ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

page281.

8. Pasurasuttaniddesavannana [59] Atthame pasurasuttaniddese pathamagathaya tava sankhepo:- ime ditthigatika attano ditthim sandhaya "idheva suddhi"ti vadanti. Annesu pana dhammesu visuddhim nahu eva, 1- yam attano sattharadim nissita, tattheva "esa vado subho"ti evam subhavada hutva puthu samanabrahmana "sassato loko"tiadisu paccekasaccesu nivittha. Sabbe paravade khipantiti sabba paraladdhiyo chaddenti. Ukkhipantiti durato khipanti. Parikkhipantiti samantato khipanti. Subhavadati niddesassa uddesapadam. Sobhanavadati "evam 2- sundaran"ti kathenta. Panditavadati "pandita mayan"ti evam kathenta. Dhiravadati 3- "niddosavadam vadama"ti kathenta. Nayavadati "yuttavadam vadama"ti kathenta. Hetuvadati "karanasahitam vadama"ti kathenta. Lakkhanavadati "sallakkhetabbam vadama"ti vadanta. Karanavadati "udaharanayuttavadam vadama"ti kathenta. Thanavadati "pakkamitum asakkuneyyavadam vadama"ti vadanta. Nivitthati antopavittha. Patitthitati tattheva thita. [60] Evam nivitthava "te vadakama"ti dutiyagatha. Tattha balam dahanti mithu annamannanti "ayam balo, ayam balo"ti evam dvepi jana annamannam balam dahanti, balato passanti. Vadanti te annasita kathojjanti te annamannasattharadinissita kalaham vadanti. Pasamsakama kusalavadanati pasamsatthika ubhopi "mayam kusalavadana panditavada"ti evam sannino hutva. @Footnote: 1 cha.Ma. evam 2 cha.Ma. etam 3 cha.Ma. thiravadati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

Vadatthikati vadena atthika. Vadadhippayati vadajjhasaya. Vadapurekkharati vadameva purato katva caramana. Vadapariyesanam carantati vadameva gavesanam caramana. Vigayhati pavisitva. Ogayhati otaritva. Ajjhogahetvati nimujjitva. Pavisitvati anto gantva. 1- Anojavantiti na ojavati, 2- tejavirahitati attho. Sa kathati esa vaca. Kathojjam vadantiti nittejam bhananti. Evam vadanesu ca tesu eko niyamato eva. [61] Yutto kathayanti gatha. Tattha yutto kathayanti vadakathaya ussukko. Pasamsamiccham vinighati hotiti attano pasamsam icchanto "kathannu kho nigganhissami"tiadina nayena pubbeva vada kathamkathi vinighati hoti. Apahatasminti panhavimamsakehi "atthapagatante bhanitam, byanjanapagatante bhanitan"tiadina nayena apaharite vade. Nindaya so kuppatiti evam apahatasminca vade uppannaya nindaya so kuppati. Randhamesiti parassa 3- randhameva gavesanto. Thomananti vannabhananam. Kittinti pakatakaranam. Vannahariyanti gunavaddhanam. Pubbeva sallapati samullapato puretarameva. "kathamidam kathamidan"ti kathamkatha assa atthiti kathamkathi. Jayo nu kho meti mama jayo. Katham niggahanti kena pakarena nigganhanam. Patikammam karissamiti mama laddhim parisuddhim karissami. Visesanti atirekam. Pativisesanti punappunam visesam. Avethiyam karissamiti parivethanam karissami. Nibbethiyanti mama nibbethanam mocanam nikkhamanam. Chedananti vadacchindanam. Mandalanti vadasanghatam. Parisajjati paricarika. Pasadaniyati karunika. 4- Apaharantiti 5- patibahanti. Atthapagatanti atthato apagatam, attho natthiti. Atthato apaharantiti atthamha patibahanti. Attho te dunnitoti tava attho na samma upanito. Byanjanante @Footnote: 1 cha.Ma. antokatva 2 cha.Ma. nihinaojavati 3 cha.Ma. yassa @4 cha.Ma. pasarikati karanita 5 Si. apasadantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Duropitanti tava byanjanam duppatitthapitam. Niggaho te akatoti taya niggaho na kato. Patikammante dukkatanti taya attano laddhipatitthapanam dutthu katam. Visamam katham dukkathitanti na samma kathitam. Dubbhanitanti bhanantenapi dutthu bhanitam. Dullapitanti na samma vissajjitam. Duruttanti annatha bhanitam. Dubbhasitanti virupam bhasitam. Nindayati garahanena. Garahayati dosakathanena. Akittiyati agunakathanena. Avannaharikayati agunavaddhanena. Kuppatiti pakatibhavam jahetva calati. Byapajjatiti dosavasena putibhavam apajjati. Patitthiyatiti kodhavasena ghanabhavam 1- gacchati. Kopancati kupitabhavam. Dosancati dussanam. Appaccayancati atutthakaranca. Patukarotiti pakatam karoti. Randhamesiti antaragaveSi. Virandhamesiti chiddagaveSi. Aparandhamesiti 2- gunam apanetva dosameva gaveSi. Khalitamesiti pakkhalanagaveSi. Galitamesiti patanagaveSi. "ghattitamesi"tipi patho, tassa pilanagavesiti attho. Vivaramesiti dosagaveSi. [62] Na kevalanca so kuppati, api ca kho pana "yamassa vadan"ti gatha. Tattha parihinamahu, apahatanti atthabyanjanadina 3- apahatam parihinam vadanti. Paridevatiti tato nimittam so "annam maya avajjitan"tiadihi vippalapati. Socatiti "tassa jayo"tiadini arabbha socati. "upaccaga man"ti anutthunatiti "so mam vadena vadam atikkanto"tiadina nayena sutthutaram vippalapati. Parihapitanti na vaddhitam. Annam maya avajjitanti annam karanam maya avanamitam. 4- Cintitanti vimamsitam. Mahapakkhoti mahanto natipakkho etassati mahapakkho. Mahaparisoti mahaparicarikapariso. Mahaparivaroti mahadasadasiparivaro. Parisa @Footnote: 1 cha.Ma. ganabhavam 2 cha.Ma. aparaddhamesiti 3 cha.Ma. atthabyanjanadito 4 Si. namitam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Cayam vaggati ayanca parisa vaggavagga, 1- na eka. Puna bhanjissamiti puna bhindissami. [63] Ete vivada samanesuti ettha pana samana vuccanti bahiraparibbajaka. Etesu ugghatinigghati hotiti etesu vadesu jayaparajayadivasena cittaugghatanigghatam va papunanto ugghati ca nigghati ca hoti. Virame kathojjanti pajaheyya kalaham. Na hannadatthatthi pasamsalabhati na hi ettha pasamsalabhato anno attho atthi. Uttano vati na gambhiroti attho "pancime kamaguna"tiadisu 2- viya. Gambhiro vati duppaveso appatittho paticcasamuppado viya. Gulho vati paticchanno hutva thito "abhirama nanda ahante patibhogo"tiadisu 3- viya. Paticchanno vati apakato "mataram pitaram hantva"tiadisu 4- viya. Neyyo vati niharitva kathetabbo "assaddho akatannu ca"tiadisu 5- viya. Nito vati paliya thitaniyamena kathetabbo "cattarome bhikkhave ariyavamsa"tiadisu 6- viya. Anavajjo vati niddosattho "kusala dhamma"tiadisu 7- viya. Nikkileso vati kilesavirahito vipassana viya. Vodano vati parisuddho lokuttaram viya. Paramattho vati uttamattho uttamatthabhuto attho khandhadhatuayatananibbanani viya. [64] Chatthagathayattho:- yasma ca na hannadatthatthi pasamsalabha, tasma paramam labham labhantopi "sundaro ayan"ti tattha ditthiya pasamsito va pana hotiti tam vadam parisamajjhe dipetva tato so tena jayatthena tutthim va dantavidamsakam va apajjanto hasati, manena ca unnamati. Kim karanam? yasma tam jayattham pappuyya yatha mano jato. @Footnote: 1 cha.Ma. vagga 2 an.navaka. 23/34/340 3 khu.u. 25/22/122 4 khu.dha. 25/294/67 @5 khu.dha. 25/96/34 6 an.catukka. 21/28/32 7 abhi.san. 34/1/1

