ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

                     4. Suddhatthakasuttaniddesavannana
    [23] Catutthe suddhatthake pathamagathayam 1- tavattho:- na bhikkhave evarupena
dassanena suddhi hoti, api ca kho kilesamalinatta asuddham, kilesaroganam adhigama
sarogameva candabham brahmanam, 2- annam va evarupam disva ditthigatiko balo
abhijanati "passami suddham paramam arogyam, 3- tena ca ditthisankhatena dassanena
samsuddhi narassa hoti"ti, so evam abhijananto tam dassanam "paraman"ti natva
tasmim dassane suddhanupassi samano tam dassanam "maggananan"ti pacceti. Tampana
maggananam na hoti.
    Paramam arogyam pattanti uttamam nibyadhim papunitva thitam. Tanappattanti
tatha palanappattam. Lenappattanti niliyanappattam. Saranappattanti patitthapattam,
dukkhanasanam va pattam. Abhayappattanti nibbhayabhavappattam. Accutappattanti
niccabhavappattam. 4- Amatappattanti amatam mahanibbanam pattam. Nibbanappattanti
vanavirahitappattam.
    Abhijanantoti visesena jananto. Ajanantoti attham janamano. 5- Vijanantoti
anekavidhena janamano. Pativijanantoti tam tam paticca vijanamano. Pativijjhantoti
hadaye kurumano.
    Cakkhuvinnanena rupadassananti 6- cakkhuvinnanena rupassa dassanam. Nananti
paccetiti panna iti saddahati. Maggoti paccetiti "upayo"ti saddahati. Pathoti
sancaro. Niyananti gahetva yanam. 7- "niyyanan"ti va patho.
@Footnote: 1 cha.Ma. pathamagathaya  2 Si. candam abhabbanikam  3 cha.Ma. arogam  4 Si.,cha.Ma. niccalabhavam
@pattam  5 cha.Ma. ajanamano  6 cha.Ma. cukkhuvinnanam rupadassanenati  7 cha.Ma. yatiti
@niyanam
    [24] "ditthena ce suddhi"ti dutiyagatha. Tassattho:- tena rupadassanasankhatena
ditthena yadi kilesasuddhi narassa hoti, tena va nanena so yadi jatiadidukkham
pajahati, evam sante ariyamaggato annena asuddhimaggeneva so sujjhati,
ragadiupadhihi saupadhiko eva ca samano sujjhatiti vattabbatam apanno
hoti, na ca evamvidho sujjhati. Yasma 1- ditthi hi nam pava tatha vadanam, sa
nam ditthiyeva "micchaditthiko ayan"ti katheti, ditthiya anurupam "sassato
loko"tiadina nayena tatha tatha vadatiti.
    Ragena saha vattatiti sarago, ragavati attho. Sadosotiadisupi eseva
nayo.
    [25] Na brahmanoti tatiyagatha. Tassattho:- yo pana bahitapapatta
brahmano hoti, so maggena adhigatasavakkhayo khinasavabrahmano ariyamaggananato
annena abhimangalasammatarupasankhate ditthe  tathavidhasaddasankhate sute avitikkamasankhate
sile hatthivatabhibhede vate pathaviadibhede mute ca uppannena micchananena
suddhim na ahati. Khinasavabrahmanassa 2- vannabhananaya vuttam. So hi tedhatukapunne
sabbasmim ca pape anupalitto, kasma? tassa pahinatta tassa attaditthiya,
yassa kassaci va gahanassa pahinatta attanjaho, punnabhisankharadinam
akaranato "nayidha pakubbamano"ti vuccati. Tasma nam evam pasamsanto aha.
Sabbasseva cassa purimapadena 3- sambandho veditabbo:- punne ca pape ca
anupalitto attanjaho nayidha pakubbamano na brahmano annato suddhimahati.
Nati patikkhepoti na iti patisedho.
    Bahetva sabbapapakaniti gathayattho:- yo catutthamaggena bahetva sabbapapakani
ditthinitthitatta 4- thitatto thitoicceva vuttam hoti. Bahitapapatta eva
@Footnote: 1 cha.Ma. tasma  2 cha.Ma. sesamassa brahmanassa  3 cha.Ma. purimapadena  4 cha.Ma. ayam patho
@na dissati
Ca vimalo vimalabhavam brahmabhavam setthabhavam patto, patinissatthasamadhivikkhepakara-
kilesamalena maggaphalasamadhina 1- sadhusamahito, samsarahetusamatikkamena samsaramaticca
parinitthitakiccataya kevaliti ca, tanhaditthianissitatta anissitoti ca, lokadhamme-
hi nibbikaratta taditi ca pavuccati. Evam thutiraho sa brahma so brahmanoti.
    Annatra satipatthanehiti cattaro satipatthane muncitva. Sammappadhanadisupi
eseva nayo.
    Santeke samanabrahmanati ekacce lokasanketena "samanabrahmana"ti laddhavohara
samvijjanti. Ditthasuddhikati ditthena suddhim icchamana. Te ekaccanam rupanam
dassananti ete ditthasuddhika etesam ruparammananam olokanam. Mangalam paccentiti
iddhikaranam 2- vuddhikaranam sabbasampattikaranam patitthapenti. 3- Amangalam
paccentiti aniddhikaranam 4- na vuddhikaranam na sabbasampattikaranam patitthapenti.
Te kalato vutthahitvati te 5- ditthadimangalika puretarameva utthahitva.
Abhimangalagataniti visesena vuddhikaranam gatani. Rupani passantiti nanavidhani
ruparammanani dakkhanti. Vatasakunanti 6- evamnamakam. Pussaveluvalatthinti
pussanakkhattena uppannam tarunaveluvalatthim. Gabbhinitthinti sagabbham itthim.
Kumarakam khandhe aropetva gacchantanti tarunadarakam amse ussapetva gacchamanam.
Punnaghatanti udakapunnaghatam. Rohitamacchanti rattarohitamaccham. Ajannarathanti
sindhavayuttam ratham. Usabhanti mangalausabham. Gokapilanti kapilagavim.
    Palalapunjanti thusarasim. 7- Takkaghatanti gotakkadipuritacatim. Rittaghatanti
tucchaghatam. Natanti natanatakadim. 8-  "dhuttakiriyan"ti eke. Naggasamanakanti
niccolasamanam. Kharanti gadrabham. Kharayananti gadrabhayuttam vayhadikam. Ekayuttayananti
ekena vahanena
@Footnote: 1 cha.Ma. aggamaggaphalasamadhina  2 Si.,Ma. itthakaranam  3 Si. paticchapenti
@4 Si.,Ma. anitthakaranam  5 cha.Ma. ete  6 Ma. capasakunanti, catasakunanti,
@cha. catakasakunanti  7 Si. busarasim  8 cha.Ma. natakadim
Sannuttam yanam. Kananti ekakkhiubhayakkhikanam. Kuninti hatthakunim. Khanjanti
khanjapadam tiriyagatapadam. Pakkhahatanti pithasappim. Jinnakanti jarajinnam. Byadhikanti
byadhipilitam. Matanti kalakatam.
