitahetupi musavadam
na bhanasiti kittisaddo te sakalaloke pakato aham pana te
ajja dhamme thitabhavam janissamiti vatva gathamaha
                saccam nu deva vidahu kurunam
                dhamme thitam vidhurannamamaccam
                dasosi ranno atha vasi nati
                vidhuroti samkhya katamosi loketi.
      Tattha saccam nu deva vidahu kurunam dhamme thitam vidhurannama
maccanti kururatthe vidhuro nama amacco dhamme thito jivitahetupi
musavadam na bhasatiti evam deva vidahu vidahanti pakasenti. Evam
vidahamana te deva saccannu vidahanti udahu abhutavadayeva te ti.
Vidhuroti samkhya katamosi loketi ya esa tava vidhuroti loke
samkhya pannatti so tvam katamosi pakasehi kim ranno daso
nicatarajatiko udahu samo va uttaritaro va ranno natiti
idam tava me acikkha dasosi ranno atha va natiti.
      Atha mahasatto ayam mam evam pucchati aham kho panetam ranno
Natiti uttaritarotipi ranno na kinci homitipi sannapetum sakkomi
imasmim loke pana saccasamo avassayo nama natthi saccameva
kathetum vattatiti cintetva manava nevaham ranno nati na
uttaritaro catunnam pana dasanam annataroti dassetum gathadvayamaha
                amayadasapi bhavanti heke
                dhanena kitapi bhavanti dasa
                sayampi heke upayanti dasa
                bhaya panunnapi bhavanti dasa
                ete naranam caturopi dasa
                addha hi yonito ahampi daso
                bhavo ca ranno abhavo ca ranno
                dasoham devassa parampi gantva
                dhammena mam manava tuyham dajjati.
     Tattha amayadasati dasassa dasiya kucchimhi jatadasa.
Sayampi heke upayanti dasati yekeci upatthakajatika sabbe te
sayam dasabhavam upagata dasa nama. Bhaya panunnati rajabhayena
va corabhayena va attano vasanatthanato panunna karamara hutva
paravisayam gatapi dasayeva nama. Addha hi yonito ahampi dasoti
manava ekamseneva ahampi catusu dasayonisu ekato sayam dasayonito
nibbattadaso. Bhavo ca ranno abhavo cati ranno vuddhi va
avuddhi va hotu na sakka maya musavadam bhasitum. Parampiti
Duram gantvapi aham devassa dasoyeva. Dajjati mam raja jayadhanena
chaddetva tuyham dento dhammena sabhaveneva dadeyya.
      Tam sutva punnako tutthahattho puna apphotetva gathamaha
                ayampi dutiyo vijayo mamajja
                puttho hi katta vivarettha panham
                adhammarupo vata rajasettho
                subhasitam nanujanasi mayhanti.
      Tattha rajasetthoti ayam rajasetutho adhammarupo vata.
Subhasitanti vidhurapanditena sukathitam suvinicchitam. Nanujanasi mayhanti
idaneva vidhurapanditam mayham kasma nanujanasi kimattham na desiti vadati.
      Tam sutva raja ayam pandito madisam yasadayakam anoloketva
idani dittham manavakam olokesiti mahasattassa kujjhitva manava
sace so daso tam gahetva gacchathati gathamaha
                evanca no so vivarettha panham
                dasohamasmi na ca khosmi nati
                ganhahi kaccayana varam dhananam
                adaya yenicchasi tena gacchati.
      Tattha evanca no so vivarettha panhanti sace so amhakam
panham dasohamasmi na ca khosmi natiti evam vivari ettha parisamandale
atha kim acchasi sakalaloke dhananam varadhanam etam ganha gahetva
yenicchasi tena gacchati.
                     Akkhakhandam nitthit.
      Evanca pana vatva raja cintesi panditam manavo yatharucim
gahetva gamissati tassa gatakalato patthaya mayham madhuradhammakatha
dullabha bhavissati yannunaham imam attano thane thapetva gharavasapanham
puccheyyanti. Atha nam evamaha pandita tumhakam gatakale
mama madhuradhammakatha dullabha bhavissati alankatadhammasane nisiditva
attano thane thatva mayham gharavasapanham kathethati. So sadhuti
sampaticchitva alankatadhammasane nisiditva ranna panham puttho
visajjesi. Tatrayam panhagatha
      vidhura vasamanassa             gahatthassa sakam gharam
      khema vutti katham assa         kathannu assa sangaho
      abyapajjham katham assa          saccavadi ca manavo
      asma loka param lokam        katham pecca na socatiti.
   Tattha khema vutti katham assati katham gharavasam vasantassa
gahatthassa khema nibbhaya vuttiti jivitavutti bhaveyya. Kathannu
assa sangahoti catuvidhasangahavatthusamkhato sangaho tassa katham bhaveyya.
Abyapajjhanti niddukkhata. Saccavadi cati kathanca manavo
saccavadi nama bhaveyya. Peccati paralokam gantva.
      Tamattham pakasento sattha aha
         tam tattha gatima dhitima       matima atthadassina
         samkhata sabbadhammanam        vidhuro etadabravi
         Na sadharanadarassa         na bhunje sadhumekako
         na seve lokayatikam        netam pannaya vaddhanam
         silava vattasampanno        appamatto vicakkhano
         nivatavutti atthaddho        surato sakhilo mudu
         sangaheta ca mittanam       samvibhagi vidhanava
         tappeyya annapanena       sada samanabrahmane
         dhammakamo sutadharo       bhaveyya paripucchako
         sakkaccam payirupaseyya       silavante bahussute
         gharamavasamanassa           gahatthassa sakam gharam
         khema vutti siya evam      evam nu assa sangaho
         abyapajjho siya evam       saccavadi ca manavo
         asma loka param lokam      evam pecca na socatiti.
      Tattha tam tatthati bhikkhave tam rajanam tattha dhammasabhayam.
Gatimati varannanagatiya gatima. Dhitimati abbhocchinnaviriyena
dhitisa. Matimati bhurisamaya vipulaya pannaya matima. Atthadassinati
sanhasukhumaatthadassina nanena atthadassina. Samkhatati
paricchinditva jananananasamkhataya pannaya sabbadhammanam samkhata
vidhurapandito etam na sadharanadarassati adivacanam abravi. Tattha
yo paresam daresu aparajjhati so sadharanadaro nama tadiso nassa
na bhaveyya. Sadhumekakoti sadhurasam panitabhojanam annesam adatva
ekakova na bhunjeyya. Lokayatikanti anatthanissitam saggamagganam
Adayakam aniyyanikam vitandasallapam lokayatikavadam na seveyya.
Netam pannaya vaddhananti na hi etam lokayatikam pannaya vaddhanam.
Silavati akhandehi pancasilehi samannagato. Vattasampannoti
gharavasam vasanto rajavattena upagato. Appamattoti kusaladhammesu
appamatto. Nivatavuttiti atimanam akatva nicavutti
ovadanusasanasampaticchako. Atthaddhoti thaddhamacchariyarahito. Suratoti
soraccena samannagato. Sakhiloti pemaniyavacano. Muduti
kayavacicittehi apharuso. Sangaheta ca mittananti kalyanamittanam
sangahakaro danadisuyeva yo yena sangaham gacchati tassa teneva
sangahako hoti. Samvibhagiti dhammikasamanabrahmanadinanceva
kapanadinanca samvibhagakaro. Vidhanavati imasmim kale kasitum vattati
imasmim kale vappitum vattatiti evam sabbakiccesu vidhanasampanno.
Tappeyyati gahitagahitani bhajanani puretva dadamano tappeyya.
Dhammakamoti pavenidhammampi sucaritadhammampi kamayamano patthayamano
sutadharoti sutassa adharanabhuto. Paripucchakoti dhammikasamanabrahmane
upasankamitva kim bhante kusalanti adihi vacanehi paripucchanasilo.
Sakkaccanti garavena. Evam nu assa sangahoti sangahopi
evampi kato nama bhaveyya. Saccavaditi evam patipannoyeva saccavadi
nama siya.
      Evam mahasatto ranno gharavasapanham kathetva pallanka
oruyha rajanam vandi. Rajapissa mahasakkaram katva
Ekasatarajaparivuto attano nivesanameva gato.
                  Gharavasapanho nitthito.
      Mahasatto pana nivatto. Atha nam punnako aha
       ehi dani gamissama           dinno no issarena me
       mamevattham patipajja             esa dhammo sanantanoti.
    Tattha dinno noti ettha noti nipatamattam. Tvam issarena
mayham dinnoti attho. Esa dhammo sanantanoti mamattham patipajjantena
hi taya attano samikassa attho patipanno hoti yancetam
samikassa atthakaranam nama esa dhammo sanantano poranakapanditanam
sabhavo
      vidhurapandito aha
                janami manava tayahamasmi
                dinnohamasmi tava issarena
                tihanca tam vasayemu agare
                yenaddhuna anusasemu puttadareti
      tattha tayahamasmiti taya laddhohamasmiti aham janami mam
labhantena ca nannatha laddho. Dinnohamasmi tava issarenati mama
issarena ranna tava aham dinno. Tihancati manava aham tava
bahupakaro rajanam anoloketva saccameva kathesim tenaham taya
laddho tvam mama mahantabhavam janahi mayam tini divasani attano
agare vasemu tasma tvam yenaddhuna yattakena kalena mayam puttadare
Anusasemu tam kalam adhivasehiti.
      Tam sutva punnako saccam pandito aha bahupakaro esa
mama sattahampi addhamasampi nisidapehiti vutte adhivasetabbamevati
cintetva gathamaha
                tamme tatha hotu vasemu tiham
                kurutam bhavam ajja gharesu kiccam
                anusasatam puttadare bhavajja
                yatha tayi pecca 1- sukhi bhaveyyati.
      Tattha tammeti yam tvam vadesi sabbantam mama tatha hotu.
Bhavajjati bhavam ajjato patthaya tiham anusasatu. Tayi peccati
yatha tayi gate paccha tava puttadaro sukhi bhaveyya evam anusasatu.
      Evam vatva punnako mahasattena saddhimyeva tassa nivesanam
pavisi.
      Tamattham pakasento sattha aha
                sadhuti vatvana pahutakamo
                pakkami yakkho vidhurena saddhim
                tam kunjarajannahayanucinnam
                pavekkhi antepuramariyasetthoti.
      Tattha pahutakamoti mahabhogo. Tam kunjarajannahayanucinnanti
kunjarehi ca ajannahayehi ca anucinnam paripunnam.
@Footnote: 1 gatetipi patho
Ariyasetthoti acaraariyesu uttamo.
      Punnako yakkho panditassa antepuram pavisi. Mahasattassa
pana tinnam utunam atthaya tayo pasada ahesum. Tesu eko
konco nama eko mayuro nama eko piyaketo nama. Te
sandhaya ayam gatha vutta
                 koncam mayuranca piyanca ketam
                 upagami tattha surammarupam
                 pahutabhakkham bahuannapanam
                 masakkasaram viya vasavassati.