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

Thambhayitvati puretva. Bruhayitvati vaddhetva. Imissa gathaya niddeso uttanattho. [65] Evam unnamato ca "ya unnati"ti gatha. Tattha manatimanam vadate panesoti eso pana tam unnatim "vighatabhumi"ti abujjhamano mananca atimananca vadati. Evam imissapi gathaya niddeso uttanattho. [66] Evam vade dosam dassetva idani tassa vadam asampaticchanto "suro"ti gathamaha. Tattha rajakhadayati rajakhadaniyena, bhattavetanenati vuttam hoti. Abhigajjameti patisuramicchanti yatha so patisuram icchanto abhigajjanto eti, evam ditthigatiko ditthigatikanti dasseti. Yeneva so tena palehiti yena so tuyham patisuro, tena gaccha. Pubbeva natthi yadidam yuddhayati 1- yam panidam kilamathattam 2- yuddhaya siya, tam idha pubbeva natthi, bodhimuleyeva 3- pahinanti dasseti. Suroti niddesassa uddesapadam. Sutthu uro suro, vissatthauro dinnauroti 4- attho. Viroti parakkamavanto. Vikkantoti sangamam pavisanto. Abhirutiadayo vuttanaya eva. Putthoti niddesassa uddesapadam. Positoti balakato. 5- Apaditoti upecca palito 6- patipadito. Vaddhitoti tato tato bhavito. Gajjantoti abyattapadena 7- gajjanto. Uggajjantoti ukkutthim karonto. Abhigajjantoti sihanadam karonto. Etiti agacchati. Upetiti tato samipam gacchati. Upagacchatiti tato samipam gantva na nivattati. Patisuranti nibbhayam. Patipurisanti sattupurisam. Patisattunti sattu hutva abhimukhe thitam. Patimallanti patisedham hutva yujjhantam. Icchantoti akankhamano. @Footnote: 1 cha.Ma. yudhayati 2 cha.Ma. yam pana kilesajatam 3 cha.Ma. bodhimuleyevassa 4 cha.Ma. @ninnauroti 5 Si.,cha.Ma. thulakato 6 cha.Ma. upaddhabalito 7 cha.Ma. abyattasarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Palehiti gaccha. Vajjati 1- ma tittha. Gacchati samipam upasankama. Abhikkamati parakkamam karohi. Bodhiya muleti mahabodhirukkhassa samipe. Ye patisenikara kilesati ye kilesa patipakkhakaRa. Patilomakarati patanikaRa. 2- Patikantakakarati vinivijjhanakaRa. Patipakkhakarati sattukaRa. [67] Ito param sesagatha pakatasambandha eva. Tattha vivadayantiti vivadanti. Patisenikattati patilomakaraka. "na tvam imam dhammavinayam ajanasi"tiadina nayena viruddhavacanam vivado. Sahitammeti mama vacanam atthasanhitam. Asahitanteti tava vacanam anatthasanhitam. Adhicinnante viparavattanti yantam adhicinnam cirakalasevanavasena pagunam, tam mama vadam agamma nivattam. Aropito te vadoti tuyham upari maya doso aropito. Cara vadappamokkhayati bhattaputam adaya tam tam upasankamitva vadappamokkhatthaya 3- uttaram 4- pariyesamano vicara. Nibbethehi vati atha va maya aropitadosato attanam mocehi. Sace pahositi sace sakkosi. Avethiyaya avethiyanti avethetva nivattanena nivattanam. Nibbethiyaya nibbethiyanti dosato mocanena mocanam. Chedena chedanti evamadi hettha vuttanayatta yathayogam yojetabbam. [68] Visenikatvati kilesasenam vinasetva. Kim labhethati patimallam kim labhissasi. Pasurati tam paribbajakam alapati. Yesidha natthiti yesam idha natthi. Imayapi gathaya niddeso uttanatthoyeva. @Footnote: 1 cha.Ma. vajati 2 Si. janikara, cha.Ma. patanikara @3 cha.Ma. vada pamokkhatthaya 4 Ma. uttarim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page287.