    Sutasuddhikati sotavinnanena sutena suddhim icchamana. Saddanam savananti
saddarammananam savanam. Vaddhati vatiadayo loke pavattasaddamattani gahetva
vutta. Amangalam pana "kano"tiadina tena tena namena vuttasaddayeva. "../../bdpicture/chinnan"ti
vati hatthapadadicchinnanti va. "bhindan"ti vati siladibhinnanti va. "daddhan"ti
vati aggina jhapitanti va. "natthan"ti vati coradihi vinasitanti va. "natthi"ti
vati na vijjatiti va.
    Silasuddhikati silena visuddhim icchanaka. Silamattenati samvaranamattena.
Sannamamattenati uparamamattena. Samvaramattenati dvarathakanamattena.
Avitikkamamattenati na atikkamitamattena. Samanamundikaputtoti matito laddhanamam.
Sampannakusalanti paripunnakusalam. Paramakusalanti uttamakusalam. Uttamapattippattanti
uttamam arahattam papunitabbatam patva thitam. Ayojjanti parajetum asakkuneyyam samanam.
    Vatasuddhikati samadanena vatena suddhim icchanaka. Hatthivatika vati samadinnam
hatthivatam etesam atthiti hatthivatika, sabbahatthikiriyam karontiti attho. Katham?
"ajjato 1- patthaya hatthihi katabbam karissami"ti evam uppannacitta hatthinam
gamanakaratitthanakaranisidanakarasayanakarauccarapassavakaranakaram, anne hatthi disva
sondam ussapetva gamanakaranca sabbam karontiti hatthivatika. Assavatikadisupi
labbhamanavasena yathayogam yojetabbam. Tesu avasane disavatika vati puratthimadidisanam
namassanavasena samadinnadisavatika, etesam vuttappakaranam samanabrahmananam
vatasamadanam sampajjamanam hatthiadinam sahabyatam upaneti. Sace kho panassa
@Footnote: 1 cha.Ma. ajja
Micchaditthi hoti "iminaham silavatasamadanabrahmacariyena devo va devannataro
va homi"ti cintayantassa 1- nirayatiracchanayoninam annatara 2- hotiti natabbam.
Vuttanhetam bhagavata 3-:-
              idha punna ekacco kukkuravatam bhaveti paripunnam abbokinnam,
      kukkurasilam bhaveti paripunnam abbokinnam, kukkuracittam bhaveti paripunnam
      abbokinnam, kukkurakappam bhaveti paripunnam abbokinnam. So kukkuravatam
      bhavetva paripunnam abbokinnam, kukkurasilam bhavetva paripunnam
      abbokinnam, kukkuracittam bhavetva paripunnam abbokinnam, kukkurakappam
      bhavetva paripunnam abbokinnam kayassa bheda parammarana kukkuranam
      sahabyatam upapajjati. Sace kho panassa evamditthi hoti "iminaham silena
      va vatena va tapena va brahmacariyena va devo va bhavissami
      devannataro va"ti, sassa hoti micchaditthi. Micchaditthissa kho aham
      punna dvinnam gatinam annataram gatim vadami nirayam va tiracchanayonim
      va. Iti kho punna sampajjamanam kukkuravatam kukkuranam sahabyatam upaneti,
      vipajjamanam nirayanti.
    Gandhabbavatikadayo gandhabbadinam sahabyatam upagacchantiti attho na gahetabbo,
micchaditthiya gahitatta nirayatiracchanayonimeva upagacchantiti gahetabbo.
    Mutasuddhikati phusitena suddhika. Pathavim amasantiti sasambharikamahapathavim
kayena phusanti. Haritanti allanilasaddalam. Gomayanti gavadigomayam. Kacchapanti
atthikacchapadianekavidham. Jalam 4- akkamantiti ayajalam maddanti. Tilavahanti
tilasakatam tilarasim va. Pussatilam khadantiti mangalapatisamyuttam tilam khadanti.
Pussatelam makkhentiti tatharupam
@Footnote: 1 Si. dvinnam tassa  2 cha.Ma. annataro  3 Ma.Ma. 13/78/55  4 Si. thalam, cha.Ma. phalam
Tilatelam sarirabbhanjanam karonti. Dantakatthanti dantaponam. Mattikaya nhayantiti
kunkutthadikaya sanhamattikaya sariram ubbattetva 1- nhayanti. Satakam
nivasentiti mangalapatisamyuttam vattham paridahanti. Vethanam vethentiti sisavethanam
pattunnadipatam sise thapenti patimuccanti.
    Tedhatukam kusalabhisankharanti kamadhaturupadhatuarupadhatusu patisandhidayakam
kosallasambhutam paccayabhisankharam. Sabbam akusalanti dvadasavidham akosallasambhutam
akusalam. Yatoti yada. Terasavidho 2- punnabhisankharo ca, dvadasavidho apunnabhisankharo
ca, catubbidho anenjabhisankharo ca yathanurupam samucchedappahanena pahina honti.
Attaditthijahoti "eso me atta"ti gahitaditthim jaho. Gahanjahoti "esohamasmi"ti
manasampayuttaggahanam jaho. Puna attanjahoti "etam mama"ti tanhagahanavasena
ca ditthigahanavasena ca paramasitva gahitam, parato amatthanca, tasmim abhinivitthanca,
balavatanhavasena gilitva ajjhositanca, balavamucchitanca. Sabbassa 3- tam cattam
hotitiadayo vuttanayayeva.
    [26] Evam "na brahmano annato suddhimaha"ti vatva idani ye
ditthigatika annato suddhim bruvanti, tesam tassa ditthiya anibbahakabhavam
dassento "purimam pahaya"ti gathamaha. Tassattho:- tehi annato suddhivada samanapi
tassa 4- ditthiya appahinatta gahanamuncanabhibhutataya 5- purimasattharadim pahaya aparam
nissita ejasankhataya tanhaya anugata abhibhuta ragadibhedam sangam na taranti,
tanca ataranta tam tam dhammam ugganhanti ca nirassajanti ca makkatova sakhanti.
    Purimam sattharam pahayati purimaggahitam satthupatinnam vajjetva. Param sattharam
nissitati annam satthupatinnam sannissita allina. Purimam dhammakkhanam
pahayatiadisupi eseva nayo.
@Footnote: 1 cha.Ma. ubbattetva  2 cha.Ma. te dasavidho  3 cha.Ma. sabbam  4 cha.Ma. yassa
@5 cha.Ma. gahanamuncanam hoti, taya
    Ejanugati tanhaya anuga. Ejanugatati tanhaya anugata. Ejanusatati
tanhaya anusata pakkhanda va. Ejaya panna patitati tanhaya nimugga
ca nikkhipita ca.
    Makkatoti vanaro. Aranneti irine. 1- Pavaneti mahavane. Caramanoti gacchamano.
Evamevati opammasampatipadanam. 2- Puthuti nana. Puthuditthigataniti nanavidhani
ditthigatani. Ganhanti ca muncanti cati gahanavasena ganhanti ca cajanavasena
muncanti ca. Adiyanti ca nirassajanti cati palibodham karonti ca vissajjenti
ca khipanti ca.