      Tattha tatthati tesu tisu pasadesu yattha tasmim samaye attanavasati
tam surammarupam pasadam punnakam adaya upagami. Upagantva
ca pana alankatapasadassa sattamaya bhumiya sayanagabbhanceva mahatalam
ca sajjapetva sirisayanam pannapetva sabbam annapanadividhim
upatthapetva devakanna viya pancasata itthiyo ima te padaparicarika
hontu ma ukkanthito idha vasahiti tassa niyadetva attano vasanatthanam
gato. Tassa gatakale ta itthiyo nanaturiyani gahetva
punnakassa paricariyaya naccadini upatthapesum.
      Tamattham pakasento sattha aha
         tattha naccanti gayanti        avhayanti varavaram
         acchara viya devesu         nariyo samalankatati.
      Tattha avhayantiti pakkosanti. Varavaranati varato varam naccam
Gitanca karontiyo sarambham karonti.
                Samangikatva pamudahi yakkham
                annena panena ca dhammapalo
                aggatthamevanuvicintayanto
                pavekkhi bhariyaya tada sakaseti.
      Tattha pamudahiti pamudahi ceva annapanena ca samangikatva.
Dhammapaloti dhammapalako dhammagopako. Aggatthamevati aggabhutameva
attham. Pavekkhi bhariyayati sabbajetthakaya bhariyaya pavekkhi pavisi.
                Tam candanagandharasanulittam
                suvannajambonadanikkhasadisam
                bhariyam avaca ehi sunohi bhoti
                puttani amantaya tambanetteti.
      Tattha bhariyam avacati bhariyam avoca. Amantayati pakkosa.
                Sutvana vakyam patino anoja
                sunisam avaca tambanakhim sunettam
                amantaya cammadharani cete
                puttani indavarapupphasameti.
      Tattha anojati evam namika. Sunisam avaca tambanakhim
sunettanti sa vacanam sutva assumukhi rodamana mayham sayam gantva
putte pakkositum ayuttam sunisam pesessamiti tassa nivasanatthanam
gantva tambanakhim sunettam sunisam avaca. Amantayati pakkosa.
Cammadharaniti cammadhare sure samattheti attho abharanabhandameva
ca idha cammanti adhippetam tasma abharanadharetipi attho.
Ceteti tam namenalapati. Puttaniti mama putte ca dhitaro ca.
Indavarapupphasameti tam alapati.
      Sa sadhuti sampaticchitva pasadam anuvicaritva pita vo
ovadam datukamo pakkosati idam kira vo tassa pacchimadassananti
sabbamevassa suhajjajananca puttadhitaro ca sannipatesi. Dhammapalakumaro
pana tam vacanam sutva rodanto kanitthabhatikaparivuto pitu
santikam agamasi. Pandito pana te putte disva sakabhavena
santharetum asakkonto assupunnehi nettehi te alimgitva sise
cumbitva jetthaputtam muhuttam hadaye nipajjapetva hadaya
otaretva sirigabbhato nikkhamma mahatale pallanke nisiditva
puttasahassassa ovadam adasi.
      Tamattham pakasento sattha aha
                te agate muddhani dhammapalo
                cumbitva putte avikampamano
                amantayitvana avoca vakyam
                dinnaham ranna idha manavassa
                tassajjaham attasukhi vidheyyo
                adaya yenicchati tena gacchati
                ahanca vo anusasitum agatosmi
                Katham aham aparittaya gacche
                sace vo raja kurukhettavasi
                janasantho puccheyya pahutakamo
                kimabhijanatha pure puranam
                kim vo pita anusase purattha
                samanasana hotha maya ca sabbe
                konidha ranno abbhutiko manusso
                tamanjalim kariya vadetha evam
                ma heva deva na hi esa dhammo
                viyaggharajassa nihinajacco
                samanasano deva katham bhaveyyati.
      Tattha dhammapaloti mahasatto. Dinnahanti aham jayadhanam
chaddetva ranna dinno. Tassajjaham attasukhi vidheyyoti ajjato
patthaya tihamattam aham imina attano sukhena attasukhi tato param
pana tassa manavassaham vidheyyo. So hi ito catutthe divase
ekamsena mam adaya yatthicchati tattha gacchati. Aparittayati aham
tumhakam parittanam akatva katham gaccheyyanti tumhe anusasitum agatosmi.
Janasanthoti mittabandhanena mittajanassa santhanakaro. Pure
purananti ito pubbe tumhe kim puranakaranam abhijanatha.
Anusaseti anusasi evam tumhe ranna puttha amhakam pita imanci
manca ovadam adasiti katheyyatha. Samanasana hothati sace
Pana raja vo maya dinnassa ovadassa kathitakale etha tumhe
ajja maya saddhim samanasana hotha. Konidha ranno abbhutiko manussoti
idha rajakule tumhehi anno ko nu ranno abbhutiko manussoti
attano asane nisidapeyya. Tamanjalinti atha tumhe anjalim
katva tam rajanam evam vadeyyatha deva evam ma avaca nahi amhakam
esa pavenidhammo viyaggharajassati kesarasihassa. Nihinajaccoti
jarasingalo deva katham samanasano bhaveyya. Yathapi singalo
sihassa samanasano na hoti tatheva mayam tumhakanti.
      Imam panassa katham sutva puttadhitaro ca natisuhajja ca
dasakammakaraporisa ca te sabbe sakabhavena santharetum asakkonta
mahaviravimsu. Mahasatto te sannapesi.
                     Lakkhakandam nitthitam.
      Atha ne pandito puttadhitaro ca natayo ca nam upagantva
tunhibhute disva tata ma cintayittha ma socittha ma paridevittha
sabbe samkhara anicca adhuva viparinamadhamma yaso nama
vipattipariyosano apica tumhakam rajavasatim nama yasapatilabhakaranam
kathessami tam ekaggacitta sunathati aha. So buddhalilaya rajavasatim
nama patthapesi.
      Tamattham pakasento sattha aha
         so ca putte ca mitte ca     natayo suhadajjane
         alinamanasankappo            vidhuro etadabravi
         Ethayya rajavasatim          nisiditva sunatha me
         yatha rajakulampatto         yasam poso nigacchatiti.
      Tattha suhadajjaneti suhadayajane. Ethayyati etha ayya piyavacanena
samudacarena putte alapati. Rajavasatinti maya vuccamanam
rajaparicariyam sunatha. Yathati yena karanena. Rajakulampattoti
rajakulam upasankamanto ranno santike caranto poso yasam nigacchati
labhati tam karanam sunathati attho.
         Na hi rajakulam patto         annato labhate yasam
         natisuro natidummedho       nappamatto kudacanam
         yadassa silam pannanca         soceyyancadhigacchati
         atha vissasate tamhi         guyhancassa na rakkhatiti.
      Tattha annatoti apakataguno aviditakammapadano.
Natisuroti na atisuro. Natidummedhoti na bhirukajatiko. Yadassa
silanti yada assa sevakassa raja silanca pannanca soceyyanca
adhigacchati acarasampattinca nanabalanca sucibhavanca janati.
Atha vissasate tamhiti atha raja tasmim vissasati vissasam karoti
attano guyham assa na rakkhati na guyhati kathetiti attho.
         Tula yatha paggahita         samadanda sudharita
         ajjhittho na vikampeyya       sa rajavasatim vase
         tula yatha paggahita         samadanda sudharita
         sabbani abhisambhonto        sa rajavasatim vaseti.
      Tattha tula yathati yatha esa vuttappakara tula na onamati
na unnamati evameva rajasevako kismincideva kamme ranna
idam nama karohiti ajjhittho anatto chandadiagatigamanavasena na
vikampeyya sabbakiccesu paggahitatula viya samo bhaveyya. Sa
ra javasatinti so evarupo sevako rajakule vasam vaseyya rajanam
paricareyya evamparicaranto ca pana yasam labheyyati attho. Sabbani
abhisambhontoti sabbani rajakiccani karonto.
         Diva va yadi va rattim       rajakiccesu pandito
         ajjhittho na vikampeyya       sa rajavasatim vase
         diva va yadi va rattim       rajakiccesu pandito
         sabbani abhisambhonto        sa rajavasatim vase
         yo cassa sukato maggo       ranno supatiyadito
         na tena vutto gaccheyya      sa rajavasatim vaseti.
      Tattha na vikampeyyati avikampamano tani kiccani kareyya.
Yo cassati yo ca ranno gamanamaggo sukato assa. Supatiyaditoti
sumandito imina maggena gacchati vuttopi tena na gaccheyya
         na ranno samakam bhunje        kamabhoge kudacanam
         sabbattha pacchato gacche       sa rajavasatim vase
         na ranno sadisam vattham         na malam na vilepanam
         akappam sarakuttinca          na ranno sadisamacare
         annam kareyya akappam        sa rajavasatim vaseti.
      Tattha na rannoti ranno kamabhogena samam kamabhogam na
bhunjeyya tadisassa hi raja kujjhati. Sabbatthati sabbesu rupadisu
kamagunesu ranno pacchatova gaccheyya hinatarameva seveyyati
attho. Annam kareyyati ranno akappato annameva akappam
kareyya. Sarajavasatim vaseti so puggalo ranno upagantva vasam
vaseyya.
         Kile raja amaccehi        bhariyahi parivarito
         namacco rajabhariyasu        bhavam kubbetha pandito
         anuddhato acapalo           nipako samvutindriyo
         manomanidhisampanno           sa rajavasatim vaseti.
      Tattha bhavanti vissasavasena adhippayam. Acapaloti
amandanasilo. Nipakoti paripakkanano. Samvutindriyoti pidahitachalindriyo.
Ranno va angapaccangani orodhe cassa na olokeyya.
Manomanidhisampannoti acalena sutthu thapitena cittena samannagato.
         Nassa bhariyahi kileyya       na manteyya rahogato
         nassa kosa dhanam ganhe      sa rajavasatim vase
         na niddam bahum manneyya        na madaya surampive
         nassa daye mige hanne     sa rajavasatim vase
         nassa pitham na pallankam        na koccham na navam ratham
         sammatomhiti arulhe        sa rajavasatim vase
         natidure bhaje ranno        naccasanne vicakkhano
         Samekkhancassa tittheyya       sandissanto sabhattuno
         na me raja sakha hoti      na raja hoti methuno
         khippam kujjhanti rajano       sukenakkhiva ghattitam
         na pujito mannamano         medhavi pandito naro
         pharusampatimanteyya           rajanam parisam gatanti.
      Tattha na manteyyati tassa ranno bhariyahi saddhim neva kileyya
na raho manteyya. Kosa dhananti ranno kosa dhanam na thenetva
ganheyya. Na madayati tata rajasevako nama madatthaya suram
na piveyya. Dayeti dinnabhaye mige na hanne na haneyya.
Kocchanti bhaddapitham. Sammatomhiti aham sammato hutva evam
karomiti na aroheyya. Samekkhancassa tittheyyati assa ranno
purato khuddakamahantakathasavanatthane tittheyya. Sandissanto sabhattunoti
so sevako tassa bhattuno dassanatthane tittheyya. Sukenati
akkhimhi patitena vihisukadina ghattitam akkhi pakatibhavam jahantam
yatha kujjhati nama evam kujjhanti na tesu vissaso katabbo.
Na pujito mannamanoti aham rajapujitomhiti na mannamano.
Pharusanti yena so kujjhati tatharupam na manteyya.
         Laddhadvaro labhe dvaram      neva rajusu vissase
         aggiva sato tittheyya        sa rajavasatim vase
         puttam va bhataram sam va       sampagganhati khattiyo
         gamehi nigamehi va         ratthehi janapadehi va
        Tunhibhuto udikkheyya        na bhane chekapapakanti.