[69] Pavitakkanti "jayo nu kho me bhavissati"tiadini vitakkento. Dhonena yugam samagamati dhutakilesena buddhena saddhim yugaggaham samapanno. Na hi tvam sakkhasi sampayataveti kotthuadayo viya sihadihi dhonena saha yugam gahetva ekasamam mama 1- sampapitum 2- yugaggahameva va tam sampadetum na sakkhissasiti. Manoti niddesassa uddesapadam. Yam cittanti 3- cittavicittataya 4- cittam. Arammanam manati 5- janatiti mano. Manasanti mano eva. "antalikkhacaro paso, yvayam carati manaso"ti 6- hi ettha pana sampayuttakadhammo manasoti vutto. "katham hi bhagava tuyham savako sasane rato appattamanaso sekkho kalam kayira janesuta"ti 7- ettha arahattam manasanti vuttam. Idha pana manova manasam, byanjanavasena manasanti padam vaddhitam. 8- Hadayanti cittam. "cittam va te khipissami, hadayam va te phalessami"ti 9- ettha uram 10- hadayanti vuttam. "hadayahadayam manne annaya tacchati"ti 11- ettha cittam. "vakkam hadayan"ti 12- ettha hadayavatthu. Idha pana cittameva abbhantaratthena "hadayan"ti vuttam. Tameva parisuddhatthena pandaram, bhavangam sandhayetam vuttam. Yathaha "pabhassaramidam bhikkhave cittam, tanca kho agantukehi upakkilesehi upakkilitthan"ti. 13- Tato nikkhantam 14- pana akusalampi gangaya nikkhanta nadi ganga viya godhavarito nikkhanta godhavari viya ca "pandaran"tveva vuttam. Mano manayatananti idha pana manogahanam manaso ayatanabhavadipanattham. Tenetam @Footnote: 1 Si. ekasamipampi, cha.Ma. ekapadampi 2 cha.Ma. sampayatum 3 cha.Ma. cittanti 4 cha.Ma. @cittataya 5 Si.,cha.Ma. minamanam 6 vi.maha. 4/33/28, sam.sa. 15/151/135 7 sam.sa. @15/159/146 8 cha.Ma. byanjanavasena hetam padam vaddhitam 9 khu.su. 25/-/369 10 cha.Ma. @uro 11 Ma.mu. 12/62/41 12 di.maha. 10/377/251, Ma.mu. 12/110/79, khu.khu. @25/-/2 13 an.ekaka. 20/51/9 14 Si.,cha.Ma. nikkhantatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page288.

Dipeti "nayidam devayatanam viya manassa ayatanam 1- manayatanam, atha kho mano eva ayatanam manayatanan"ti. Tattha nivasatthanatthena akaratthena samosaranatthanatthena sanjatidesatthena karanatthena ca ayatanam veditabbam. Tatha hi loke "issarayatanam vasudevayatanan"tiadisu nivasatthanam ayatananti vuccati. "suvannayatanam ratanayatanan"tiadisu 2- akaro. Sasane pana "manorame ayatane, sevanti nam vihangama"tiadisu 3- samosaranatthanam. "dakkhinapatho gunnam ayatanan"tiadisu sanjatideso. "tatra tatreva sakkhibyatam papunati sati satiayatane"tiadisu 4- karanam. Idha pana sanjatidesatthena samosaranatthanatthena karanatthenati tidhapi vattati. Phassadayo hi dhamma ettha sanjayantiti sanjatidesatthenapi etam ayatanam. Bahiddha rupasaddagandharasaphotthabbarammana sabhavenettha 5- osarantiti samosaranatthanatthenapi ayatanam. Phassadinam pana sahajatadipaccayatthena karanatta karanatthenapi ayatananti veditabbam. Manindriyam vuttatthameva. Vijanatiti vinnanam. Vinnanameva khandho vinnanakkhandho. Tassa rasiadivasena attho veditabbo. "mahaudakakkhandhotveva sankhyam gacchati"ti 6- ettha hi rasatthena khandho vutto. "silakkhandho samadhikkhandho"tiadisu 7- gunatthena. "addasa kho bhagava mahantam darukkhandhan"ti 8- ettha pannattimattatthena. Idha pana rulhito khandho vutto. Rasatthena hi vinnanakkhandhassa ekadeso ekam vinnanam. Tasma yatha rukkhassa ekadesam chindanto rukkham chindatiti vuccati, evameva vinnanakkhandhassa ekadesabhutam ekampi vinnanam rulhito vinnanakkhandhoti vuttam. Tajja manovinnanadhatuti tesam phassadinam dhammanam anucchavika @Footnote: 1 cha.Ma. ayatanatta 2 cha.Ma. rajatayatananti @3 an.pancaka. 22/38/46 (sya) 4 cha.Ma. sakkhibhabbatam (an.tika. 20/102/248, Ma.u. @14/158/144) 5 cha.Ma. rupasaddagandharasaphotthabba arammanabhavenettha 6 an.catukka. @21/51/62 7 di.pa. 11/311/204 8 sam.sala. 18/241/167