   [27] Pancamagathaya ca sambandho:- yo ca so "ditthi hi nam pava
tatha vadanan"ti vutto, so sayam samadayati. Tattha sayanti samam. Samadayati
gahetva. Vataniti hatthivatadini. Uccavacanti aparaparam, hinappanitam va sattharato
sattharadim. Sannasattoti kamasannadisu vilaggo. 3- Vidva ca vedehi samecca
dhammanti paramatthavidva ca araha catuhi maggananavedehi catusaccadhammam abhisameccati.
Sesam pakatameva.
    Sayam 4- samadayati sayameva gahetva. Adayati adiyitva ganhitva.
Samadayati samma adaya. Adiyitvati palibodham katva. Samadiyitvati samma
palibodham katva. Ganhitvati avissajjetva. Paramasitvati dassitva.
Abhinivisitvati patitthahitva. Kamasannadayo vuttanaya eva.
    Vidvati medhavi. Vijjagatoti vijananabhavam gato. Naniti pannasampanno.
Vibhaviti nanena vimamsako. Medhaviti aniccadihi tulitanano. Pannatiadayo hettha
vuttanayayeva. Catusaccadhammam vicinatiti dhammavicayasambojjhango. Bojjhangattho hettha
@Footnote: 1 Ma. arajake, cha. vipine  2 cha.Ma. opammasamsandanam  3 cha.Ma. laggo  4 cha.Ma. samam
Vuttova. Vimamsati catusaccadhammavicinana pannava. "vimamsa dhammacintana"ti 1- hi
vuttam. Vipassanati maggasampayutta vividhakarena passana pannava. Sammaditthiti
sobhana, pasattha, sundara maggasampayutta sammaditthi. Tehi vedehiti teheva catuhi
maggananehi. Antagatoti jatijaramaranassa pariyosanam gato. Kotigatotiadayo hettha
vuttanayava. Vedanam va antagatoti janitabbanam avasanappatto. Vedehi va
antagatoti catuhi maggananavedehi vattadukkhassa pariyantabhavena antasankhatam
nibbanam gato. Viditattati viditabhavena janitabhavena.
    Vedani viceyya kevalaniti gathayamattho 2-:- yo catuhi maggananavedehi
kilesakkhayam karonto gato, so paramatthato vedagu nama hoti. Yo ca 3-
sabbasamanabrahmananam satthasannitani vedani tayeva maggabhavanaya kiccato
aniccadivasena viceyya. Tattha chandaragappahanena tameva sabbam vedamaticca yapi
vedapaccaya va, annatha va uppajjanti vedana, tasu sabbavedanasu vitarago hoti.
Tasma tamattham dassento "kim pattinamahu vedagu"ti 4- puttho "idam pattinan"ti
avatva "vedani viceyya .pe. Vedagu so"ti aha. Yasma va yo pavicayapannaya
vedani viceyya, tattha chandaragappahanena sabbam vedamaticca vattati. So
satthasannitani vedani gato nato atikkantova hoti. Yo vedanasu vitarago, sopi
vedanasannitani vedani gato atikkanto, ativedanam gatotipi vedagu. Tasma tampi
attham dassento "idam pattinan"ti avatva "vedani viceyya .pe. Vedagu so"ti
aha.
    Sameccati nanena samagantva. Abhisameccati nanena pativijjhitva. Dhammanti
catusaccadhammam. Sabbe sankharati sabbe sappaccaya dhamma. Te hi sankhatasankhara
nama. Paccayehi sangamma kariyantiti sankhara, te evam paccayehi sangamma
@Footnote: 1 Si. vimamsa dhammavicinanati  2 cha.Ma. gathaya ayamattho
@3 cha.Ma. sova  4 cha.Ma. vedagunti, khu.su. 25/534/438
Katatta "sankhata"ti visesetva vutta. "kammanibbatta tebhumaka ruparupadhamma
abhisankhatasankhara"ti atthakathasu 1- vutta. Tepi "anicca vata sankhara"tiadisu 2-
sankhatasankharesu sangaham gacchanti. "avijjagato ayam bhikkhave purisapuggalo punnance
sankharam abhisankharoti"tiadisu 3- avijjapaccaya sankharava agata.
Tebhumakakusalakusalacetana abhisankharanakasankhara nama. "yavatika abhisankharassa gati,
tavatikam gantva akkhahatam manne atthasi"tiadisu 4- agatam kayikacetasikaviriyam
payogabhisankharo nama. "sannavedayitanirodham samapajjantassa kho avuso visakha bhikkhuno
pathamam nirujjhati vacisankharo, tato kayasankharo, tato cittasankharo"tiadisu 5- agata
vitakkavicaRa. Vacam sankharontiti vacisankhara, assasapassasa kayena sankhariyantiti
kayasankhara, sanna ca vedana ca cittena sankhariyantiti cittasankhaRa. Idha pana
sankhatasankhara adhippeta. Anicca hutva abhavatthena. Dukkha patipilanatthena. Sabbe
dhammati nibbanampi antokaritva vutta. Anatta avasavattanatthena. Avijjapaccaya
sankharata ettha yampaticca phalameti, so paccayo. Paticcati na vina,
appatikkhitvati 6- attho. Etiti uppajjati ceva pavattati cati attho. Api ca
upakarattho 7- paccayattho, avijja ca sa paccayo cati avijjapaccayo, tasma
avijjapaccaya sankhara sambhavantiti abhinibbattanti, 8- evam sambhavantisaddassa
sesapadehipi yojana katabba.
    Tattha katama avijja? dukkhe annanam dukkhasamudaye annanam dukkhanirodhe
Annanam dukkhanirodhagaminiya patipadaya annanam pubbante annanam aparante
annanam pubbantaparante annanam idappaccayatapaticcasamuppannesu dhammesu
annanam. Katame sankhara? punnabhisankharo apunnabhisankharo anenjabhisankharo,
kayasankharo vacisankharo cittasankharo, attha kamavacarakusalacetana, panca
@Footnote: 1 abhi.A. 2/145, visudadhi. 3/120  2 di.maha. 10/221,272/137,171,
@sam.sa. 15/186/190  3 sam.ni. 16/51/80  4 an.tika. 20/15/107  5 Ma.mu. 12/464/413
@6 cha.Ma. apaccakkhitvati  7 cha.Ma. upakarakattho  8 cha.Ma. nibbattanti
Rupavacarakusalacetana punnabhisankharo, dvadasa akusalacetana apunnabhisankharo,
catasso arupavacarakusalacetana anenjabhisankharo, kayasancetana kayasankharo,
vacisancetana vacisankharo, manosancetana cittasankharo.