     Tattha laddhadvaro labhe dvaranti aham nippatiharo laddhadvaro
appatiharetva na paviseyya punapi dvaram labheyya patiharetvava
paviseyyati attho. Satoti appamatto hutva. Bhataram sam vati
sakabhataram va. Sampagganhatiti asukagamam va asukanigamam va
asukassa demati yada sevakehi saddhim kathesi. Na bhane chekapapakanti
tada gunam va agunam va na bhaneyya.
        Hattharohe anikatthe       rathike pattikarake
        tesam kammapadanena        raja vaddheti vettanam
        na tesam antaram gacche        sa rajavasatim vase
        capova onato dhiro       vamso vapi pakampaye
        patilomam na manteyya        sa rajavasatim vase
        capovunodaro assa        macchovassa ajivahata
        appasi nipako suro        sa rajavasatim vaseti.
     Tattha na tesam antaram gaccheti tesam labhassa antarayam na
gaccheyya antarayam na kareyya. Vamso vati yatha vamsagumbato
uggatavamso vatena pahatakale kampati evam ranna kathitakale
kampeyya. Capovunodaroti yatha capadhanu na mahodaro hoti evam
na mahodro siya. Ajivhatati yatha maccho ajivhataya na katheti
tatha mandakathaya ajivhata bhaveyya. Appasiti bhojane mattannu.
        Na balham itthim gaccheyya     samphassam tejasamkhyam
        Kasam sasam daram balyam       khinamedho nigacchati
        nativelam pabhaseyya        na tunhi sabbada siya
        avikinnam mitam vacam          patte kale udiriye
        akodhano asamghatto         sacco sanho apesuno
        sampham giram na bhaseyya       sa rajavasatim vaseti.
     Tattha na balahanti na punappunam kilesena gaccheyya. Tejasamkhayanti
evam gacchanto hi puriso tejasamkhyam papunati tam samphassanto
balham na gacchayya. Daranti kayadaratham. Balyanti dubbalabhavam.
Khinamedhoti punappunam kilesarativasena khinapanno puriso ete kasadayo
nigacchati. Nativelanti tata rajunam santike pamanatikkantam na
bhaseyya. Patte kaleti attano vacanakale sampatte. Asamghattoti
param asamghtento. Samphanti niratthakam. Giranti vacanam.
        Matapetibharo assa        kule jetthapacayino
        hiriottappasampanno        sa rajavasatim vase
        vinito sippava danto       katatto niyato mudu
        appamatto sucidakkho        sa rajavasatim vase
        nivatavutti vuddhesu         sappatisso sagaravo
        surato sukhasamvaso          sa rajavasatim vase
        araka parivajjeyya        sanhitum pahitam janam
        bhattarannevudikkheyya       na annassa ca rajinoti.
     Tattha vinitoti acarasampanno. Sippavati attano kule
Sikkhitabbasippena. Samannagato. Dantoti chasu dvaresu
nibbisevano. Katattoti sampaditatto. Niyatoti yasadinam nissaya
acalanasabhavo. Muduti anatimani. Appamattoti kattabbakiccesu
pamadavirahito. Dakkhoti upatthanatthane cheko. Nivatavuttiti
nicavutti. Sappatissoti garusamvasavasanasilo. Sanhitum pahitanti
pararajuhi ranno santikam guyharakkhanavasena va paticchannapakatakaranavasena
va pesitam. Tatharupehi saddhim kathento ranno sammukha katheyya.
Bhattarannevudikkheyyati attano samikameva olokeyya. Na
annassa ca rajinoti annassa ca ranno santike na bhaseyya.
        Samane brahmane capi      silavante bahussute
        sakkaccam payirupaseyya       sa rajavasatim vase
        samane brahmane capi      silavante bahussute
        sakkaccam anuvaseyya        sa rajavasatim vase
        samane brahmane capi      silavante bahussute
        tappeyya annapanena       sa rajavasatim vase
        samane brahmane capi      silavante bahussute
        asajja panne sevetha      akankham vuddhimattano.
     Tattha sakkaccam payirupaseyyati garavena punappunam upasankameyya.
Anuvaseyyati uposathavasam vasanto anuvatteyya. Tappeyyati
yavadattham danena tappeyya. Asajjati upagantva. Panneti
pandite. Asajja panhanti va patho. Panhanti panditehi
Pannaya kattabbam kusalakusalam karanam puccheyyati attho.
        Dinnapubbam na hapeyya       danam samanabrahmane
        na ca kinci nivareyya       danakale vanibbake
        pannava buddhisampanno       vidhanavidhikovido
        kalannu samayannu ca         sa rajavasati vase
        utthaya kammadheyyesu       appamatto vicakkhano
        susamvihitakammanto           sa rajavasatim vase.
     Tattha dinnapubbanti pakatipatiyattam danavattam. Samanabrahmaneti
samane va brahmane va. Vanibbaketi dinnakale vanibbake
agate disva kinci na nivareyya. Pannavati vicaranapannaya
yutto. Buddhisampannoti avekallabuddhisampanno.
Vidhanavidhikovidoti nanappakaresu dasakammakaraporisadinam
samvidahanakotthasesu cheko. Kalannuti ayam danam datum ayam silam rakkhitum
ayam uposathakammam katum kaloti janeyya. Samayannuti ayam
kasanasamayo ayam vapanasamayo ayam voharasamayo ayam upatthanasamayoti
janeyya. Kammadheyyesuti attano kattabbakammesu.
        Khalam salam pasum khettam        gantva passa abhikkhanam
        mitam dhannam nidhapeyya        mitam pacapaye ghare
        puttam va bhataram sam va      silesu asamahitam
        anangava hi te bala      yatha peta tatheva te
        colanca nesampindanca       asinanam padapaye
        Dase kammakare pose      silesu susamahite
        dakkhe utthanasampanne      adhipaccasmim thapayeti.
     Tattha pasum khettanti gokulanca sassatthananca. Gantvati
gamanasilo. Mitanti minitva ettakanti natva kotthesu nidhapeyya.
Ghareti gharepi parijanam ganetva mitameva pacapeyya.
  Silesu asamahitanti evarupam dussilam anacaram kisminci adhipaccatthanena
thapeyyati attho. Anangava hi te balati angametam
manussanam bhatati loke pavuccati. Kincapi jetthakanitthabhataro
angasamanatta angati vutta ime pana dussila tasma angasama
na honti yatha pana susane chaddita peta mata tatheva te
tasma tadisa adhipaccatthanena thapetabba. Kutumbam hi te
vinasenti vinatthakutumbassa ca daliddassa ca rajavasati nama na
sampajjati. Asinananti agantva nisinnanam. Matanam matakabhattam
viya dento ghasacchadanamattam dapeyya. Utthanasampanneti
utthanaviriyena samannagate.
        Silava ca alobho ca        anuvatto cassa rajino
        aviraho hito tassa        sa rajavasatim vase
        chandannu rajino cassa       cittattho cassa rajino
        asamkusakavuttissa            sa rajavasatim vase
        acchadane ca nahapane      dhove pade adhosiram
        ahatopi na kuppeyya       sa rajvasatim vaseti.
     Tattha alobhoti aluddho. Anuvatto cassa rajinoti assa
rajino manam anuvatto. Cittatthoti citte thito rajacittavasikoti
attho. Asamkusakavuttissati apatilomavutti assa. Adhosiranti
pade dhovantopi siram adho katva hetthamukhova dhoveyya na ranno
mukham olokeyyati attho.
        Kumbhimhi anjalim kayira       vayasam vapi padakkhinam
        kimeva sabbakamanam         dataram dhiramuttamam
        yo deti sayanam vattham        yanam avasatham gharam
        pajjunnoriva bhutanam         bhogehi abhivassati
        eseyya rajavasati        vattamano yatha naro
        aradhayati rajanam         pujam labhati bhattusuti.
Tattha kumbhimhi anjalim kayira vayasam vapi padakkhinanti
vuddhim paccasimsanto hi puriso udakabharitam kumbhim disva tassa anjalim
kareyya vayasam vapi sakunanca padakkhinam kareyya (yesam) anjalim katva
padakkhinam karontassa te kinci datum na sakkonti. Kimevati yo
pana sabbakamanam data dhiro tam rajanam kim karana na namasseyya
rajayeva hi namassitabbo ca aradhetabbo cati. Pajjunnorivati
megho viya. Eseyya rajavasatiti ayya ya ayam maya kathita esa
rajavasati nama rajasevakanam anusasani. Yathati yaya rajavasatiya
vattamano naro rajanam aradheti rajunanca santika pujam labhati
esati. Evam asamadhuro vidhuro buddhalilaya rajavasatim kathesiti.
                   Rajavasatikandam nitthitam.
     Evam puttadaramittasuhajjadayo anusasantasseva tassa tatiyo
divaso jato. So divasaparipurim natva patova nahatva
nanaggarasabhojanam bhunjitva rajanam apaloketva manavena saddhim
gamissamiti cintetva natiganaparivuto rajanivesanam gantva rajanam
vanditva ekamantam thito vattabbayuttakavacanam avoca.
     Tamattham pakasento sattha aha
        evam samanusasitva         natisamgham vicakkhano
        parikinno suhadehi          rajanamupasankami
        vanditva sirasa pade      katva ca nam padakkhinam
        vidhuro avaca rajanam        paggahetvana anjalim
        ayammam manavo neti        kattukamo yathamatim
        natinattham pavakkhami         tam sunohi arindama
        putte ca me udikkhesi      yancamannam ghare dhanam
        yatha pecca nahapeyya      natisamgho mayi gate
        yatheva khalati bhumiya         bhumyayeva patitthati
        evetam khalitam mayham         etam passami accayanti.
     Tattha suhadehiti suhadayehi natimittadihi. Yancamannanti
yanca me annam taya ceva annehi rajuhi ca dinnam ghare aparimanam
dhanam tam sabbam tvameva olokeyyasi. Peccati paccha.
Khalalatiti pakkhalati. Evetantievam etam. Hi bhumiyam khalita tattheva
patitthitapuriso viya tumhesu khalitva tumhesuyeva patitthahami.
Etam passamiti yo esa mama kinte raja hotiti manavena
putthassa tumhe anoloketva saccam patthapetva daso hamasmiti
vadantassa accayo etam accayam passami anno pana me doso
natthi tamme accayam khamatha ma etam hadaye katva paccha mama
puttadare aparajjhittha.
     Tam sutva raja pandita tava gamanam mayham na ruccati manavam
     upayeneva pakkositva ghatetva kilanjena paticchadema mayham tam
     ruccatiti dipento gathamaha
                 sakka na gantum iti mayham hoti
                 ghatva vadhitva idha katiyanam
                 idheva hohi iti mayham ruccati
                 ma tvam aga uttamabhuripannati.
     Tattha ghatvati idha rajageheyeva nam pothetva maretva
paticchadema.
     Tam sutva mahasatto deva tumhakam evarupo ajjhasayo
ayuttoti vatva aha
                 ma heva dhammesu manam panidahi
                 atthe ca dhamme ca yutto bhavassu
                 dhiratthu kammam akusalam anariyam
                 yam katva paccha nirayam vajjeyya
                 nevesa dhammo na puneti kiccam
                 Ayiro hi dasassa janinda issaro
                 ghatetu jhapetum athopi hantum
                 na ca mayham kodhatthi vajjamihanti.