--------------------------------------------------------------------------------------------- page289.

Manovinnanadhatu. Imasmim hi pade ekameva cittam mananatthena mano, vijananatthena vinnanam, sabhavatthena nissattatthena va dhatuti tihi namehi vuttam. Saddhim yugasamagamati 1- ekappaharena saddhim. Samagantvati papunitva. Yugaggaham ganhitvati yugaggaham patibhagam 2- gahetva. Sakacchetunti saddhim kathetum. Sallapitunti allapasallapam katum. Sakaccham samapajjitunti saddhim kathanam patipajjitum. Na patibalabhave ca karanam dassetum "tam kissa hetu, pasuro paribbajako hino"tiadimaha. So hi bhagava aggo cati asadisatta 3- asamanapannatta aggo ca. Settho cati sabbagunehi appatisamatthena appatisamatthena settho ca. Mokkho cati savasanehi kilesehi muttatta mokkho ca. Uttamo cati attano uttaritaravirahitatta uttamo ca. Pavaro cati sabbalokena abhipatthaniyatta pavaro ca. Mattena matangenati pabhinnamadena hatthina. Kotthukoti jiranasigalo. 4- Sihena migaranna saddhinti kesarasihena migarajena saha. Tarunakoti chapako. Dhenupakoti khirapako. Usabhenati mangalasammatena usabhena. Valakakuna 5- saddhinti valamanakakuna 6- saddhim. Dhankoti kako. Garulena venateyyena saddhinti ettha garulenati jativasena namam. Venateyyenati gottavasena. Candaloti jaccacandalo. 7- Ranna cakkavattinati catuddipikacakkavattina. Pamsupisacakoti kacavarachaddanatthane nibbatto yakkho. Indena devaranna saddhinti sakkena devarajena saha. So hi bhagava mahapannotiadini chappadani hettha vittharitani. Tattha pannapabhedakusaloti attano anantavikappe pannapabhede cheko. Pabhinnananoti anantappabhedapattanano. Etena pannapabhedakusalattepi sati tasam pannanam anantabhedattam dasseti. Adhigatapatisambhidoti patiladdhaaggacatupatisambhidanano. Catuvesarajjappattoti cattari visaradabhavasankhatani nanani patto. Yathaha:- @Footnote: 1 cha.Ma. saddhim yugam samagamanti 2 cha.Ma. yugapatibhagam 3 cha.Ma. asadisadanaaggatta @4 cha.Ma. jiranasingalo 5 Si.cha.Ma. calakakuna 6 cha.Ma. calamanakakuna 7 cha.Ma. chavacandalo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page290.

Sammasambuddhassa te patijanato "ime dhamma anabhisambuddha"ti, tatra vata mam samano va brahmano va devo va maro va brahma va koci va lokasmim saha dhammena paticodessatiti nimittametam bhikkhave na samanupassami, etamaham bhikkhave nimittam asamanupassanto khemap- patto abhayappatto vesarajjappatto viharami. Khinasavassa te patijanato "ime asava aparikkhina"ti .pe. "ye kho pana te antarayika dhamma vutta, te patisevato nalam antarayaya"ti .pe. Yassa kho pana te atthaya dhammo desito, so na niyyati takkarassa samma dukkhakkhayayati, tatra vata mam samano va brahmano va devo va maro va brahma va koci va lokasmim sahadhammena paticodessatiti nimittametam bhikkhave na samanupassami, etamaham bhikkhave nimittam asamanupassanto khemappatto abhayappatto vesarajjappatto viharami"ti. 1- Dasabalabaladhariti dasa balani etesanti dasabala, dasabalanam balani dasabalabalani, tani dharetiti 2- dasabalabaladhari, dasabalananabaladhariti attho. Etehi tihi vacanehi anantappabhedanam neyyanam pabhedamukhamattam dassitam. Soyeva pannapayogavasena abhimangalasammatatthena purisasabho. Asantasatthena purisasiho. Mahantatthena purisanago. Sanjananatthena purisajanno. Lokakiccadhuravahanatthena purisadhorayho. Atha tejadikam anantananato laddham gunavisesam dassetukamo tesam tejadinam anantananamulakabhavam dassento "anantanano"ti vatva "anantatejo"tiadimaha. Tattha anantananoti gunavasena ca sabhavavasena ca 3- antavirahitanano. Anantatejoti @Footnote: 1 an.catukka. 21/8/10, Ma.mu. 12/150/110 2 cha.Ma. tani dasabalabalani dharayatiti @3 cha.Ma. gananavasena ca pabhavavasena ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page291.