    Tattha siya:- katham panetam janitabbam "ime sankhara avijjapaccaya
honti"ti? avijjabhave bhavato. Yassa hi dukkhadisu avijjasankhatam annanam
appahinam hoti, so dukkhe tava pubbantadisu ca annanena samsaradukkham sukhasannaya
gahetva tasseva hetubhute tividhepi sankhare arabhati. Samudaye annanena
dukkhahetubhutepi tanhaparikkhare sankhare sukhahetuto mannamano arabhati. Nirodhe
pana magge ca annanena dukkhassa anirodhabhutepi gativisese dukkhanirodhasanni
hutva, nirodhasseva 1- amaggabhutesupi yannamaratapadisu nirodhamaggasanni hutva
dukkhanirodham patthayamano yannamaratapadimukhena tividhepi sankhare arabhati.
    Api ca so taya catusu saccesu appahinavijjataya visesato jatijaramaranadi-
anekadinavavokinnampi 2- punnaphalasankhatam dukkham dukkhato ajananto tassa adhigamaya
kayavacicittasankharabhedam punnabhisankharam arabhati devaccharakamako viya maruppapatam.
Sukhasammatassapi ca tassa punnaphalassa ante mahaparilahajanikam viparinamadukkhatam
appassadatanca apassanto tappaccayam vuttappakarameva punnabhisankharam arabhati
sallabho 3- viya dipasikhabhinipatam, madhubindugiddho viya ca madhulittasatthadharalehanam.
    Kamupasevanadisu ca savipakesu adinavam apassanto sukhasannaya ceva kilesabhibhutataya
ca dvarattayappavattampi apunnabhisankharam arabhati balo viya guthakilanam, maritukamo
viya ca visakhadanam. Aruppavipakesu capi  sankharaviparinamadukkhatam anavabujjhamano
sassatadivipallasena cittasankharabhutam anenjabhisankharam arabhati
@Footnote: 1 cha.Ma. nirodhassa ca  2 cha.Ma. jatijararogamaranadianekadinavavokinnampi
@3 Si.,cha.Ma. salabho
Disamulho viya pisacanagarabhimukhamaggagamanam. Evam yasma avijjabhavatova sankharabhavo, 1-
na abhavato. Tasma janitabbametam "ime sankhara avijjapaccaya honti"ti.
    Etthaha:- ganhama tava etam "avijja sankharanam paccayo"ti, kim
panayamekava avijja sankharanam paccayo, udahu annepi paccaya santiti?
kim panettha yadi tava ekava, ekakaranavado apajjati. Atha annepi santi,
"avijjapaccaya sankhara"ti ekakarananiddeso nupapajjatiti? na nupapajjatiti. 2-
Kasma? yasma:-
             ekam na ekato idha     nanekamanekatopi no ekam
             phalamatthi atthi pana eka-  hetuphaladipane attho. 3-
    Bhagava hi katthaci padhanatta, katthaci pakatatta, katthaci asadharanatta
desanavilasassa ca veneyyananca anurupato ekameva hetum va phalam va dipeti. Tasma
ayamidha avijja vijjamanesupi annesu vattharammanasahajatadhammadisu sankharakaranesu
"assadanupassino viharato tanha pavaddhati"ti 4- ca, "avijjasamudaya
asavasamudayo"ti 5- ca vacanato annesampi tanhadinam sankharahetunam hetuti
padhanatta, "avidva bhikkhave avijjagato punnabhisankharampi abhisankharoti"ti
pakatatta, asadharanatta ca sankharanam hetubhavena dipitati veditabba. Eteneva ca
ekekahetuphaladipanapariharavacanena sabbattha ekekahetuphaladipane payojanam veditabbanti.
    Etthaha:- evam santepi ekantanitthaphalaya savajjaya avijjaya katham
punnanenjabhisankharapaccayattam yujjati. Na hi nimbabijato ucchu uppajjatiti.
Katham na yujjissati. Lokasmim hi:-
@Footnote: 1 Si. sankhara  2 cha.Ma. itisaddo na dissati  3 abhi.A. 2/159, patisam.A. 1/370,
@visuddhi. 3/142  4 sam.ni. 16/52/82  5 Ma.mu. 12/104/75
             Viruddho caviruddho ca    sadisasadiso tatha
             dhammanam paccayo siddho   vipaka eva te ca na.
    Iti ayam avijja vipakavasena ekantanitthaphala, sabhavavasena ca savajjapi
samana sabbesampi etesam punnabhisankharadinam yathanurupam thanakiccasabhavaviruddha-
viruddhapaccayavasena, sadisasadisapaccayavasena ca paccayo hotiti veditabba. Api ca
ayam annopi pariyayo:-
             "cutupapate samsare     sankharananca lakkhane
             yo paticcasamuppanna-     dhammesu ca vimuyhati.
             Abhisankharoti so ete   sankhare tividhe yato.
             Avijja paccayo tesam    tividhanampayam tato.
             Yathapi nama jaccandho    naro aparinayako
             ekada yati maggena    ummaggenapi ca ekada.
             Samsare samsaram balo     tatha aparinayako
             karoti ekada punnam     apunnampi ca ekada.
             Yada ca natva so dhammam  saccani abhisamessati
             tada avijjupasama       upasanto carissati"ti.
    Sankharapaccaya vinnananti chavinnanakaya cakkhuvinnanam sotavinnanam
ghanavinnanam jivhavinnanam kayavinnanam manovinnanam. Tattha cakkhuvinnanam
kusalavipakam akusalavipakanti duvidham. Tatha sotaghanajivhakayavinnanani.
Manovinnanam pana dve vipakamanodhatuyo, 1- tisso ahetukavipakamanovinnanadhatuyo,
attha sahetukavipakacittani, panca rupavacaravipakacittani, cattari
arupavacaravipakacittaniti bavisatividham. Iti sabbani battimsa
lokiyavipakavinnanani.
@Footnote: 1 Si. kusalakusalavipaka manodhatuyo
    Tattha siya:- katham panetam janitabbam "idam vuttappakaram vinnanam sankharapaccaya
hoti"ti? upacitakammabhave vipakabhavato. Vipakam hetam, vipakanca na
upacitakammabhave uppajjati, yadi uppajjeyya, sabbesam sabbavipakani
uppajjeyyum, na ca uppajjantiti janitabbametam "sankharapaccaya idam vinnanam
hoti"ti. Sabbameva hi idam pavattipatisandhivasena dvedha pavattati. Tattha dve
pancavinnanani, dve manodhatuyo, somanassasahagata ahetukamanovinnanadhatuti imani
terasa pancavokarabhave pavattiyamyeva pavattanti. Sesani ekunavisati tisu bhavaseu
yathanurupam pavattiyampi patisandhiyampi pavattanti.
             Laddhappaccayamiti dhamma-    mattametam bhavantaramupeti
             nassa tato sankanti     na tato hetum vina hoti.
    Iti hetam laddhappaccayam ruparupadhammamattam uppajjamanam "bhavantaramupeti"ti
vuccati, na satto na jivo. Tassa ca napi atitabhavato idha sankanti atthi,
napi tato hetum vina idha patubhavo. Ettha ca purimam cavanato cuti, pacchimam
bhavantaradipatisandhanato patisandhiti vuccati.