     Tattha ma heva dhammesuti ma heva adhammesu anatthesu
apunnesu tava cittam panidahiti attho. Pacchati yam kammam katva
ajaramaro na hoti atha kho paccha nirayameva uppajjeyya. Dhiratthu
kammanti tam kammam dhi garahitam atthu bhaveyya. Nevesati neva esa
poranakapanditanam sabhavo dhammo. Ayiroti samiko. Ghatetunti
etani ghatadini katum ayiro nama dasassa issaro sabba
netani katum labhati mayham manave appamattakopi kodho natthi
dinnakalato patthaya cittam santharetum vattati vajjamiham nirandati
aha.
     Evam vatva mahasatto rajanam vanditva rajorodhe ca
rajaparisanca ovaditva tesu sakabhavena asanthahitva mahaviravam
viravantesupi rajanivesana nikkhami. Sakalanagaravasino pandito kira
manavakena saddhim gacchati etha passissama nanti rajanganeyeva
sannipatitva nam passimsu. Atha ne mahasatto tumhe ma
cintayittha sabbe samkhara anicca sariram adhuvam yaso nama
vipattipariyosano apica tumhe danadisuyeva appamatta hothati ovaditva
nivattetva attano gehabhimukho payasi. Tasmim khane
dhammapalakumaro bhatiganaparivuto pitu paccuggamanam karissamiti nikkhamanto
Nivesanadvareyeva pitu sammukho ahosi. Mahasatto tam disva
sokam santharetum asakkonto tam upaguyhitva ure nipajjapetva
nivesanampavisi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        jetthaputtam upaguyha          vineyya hadaye daram
        assupunnehi nettehi        pavisi so mahagharanti.
     Ghare panassa sahassaputta sahassadhitaro sahassabhariya sattavannadasisatani
ca tehiceva avasesadasakammakaranatimittehi ca tassa sakalanivesanam
yugantavatabhighatapatitehi salehi salavanam viya nirantaram ahosi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        salava sampamaddita         malutena pamaddita
        senti putta ca dara ca     vidhurassa nivesane
        itthisahassam bhariyanam          dasisattasatani ca
        baha paggayha pakkandum       vidhurassa nivesane
        orodha ca kumara ca       vesiyana ca brahmana
        baha paggayha pakkandum       vidhurassa nivesane
        hattharoha anikattha        rathika pattikaraka
        baha paggayha pakkandum       vidhurassa nivesane
        samagata janapada          negama ca samagata
        baha paggayha pakkandum       vidhurassa nivesane
        itthisahassam bhariyanam          dasasattasatani ca
        Baha paggayha pakkandum       kasma no vijahessasi
        orodha ca kumara ca       vesiyana ca brahmana
        baha paggayha pakkandum       kasma no vijahessasi
        hattharoha anikattha        rathika pattikaraka
        baha paggayha pakkandum       kasma no vijahessasi
        samagata janapada          negama ca samagata
        baha paggayha pakkandum       kasma no vijahessasiti.
     Tattha sentiti mahatale chinnapada viya patita avattanta
parivattanta sayanti. Bhariyananti bhariyanameva itthinam sahassam.
Kasma noti kena karanena amhe vijahessasiti paridevimsu.
     Mahasatto sabbantam mahajanam assasetva avasesani kiccani
katva antojanam bahijananca ovaditva acikkhitabbayuttakam sabbam
puttadarassa acikkhitva punnakassa santikam gantva attano
nitthitakiccam tassa arocesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        katva gharesu kiccani        anusasitva sakam janam
        mittamacce ca bhacce ca      puttadare ca bandhave
        kammantam samvidhetvana         acikkhitva ghare dhanam
        nidhinca inadananca           punnakam etadabravi
                 avasi tuvam mayha tiham agare
                 katani kiccani gharesu mayham
                 Anusasita puttadara maya ca
                 karohi kiccani yathamatinteti.
     Tattha kammantam samvidhetvanati evanca evanca katum vattatiti
ghare kattabbakiccam samvidahitva. Nidhinti tattha tattha nihitadhanam.
Inadananti inavasena payojitadhanam. Yathamatinteti idani tava
ajjhasayanurupam karohiti.
     Atha nam punnako aha
                 sace hi katte anusasita te
                 putta ca dara ca anujivino ca
                 handehidani taramanarupo
                 digho hi addhapi ayam purattha
        asambhitova ganhahi          ajaniyassa valadhim
        idam pacchimakam tuyham           jivalokassa dassananti.
     Tattha katteti somanassappatto yakkho mahasattam alapati.
Addhapiti gantabbamattopi digho. Asambhitovati nibbhayo. Idam
so hetthapasadam anotaritva tatova gantukamo avaca.
     Atha nam mahasatto aha
        soham kissanubhayissam         yassa me natthi dukkatam
        kayena vaca manasa        yena gaccheyya duggatinti.
     Tattha soham kissanubhayissanti idam mahasatto asambhitova
ganhahiti vutto evamaha.
     Evam mahasatto sihanadam naditva asambhito kesarasihoviya
nibbhayo hutva ayam me satako mama aruciya ma muncatuti adhittha
naparamim purecarikam katva dalham nivasetva assassa valadhim viyuhitva
ubhohi hatthehi dalham valadhim gahetva dvihi padehi assassa
urusu palivethetva manava gahito me assavaladhi yatharucim
yahiti aha. Tasmim khane punnako manomayasindhavassa
sannamadasi. So panditam adaya akase pakkhandi.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 so assarajavidhuram vahanto
                 pakkami vehaya samantalikkhe
                 sakhasu selesu asajjamano
                 kalagirim khippamupagamasiti.
     Tattha sakhasu selesu asajjamanoti punnako kira cintesi
aham duram agantva imam himavantappadese rukkhapabbatesu pothento
maretva hadayamamsam adaya kalevaram pabbatantare chaddetva
nagabhavanam gantva tam vimalaya deviya datva irandatim gahetva
paccagamissamiti.
     So rukkhe ca pabbate ca paharitva tesam majjheyeva assam
pesesi. Mahasattassanubhavena rukkhapi pabbatapi tassa sarirato
ubhosu passesu ratanamattam patikkamanti. So mato va no vati
parivattetva mahasattassa mukham olokento kancanadasamiva
Vippasannam mukham disva ayam evam na maratiti punapi himavantappadese
rukkhe ca pabbate ca tikkhattum pothentopi tesam majjheyeva assam
pesesi. Tatheva rukkhapi pabbatapi durataram patikkamantiyeva.
Mahasatto paramakilantakayo ahosi. So idani nam vatakkhandhe
cunnavicunnam karissamiti cintetva vatakkhandhe assam pesesi.
Mato va no vati parivattetva vikasitapadumam viya mahasattassa
mukham olokesi. So kodhabhibhuto sattamam vatakkhandham pakkhandi.
Bodhisattassanubhavena vatakkhandho dvidha hutva bodhisattassa okasam
adasi. Tato verambhavatepi pahari. Verambhavatopi satasahassa
asanisaddo viya dvidha hutva bodhisattassa okasam adasi.
Sopi tassa antarayabhavam passanto tam adaya kalagiripabbatam
agamasi. Tena vuttam.
                 Sakhasu selesu asajjamano
                 kalagirim khippamupagamasiti.
     Tattha asajjamanoti alaggamano appatihannamano vidhurapanditam
vahanto kalapabbatamatthakam upagato ahosi.
     Evam punnakassa mahasattam gahetva gatakale panditassa
puttadaradayo punnakassa vasanatthanam gantva mahasattam adisva
chinnapada viya patitva aparaparam parivattamana mahasaddena paridevimsu.
     Tamattham pakasento sattha aha
        itthisahassam bhariyanam          dasasattasatani ca
        Baha paggayha pakkandum       yakkho brahmanavannena
     vidhuram adaya gacchati
        orodha ca kumara ca       vesiyana ca brahmana
        baha paggayha pakkandum       yakkho brahmanavannena
     vidhuram adaya gacchati
        hattharoha anikattha        rathika pattikaraka
        baha paggayha pakkandum       yakkho brahmanavannena
     vidhuram adaya gacchati
        samagata janapada          negama ca samagata
        baha paggayha pakkandum       yakkho brahmanavannena
     vidhuram adaya gacchati
        itthisahassam bhariyanam          dasisattasatani ca
        baha paggayha pakkandum       pandito so kuhim gato
        orodha ca kumara ca       vesiyana ca brahmana
        baha paggayha pakkandum       pandito so kuhim gato
        hattharoha anikattha        rathika pattikaraka
        baha paggayha pakkandum       pandito so kahim gato
        samagata janapada          negama ca samagata
        baha paggayha pakkandum       pandito so kuhim gatoti.
     Mahasattam gahetva akasena gacchantam disva ca sutva ca
evampi kanditva te sabbepi sakalanagaravasihi saddhim kandanta rajadvaram
Agamamsu. Raja mahantam paridevanasaddam sutva sihapanjaram vivaritva
kasma paridevathati pucchi. Athassa te deva so kira manavo
na brahmano yakkho brahmanarupena agantva panditam adaya
gato tena vina amhakam jivitam natthi sace ito sattame divase
pandito nagamissati mayam sakatasatehi sakatasahassehi daruni samkaddhitva
sabbe aggim pavisissamati imamattham arocenta imam gathamahamsu.
        Sace so sattarattena        pandito nagamissati
        sabbe aggim pavissama        natthattho jivitena noti.
     Sammasambuddhaparinibbanakalepi mayam aggim pavisitva marissamati
vattaro nahesum aho suvasitam mahasattena nagaramhiti. Raja
tesam katham sutva tumhe ma cintayittha ma socittha ma paridevittha
madhurakatho pandito manavam dhammakathaya palobhetva attano padesu
patetva na cirasseva amhakam assumukhani hasento agamissati
ma socayitthati vatva gathamaha
        pandito ca viyatto ca        vibhavi ca vicakkhano
        khippam moceti attanam        ma bhayitthagamissatiti.
     Tattha viyattoti veyyattiya vicaranapannaya samannagato.
Vibhaviti atthanattham karanakaranam vibhavetva dassetva kathetum
samattho. Vicakkhanoti tam khanamyeva thanuppattikaranavijananapannaya
yutto. Ma bhayitthati ma bhayittha khippam attanam mocetva
agamissatiti assasesi.
     Nagarapi pandito ranna saddhim kathetva gato bhavissatiti
assasam patilabhimsuti.
                . Antarapeyyalo nitthito.
     Punnakopi mahasattam kalagirimatthake thapetva imasmim
jivamane mayham vuddhi nama natthi imam maretva hadayamamsam gahetva
nagabhavanam netva vimalaya datva irandatim gahetva devalokam gamissamiti
cintesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 so tattha gantvana vicintayanto
                 uccavaca cetanaka bhavanti
                 na imassa jivena mamatthi kinci
                 hantvanimam hadayam anayissanti.
     Tattha soti so punnako. Tattha gantvanati gantva tattha
kalagirimatthake thito. Cetanakati khane khane uppajjamana
cetna uccapi avacapi uppajjanti thanam kho panetam na vijjati
yametassa jivitadanacetanapi uppajjeyyati imassa pana jivena tahim
nagabhavane mama appamattakampi kinci kiccam natthi idhevimam hantvana assa
hadayam anayissamiti sannitthanamakasiti attho.