Veneyyasantane mohatamavidhamanena anantananatejo. Anantayasoti pannaguneheva lokattayavitthatanantakittighoso. Addhoti pannadhanasamiddhiya samiddho. Mahaddhanoti pannadhanamahattenapi 1- sabhavamahattena mahantam pavattam pannadhanamassati mahaddhano. "mahadhano"tipi patho. Dhanavati pasamsitabbapannadhanavatta niccayuttapannadhanavatta atisayabhavena pannadhanavatta dhanava. Etesupi hi tisu atthesu idam vacanam saddavidu icchanti. Evam pannagunena bhagavato attasampattisiddhim dassetva puna pannaguneneva lokahitasampattisiddhim dassento "neta"tiadimaha. Tattha veneyye samsarasankhatabhayatthanato nibbanasankhatam khematthanam neta. Tattha vinayanakale 2- eva samvaravinayapahanavinayavasena veneyyanam 3- vineta. Dhammadesanakale eva samsayacchedanena anuneta. Samsayam chinditva pannapetabbam 4- attham pannapeta. Tatha pannapitanam nicchayakaranena nijjhapeta. Tatha nijjhapitassa atthassa patipattiyojanavasena pekkhata. 5- Tathapatipanne patipattiphalena pasadeta. So hi bhagavati ettha hikaro anantaram vuttassa atthassa karanopadese nipato. Anuppannassa maggassa uppadetati sakasantane anuppannapubbassa chaasadharanananahetubhutassa ariyamaggassa bodhimule lokahitattham sakasantane uppadeta. Asanjatassa maggassa sanjanetati veneyyasantane asanjatapubbassa savakaparaminanahetubhutassa aggamaggassa 6- dhammacakkappavattanato pabhuti yavajjakala veneyyasantane sanjaneta. Savakaveneyyanampi hi santane bhagavata 7- vuttavacaneneva ariyamaggasanjananato bhagava sanjaneta nama hoti. Anakkhatassa maggassa akkhatati atthadhammasamannagatanam buddhabhavaya katabhiniharanam bodhisattanam @Footnote: 1 cha.Ma. pannadhanavaddhattepi 2 cha.Ma. nayanakale 3 cha.Ma. veneyye 4 cha.Ma. @sannapetabbam 5 cha.Ma. pekkheta 6 cha.Ma. ariyamaggassa 7 Ma. bhagavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page292.

Buddhabhavaya byakaranam datva anakkhatapubbassa paramitamaggassa "buddho bhavissati"ti byakaranamatteneva va 1- bodhimule uppajjitabbassa ariyamaggassa akkhata. Ayam nayo paccekabodhisattabyakaranepi labbhatiyeva. Maggannuti paccavekkhanavasena attano uppaditassa ariyamaggassa nata. Maggaviduti veneyyasantane janetabbassa ariyamaggassa kusalo. Maggakovidoti bodhisattanam akkhatabbamagge vicakkhano. Atha va abhisambodhipatipatti maggannu, paccekabodhipatipatti maggavidu, savakabodhipatipatti maggakovido. Atha va:- "etena maggena tarimsu pubbe tarissanti ye ca taranti oghan"ti 2- vacanato yathayogam atitanagatapaccuppannabuddhapaccekabuddhasavakanam maggavasena ca sunnatanimittappanihitamaggavasena ca ugghatitannuvipacitannuneyyapuggalanam maggavasena ca yathakkamenettha yojanam karonti. Magganuga ca panati bhagavata 3- gatamagganugamino hutva. Ettha casaddo hetuatthe nipato, etena bhagavata 4- magguppadanadi- gunadhigamaya hetu vutto hoti. Panasaddo katatthe nipato, tena bhagavata katamaggakaranam vuttam hoti. Paccha samannagatati pathamam gatassa bhagavato paccha siladigunena samannagata. Iti thero "anuppannassa maggassa uppadeta"tiadihi yasma sabbepi bhagavato siladayo guna arahattamaggameva nissaya agata, tasma arahattamaggameva nissaya gunam kathesi. Janam janatiti janitabbam janati, sabbannutaya yam kinci pannaya janitabbam nama atthi, sabbanca neyyapathabhutam 5- pannaya janatiti attho. Passam passatiti passitabbam passati, sabbadassavitaya tamyeva neyyapatham cakkhuna dittham viya karonto @Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati 2 sam.maha. 19/409/162 @3 cha.Ma. panassati bhagavato 4 Ma. bhagavato 5 cha.Ma. tam sabbam pancaneyyapathabhutam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page293.