    Etthaha:- nanu evam asankantipatubhave sati ye imasmim manussattabhave
khandha, tesam niruddhatta, phalapaccayassa ca kammassa tattha  agamanato, annassa
annato ca tam phalam siya, upabhunjake ca asati kassetam 1- phalam siya, tasma
na sundaramidam vidhananti? tatridam vuccati:-
             "santane yam phalam etam   nannassa na ca annato
             bijanam abhisankharo      etassatthassa sadhako.
             Phalassuppattiya eva     siddha bhunjakasammuti
             phaluppadena rukkhassa     yatha phalati sammuti"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. kassa tam
    Yopi vadeyya "evam santepi ete sankhara vijjamana va phalassa paccaya
siyum, avijjamana va. Yadi ca vijjamana, pavattikkhaneyeva nesam vipakena bhavitabbam.
Atha 1- avijjamana, pavattito pubbe paccha ca niccam phalavaha siyun"ti. So
evam vattabbo:-
             "katatta paccaya ete  na ca niccaphalavaha
             patibhogadikam          veditabbam nidassanan"ti.
    Vinnanapaccaya namarupanti idha vedanasannasankharakkhandha namam, cattari
mahabhutani catunnanca mahabhutanam upadayarupam rupam. Abhavakagabbhaseyyakanam andajananca
patisandhikkhane vatthudasakam kayadasakanti visatiruparupani, tayo ca arupino khandhati ete
tevisati dhamma "vinnanapaccaya namarupan"ti veditabba. Sabhavakanam bhavadasakam
pakkhipitva tettimsa, opapatikasattesu brahmakayikanam 2- patisandhikkhane
cakkhusotavatthudasakani jivitindriyanavakancati ekunacattalisa ruparupani,
tayo ca arupino khandhati ete dvacattalisa 3- dhamma "vinnanapaccaya
namarupan"ti veditabba. Kamabhave pana sesaopapatikanam, samsedajanam va
sabhavakaparipunnayatananam patisandhikkhane cakkhusotaghanajivhakayavatthubhavadasakaniti
sattati ruparupani, tayo ca arupino khandhati ete tesattati dhamma "vinnanapaccaya
namarupan"ti veditabba. Evam 4- ukkamso, avakamso 5- pana tamtamdasakavikalanam tassa tassa
vasena hapetva hapetva patisandhiyam vinnanapaccaya namarupasankhara 6- veditabba.
Arupinam pana tayova arupino khandha. Asanninam rupato jivitindriyanavakamevati. Esa
tava patisandhiyam nayo.
    Pavatte pana sabbattha rupappavattidese patisandhicittassa thitikkhane
patisandhicittena saha pavattaututo utusamutthanam suddhatthakam patubhavati. Pathamabhavangato
pabhuti
@Footnote: 1 Si. atha va  2 cha.Ma. brahmakayikadinam  3 cha.Ma. ete bacattalisa
@4 cha.Ma. esa  5 cha.Ma. avakamsena  6 Si.,cha.Ma. namarupasankha
Cittasamutthanam suddhatthakam, saddapatubhavakale ututo ceva cittato ca saddanavakam,
kavalinkaraharupajivinam aharasamutthanam suddhatthakanti evam aharasamutthanassa,
suddhatthakassa, utucittasamutthanananca dvinnam navakanam vasena chabbisatividham,
ekekacitte tikkhattum uppajjamanam vuttakammasamutthananca sattatividhanti
channavutividham rupam, tayo ca arupino khandhati navanavutidhamma yathasambhavam "vinnanapaccaya
namarupan"ti veditabba.
    Tattha siya:- katham panetam janitabbam "patisandhinamarupam vinnanapaccaya
hoti"ti? suttato yuttito ca. Suttato 1- hi "cittanuparivattino
dhamma"tiadina 2- nayena bahudha vedanadinam vinnanapaccayata siddha. Yuttito pana:-
             "cittajena hi rupena     idha ditthena sijjhati
             aditthassapi rupassa      vinnanam paccayo iti"ti.
    Namarupapaccaya salayatananti namam vuttameva. Idha pana rupam niyamato cattari
mahabhutani, cha vatthuni, jivitindriyanti ekadasavidham. Salayatanampana cakkhvayatanam
sotaghanajivhakayamanayatanam.
    Tattha siya:- katham panetam janitabbam "namarupam salayatanassa paccayo"ti?
Namarupabhave bhavato. Tassa tassa hi namassa rupassa ca bhave tam tam ayatanam
hoti, na annathati.
    Salayatanapaccaya phassoti:-
             chaleva phassa sankhepa   cakkhusamphassaadayo
             vinnanamiva battimsa      vittharena bhavanti te.
@Footnote: 1 cha.Ma. sutte  2 abhi.san. 34/62/12
    Phassapaccaya vedanati:-
             dvarato vedana vutta  cakkhusamphassajadika
             chaleva ta pabhedena     idha battimsa vedana.
    Vedanapaccaya tanhati:-
             "rupatanhadibhedena      cha tanha idha dipita
             ekeka tividha tattha    pavattakarato mata.
             Dukkhi sukham patthayati       sukhi bhiyyopi icchati
             upekkha pana santatta   sukhamicceva bhasita.
             Tanhaya paccaya tasma   honti tissopi vedana
             vedanapaccaya tanha    iti vutta mahesina"ti.
    Tanhapaccaya upadananti cattari upadanani kamupadanam ditthupadanam
silabbatupadanam attavadupadanam. Upadanapaccaya bhavoti idha kammabhavo adhippeto,
upapattibhavo pana paduddharavasena vutto. Bhavapaccaya jatiti kammabhavapaccaya jati
patisandhikkhandhanam patubhavo.
    Tattha siya:- katham panetam janitabbam "bhavo jatiya paccayo"ti ce?
Bahirapaccayasamattepi hinappanitatadivisesadassanato. Bahiranam hi
janakajananisukkasonitaharadinam paccayanam samattepi sattanam yamakanampi satam
hinappanitatadiviseso dissati. So ca na ahetuko sabbadava sabbesanca abhavato, na
kammabhavato annahetuko tadabhinibbattakasattanam ajjhattasantane annassa karanassa
abhavatoti kammabhavahetukova. Kammam hi sattanam hinappanitatadivisesassa hetu. Tenaha
bhagava "kammam satte vibhajati yadidam hinappanitataya"ti. 1-  Tasma janitabbametam "bhavo
jatiya paccayo"ti.
@Footnote: 1 Ma.u. 14/289/262
    Jatipaccaya jaramaranantiadisu yasma asati jatiya jaramarananceva sokadayo ca
dhamma na honti, jatiya pana sati jaramarananceva jaramaranasankhatadukkhadhammaphutthassa
balassa jaramaranadisambandha va tena tena dukkhadhammena phutthassa anabhisambandha
va sokadayo ca dhamma honti. Tasma jatipaccaya jaramarananti. Samecca
abhisamecca dhammanti nanena samagantva catusaccadhammam pativijjhitva.