     Tato punnako cintesi yannunaham imam sahatthena amaretva
bheravarupadassanena jivitakkhayam papeyyanti. So bheravayakkharupam nimmitva
tajjento agantva tampatetva pade gahetva dantantare katva
Khaditukamo viya ahosi. Evam santepi mahasattassa lomahamsanamattampi
nahosi. Tato siharupena ca mattamahahatthirupena ca agantva
dathahi ceva dantehi ca ovijjhitukamo viya hutva tathapi
abhayantassa ekadonikanavappamanam mahantam sappavannam nimmitva
assasanto agantva sakalasariram vethetva matthake phanam dharesi. Tassa
sarajjanamattampi nahosi. Atha nam pabbatamatthake thapetva patetva
cunnavicunnam karissamiti mahavatam samutthapesi. So tassa
kesaggamattampi na calesi. Atha nam tattheva pabbatamatthake thapetva
hatthi viya khajjurirukkham pabbatam aparaparam calesi. Tathapi nam
thitatthanato kesaggamattampi caletum nasakkhi. Tato saddasantasenassa
hadayaphalanam katva maressamiti antopabbatam pavisitva pathavinca
nabhanca ekaninnadam karonto mahanadam nadi. Evampissa sarajjanamattampi
nahosi. Janati hi mahasatto yakkhasihahatthinagarajavesena
agatopi vatavutthipabbatacalananam karakopi antopabbatam
pavisitva nadam visajjentopi manavoyeva na annoti. Tato
yakkho cintesi naham imam bahirupakkamehi maretum sakkomi
sahattheneva nam maressamiti. So mahasattam pabbatamuddhani thapetva
pabbatapadam gantva manikkhandhe pandukambalasuttam pavesento viya
nadanto antopabbatena uggantva mahasattam dalham gahetva
parivattetva adhosiram katva analambe akase visajjesi.
     Tena vuttam
                so tattha gantva pabbatamantarasmim
                Anto pavisitvana padutthacitto
                asamphutasmim jagatippadese
                adhosiram dharayi katiyanoti.
     Tattha gantvati pabbatamatthaka pabbatapadam gantva tattha
pabbatantare thapetva tassa anto pavisitva pabbatamatthake thitassa hettha
pannayamano asamphute bhumippadese. Dharayiti nam aditova dharesi
     tattha pana nam khipitva pathamam pannarasayojanamattam bhassakale
pabbatamuddhanithitova hattham pasaretva adhosiram bhassantam padesu
gahetva adhosirameva ukkhipitva mukham olokento ayam na maratiti
natva dutiyampi khipitva timsayojanamattam bhassakale tatheva ukkhipitva
mukham oloketva jivantameva disva cintesi sace idani
satthiyojanamattampi bhassitva na marissati padesum nam gahetva
pabbatamuddhani pothetva maressamiti. Atha nam tatiyampi khipitva
satthiyojanatthanam bhassakale hattham pasaretva padesu nam gahetva
ukkhipi. Mahasattopi cintesi ayam mam pathamam pannarasayojanatthanam
khipi dutiyampi timsayojanam tatiyampi satthiyojanam idani na mam puna
khipissati ukkhipantoyeva pana pabbatamuddhani paharitva mam maressati
yava mam ukkhipitva pabbatamatthakena potheti tava nam adhosiro
olambantova maranakaranam pucchissamiti. So asambhito
asantasanto tatha akasi. Tena vuttam
                 so lambamano narake papate
                 Mahabbhaye lomahamse viduggate
                 asantasanto kurunam kattusettho
                 iccabravi punnakam nama yakkham
                 ariyavakaso anariyarupo
                 asannato sannatasannikaso
                 accahitam kammam karosi luddam
                 bhave ca te kusalam natthi kinci
                 yam mam papatasmim papatumicchasi
                 ko nu tavattho maranena mayham
                 amanusasseva te ajja vanno
                 acikkha me tvam katamasi devatati.
     Tattha so lambamanoti so kurunam kattusettho tatiyavare
lambamano. Ariyavakasoti rupena ariyasadiso devavanni hutva
carasi. Asannatoti kayadihi asannato dussilo. Accahitanti
hitatikkantam atiahitam va. Bhave ca teti tava citte appamattakampi
kusalam natthi. Amanusasseva te ajja vannoti ajja
tavedam karanam amanussasseva. Katamasi devatati yakkhanam antare
katarayakkho nama tvanti.
     Atha nam punnako aha
                 yadi te suto punnako nama yakkho
                 ranno kuverassa hi so sajivo
                 Bhumindharo varuno nama nago
                 braha suci vannabalupapanno
                 tassanujam dhitaram kamayami
                 irandati nama sa nagakanna
                 tassa sumajjhaya piyaya hetu
                 patarayim tuyham vadhaya dhirati.
     Tattha sajivoti sajivo amacco. Brahati arohaparinahasampanno.
Suciti utthapitakancanarupasadiso. Vannabalupapannoti
sariravannena ca kayabalena ca upagato. Tassanujanti tassa anujatam
dhitaram. Patarayinti cittam pavattesim sannitthanam akasinti attho.
     Tam sutva mahasatto ayam loko duggahitena nassati
nagamanavikampatthentassa mama maranena kim payojanam tattato nam
janissamiti cintetva gathamaha
                 maheva te yakkha ahosi moho
                 nattha bahu duggahitena loka
                 kinte sumajjhaya piyaya kiccam
                 maranena me ingha sunohi sabbanti.
     Athassa punnako acikkhanto aha
                 mahanubhavassa mahoragassa
                 dhitukamo natibhatohamasmi
                 tam yacamanam sasuro avoca
                 Yatha mamannimsu sukamanitam
                 dajjemu kho te sutanum sunettam
                 suvimhitam candanalittagattam
                 sace tuvam hadayam panditassa
                 dhammena laddha idha maharesi
                 etena cittena kumari labbha
                 nannam dhanam uttarim patthayama
                 evam na mulhosmi sunohi katte
                 na capi me duggahitamatthi kinci
                 hadayena te dhammaladdhena naga
                 irandatim nagakannam dadanti
                 tasma ahantuyham vadhaya yutto
                 evammamattho maranena tuyham
                 idheva tam narake patayitva
                hantavana tam hadayam anayissanti.
     Tattha dhitukamoti dhitaram kamemi patthemi dhitu atthaya vicarami.
Natibhatohamasmiti tassa natibhatiko nama aham. Tanti tam
nagakannam. Yacamananti yacantam mam. Yatha manti yasma mam.
Sukamanitanti sutthu ekamsena kamena nitoti sukamanitam amannimsu
janimsu tasma mama sassuro dajjemu kho tetiadimaha. Tattha dajjemuti
dadeyyama. Sutanunti sundarasariram. Idha maharesiti idha ahareyyasi.
     Tassa tam katham sutva mahasatto cintesi vimalaya mama
hadayena kiccam natthi varunena dhammakatham sutva manina mam pujetva
tattha gatena nagarajena mama dhammakathikabhavo vannito bhavissati
tato vimalaya mama dhammakathaya dohalo uppanno bhavissati varunena
duggahitam gahetva punnako anatto bhavissati svayam attana
duggahitena mam maretum evarupam dukkham papesi mama panditabhavo
thanuppattikaranavindanasamatthata imasmim mam marente kim karissati
handaham nam manavam sannapessamiti manava aham sadhunaradhammam
nama janami yavaham na marami tava mam pabbatamuddhani nisidapetva
sadhunaradhammam suna paccha yam icchasi tam kareyyasiti vatva sadhunaradhammam
vannento jivitam aharapeyyanti. So adhosiro olambantova
gathamaha
                 khippam mamam uddhara katiyana
                 hadayena me yadi te atthi kiccam
                 yekecime sadhu narassa dhamma
                 sabbeva te patukaromi ajjati.
     Tam sutva punnako ayam kira panditena devamanussanam akathitapubbo
dhammo bhavissati handaham khippameva nam uddharitva sadhunaradhammam
sossamiti cintetva mahasattam ukkhipitva pabbatamuddhani nisidapesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 sa punnako kurunam kattusettham
                 Nagamuddhani khippam patitthapetva
                 assatthamasinam samekkhiyana
                 paripucchi kattaramanomapannam
                 samutthito mesi tuvam papata
                 hadayena te ajja mamatthi kiccam
                 yekecime sadhu narassa dhamma
                 sabbeva me patukarohi ajjati.
     Tattha assatthanti laddhassasam hutva. Samekkhiyanati disva.
Sadhu narassa dhammati narassa sadhu dhamma sunadaradhamma.
     Mahasatto aha
                 samutthito tyasmi ahampapata
                 hadayena me yadi te atthi kiccam
                 yekecime sadhu narassa dhamma
                 sabbeva te patukaromi ajjati.
     Tattha samutthito tyassamiti taya samutthito aham asmi.
     Atha nam mahasatto kilitthasariromhi nahayami tavati aha.
Yakkho sadhuti nahanodakam aharitva nahanakale mahasattassa
dibbadussadibbagandhamaladini datva alankatapatiyattakale dibbabhojanam
adasi. Mahasatto bhuttabhojano kalagirimatthakam alankarapetva
asanam pannapetva alankatasane nisiditva buddhalilaya sadhunaradhammam
desento gathamaha
                 Yatanuyayi ca bhavahi manava
                 allanca panim parivajjayassu
                 ma cassu mittesu kadaci dubbhi
                 ma ca vasam asatinam nigaccheti.
     Tattha anlanca panim parivajjayassuti allam tintam panim ma
dahi ma jhapayi.
     Yakkho samkhittena kathite cattaro sadhunaradhamme bujjhitum asakkonto
vittharena pucchi
                 katham nu yatam anuyayi hoti
                 allanca panim dahate katham so
                 asati ca kako pana mittadubbho
                 akkhahi me pucchito etamatthanti.
     Mahasattopissa kathesi
                 asanthatam 1- nopica ditthapubbam
                 yo asanenapi nimantayeyya
                 tasseva attham puriso kareyya
                 yatanuyayiti tamahu pandita
                 yassekarattimpi ghare vaseyya
                 yatthannapanam puriso labhetha
                 na tassa papam manasapi cetaye
@Footnote: 1. asanthutanpi patho
                 Allanca panim dahate mittadubbho
        yassa rukkhassa chayaya      nisideyya sayeyya va
        na tassa sakham bhanjeyya     mittadubbho hi papako
                 punnampi ce mam pathavi dhanena
                 dajjitthiya puriso sammataya
                 laddha khanam atimanneyya tampi
                 tasam vasam asatinam na gacche
                 evam kho yatam anuyayi hoti
                 allanca panim dahate punevam
                 asati ca saso pana mittadubbho
                 so dhammiko hohi jahassu adhammanti.
     Tattha asanthatanti ekaham davihampi ekato avutthapubbam.
Yo asanenapiti yo evarupam asanamattenapi nimanteyya pageva
annapanadihi. Tassevati tassa eva pubbakarissa attham puriso
karoteva. Yatanuyayiti pubbakarina yatassa maggassa anuyayi.
Pathamam karonto hi yayi nama paccha karonto pana anuyayi namati
evam pandita kathenti ayam devaraja pathamo sadhunaradhammo.