Pannacakkhuna passatiti attho. Yatha va ekacco viparitam ganhanto janantopi na janati, passantopi na passati, na evam bhagava. Bhagava pana yathasabhavam ganhanto jananto janatiyeva, pasasanto passatiyeva. Svayam dassanaparinayakatthena 1- cakkhubhuto. Viditakariatthena 2- nanabhuto. Aviparitasabhavatthena va pariyattidhamme pavattanato hadayena cintetva vacaya niccharitadhammamayoti va dhammabhuto. Setthatthena brahmabhuto. Atha va cakkhu viya bhutoti cakkhubhuto. Nanam viya bhutoti nanabhuto. Dhammo 3- viya bhutoti dhammabhuto. Brahma viya bhutoti brahmabhuto. Svayam 4- dhammassa vacanato vattanato va vatta. Nanappakarehi vacanato vattanato va pavatta. Attham niharitva dassanato atthassa ninneta. Amatadhigamaya patipattidesanato, amatappakasanaya va dhammadesanaya amatassa adhigamapanato amatassa data. Lokuttaradhammassa uppaditatta veneyyanurupena yathasukham lokuttaradhammassa danena ca dhammesu issaroti dhammassami. Tathagatapadam hettha vuttattham. Idani "janam janati"tiadihi vuttagunam sabbannutaya visesetva dassetukamo sabbannutam sadhento "natthi"tiadimaha. Evam bhutassa hi tassa bhagavato paramitapunnaphalappabhavanipphannena arahattamaggananena sabbadhammesu savasanassa sammohassa vigatatta 5- asammohato sabbadhammanam natatta annatam nama natthi. Tatheva ca sabbadhammanam cakkhuna viya nanacakkhuna ditthatta adittham nama natthi. Nanena pattatta aviditam nama natthi. Asammohasacchikiriyaya sacchikatatta asacchikatam nama natthi. Asammohapannaya phutthatta pannaya aphusitam nama natthi. Paccuppannanti paccuppannam kalam va dhammam va. Upadayati adaya, antokatvati attho. Upadayavacaneneva kalavinimuttam nibbanampi gahitameva hoti. @Footnote: 1 cha.Ma. nayanaparinayakatthena 2 cha.Ma. viditatadiatthena @3 cha.Ma. aviparitadhammo 4 cha.Ma. yvayam 5 cha.Ma. vihatatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page294.

"atita"tiadivacanani ca "natthi"tiadivacanena va ghatiyanti, "sabbe dhamma"tiadivacanena 1- va. Sabbe dhammati sabbasankhatasankhatadhammapariyadanam. Sabbakarenati sabbadhammesu ekekasseva dhammassa aniccakaradisabbakarapariyadanam. Nanamukheti nanabhimukhe. Apatham agacchantiti osaranam upenti. Janitabbanti padam neyyanti padassa atthavivaranattham vuttam. Attattho vatiadisu vasaddo samuccayattho. Attatthoti attano attho. Paratthoti paresam tinnam lokanam attho. Ubhayatthoti attano ca paresancati sakimyeva ubhinnam attho. Ditthadhammikoti ditthadhamme niyutto, ditthadhammappayojano va attho. Samparaye niyutto, samparayappayojano va samparayiko. Uttano tiadisu voharavasena vattabbo sukhappatitthatta uttano. Voharam atikkamitva vattabbo sunnatapatisamyutto dukkhappatitthatta gambhiro. Lokuttaro accantatirokkhatta 2- gulho. Aniccatadimohaghanadihi 3- paticchannatta paticchanno. Appacuravoharena vattabbo yathavuttam 4- aggahetva adhippayassa netabbato neyyo. Pacuravoharena vattabbo vacanamatteneva adhippayassa nitatta nito. Suparisuddhasilasamadhivipassanattho tadangavikkhambhanavasena vajjavirahitatta anavajjo. Kilesasamucchedanato ariyamaggattho nikkileso. Kilesapatipassaddhatta ariyaphalattho vodano. Sankhatasankhatesu aggadhammatta nibbanam paramattho. Parivattatiti buddhananassa visayabhavato abahibhutatta antobuddhanane byapitva 5- va samanta va alankaritva va visesena va vattati. "sabbam kayakamman"tiadihi bhagavato nanavisayatam 6- dasseti. Nananuparivattiti nanam anuparivatti, nanavirahitam na hotiti attho. Appatihatanti niravaranattam dasseti. Puna sabbannutam upamaya sadhetukamo "yavatakan"tiadimaha. Tattha @Footnote: 1 cha.Ma. sabbeti 2 Si. accantatimokkhatta 3 cha.Ma. aniccatadiko ghanadihi @4 cha.Ma. yatharutam 5 Ma. byapetva 6 Ma. nanamayatam, nanapassatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page295.

Janitabbanti neyyam. Neyyapariyanto neyyavasanamassa atthiti neyyapariyantikam. Asabbannunam pana neyyavasanameva natthi. Nanapariyantikepi eseva nayo. Purimayamake vuttatthameva imina yamakena visesetva dasseti, tatiyayamakena patisedhavasena niyametva dasseti. Ettha ca neyyam nanassa pathatta neyyapatho. Annamannapariyantatthayinoti neyyanca nananca byapetva 1- thanato annamannassa pariyante thanasila. Avajjanapatibaddhati manodvaravajjanayatta, avajjananantarameva 2- janatiti attho. Akankhapatibaddhati ruciayatta, avajjananantaram javanananena janatiti attho. Itarani dve padani imesam dvinnam padanam yathakkamena atthappakasanattham vuttani. Asayam janatiti ettha asayanti nissayanti etthati asayo, micchaditthiya, sammaditthiya kamadihi nekkhammadihi va paribhavitassa santanassetam adhivacanam. Sattasantanam anusenti anuparivattentiti anusaya, thamagatanam kamaragadinam etam adhivacanam. Anusayam janatiti anusayakatha hettha vuttayeva. Caritanti pubbe katam kusalakusalakammam. Adhimuttinti sampati kusale va akusale va cittavossaggo. Apparajakkheti pannamaye akkhimhi appam ragadirajam 3- etesanti apparajakkha. Appam ragadirajam etesanti va apparajakkha, te apparajakkhe. Maharajakkheti nanamaye akkhimhi mahantam ragadirajam etesanti maharajakkha. Mahantam ragadirajam etesanti va maharajakkha, te maharajakkhe. Tikkhindriye mudindriyeti tikkhani saddhadini indriyani etesanti tikkhindriya. Muduni saddhadini indriyani etesanti mudindriya. Svakare dvakareti sundara saddhadayo akara kotthasa etesanti svakaRa. Kucchita garahita assaddhadayo akara kotthasa etesanti dvakaRa. Suvinnapaye dubbinnapayeti ye kathitam karanam sallakkhenti sukhena sakka honti vinnapetum, te suvinnapaya. Tabbiparita dubbinnapaya. @Footnote: 1 cha.Ma. khepetva 2 cha.Ma. avajjitanantarameva 3 cha.Ma. ragadirajo. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page296.