    Evam dvadasapadikam paccayakarappavattim dassetva idani vivattavasena
avijjadinam nirodhadassanattham "avijjanirodha sankharanirodhoti samecca abhisamecca
dhamman"tiadimaha. Tattha avijjanirodhati avijjaya anuppadanirodha puna
appavattinirodhena. Sankharanirodhoti sankharanam anuppadanirodho hoti. Evam
sesapadesupi. Idam dukkhantiadayo pubbe vuttanaya eva. Ime dhamma abhinneyyati
ime tebhumaka dhamma sabhavalakkhanavabodhavasena sobhanakarena, adhikena nanena va sabhavato
janitabba. Parinneyyati samannalakkhanavabodhavasena, kiccasamapanavasena ca
byapitva 1- janitabba. Ime dhamma pahatabbati ime samudayapakkhika dhamma
tena tena gunangena pahatabba. Bhavetabbati vaddhetabba. Sacchikatabbati
paccakkham katabba. Duvidha sacchikiriya patilabhasacchikiriya ca arammanasacchikiriya
ca. Channam phassayatanananti cakkhvadinam channam ayatananam. Samudayanca atthangamancati
uppadanca nirodhanca.
    Bhuripannoti bhuri viyati bhuri, taya bhuripannaya samannagato bhuripanno.
Mahapannotiadisu mahapannadihi samannagatoti attho.
    Tatridam mahapannadinam nanattam:- katama mahapanna? mahante atthe
Parigganhatiti mahapanna, mahante dhamme. Mahanta niruttiyo. Mahantani
patibhanani parigganhatiti mahapanna, mahante silakkhandhe parigganhatiti
@Footnote: 1 Ma. byapetva
Mahapanna, mahante samadhikkhandhe. Pannakkhandhe. Vimuttikkhandhe.
Vimuttinanadassanakkhandhe parigganhatiti mahapanna, mahantani thanathanani.
Mahaviharasamapattiyo. Mahantani ariyasaccani. Mahante satipatthane. Sammappadhane.
Iddhipade. Mahantani indriyani. Balani. Bojjhangani. Mahante ariyamagge.
Mahantani samannaphalani. Mahaabhinnayo. Mahantam paramattham nibbanam parigganhatiti
mahapanna.
    Katama puthupanna? puthunanakhandhesu nanam pavattatiti puthupanna. Puthunanadhatusu.
Puthunanaayatanesu. Puthunanapaticcasamuppadesu. Puthunanasunnatamanupalabbhesu.
Puthunanaatthesu. Dhammesu. Niruttisu. Patibhanesu. Puthunanasilakkhandhesu.
Puthunanasamadhipannavimuttivimuttinanadassanakkhandhesu. Puthunanathanathanesu.
Puthunanaviharasamapattisu. Puthunanaariyasaccesu. Puthunanasatipatthanesu.
Sammappadhanesu. Iddhipadesu. Indriyesu. Balesu. Bojjhangesu.
Puthunanaariyamaggesu. Samannaphalesu. Abhinnasu. Puthunanajanasadharane 1- dhamme
samatikkamma paramatthe nibbane nanam pavattatiti puthupanna.
    Katama hasapanna? idhekacco hasabahulo vedabahulo tutthibahulo pamujjabahulo
Silam paripureti. Indriyasamvaram paripureti. Bhojane mattannutam.
Jagariyanuyogam. Silakkhandham. Samadhikkhandham. Pannakkhandham. Vimuttikkhandham.
Vimuttinanadassanakkhandham paripuretiti hasapanna, hasabahulo .pe. Pamujjabahulo
thanathanam pativijjhatiti hasapanna, hasabahulo viharasamapattiyo paripuretiti
hasapanna, hasabahulo ariyasaccani pativijjhatiti hasapanna, satipatthane bhavetiti.
Sammappadhane. Iddhipade. Indriyani. Balani. Bojjhangani. 2- Ariyamaggam
bhavetiti hasapanna, hasabahulo samannaphalani sacchikarotiti hasapanna, abhinnayo
pativijjhatiti
@Footnote: 1 puthujjanasadharane (khu.pati. 31/4/405)  2 cha.Ma. bojjhange
Hasapanna, hasabahulo vedatutthipamujjabahulo 1- paramattham nibbanam sacchikarotiti
hasapanna.
    Katama javanapanna? yam kinci rupam atitanagatapaccuppannam ajjhattam va
Bahiddha va olarikam va sukhumam va hinam va panitam va yam dure santike
va, sabbam rupam aniccato khippam javatiti javanapanna, dukkhato. Anattato khippam
javatiti javanapanna, ya kaci vedana. Ya kaci sanna. Ye keci sankhaRa.
Yam kinci vinnanam atitanagatapaccuppannam .pe. Yam dure santike va, sabbam
vinnanam. Aniccato. Dukkhato. Anattato khippam javatiti javanapanna. Cakkhu .pe.
Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccato. Dukkhato. Anattato khippam javatiti
javanapanna.
    Rupam atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena, dukkham bhayatthena, anatta
asarakatthenati tulayitva tirayitva vibhavayitva vibhutam katva rupanirodhe nibbane
khippam javatiti javanapanna. Vedana. Sanna. SankhaRa. Vinnanam. Cakkhum .pe.
Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena, dukkham bhayatthena, anatta
asarakatthenati tulayitva .pe. Vibhutam katva jaramarananirodhe nibbane khippam
javatiti javanapanna.
    Rupam atitanagatapaccuppannam aniccam sankhatam paticcasamuppannam khayadhammam vayadhammam
viragadhammam nirodhadhammanti tulayitva .pe. Vibhutam katva rupanirodhe nibbane
khippam javatiti javanapanna. Vedana. Sanna. SankhaRa. Vinnanam. Cakkhum .pe.
Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccam .pe. Nirodhadhammanti tulayitva .pe.
Vibhutam katva jaramarananirodhe nibbane khippam javatiti javanapanna.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati
    Katama tikkhapanna? khippam kilese chindatiti tikkhapanna, uppannam
kamavitakkam nadhivaseti. Uppannam byapadavitakkam. Uppannam vihimsavitakkam.
Uppannuppanne papake akusale dhamme. Uppannam ragam. Uppannam dosam. Moham.
Kodham. Upanaham. Makkham. Palasam. Issam. Macchariyam. Mayam. Satheyyam. Thambham. Sarambham.
Manam. Atimanam. Madam. Pamadam. Sabbe kilese. Sabbe duccarite. Sabbe abhisankhare.
Sabbe bhavagamikamme nadhivaseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhavam gametiti
tikkhapanna. Ekamhi asane cattaro ariyamagga, cattari ca samannaphalani, catasso ca
patisambhidayo, cha ca abhinnayo adhigata honti sacchikata phusita 1- pannayati
tikkhapanna.
    Katama nibbedhikapanna? idhekacco sabbasankharesu ubbegabahulo hoti
Uttasabahulo ukkanthanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati
sabbasankharesu, anibbiddhapubbam apadalitapubbam lobhakkhandham nibbijjhati
padaletiti nibbedhikapanna. Anibbiddhapubbam apadalitapubbam dosakkhandham.
Mohakkhandham. Kodham. Upanaham .pe. Sabbe bhavagamikamme nibbijjhati padaletiti
nibbedhikapanna.