Allanca paninti darubhakam attano bhunjanahatthameva dahanto hi
mittadubbhi nama hoti. Iti allahatthassa ajjhapanam nama ayam
dutiyo sadhunaradhammo. Na tassati tassa sakham va pattam va
ankuram va na bhindeyya kim karana mittadubbho hi papako iti
Paribhuttacchayassa acetanassa rukkhassapi papam karonto mittadubbhi
nama hoti kimangam pana manussabhutassa. Evam mittesu adubbhanam
nama ayam tatiyo sadhunaradhammo. Dajjitthiyati dadeyya itthiya.
Sammatayati ahamevassapi yo na anno mamanneva sa itthi
icchatiti evam sutthu sammataya. Laddha khananti aticarassa okasam
labhitva. Asatinanti asaddhammena samannagatanam itthinam. Iti
matugamam nissaya papassa akaranam nama ayam catuttho sadhunaradhammo.
So dhammiko hohiti so tvam devaraja imehi catuhi sadhunaradhammehi
yutto dhammiko hohiti.
     Evam mahasatto yakkhassa cattaro sadhunaradhamme buddhalilaya
kathesi. Te sunantoyeva punnako sallakkhesi catusu thanesu
pandito attano jivitameva yacati ayam kho pana mayham pubbe
asanthatasseva sakkaramakasi ahamassa nivesane tiham mahantam yasam
anubhavanto vasim ahanca imam papakammam karonto matugamam nissaya
karomi sabbathapi ahameva mittadubbhi sace panditam aparajjhissami
na sadhunaradhamme vattissami nama kim me nagamanavikaya
indapattavasinam assumukhani hasapento imam vegena netva dhammasabhayam
otaressamiti cintetva aha
                 avasim aham tuyham tiham agare
                 annena panena upatthitosmi
                 mutto 1- mama si visajmamaham tam
@Footnote: 1.mittotipipatho
                 Kamam gharam uttama panna gaccha
                 api hayatu nagakulassa attho
                 alampi me nagakannaya hetu
                 so tvam sakeneva subhasitena
                 muttosi me ajjavadhaya pannati.
     Tattha upatthitosmiti taya upatthito asmi. Visajjamaham
tanti visajjemi aham tam. Kamanti ekamsena. Vadhayati vadhato.
Pannati pannavanta.
     Atha nam mahasatto manava ma tava mam attano gharam pesayi
nagabhavanameva mam nehiti vadanto gathamaha
                 handa tuvam yakkha mamampi nehi
                 sasurantike attham mayi carassu
                 ahampi nagadhipativimanam
                 dakkhemi nagassa aditthapupbanti.
     Tattha handati upasaggatthe nipato. Sasurantike attham
mayi  carassuti tava sasurassa santikam attham mayi cara ma nasayi.
Nagadhipativimananti nagadhipatinca vimanancassa aditthapubbam passeyya.
     Punno aha
                 yam ve narassa ahitaya assa
                 na tam panno arahati dassanaya
                 atha kena vannena amittagamam
                 Tuvamicchasi uttama panna gantunti.
     Tatthaamittagamanti amittassa vasanatthanam amittasamagamanti
attho.
     Atha nam mahasatto aha
                 addha pajanami ahampi etam
                 na tam panno arahati dassanaya
                 papanca me natthi katam kuhinci
                 tasma na sanke maranagamayati
     tattha maranagamayati maranassa agamaya. Apicakho devaraja
tvam maya tadiso kakkhalo dhammakathaya palobhetva mudukato idaneva
mam alam me nagamanavikaya attano gharam yahiti vadesi nagarajassa
mudukaranam mama bharo nehiyeva mam tatthati.
     Tam sutva punnako tassa vacanam sadhuti sampaticchitva aha
                 handa ca thanam atulanubhavam
                 maya saha dakkhasi ehi katte
                 yatthacchati naccagitehi nago
                 raja yatha vessavanno nilinnam
                 tam nagakanna caritam ganena
                 nikilitam niccamaho ca rattim
                 pahutamalyam bahu pupphachannam
                 obhasati vijjurivantalikkhe
                 Annena panena upetarupam
                 naccehi gitehi ca vaditehi
                 paripuram kannahi alankatahi
                 upasobhati vatthapilandhanenati.
     Tattha handa cati nipatamattameva. Thananti nagarajassa
vasanatthanam. Nilinnanti nilinnam nama rajadhaniyam. Caritamganenati
tam nagakannanam ganena caritam. Nikilitanti niccam aho ca
rattinca nagakannahi kilitanukilitam.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 so punnako kurunam kattusettham
                 nisidayi pacchato asanasmim
                 adaya kattaramanomapannam
                 upagami bhavanam nagaranno
                 patvana thanam atulanubhavam
                 atthasi katta pacchato punnakassa
                 samaggipekkhi pana nagaraja
                 pubbeva jamataramajjabhasathati.
     Tattha so punnakoti bhikkhave so punnako evam nagabhavanam
vannetva panditam attano ajannam aropetva nagabhavanam nesi.
Thananti nagarajassa vasanatthanam. Pacchato punnakassati punnakassa
ca kira etadahosi sace nagaraja panditam disva muducitto
Bhavissati iccetam kusalam no ce tassa tam apasantasseva sindhavam
aropetva adaya gamissamiti. Atha nam pacchato thapesi. Tena
vuttam. Pacchato punnakassati. Samaggipekkhiti samaggim pekkhamano.
Samam apekkhitipi patho. Attano jamataram passitva
pathamataram sayameva ajjhabhasathati attho.
     Nagaraja aha
                 yam nu tuvam agama maccalokam
                 anvesamano hadayam panditassa
                 kacci samiddhena idhanupatto
                 adaya kattaramanomapannanti.
     Tattha kacci samiddhenati kacci tena manorathena samiddhena
nipphannena idhagatositi pucchi.
     Punnako aha
                 ayam hi so agato yam tvamicchasi
                 dhammena laddho mama dhammapalo
                 tam passatha sammukha bhasamanam
                 sukho have sappurisehi sangamoti.
     Tattha yam tavamicchasiti yam tvam icchasi. Yam tuvamicchasitipi
patho. Bhasamananti tam loke pakatam dhammapalam idani madhurena
sarena dhammam bhasamanam sammukhava passatha sappurisehi ekatthane
samagamo hi nama sukho hotiti.
                   Kalagirikandam nitthitam.
     Nagaraja mahasattam disva gathamaha
        aditthapubbam disvana        macco maccubhayaddito
        byamhito nabhivadesi      na idam pannavatamivati.
     Tattha byamhitoti bhito. Idam vuttam hoti pandita tvam
aditthapubbam nagabhavanam disva maranabhayena ca addito bhito hutva
yam mam nabhivadesi idam karanam pannavantanam na hotiti.
     Evam nagarajanam vandanam paccasimsamanam mahasatto na tvam
maya vanditabboti avatvava attano nanataya upayako sallena
aham vajjhappattabhavena tam na vandamiti vadanto gathadvayamaha
        na camhi byamhito naga     na ca maccubhayaddito
        navajjho abhivadeyya       vajjham va nabhivadaye
        katham nu abhivadeyya        abhivadapayetha ve
        yam naro hantumiccheyya      tam kammam nupapajjatiti.
     Tassattho nevaham nagaraja aditthapubbam nagabhavanam disva bhito
na maranabhayatajjito madisassa hi maranabhayam nama natthi vajjho pana
janena vadhitabbo puggalo attanam vadhakam janam abhivadetum vajjham vadhakopi
abhivadetum na labhati yam hi naro hantumiccheyya tam katham nu abhivadeyya
katham va tena attanam abhivadapayetha ve tassa hi tam kammam na
upapajjati tvanca kira mam maretum idha anapesi katham aham
tam vandamiti.
     Tam sutva nagaraja tuttho mahasattassa thutim karonto dve
Gatha abhasi
        evametam yatha brusi       saccam bhasasi pandita
        na vajjho abhivadeyya      vajjham va nabhivadaye
        katham nu abhivadeyya        abhivadapayetha ve
        yam naro hantumiccheyya      tam kammam nupapajjatiti.
     Idani mahasatto nagarajena saddhim patisantharam karonto aha
                 asassatam sassatam nu tava idam
                 iddhi juti balaviriyupapatti
                 pucchami tam nagaraje tamattham
                 katham nu te laddhamidam vimanam
                 adhicca laddham parinamajante
                 sayam katam udahu devehi dinnam
                 akkhami me nagaraje tamattham
                 yatheva te laddhamidam vimananti.
     Tattha tava idanti idam tava yasajatam vimanam va asassatam
sassatasadisam ma kho yasam nissaya papamakasiti imina padena
attano jivitam yacati. Iddhiti nagiddhi ca nagajuti ca kayabalanca
cetasikaviriyanca nagabhavane upapatti ca yanca te idam vimanam pucchami
tam nagaraja etamattham katham nu te idam sabbam laddhanti kinnu taya
idam vimanam evam sampannam nagabhavanam adhicca akaranena laddham udahu
utuparinamajante idam udahu sayam sahattheneva katam udahu devehi te
Dinnam yatheva idam laddham me etamattham akkhahiti.
     Nagaraja aha
                 nadhicca laddham na parinamajamme
                 na sayikatam napi devehi dinnam
                 sakehi kammehi apapakehi
                 punnehi me laddhamidam vimananti.
     Tattha apapakehiti alamakehi.
     Mahasatto aha
                 kinte vattam kimpana brahmacariyam
                 kissa sucinnassa ayam vipako
                 iddhi juti balaviriyupapatti
                 idanca te naga mahavimananti.
     Tattha kinte vattanti nagaraja purimabhave tava kim vattam
ahosi ko brahmacariyavaso katarassa sucaritasseso iddhiadiko
vipakoti.
     Nagaraja aha
                 ahanca bhariya ca manussaloke
                 saddha ubho danapati ahumha
                 opanabhutam me gharam tadasi
                 santappita samanabrahmana ca
                 malanca gandhanca vilepananca
                 Padipayam seyyamupassayanca
                 adchadanam sayanam annapanam
                 sakkaccam danani adamha tattha
                 tam me vattam tampana brahmacariyam
                 tassa sucinnassa ayam vipako
                 iddhi juti balaviriyupapatti
                 idanca me dhira mahavimananti.
     Tattha manussaloketi angaratthe kalacampakanagare. Tam me
vattanti tam sakkaccam dinnam danameva mayham vattasamadanam brahmacariyanca
ahosi tasseva sucinnassa ayam iddhadiko vipako.
     Mahasatto aha
                 evanca te laddhamidam vimanam
                 janasi punnanam phalupapattim
                 tasma hi dhammam cara appamatto
                 yatha vimanam puna mavavesiti.
     Tattha janasiti sace taya dananubhaveneva tam laddham evam
sante janasi nama punnanam phalanca punnaphalena nibbattam upapattinca.
Tasmati yasma punnehi taya idam laddham tasma. Puna
mavasesiti yatha punapi imam nagabhavanam ajjhavasi evam dhammam cara.
     Nagaraja aha
                 nayidha santi samanabrahmana va
                 Yesannapanani dademu katte
                 akkhahi me pucchito etamattham
                 yatha vimanam puna mavasemati.