Bhabbabhabbeti bhabbe ca abhabbe ca. Ariyaya jatiya bhavanti jayantiti bhabba. Vattamanasamipe vattamanavacanam. Bhavissanti jayissanti vati bhabba, bhajanabhutati attho. Ye ariyamaggapativedhassa anucchavika upanissayasampanna, te bhabba. Vuttapatipakkha abhabba. Satte pajanatiti rupadiarammane lagge laggite satte pajanati. Sadevako lokoti saha devehi sadevako. Saha marena samarako. Saha brahmuna sabrahmako. Saha samanabrahmanehi sassamanabrahmani. Pajatatta paja. Saha devamanussehi sadevamanussa. "paja"ti sattalokassa pariyayavacanametam. Tattha sadevakavacanena pancakamavacaradevaggahanam, samarakavacanena chatthakamavacaradevaggahanam. Sabrahmakavacanena brahmakayikadibrahmaggahanam. Sassamanabrahmanivacanena sasanassa paccatthikapaccamittasamanabrahmanaggahanam samitapapabahitapapasamanabrahmanaggahananca. Pajavacanena sattalokaggahanam. Sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahanam. Evamettha tihi padehi okasaloko. Dvihi pajavasena sattaloko gahitoti veditabbo. Aparo nayo:- sadevakaggahanena arupavacaraloko gahito, samarakaggahanena chakamavacaradevaloko, sabrahmakaggahanena rupavacarabrahmaloko, sassamanabrahmanadiggahanena catuparisavasena sammatidevehi va saha manussaloko, avasesasattaloko 1- va. Api cettha sadevakavacanena ukkatthaparicchedo 2- sabbassapi lokassa antobuddhanane parivattanabhavam sadheti. Tato yesam siya "maro mahanubhavo chakamavacarissaro vasavatti, kim sopi antobuddhanane parivattati"ti. Tesam vimatim vidhamento "samarako"ti aha. Yesam pana siya "brahma mahanubhavo, ekanguliya ekasmim cakkavalasahasse alokam pharati. Dvihi .pe. Dasahi angulihi dasasu cakkavalasahassesu alokam pharati, anuttaranca jhanasamapattisukham patisamvedeti, kim @Footnote: 1 cha.Ma. avasesasabbasattaloko 2 cha.Ma. ukkatthaparicchedato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page297.

Sopi antobuddhanane parivattati"ti. Tesam vimatim vidhamento "sabrahmako"ti aha. Tato yesam siya "puthusamanabrahmana sasanapaccatthika, kim tepi antobuddhanane parivattanti"ti. Tesam vimatim vidhamento "sassamanabrahmani paja"ti aha. Evam ukkatthanam antobuddhanane parivattanabhavam pakasetva atha sammutideve ca avasesamanusse ca upadaya ukkatthaparicchedavasena sesasattalokassa antobuddhanane parivattanabhavam pakasento "sadevamanussa"ti aha. Ayamettha anusandhikkamo. Porana panahu "sadevakoti devatahi saddhim avasesaloko. Samarakoti marena saddhim avasesaloko. Sabrahmakoti brahmehi saddhim avasesaloko. Evam sabbepi tibhavupage satte tihakarehi tisu padesu pakkhipitva puna dvihakarehi pariyadatum `sassamanabrahmani paja sadevamanussa'ti vuttam. Evam pancahi padehi tena tena akarena tedhatukameva pariyadinnam hoti"ti. Antamasoti uparimantena. Timitimingalanti ettha timi nama eka macchajati, timim gilitum samattha tato mahantasarira timingala nama eka macchajati, timingalampi gilitum samattha pancayojanasatikasarira timitimingala nama eka macchajati. Idha jatiggahanena ekavacanam katanti veditabbam. Garulam venateyyanti ettha garuloti jativasena namam. Venateyyoti gottavasena. Padeseti ekadese. Sariputtasamati sabbabuddhanam dhammasenapatitthere gahetva vuttanti veditabbam. Sesasavaka hi pannaya dhammasenapatittherena sama nama natthi. Yathaha "etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam mahapannanam yadidam sariputto"ti. 1- Atthakathayanca 2- vuttam:- "lokanatham thapetvana ye canne santi panino pannaya sariputtassa kalam nagghanti solasin"ti. @Footnote: 1 an.ekaka. 20/188/23 2 visuddhi. 2/7, patisam.A. 2/300

--------------------------------------------------------------------------------------------- page298.