    [28] Sa sabbadhammesu visenibhuto, yam kinci ditthamva sutam mutam vati
so bhuripanno khinasavo yam kinci dittham va sutam va mutam va tesu sabbadhammesu
marasenam vinasetva thitabhavena visenibhuto. Tameva dassinti tam eva 2- visuddhadassim.
Vivatam carantanti tanhachadanadivigamena vivatam hutva carantam. Kenidha lokasmim
vikappayeyyati kena idha loke tanhakappena va ditthikappena va koci vikappeyya,
tesam va pahinatta ragadina pubbe vuttenati.
    Kama te pathama senatiadisu catusu gathasu ayamattho:- yasma aditova
agariyabhute satte vatthukamesu kilesakama mohayanti, te abhibhuyya anagariyabhavam
@Footnote: 1 cha.Ma. phassita  2 Si. tam evam
Upagatanam pantesu va senasanesu, annatarannataresu va adhikusalesu dhammesu
arati uppajjati. Vuttancetam "pabbajitena kho avuso abhirati dukkara"ti. 1- Tato
te parapatibaddhajivikatta khuppipasa badheti, taya badhitaya 2- pariyesanatanha cittam
kilamayati, atha nesam kilantacittanam thinamiddham okkamati, tato visesamanadhigacchantanam
durabhisambhavesu arannavanapatthesu senasanesu viharatam utrasasannita bhiru jayati,
tesam ussankitaparisankitanam digharattam vivekarasamanassadayamananam viharatam "na siya
nu kho esa maggo"ti pariyattiyam 3- vicikiccha uppajjati, tam vinodetva viharatam
appamattakena visesadhigamena manamakkhathambha jayanti. Tepi vinodetva viharatam
tato adhikataravisesadhigamam nissaya labhasakkarasiloka uppajjanti, labhadimucchita
dhammapatirupakani pakasenta micchayasam adhigantva tattha thita 4- jatiadihi attanam
ukkamsenti, param vambhenti. Tasma kamadinam pathamasenadibhavo veditabbo.
    Evametam dasavidham senam uddisitva yatha 5- sa kanhadhammasamannagatatta
kanhassa namucino upakaraya samvattati, tasma  nam "tava sena"ti niddisanto
aha "esa namuci te sena, kanhassabhippaharini"ti. Tattha abhippahariniti
samanabrahmananam ghatini nippothani, 6- antarayakariti attho. Na nam asuro jinati,
jetva ca labhate sukhanti evam marasenam 7- asuro kaye ca jivite ca sapekkho
puriso na jinati, suro pana jinati, jetva ca maggasukham phalasukhanca adhigacchati.
    Yato catuhi maggehiti 8- yada catuhi niddosanibbanamagganasankhatehi maggehi.
Marasenati marassa sena vacanakara kilesa. Patisenikarati patipakkhakaRa. Jita
cati parajayamapadita 9- ca. Parajita cati niggahita ca. Bhaggati bhinna.
Vippaluttati 10- cunnavicunna. Parammukhati vimukhabhavam papita. Visenibhutoti
nikkileso hutva thito.
@Footnote: 1 sam.sa. 18/331/239  2 cha.Ma. badhitanam  3 cha.Ma. patipattiyam  4 Si. nivittha
@5 cha.Ma. yasma  6 Si. nipphotani, cha.Ma. nippothini  7 Si.,cha.Ma. evam tava senam
@8 cha.Ma. ariyamaggehiti  9 cha.Ma. parajayamana hanita  10 Si.,cha.Ma. vippaluggati
    Vodanadassiti byavadanadasSi. 1- Tani chadananiti etani tanhadikilesacchadanani.
Vivataniti pakatikatani. Viddhamsitaniti thitatthanato apahatani. Ugghatitaniti
uppatitani. Samugghatitaniti visesena uppatitani.
    [29] Na kappayantiti gathaya sambandho attho ca:- kinci bhiyyo? te hi tadisa
Santo dvinnam kappanam purekkharananca kenaci na kappayanti na purekkharonti,
paramattham accantasuddhim adhigatatta anaccantasuddhimyeva 2- akiriyasassataditthim
"accantasuddhi"ti na te vadanti. Adanagantham gathitam visajjati catubbidhampi
rupadinam adayakatta adanagantham attano cittasantane gathitam baddham 3-
ariyamaggasatthena vissajja chinditva. Sesam pakatameva.
    Accantasuddhinti accantaparamasuddhim. 4- Samsarasuddhinti samsarato suddhim.
Akiriyaditthinti karoto na kariyati papanti akiriyaditthim. Sassatavadanti "nicco
dhuvo sassato"ti vacanam. Na vadanti na kathenti.
    Ganthati namakayam ganthenti cutipatisandhivasena vattasmim ghatentiti gantha.
Abhijjha ca sa namakayaghatanavasena gantho cati abhijjhakayagantho. Hitasukham
byapadayatiti byapado. Byapado ca so vuttanayena gantho cati byapado
kayagantho. Silabbataparamasoti "ito bahiddha samanabrahmananam silena suddhi vatena
suddhi"ti 5- parato amaso. Idamsaccabhinivesoti sabbannubhasitampi patikkhipitva
"sassato loko, idameva saccam, moghamannan"ti 6- imina akarena abhiniveso
idamsaccabhiniveso. Attano ditthiya ragoti attanabhinivisitva gahitaya ditthiya
chandarago. Paravadesu aghatoti parassa vacanesu koPo. Appaccayoti atutthakaro.
Attano silam vati attana samadinnam gosiladisilam va. Attano ditthiti attana
@Footnote: 1 cha.Ma. vodatadassinti byavadatadassim  2 Si. accantasuddhayeva  3 Si. gathitagantham
@4 cha.Ma. accantam paramattham suddhim
@5 abhi.san. 34/1264/290  6 abhi.san. 34/1144/267
Gahita paramattha ditthi. Tehi ganthehiti etehi vuttehi namakayaghatanehi. Rupam
adiyantiti catusamutthanikam ruparammanam adiyanti ganhanti. Upadiyantiti
upagantva ganhanti tanhagahanena. Paramasanti ditthiggahanena. Abhinivisanti
managgahanena. Vattanti tebhumakavattam. Gantheti bandhane.
    Vossajjitva vati samma vissajjitva va. Gathiteti bandhane. Ganthiteti
bandhanena bandhite. 1- Vibandheti visesena bandhe. Abandheti anekavidhena
bandhe. Palibuddheti amuncite. Bandhane photyitvati tanhamanaditthibandhanani
pappotayitva. Visajjati cajitva.
    Ime pana cattaro ganthe kilesapatipatiyapi aharitum vattati, maggapatipatiyapi.