     Mahasatto aha
                 bhogi hi te santi idhupapanna
                 putta ca dara anujivino ca
                 tesu tuvam vacasa kammuna ca
                 asampaduttho ca bhavahi niccam
                 evam tuvam naga asampadosam
                 anupalaya vacasa kammuna ca
                 thatva idha yavatayukam vimane
                 uddham ito gacchasi devalokanti.
     Tattha bhogiti bhogino nagati attho. Tesuti tesu puttadisu
bhogisu vacaya kammena ca niccam asampaduttho bhava. Anupalayati
evam puttadisuyeva sesasattesu ca mettacittasamkhatam asampadosam
anurakkha. Uddham itoti ito nagabhavanato upari devalokam
gamissasi mettacittam hi danato atirekataram punnanti.
     Evam nagaraja mahasattassa dhammakatham sutva tutthacitto na
sakka panditena bahi papancam katum tam vimalaya dassetva subhasitam
savetva dohalam patippassambhetva dhananjayarajanam tosetum
panditam pesetum vattatiti cintetva gathamaha
                 Addha hi so socati rajasettho
                 taya vina yassa tuvam sajivo
                 dukkhupanitopi taya samecca
                 vindeyya poso sukhamaturopiti.
     Tattha sajivoti amacco. Sameccati taya saha samagantva.
Aturopiti balhagilanopi samano.
     Tam sutva mahasatto nagarajassa thutim karonto itaram gathamaha
                 addha satam bhasasi naga dhammam
                 anuttaram atthapadam sucinnam
                 etadisiyasu hi apadasu
                 pannaya te madisanam visesoti.
     Tattha satanti addha satam panditanam dhammam bhasasi. Atthapadanti
hitakotthasam. Etadisiyasuti evarupasu apadasu idisesu
bhayesu upatthitesu madisanam pannavantanam viseso pannayati.
     Tam sutva nagaraja atirekataram tutthahattho gathamaha
                 akkhahi no tayam mudhanuladdho
                 akkhahi no tayam ajesi jute
                 dhammena laddho itimayamaha
                 katham tuvam hatthamimassamagatoti.
     Tattha akkhahi noti acikkha amhakam. Tayanti tam ayam
mudhanuladdhoti kim nu kho mudha amulakeneva labhi udahu jutena
Ajesi. Atimayamahati ayam punnako dhammena me pandito
laddhoti vadati. Katham tuvam hatthamimassamagatoti tvam katham imassa
hatthagatam agato.
     Atha nam mahasatto aha
                 yo missaro tattha asosi raja
                 tamayamakkhehi ajesi jute
                 so mam jito raja imassadasi
                 dhammena laddhosmi asahasenati.
     Tattha yo missaroti yo me issaro. Imassadasiti imassa
adasi.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 mahorago attamano udaggo
                 sutvana dhirassa subhasitani
                 hatthe gahetvana anomapannam
                 pavekkhi bhariyaya tada samkase
        yena tvam vimale pandu       yena bhattam na ruccati
        na ca me tadiso vanno     ayameso tamonudo
        yassa te hadaye natko      agatoyam pabhankaro
        tassa vakyam nisamehi       dullabham dassanam punati.
    Tattha pavekkhiti pavittho. Yenati bhadde vimale yena
karanena tvam pandu ceva na ca te bhattam ruccati. Na ca me
Tadiso vannoti pathavitale va devaloke va na ca etadiso
vanno annassa kassaci atthi yadiso etassa gunavanno pattharito.
Ayameso tamo yam nudoti yam nissaya tava dohalo uppanno
ayam eso sabbalokassa tamonudo. Punati puna etassa
dassanannama dullabhanti vadati.
                 Disvana tam vimala bhuripannam
                 dasangulim anjalim paggahetva
                 hatthena bhavena patitarupa
                 iccabravi kurunam kattusetthanti.
     Tattha hatthena bhavenati tutthena cittena. Patitarupati
somanassajata.
     Ito param vimala aha
                 aditthapubbam disvana macco
                 maccubhayaddito byamhito
                 nabhivadesi na idam pannavatamivati.
     Pandito aha
        na camhi bayamhito nagi na ca maccu bhayaddito
        na vajjho abhivadeyya vajjham va nabhivadaye
        katham nu abhivadeyya abhivadapayetha ve
        yam naro hantumiccheyya tam kammam nupapajjatiti.
     Vimala aha
        Evametam yathabrusi         saccam bhasasi pandita
        na vajjho abhivadeyya       vajjham va nabhivadaye
        kathannu abhivadeyya         abhivadapayetha ve
        yam naro hantumiccheyya       tam kammam nupapajjatiti.
     Atha mahasatto vamalaya saddhim patisantharam karonto aha
                 asassatam sassatam nu tava idam
                 (vimanam) iddhi juti balaviriyupapatti
                 pucchami tam nagakanne tamattham
                 katham nu te laddhamidam vimanam
                 adhicca laddham parinamajante
                 sayikatam udahu devehi dinnam
                 akkhahi me nagakanne tamattham
                 yatheva te laddhamidam vimananti.
     Vimala aha
                 nadhicca laddham na parinamajamme
                 na sayam katam na ca devehi dinnam
                 sakehi kammehi apapakehi
                 punnehi me laddhamidam vimananti.
     Mahasatto aha
                 kinte vattam kim pana brahmacariyam
                 kissa sucinnassa ayam vipako
                 Iddhi juti balaviriyupapatti
                 idanca te nagi mahavimananti.
     Atha nam vimala aha
                 ahanca kho samiko capi mayham
                 saddha ubho danapati ahumha
                 opanabhutam me gharam tadasi
                 santappita samanabrahmanaca
                 malanca gandhanca vilepananca
                 padipayam seyyamupassayanca
                 acchadanam sayanam annapanam
                 sakkaccam danani adamha tattha
                 tam me vattam tampana brahmacariyam
                 tassa sucinnassa ayam vipako
                 iddhi juti balaviriyupapatti
                 idanca me dhira mahavimananti.
     Atha nam mahasatto aha
                 evanca te laddhamidam vimanam
                 janasi punnana phalupapattim
                 tasma hi dhammancara appamatta
                yatha vimanam puna mavasesiti.
     Vimala aha
                 Mayidha santi samanabrahmana ca
                 yesannapanani dademu katte
                 akkhahi me pucchito etamattham
                 yatha vimanam puna mavasemati.
       Mahasatto aha
                 bhogi hi te santi idhupapanna
                 putta ca sami anujivano ca
                 tesu tuvam vacasa kammuna ca
                 asampaduttha ca bhavahi niccam
                 evam tuvam nagi asampadosam
                 anupalaya vacasa kammuna ca
                 thatva idha yavatayukam vimane
                 uddham ito gacchasi devalokanti.
       Vimala aha
                 addha hi so socati rajasettho
                 taya vina yassa tuvam sajivo
                 dukkhupatonipi taya samecca
                 vindeyya poso sukhamaturopiti.
       Mahasatto aha
                 addha satam bhasasi nagi dhammam
                 anuttaram atthapadam sucinnam
                 Etadisiyasu hi apadasu
                 pannayate madisanam visesoti.
       Vimala aha
                 akkhahi no tayam mudhanuladdho
                 akkhahi no tayam ajesi jute
                 dhammena laddho itimayamaha
                 katham tuvam hatthamimassa magatoti.
       Atha nam mahasatto aha
                 yo missaro tattha ahosi raja
                 tamayamakkhehi ajesi jute
                 so mam jito raja imassadasi
                 dhammena laddhosmi asahasenati.
     Imasam gathanam hettha vuttanayenevattho veditabbo.
     Mahasattassa vacanam sutva atirekataram tuttha vimala mahasattam
gahetva sahassagandhodakaghatehi nahapetva nahanakale mahasattassa
dibbadussadibbagandhamaladini datva alankatapatiyattakale dibbabhojana
adasi. Bhuttabhojano alankatasanam pannapetva mahasatto
alankatadhammasane nisiditva buddhalilaya dhammam desesi.
     Tamattham pakasento sattha aha
        yatheva varuno nago       panham pucchittha panditam
        tatheva nagakannapi        panham pucchittha panditam
        Yatheva varunam nagam         dhiro tosesi pucchito
        tatheva nagakannampi        dhiro tosesi pucchito
                 ubhopi te attamane viditva
                 mahoragam nagakannanca dhiro
                 acchambhi abbhito alomahattho
                 iccabravi varunam nagarajam
                 ma bhethayi naga ayahamasmi
                 yena tava attho idam sariram
                 hadayena mamsena karohi kiccam
                 sayam karissami yatha matinteti.
     Tattha achambhiti nikampo. Alomahatthoti bhayena ahatthalomo.
Iccabraviti vimamsanavasena iti abravi. Ma bhethayiti mittadubbhikammam
karomiti ma bhayi katham nu kho imam idani hanissamiti ma
cintayi. Nagati varunamalapati. Ayahamasmiti ayam ahamasmi
ayameva va patho. Sayam karissamiti sace tvam imassa me santike
dhammo sutoti mam maretum na visahasi ahameva yatha tava ajjhasayo
tatha sayam karissamiti.
     Nagaraja aha
                 pannahave hadayam panditanam
                 te tyamha pannaya mayam sututtha
                 anunanamo labhatajjadaram
                 Ajjeva tam kuruyo papayatuti.
     Tattha te tyamhati te mayam tava pannaya sututtha.
Anunanamoti sampunnanamo punnako yakkhasenapati. Labhatajjadaranti
labhatu ajja daram dadamassa dhitaram irandatim. Papayatuti ajjeva
tam kururattham punnako papetu.
     Evanca pana vatva varuno irandatim punnakassa adasi.
So tam labhitva tutthacitto mahasattena saddhim sallapi.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 sa punnako attamano udaggo
                 irandatim nagakannam labhitva
                 hatthena bhavena patitarupo
                 iccabravi kurunam kattusettham
                 bhariyaya mam tvam akari samangim
                 ahanca te vidhura karomi kiccam
                 idanca te maniratanam dadami
                 ajjeva tam kuruyo papayamiti.
     Tattha maniratananti pandita aham te gunesu pasanno arahami
tavanucchavikam kiccam katum tasma imanca te cakkavattiparibhogam
maniratanam dammi ajjeva tam indapattam papemi.
     Atha mahasatto tassa thutim karonto itaram gathamaha
                 ajjeyya mesa tava hotu metti
                 Bhariyaya kaccayana piyaya saddhim
                 anandacitto sumano pitito
                 datva manim mama nayindapattanti.
     Tattha ajjeyyamesati esa tava bhariyaya saddhim piyasamva sametti
ajeyya hotu. Anandacittoti adihi pitisamangibhavamevassa vadati.
Nayindapattanti naya indapattam.
     Tena vuttam.
                 Sa punnako kurunam kattusettham
                 nisidayi purato asanasmim
                 adaya kattaramanomapannam
                 upanayi nagaram indapattam
                 mano manussassa yathapi gacche
                 tatopi samkhippataram ahosi
                 yam punnako kurunam kattusettham
                 upanayi nagaram indapattanti.
     Atha nam punnako aha
                 etindapattam nagaram padissati
                 rammani ca ambavanani bhagaso
                 ahanca bhariyaya samangibhuto
                 tuvanca pattosi sakam niketanti.