Pharitvati buddhananam sabbadevamanussanampi pannam papunitva thanato tesam pannam pharitva byapitva titthati. Abhibhavitvati sabbadevamanussanampi pannam atikkamitva, tesam avisayabhutampi 1- sabbaneyyam abhibhavitva titthatiti attho. Patisambhidaya 2- pana "atighamsitva"ti patho, ghamsitva turitvati 3- attho. Yepi tetiadihi evam pharitva abhibhavitva thanassa paccakkhakaranam dasseti. Tattha panditati pandiccena samannagata. Nipunati sanha sukhumabuddhino sukhume atthantare pativijjhanasamattha. Kataparappavadati nataparappavada 4- ceva parehi saddhim katavadaparicaya ca. Valavedhirupati valavedhidhanuggahasadisa. Vo bhindanta manne caranti pannagatena ditthigataniti valasukhumanipi 5- paresam ditthigamanani attano pannagamanena bhindanta viya carantiti attho. Atha va "guthagatam muttagatan"tiadisu 6- viya panna eva pannagatam. Ditthiyo eva ditthigatani. Panhe abhisankharitva abhisankharitvati dvipadampi tipadampi catupadampi puccham racayitva tesam panhanam atibahukatta sabbasangahattham dvikkhattum vuttam. Gulhani ca paticchannani ca atthajatani vati pathaseso. Tesam tatha vinayam disva attana abhisankhatapanham pucchantuti 7- evam bhagavata adhippetatta panham pucchanti. Annesam pana pucchaya okasameva adatva bhagava upasankamantanam dhammam deseti. Yathaha:- "te panham abhisankharonti `imam mayam panham samanam gotamam upasankamitva pucchissama, sace no samano gotamo evam puttho evam byakarissati, evamassa mayam vadam aropessama, evam cepi no puttho evam byakarissati, evampissa mayam vadam aropessama"ti. Te sunanti `samano khalu bho gotamo amukam nama gamam va nigamam va osato'ti. Te yena samano gotamo tenupasankamanti. Te samano gotamo dhammiya kathaya sandasseti @Footnote: 1 Ma. visayabhutampi 2 khu.pati. 31/5/409 3 cha.Ma. tuditvati 4 cha.Ma. @vinnataparappavada 5 cha.Ma. valavedhi viya valam sukhumanipi 6 an.navaka. 23/11/309 @7 cha.Ma. pucchantiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page299.

Samadapeti samuttejeti sampahamseti. Te samanena gotamena dhammiya kathaya sandassita samadapita samuttejita sampahamsita na ceva samanam gotamam panham pucchanti, kutossa vadam aropessanti, annadatthu samanasseva gotamassa savaka sampajjanti"ti. 1- Kasma panhe na pucchantiti ce? bhagava kira parisamajjhe dhammam desento parisaya ajjhasayam oloketi, tato passati "ime pandita gulham rahassam panham ovattikasaram katva agata"ti. So tehi aputthoyeva "panhapucchaya ettaka dosa, vissajjane ettaka, atthe, pade, akkhare ettakati imam panham pucchanto evam puccheyya, vissajjento evam vissajjeyya"ti iti ovattikasaram katva anite panhe dhammakathaya antare pakkhipitvapi dasseti. 2- Te pandita "seyyo vata no, yam 3- mayam ime panhe na pucchimha. Sacepi mayam puccheyyama, appatitthite no katva samano gotamo khipeyya"ti attamana bhavanti. Api ca buddha nama dhammam desenta parisam mettaya pharanti, mettapharanena dasabalesu mahajanassa cittam pasidati, buddha nama rupaggappatta honti dassanasampanna madhurassara mudujivha suphusitadantavarana amatena hadayam sincanta viya dhammam kathenti. Tatra nesam mettapharanena pasannacittanam evam hoti:- "evarupam advejjhakatham amoghakatham niyyanikakatham kathentena bhagavata saddhim na sakkhissama paccanikaggaham ganhitun"ti attano pasannabhaveneva panhe na pucchantiti. Kathita vissajjita cati 4- "evam tumhe pucchatha"ti apucchitapanhanam 5- uccaranena te panha bhagavata kathita eva honti. Yatha ca te vissajjetabba, tatha vissajjita eva honti. Nidditthakaranati imina karanena imina hetuna @Footnote: 1 Ma.mu. 12/288/253 2 Si. viddhamseti, Ma. vidamseti 3 cha.Ma. ye @4 cha.Ma. vati 5 cha.Ma. pucchitapanhanam (patisam.A. 2/259)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page300.

Evam hontiti evam sahetukam katva vissajjanena bhagavata nidditthakarana eva honti te panha, upakkhittaka ca te bhagavato sampajjantiti khattiyapanditadayo bhagavato vissajjaneneva 1- bhagavato samipe khittaka pakkhittaka 2- sampajjanti, savaka va sampajjanti upasaka vati attho, savakasampattim va papunanti, upasakasampattim vati vuttam hoti. Athati anantaratthe, tesam upakkhittakasampattisamanantaramevati attho. Tatthati tasmim thane, tasmim adhikare va. Atirocatiti ativiya jotati pakasati. Yadidam pannayati ya ayam bhagavato panna, taya pannaya bhagava ca atirocatiti attho. Itisaddo karanatthe, 3- imina karanenati attho. Sesam sabbattha pakatamevati. Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya pasurasuttaniddesavannana nitthita. Atthamam. ---------------- @Footnote: 1 cha.Ma. panhavissajjaneneva 2 Ma. padakkhittaka 3 cha.Ma. karanattho


             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 281-300. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=6518&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=6518&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=268              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=3568              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=3873              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=3873              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]