Kilesapatipatiya abhijjhakayagantho arahattamaggena pahiyati, byapado kayagantho
anagamimaggena, silabbataparamaso kayagantho idamsaccabhiniveso kayagantho
sotapattimaggena. Maggapatipatiya silabbataparamaso kayagantho idamsaccabhiniveso
kayagantho sotapattimaggena, byapado kayagantho anagamimaggena, abhijjhakayagantho
arahattamaggenati. Ete cattaro gantha yassa samvijjanti, tam cutipatisandhivasena
vattasmim ganthenti ghatentiti gantha. Te catuppabheda abhijjhayanti etaya, sayam va
abhijjhayati, abhijjhayanamattameva va esati abhijjha. Lobhoyeva namakayam gantheti
cutipatisandhivasena vattasmim ghatetiti kayagantho. Byapajjati tena cittam putibhavam
gacchati, byapadayati va vinayacararupasampattihitasukhadiniti byapado. "ito
bahiddha samanabrahmananam silena suddhi vatena suddhi"ti paramasanam silabbataparamaso,
sabbannubhasitampi patikkhipitva "sassato loko, idameva saccam, moghamannan"tiadina
akarena abhinivisatiti idamsaccabhiniveso. Yatha vayham vatiadim vayhadivisankharanam
ganthanam viyogakarane upamam dassento aha.
@Footnote: 1 cha.Ma. ganthanena ganthite
    Na janentiti na uppadenti. Na sanjanentiti na nibbattenti.
Nabhinibbattentiti upasaggavasena padam vaddhitam. Na sanjanentiti uppadakkhanam.
Na nibbattenti nabhinibbattentiti pavattikkhanam sandhaya vuttam.
    [30] 1- Catunnam kilesasimanam atitatta simatito, 1- bahitapapatta ca
brahmano, itthambhutassa ca tassa natthi, paracittapubbenivasananehi natva va
mamsadibbacakkhuhi disva va kinci samuggahitam, abhinivitthanti vuttam hoti. So
ca kamaragabhavato na ragaragi ruparuparagabhavato na viragaratto, yato evamvidhassa tassa
"idam paraman"ti kinci idha uggahitam natthiti arahattanikutena desanam nitthapesi.
    Catasso simayoti cattaro pariccheda. Ditthanusayoti ditthi ca sa
appahinatthena anusayo cati ditthanusayo. Vicikicchanusayadisupi eseva nayo.
Kenatthena anusayo 2-? anusayanatthena. Ko esa anusayanattho namati? appahinattho. Ete
Hi appahinatthena tassa tassa santane anusenti nama, tasma "anusaya"ti
vuccanti. Anusentiti anurupam karanam labhitva uppajjantiti attho. Athapi
siya:- anusayanattho nama appahinakaro, appahinakaro ca "uppajjati"ti vattum
na yujjati, tasma na anusaya uppajjantiti. Tatridam pativacanam:- appahinakaro
anusayo, anusayoti pana appahinatthena thamagatakilesa vuccanti. Yo 3- cittasampayutto
sarammano sappaccayatthena sahetuko ekantakusalo atitopi hoti anagatopi
paccuppannopi, tasma "uppajjati"ti vattum yujjati.
    Tatridam pamanam:- patisambhidayam tava abhisamayakathaya 4- "paccuppanne kilese
pajahati"ti pucchitva anusayanam paccuppannabhavassa atthitaya "thamagato anusayam
@Footnote: 1-1 cha.Ma. simatigoti gatha ekapuggaladhitthanaya desanaya vutta. pubbasadiso eva
@panassa sambandho, so evam atthavannanaya saddhim veditabbo:- kinca bhiyyo? so
@idiso bhuripanno catunnam kilesasamanam atitatta simatigo  2 cha.Ma. anusaya
@3 cha.Ma. so  4 khu.pati. 31/21/428
Pajahati"ti vuttam. Dhammasanganiyam mohassa padabhajane 1- "avijjanusayo
avijjapariyutthanam, avijjalangi moho akusalamulam, ayam tasmim samaye moho hoti"ti
akusalacittena saddhim mohassa 2- uppannabhavo vutto. Kathavatthusmim "anusaya
abyakata anusaya ahetuka anusaya cittavippayutta"ti 3- sabbe vada patisedhita.
Anusayayamake sattannam mahavaranam annatarasmim uppajjanavare 4- "yassa kamaraganusayo
uppajjati tassa patighanusayo uppajjati"tiadi vuttam. Tasma "anusentiti
anurupam karanam labhitva uppajjanti"ti yam vuttam, tam imina tantippamanena
suvuttanti veditabbam. Yampi "cittasampayutto sarammano"tiadi vuttam, tampi
suvuttameva. Anusayo hi namesa parinipphanno cittasampayutto akusaladhammoti
nitthamettha gantabbam.    tattha ditthanusayo catusu ditthisampayuttesu,
vicikicchanusayo vicikicchasahagate, avijjanusayo dvadasasu akusalacittesu
sahajatavasena arammanavasena ca, tayopi avasesatebhumakadhammesu arammanavasena
ditthivicikicchamoha. Kamaraganusayo cettha lobhasahagatacittesu sahajatavasena arammanavasena
ca manapesu avasesakamavacaradhammesu arammanavaseneva uppajjamano lobho. Patighanusayo
domanassasahagatacittesu sahajatavasena arammanavasena ca amanapesu avasesakamavacaradhammesu
arammanavaseneva uppajjamano doso. Mananusayo ditthivippayuttalobhasahagatacittesu
sahajatavasena arammanavasena ca dukkhavedanavajjesu avasesakamavacaradhammesu
ruparupavacaradhammesu ca arammanavaseneva uppajjamano mano. Bhavaraganusayo catusu
ditthivippayuttesu uppajjamanopi sahajatavasena vutto, arammanavaseneva pana
ruparupavacaradhammesu uppajjamano lobho vutto.
    Tattha ditthanusayoti dvasatthividha ditthi. Vicikicchanusayoti atthavatthuka
vicikiccha. Tadekattha ca kilesati sahajekatthavasena ditthiya vicikicchaya,
@Footnote: 1 abhi.san. 34/390/109  2 cha.Ma. avijjanusayassa
@3 abhi.ka. 37/305-309/369-371  4 abhi.Yu. 38/330/543
Sahajekatthavasena ekato thita. Mananusayoti navavidhamano. Paracittananena 1- va
natvati paresam cittavarajananapannaya 2- janitva, cetopariyananena janitvati
vuttam hoti. Pubbenivasanussatinanena vati atite nivutthakkhandhanussaranananena
janitva. Mamsacakkhuna vati pakaticakkhuna. Dibbacakkhuna vati dibbasadisena
dibbaviharasannissitena va dibbena cakkhuna passitva. Ragarattati ragena ranjita.
Ye pancasu kamagunesuti ye pancasu rupadivatthukamakotthasesu. Viragarattati
viragasankhatasu ruparupasamapattisu atiratta allina. Yato kamarago cati yada
kamarago 3- ca. Ruparupabhavesupi 4- eseva nayo.
                  Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya
                   suddhatthakasuttaniddesavannana nitthita.
                              Catuttham.
                      ---------------------
@Footnote: 1 cha.Ma. paramatthananena  2 cha.Ma. cittacara...  3 cha.Ma. kamabhave rago
@4 cha.Ma. ruparuparagesupi



             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 211-236. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=4910&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=4910&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=109              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=1822              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=1962              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=1962              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]