     Tattha yathapi gaccheti mano nama na gacchati dure arammanam
Ganhanto pana gatoti vuccati tasma manassa arammanaggahanatopi
khippataram tassa manomayasindhavassa gamanam ahositi evamettha attho
datthabbo. Etindapattanti assapitthe nisinnasseva dassento
evamaha. Sakam niketanti tuvanca attano nivesanam sampattoti
aha.
     Tasmim pana divase paccusakale raja supinam addasa. Evarupo
supino ahosi. Ranno nivesanadvare eko pannakkhandho
silasakho pancagorasaphalo alankatahatthiassapaticchanno maharukkho thito
mahajano tassa mahasakkaram katva anjalim paggayha namassati atheko
kanho puriso rattasatakanivattho rattapupphakannadharo avudhahattho
agantva mahajanassa paridevantasseva tam rukkhamulam chinditva
akaddhanto adaya gantva punaharitva pakatitthaneyeva thapetva
pakkamiti. Raja tam supinam parigganhanto maharukkho viya na
anno koci vidhurapandito mahajanassa paridevantasseva tam rukkhamulam
chinditva adaya gatapuriso viya na anno koci panditam gahetva
gatamanavo puna tam rukkham aharitva pakatitthaneyeva thapetva gato
viya sve manavo panditam anetva dhammasabhaya dvare thapetva
pakkamissati addha ajja mayam panditam passissamati sannitthanam
katva somanassappatto sakalanagaram alankarapetva dhammasabham
sajjapetva alankataratanamandape dhammasanam pannapetva
ekasatarajaamaccagananagaravasijanaparivuto ajja tumhe panditam passissatha ma
Bhayitthati mahajanam assasento panditassa agamanam olokento
dhammasabhayam nisidi. Punnakopi panditam otaretva dhammasabhaya
dvare parisamajjhe thapetva apucchitva irandatim adaya attano
devanagarameva gato.
     Tamattham pakasento sattha aha
                 sa punnako kurunam kattusettham
                 oropayi dhammasabhaya majjhe
                 ajannamaruyha anomavanno
                 pakkami vehaya samantalikkhe
                 tam disva raja paramappitito
                 utthaya bahahi palissajitva
                 avikampayam dhammasabhaya majjhe
                 nisidayi pamukham asanasminti.
     Tattha anomavannoti ahinavanno uttamavanno.
Avikampayanti bhikkhave so raja panditam palissajitva mahajanamajjhe
avikampanto anoliyantoyeva hatthe gahetva attano abhimukham katva
alankatadhammasane nisidapesi.
     Atha raja tena saddhim sammoditva madhurapatisantharam karonto
gathamaha
                 tvam no panetasi rathamva nattham
                 nandanti tam kuruyo dassanena
                 Akkhahi me pucchito etamattham
                 katham pamokkho ahu manavassati.
     Tattha natthanti yatha nattham ratham sarathi upaneti evam tvam
amhakam karanena nayena hitakiriyasu vinetasi. Nandanti tanti
tam disvava ime kururatthavasino tava dassanena nandanti.
Manavassati manavassa santika katham tava mokkho ahosi yo va tam
muncantassa manavassa pamokkho so kena karanena ahositi attho.
     Atha nam mahasatto aha
                 yam  manavo tyabhivadi janinda
                 na so manusso naraviriyasettha
                 yadi te suto punnako nama yakkho
                 ranno kuverassa hi so sajivo
                 bhumindharo varuno nama nago
                 braha sucivannabalupapanno
                 tassanujam dhitaram kamayano
                 irandati nama sa nagakanna
                 tassa sumajjhaya piyaya hetu
                 patarayittha maranaya mayham
                 so ceva bhariyaya samangibhuto
                 ahancanunnato mani ca laddhoti.
     Tattha yam manavo tyabhivaditi janinda yam tvam manavoti
Abhivadasi. Bhumindharoti bhumindharo nagabhavanavasi. Sa nagakannati
yam nagakannam so kamayamano mama maranaya patarayi sa nagakanna
irandati nama. Piyaya hetuti maharaja so hi nagaraja
catuposathikapanhavisajjane pasanno mam manina pujetva nagalokam
gato vimalaya nama deviya kahantemaniti pucchito mama
dhammakathikabhavam vannesi sa mama dhammakatham sotukama hutva mama
hadayena dohalam uppadesi nagaraja duggahitena attano dhitaram
irandatim aha mata te vidhurassa hadayamamsam dohalini tassa
hadayamamsam aharitum samattham samikam pariyesahiti sa pariyesanti
kuverassa bhagineyyam punnakam nama yakkham disva tam attani
patibaddhacittam natva pitu santikam nesi atha nam so vidhurapanditassa hadayamamsam
aharitum sakkonto irandatim labhissasiti aha so vepullapabbatato
cakkavattiparibhogam manim aharitva tumhehi saddhim jutam kilitva mam
labhitva tiham mama nivesane vasitva mam assassa valadhim gahapetva
himavante rukkhesu ca pabbatesu ca pothetva mam maretum asakkonto
sattame vatakkhandhe verambhavatabhimukho pakkhanditva satthiyojanubbedhe
kalagiripabbatamatthake thapetva sihavesadivasena idancidanca
katva mam maretum asakkonto maya attano maranakaranam puttho
acikkhi athassaham sadhunaradhammam kathesim so tam sutva pasannacitto
mam idhanetukamo ahosi athahantam adaya nagabhavanam gantva
nagaranno ca vimalaya ca dhammam desesim sabbava nagaparisa
Pasidimsu nagaraja mama dhammadesanaya tutthakale irandatim punnakassa
adasi so tam labhitva pasannacitto mam maniratanena
pujetva nagarajenanatto mam manomayasindhavam aropetva sayam
majjhimasane nisiditva mam purato asane nisidapetva irandatim
pacchimasane nisidapetva idhanetva mam parisamajjhe otaretva
irandatim adaya attano nagarameva gato evam maharaja so punnako
tassa sumajjhaya piyaya hetu patarayittha maranaya mayham atheva mam
nissaya so ceva bhariyaya samangibhuto mama dhammadesanam sutva pasannena
nagarajena ahanca anunnato tassa me punnakassa santika ayam
sabbakamadado cakkavattiparibhogamani ca laddho ganhatha deva imam
maninti manim ranno adasi. Tato raja paccusakale attana
ditthasupinam nagaravasinam kathetum bhonto nagaravasino ajja maya
ditthasupinam sunathati vatva aha
                 rukkho hi mayham gharadvare jato
                 pannakakhandho silamayassa sakha
                 atthe ca dhamme ca thito nipako
                 gavapphalo hatthigavassachanno
                 naccagitaturiyabhinadite
                 ucchijja senam puriso ahosi
                 so no ayam agato sanniketam
                 rukkhassimassapacitim karotha
                 Yekeci citta mama paccayena
                 sabbeva te patukarontu ajja
                 tibbani katvana upayanani
                 rukkhassimassapacitim karotha
                 yekeci bandha mama atthi ratthe
                 sabbeva te bandhana mocayantu
                 yathevayam bandhanasma pamutto
                 tatheva te muncare bandhanasma
                 unnangala masamimam karontu
                 mamsodanam brahmana bhakkhayantu
                 amajjapa majjaraha pivantu
                 punnahi thalahi palissutahi
                 mahapatham niccam samavhayantu
                 tibbanca rakkham vidahantu ratthe
                 yathannamannam na vihethayeyyum
                 rukkhassimassapacitim karothati.
     Tattha silamayassati etassa rukkhassa silamaya sakha. Atthe
ca dhamme cati vuddhiyanca sabhave ca thito. Nipakoti so
pannamayo rukkho patitthito. Gavapphaloti pancavidhagorasapphalo.
Hatthigavassachannoti alankatehi hatthigavassehi sanchanno.
Naccagitaturiyabhinaditeti athassa rukkhassa pujam karontena mahajanena tasmim
Rukkhe etehi naccadihi abhinadite eko kangahapuriso agantva tam
rukkham ucchijja parivaretva thitam senam palapetva ahosi puna rukkho
agantva amhakam nivesanadvareyeva thito so no ayam maharukkhasadiso
pandito sanniketam agato idani sabbeva tumhe rukkhassimassa
apacitim karotha mahasakkaram pavattettha. Mama paccayenati ambho
amacca yekeci mam nissaya laddhena yasena citta tutthacitta te
sabbe attano cittam patukarontu. Tibbaniti bahalani mahantani.
Upayananiti pannakarani. Yekeciti antamaso kilanatthaya bandhe
migapakkhi upadaya. Muncareti muncantu. Unnangala
masamimam karontuti imam masam kasananangalani ussapetva ekamante
thapetva nagare bherincarapetva sabbe manussa mahachanam karontu.
Bhakkhayantuti bhunjantu. Amajjapati akaro nipatamattam. Majjapa
purisa majjaraha attano attano apanatthane sannisinna pivantuti
attho. Punnahi thalahiti punnehi thalehi. Palissutahiti
atipunnatta paggharamanahiti attho. Mahapatham niccam samavhayantuti
alankatamahapatham rajamaggam nissaya thita vesiyo niccam kilesavasena
kilesatthikajanam avahayantuti attho. Tibbanti galham. Yathati yatha
rukkhassa susamvidahitatta unnangala hutva rukkhassimassa apacitim
karonta annamannam na vihetheyyum evam rukkham samvidahantuti attho.
     Evam vutte
        orodha ca kumara ca     vesiyana ca brahmana
        Bahum annanca pananca       panditassabhiharayum
        hattharoha anikattha      rathika pattikaraka
        bahum annanca pananca       panditassasabhiharayum
        samagata janapada        negama ca samagata
        bahum annanca pananca       panditassabhiharayum
        bahujjano pasannosi        disva panditamagate
        panditamhi anuppatte       celukkhepo pavattathati.
     Tattha abhiharayunti evam ranna anatta mahajanam patiyadetva
sabbe satte bandhana mocetva ete orodhadayo nanappakaram
pannakaram sajjetva tena saddhim annanca pananca panditassa
pesesum. Panditamagateti pandite agate tam panditam disva
bahujjano pasanno ahosi.
     Chano masena osanam agamasi. Mahasatto buddhakiccam
sadhento viya mahajanassa dhammam desento rajanam anusasento
danadini punnani karonto uposathakammani karonto yavatayukam
thatva ayuhapariyosane saggaparayano ahosi. Tassovade thatva
rajanam adim katva sabbepi kururatthavasino yavajivam silam rakkhitva
danadini punnani katva ayuhapariyosane saggapadameva purayimsu.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva na bhikkhave idaneva pubbepi
tathagato pannasampanno upayakusaloyevati vatva saccani
pakasetva jatakam samodhanesi. Tada panditassa matapitaro
Maharajakulani ahesum tassa jetthabhariya rahulamata ahosi
jetthaputto rahulo ahosi vimala uppalavanna varunanagaraja
sariputto ahosi supannaraja moggallano sakko anuruddho
korabyaraja anando ahosi punnako channo manomayasindhavo
kanthassaraja sesaparisa buddhaparisa vidhurapandito pana ahameva
sammasambuddhoti.
                    Vidhurajatakam nitthitam.
                      -----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 44 page 199-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=4104&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=4104&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=893              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=5626              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=6601              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=6601              Contents of The Tipitaka Volume 28 http://84000.org/tipitaka/read/?index_28

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]